πρόνοια: Difference between revisions

|Definition=Ion. [[προνοίη]], ἡ, ([[πρόνοος]]) <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[perceiving beforehand]], [[foresight]], [[foreknowledge]], τοὖπος τὸ θεοπρόπον τᾶς παλαιφάτου π. <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>823</span> (lyr.); προνοίαισι τοῦ πεπρωμένου <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>684</span> (lyr.). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> = [[πρόγνωσις]] ''ΙΙ''.b, Hp. ap.Gal.18 (2).8. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[foresight]], [[forethought]], ἐπῄνεσ' . . πρόνοιαν ἣν ἔθου <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>536</span>; π. δ' ἐστὶν οὐδενὸς σαφής <span class="bibl">Id.<span class="title">OT</span>978</span>; <b class="b3">προνοίας οὕνεκα</b> so far as [[foresight]], [[caution]] is required, <span class="bibl">Id.<span class="title">Ph.</span>774</span>, cf.<span class="bibl"><span class="title">El.</span>1015</span>; [[ἐκ προνοίης]] = [[with forethought]], [[purposely]], <span class="bibl">Hdt.1.120</span>,<span class="bibl">159</span>, etc.; opp. [[κατὰ τύχην]], <span class="bibl">Id.8.87</span>, cf. <span class="bibl">Antipho 5.21</span>, <span class="bibl">Lys.26.19</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>241e</span>; <b class="b3">ἀπὸ προνοίας τινῶν</b> by their [[precaution]]s, <span class="bibl">Th.8.95</span>; τὴν π. τὴν ές ἡμέας ἔχουσαν <span class="bibl">Hdt. 8.144</span>; <b class="b3">προνοίᾳ τῶν συγγενῶν, φίλων, τῆς πόλεως</b>, [[by care for]] . ., <span class="bibl">And.1.56</span>; especially of crimes committed with [[design]] or [[malice]] [[prepense]], <b class="b3">ἐκ προνοίας τραῦμα, ἐκ π. φόνοι</b>, <span class="bibl">Aeschin.3.212</span>, <span class="bibl">Din.1.6</span>, etc.; ἐκ π. ἀποθνῄσκειν <span class="bibl">Antipho 1.22</span>, cf. <span class="bibl">Lys.3.28</span>; <b class="b3">τὰ ἐκ π</b>., opp. [[ἀκούσια]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span> 1300b26</span>; so <b class="b3">οὐδεμία π. ἐστι τραύματος</b> no [[intention]] of wounding, <span class="bibl">Lys.3.41</span>; <b class="b3">πρόνοιαν ἔχειν</b> (or [[ἴσχειν]]) <b class="b3"> τινός</b> to take [[thought]] for... [[show]] [[care]] for... <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>1061</span>, <span class="bibl">Th.2.89</span>, etc.; περί τινος <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>283</span>; ὑπέρ τινος <span class="bibl">Isoc.16.9</span>; ἡ τοῦ χόρτου π. <span class="bibl"><span class="title">PFlor.</span>131.7</span> (iii A. D.), cf. <span class="bibl">148.2</span> (iii A. D.): c. inf., <b class="b3">πολλὴν π. εἶχεν εὐσχήμως</b> (fort. [[εὐσχήμων]]) πεσεῖν <span class="bibl">E. <span class="title">Hec.</span>569</span>; <b class="b3">πολλὴν π. ἔχειν μέλλοντας .</b>. to [[beware]] of doing a thing, <span class="bibl">Antipho 5.91</span>; π. ποιεῖσθαί τινος <span class="bibl">D.21.97</span>, etc.: pl., <span class="bibl">X.<span class="title">Oec.</span>7.38</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[providence]], τοῦ θείου ἡ π. <span class="bibl">Hdt.3.108</span>; τοῦ θεοῦ <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1180</span>; θεία π. <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span> 637</span>(troch.); πρόνοιαι θεῶν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>44c</span>: abs., [[divine providence]], προνοίας ἔργῳ <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.4.6</span>, etc., cf.Zeno Stoic.1.44, Cleanth.ib.121, Chrysipp. ib.2.168, al. (<b class="b3">περὶ προνοίας</b> as title of one of his works, ib.3.203). </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> Pythag. name for [[five]], Theol.Ar.31. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[office]] of [[προνοητής]], <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>472.10</span> (ii A. D.). </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> <b class="b3">Πρόνοια Ἀθηνᾶ</b> [[Athena]] as [[goddess]] of [[forethought|Forethought]], under which name she was worshipped at Delphi, <span class="bibl">D.25.34</span>, <span class="bibl">D.S.11.14</span>, <span class="bibl">Parth.25</span>, <span class="bibl">Paus.10.8.6</span>, Plu.2.825b, <span class="bibl">Jul.<span class="title">Or.</span>4.149b</span>, etc.; at Delos acc. to Macr.<span class="title">Sat.</span>1.17.55, cf. Aristid.1.97 J., <span class="title">Or.</span>37(2).26; also Ἰουλία θεὰ Σεβαστὴ Π. <span class="title">IG</span>3.461: this name of Athena, which is guaranteed by the context in D., Aristid., Jul., Macr. Il. cc., seems to have been a distortion of the name [[Προναία]] or [[Προνᾴα]] (v. [[πρόναος]] ''1''), but [[πρόνοια]] is [[falsa lectio|f.l.]] for [[Προναία]] (or [[Προνᾴα]]) in Aeschin. (v. [[πρόναος]] 1), and D.S., Parth., Paus., Plu. Il. cc. should perhaps be corrected.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0735.png Seite 735]] ἡ, ion. προνοίη, das Vorhersehen, Vorherbemerken, Soph. Trach. 820 O. R. 978. – Gew. Vorsicht, Klugheit, Vor- oder Fürsorge; Aesch. Ch. 598; auch im plur., προνοίαισι τοῦ πεπρωμένου, Ag. 669; Soph.; Eur. πολλὴν πρόνοιαν εἶχεν εὐσχήμως πεσεῖν, Hecub. 569, öfter; Ar. u. in Prosa, wie Her. oft, ἐκ προνοίης, mit Vorbedacht, Überlegung, mit Absicht, 1, 120. 159. 2, 151. 161. 6, 66, Ggstz κατὰ τύχην, 8, 87; u. so Antipho 6, 19; Lys. 3, 43 u. sonst; πρόνοιαν ἔχειν τινός, Thuc. 2, 89; πρόνοιαν ποιεῖσθαί τινος, Dem. 21, 97 u. öfter, u. Folgde; auch πρόνοιαν ἐποιησάμην τοῦ μὴ ἐπὶ τὸν πατέρα τούτου εἰσελθεῖν, ich habe mich gehütet, Dem. 47, 80; Folgde. – Die Ἀθηνᾶ Πρόνοια, Aesch. 3, 110 ff., neben Apollo, Artemis u. Leto genannt, die Göttinn kluger Bedachtsamkeit, wurde unter diesem Namen in Delphi verehrt, vgl. Paus. 10, 8, 4 und προναία. – Von Plut. an auch die göttliche Vorsehung, vgl. Xen. Mem. 1, 4, 6.

|btext=ας (ἡ) :<br /><b>I. 1</b> prévision, prescience, pressentiment;<br /><b>2</b> prescience d'un oracle ; oracle;<br /><b>II.</b> soin de pourvoir, <i>d'où</i><br /><b>1</b> prévoyance;<br /><b>2</b> précaution : πρόνοιαν ἔχειν τινός THC <i>ou</i> [[περί]] τινος SOPH prendre d'avance soin de qch, pourvoir d'avance à qch ; πρόνοιαν ἔχειν avec l'inf. EUR prendre soin de, <i>etc.</i><br /><b>3</b> acte réfléchi, ce qu’on fait par suite d'une décision arrêtée d'avance : [[ἐκ]] προνοίας HDT de propos délibéré, à dessein ; <i>en parl. de crimes</i> préméditation;<br /><b>4</b> providence, <i>particul.</i> [[τοῦ]] θείου ἡ [[πρόνοια]] HDT, [[πρόνοια]] [[τοῦ]] θεοῦ SOPH <i>ou simpl.</i> ἡ Πρόνοια XÉN la providence divine, la Providence ; [[Ἀθηνᾶ]] [[πρόνοια]] DÉM Athéna Providence, <i>surn. d'Athéna, à Delphes</i>.<br />'''Étymologie:''' [[πρόνοος]].

|elrutext='''πρόνοια:''' ион. προνοίη ἡ<br /><b class="num">1)</b> [[предвидение]] (τοῦ πεπρωμένου Aesch.);<br /><b class="num">2)</b> [[предусмотрительность]], [[осмотрительность]]: πρόνοιαν [[θέσθαι]] Soph. проявить благоразумие;<br /><b class="num">3)</b> [[намерение]], [[умысел]]: ἐκ προνοίας Her., Lys., Arst. (пред)намеренно, с умыслом;<br /><b class="num">4)</b> [[попечение]], [[забота]] (πρόνοιαν ἔχειν или ἴσχειν τινός Thuc., Arst., περί τινος Soph. и [[ὑπέρ]] τινος Polyb. или πρόνοιαν ποιεῖσθαί τινος Dem., NT): ἀπὸ προνοίας τῶν Ἐρετριέων Thuc. благодаря заботам (= мероприятиям) эретрийцев;<br /><b class="num">5)</b> [[провидение]] (π. τοῦ θεοῦ Soph.; πρόνοιαι [[θεῶν]] Plat.): [[Ἀθηνᾶ]] π. Aeschin., Dem., Diod. Афина-Провидица (эпитет Афины в Дельфах).

|txtha=προνοίας, ἡ (προνως), from ([[Aeschylus]], [[Sophocles]]), [[Herodotus]] [[down]], [[forethought]], [[provident]] [[care]]: A. V. [[providence]]); ποιοῦμαι πρόνοιαν τίνος, to [[make]] [[provision]] for a [[thing]] ([[see]] [[ποιέω]], I:3, p. 526a [[top]]), Romans 13:14.

|mltxt=η, ΝΜΑ, και ιων. τ. προνοίη Α [[πρόνους]]<br /><b>1.</b> η [[ενέργεια]] και το [[αποτέλεσμα]] του [[προνοώ]], η εκ τών προτέρων [[σκέψη]], η [[πρόβλεψη]] (α. «είχε την [[πρόνοια]] να μην το διακινδυνεύσει» β. «οὐ τῇ ἐμῇ προνοίᾳ μᾶλλον ἐγίγνετο ἢ τύχῃ», Αντιφ.)<br /><b>2.</b> [[σύνεση]], [[περίσκεψη]]<br /><b>3.</b> [[μέριμνα]], [[φροντίδα]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «[[θεία]] [[πρόνοια]]»<br /><b>(δογμ.)</b> η [[ενέργεια]] του τριαδικού θεού με την οποία συναρτάται και κατευθύνεται το ανθρώπινο [[γένος]] [[προς]] τον τελικό του σκοπό για τη [[σωτηρία]] του ανθρώπου και την [[ανακαίνιση]] του κόσμου<br />β) «από [[πρόνοια]]» και «ἀπὸ προνοίας» — για λόγους προφύλαξης (α. «από [[πρόνοια]] πήρε αυτά τα [[μέτρα]]» β. «οὐδὲν γὰρ ἐπωλεῑτο ἀπὸ προνοίας τῶν Ἐρετριῶν», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> α) «[[λαμβάνω]] [[πρόνοια]]» — [[φροντίζω]], [[μεριμνώ]] («το [[κράτος]] [[πρέπει]] να λάβει [[πρόνοια]] για τους ανέργους»)<br />β) «[[πρόγραμμα]] κοινωνικής πρόνοιας» — κυβερνητικό [[πρόγραμμα]] που στοχεύει στην [[προστασία]] τών πολιτών από τους οικονομικούς κινδύνους και τις ανασφάλειες της ζωής<br />γ) «[[κράτος]] πρόνοιας» — [[πλέγμα]] θεσμών και νομοθετικών ρυθμίσεων με το οποίο διασφαλίζεται η [[παροχή]] στους πολίτες και [[κατά]] [[προτεραιότητα]] στους οικονομικά ασθενέστερους, στους ηλικιωμένους και στους αδικημένους από τη [[φύση]], [[καθώς]] και στα [[παιδιά]] και στις μητέρες, πλήρους ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης [[καθώς]] και κοινωνικής προστασίας και μέριμνας<br /><b>μσν.</b><br />[[χαρακτηρισμός]] της ειδικής σχέσης [[μεταξύ]] ενός μεγάλου γαιοκτήμονα και της έκτασης γης που του παραχωρούσε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με συγκεκριμένη [[αποστολή]] και [[κυρίως]] για τον εποικισμό της περιοχής, την περιφρούρησή της από τις βαρβαρικές επιδρομές, την [[προσφορά]] στον αυτοκρατορικό στρατό ορισμένου αριθμού οπλισμένων ιπποτών ή στρατιωτών, την [[καταβολή]] στο [[κράτος]] ενός ποσοστού της παραγωγής κ.ά., θεσμού που αποτελούσε ισόβιο [[προνόμιο]] [[συνήθως]] μεγάλων στρατηγών του Βυζαντίου [[μέχρι]] τον 11ο αιώνα [[αλλά]] ο [[οποίος]] εξελίχθηκε στη [[συνέχεια]] σε κληρονομικό [[δικαίωμα]] και προσέλαβε τον χαρακτήρα του τιμαρίου, του φέουδου («ἄρχοντες ἕξι ἐξήβαλαν καὶ ἄλλους ἕξι Φράγκους [[ὅπως]] νὰ ἰμοιράσουσιν τὸν [[τόπο]] καὶ προνοῑες», Χρον. Μoρ.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />η ανώτερη [[νόηση]] του θείου («οὐ δοκεῑ σοι καὶ [[τάδε]] προνοίας ἔργοις ἐοικέναι», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[επιφύλαξη]], [[προφύλαξη]]<br /><b>2.</b> [[προφητεία]] («[[τοὔπος]] τὸ θεόπροπον... τῆς παλαιφάτου προνοίας», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>3.</b> η εκ τών προτέρων [[απόφαση]] ή η [[απόφαση]] που ανάγεται στο [[μέλλον]] («προνοίαισι τοῦ πεπρωμένου», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>4.</b> <b>ιατρ.</b> [[πρόγνωση]]<br /><b>5.</b> η [[φροντίδα]] του θεού για τα εγκόσμια («θείᾳ τινὶ προνοίᾳ τὰς ἠπείρους διῃρῆσθαι», <b>Ηρωδιαν.</b>)<br /><b>6.</b> θεόσταλτη [[έμπνευση]]<br /><b>7.</b> το [[αξίωμα]] του προνοητή<br /><b>8.</b> (στους Πυθαγορείους) [[ονομασία]] του αριθμού [[πέντε]]<br /><b>9.</b> <b>φρ.</b> α) «ἐκ προνοίας» — εσκεμμένα, εκ προθέσεως, [[επίτηδες]]<br />β) «πρόνοιαν ἔχω τινός» και «πρόνοιαν ἔχω [[περί]] [ή [[ὑπέρ]]] τινος» — [[μεριμνώ]], [[φροντίζω]]<br />γ) «προνοίας ἀξιοῦμαι» — μέ φροντίζουν δ) «πρόνοιαν ποιοῦμαί τινος» — [[υπολογίζω]], [[σκέπτομαι]] κάποιον ή [[κάτι]]<br />ε) «προνοίᾳ τινός» — για [[χάρη]] κάποιου<br />στ) «Πρόνοια Ἀθηνᾱ» — [[προσωνυμία]] της Αθηνάς στους Δελφούς, όπου λατρευόταν ως θεά της πρόνοιας.

|mdlsjtxt=[[πρόνοια]], ''Ionic'' -οίη, ἡ, [[πρόνοος]]<br /><b class="num">I.</b> [[foresight]], [[foreknowledge]], Aesch., Soph.<br /><b class="num">II.</b> [[foresight]], [[forethought]], [[forecast]], Soph.; ἐκ προνοίας with [[forethought]], [[purposely]], Lat. [[consulto]], Hdt.; ἀπὸ προνοίας τίνων by [[their]] precautions, Thuc.:—esp. of crimes committed with [[design]] or [[malice]] [[prepense]], ἐκ προνοίας τραύματα Aeschin.; τὰ ἐκ πρ., opp. to ἀκούσια, Arist.:— πρόνοιαν ἔχειν (or ἴσχειν) τινός to [[take]] [[thought]] for . ., [[show]] [[care]] for . ., Eur., etc.; [[περί]] τινος Soph.; c. inf., πολλὴν πρ. εἶχεν [[εὐσχήμως]] [[πεσεῖν]] Eur.<br /><b class="num">2.</b> [[divine]] [[providence]], Hdt., [[attic]]