ἡγέομαι: Difference between revisions

ἡγέομαι (view source)

Revision as of 08:00, 13 November 2024

6,236 bytes added , 13 November

m

no edit summary

Spiros

Bureaucrats, Interface administrators, Administrators

3,274,916

edits

@@ Line 18: / Line 18: @@
 {{elru
 |elrutext='''ἡγέομαι:''' дор. [[ἁγέομαι]] (impf. ἡγούμην - ион. ἡγεόμην и [[ἡγεύμην]], fut. ἡγήσομαι, aor. ἡγησάμην - поздн. ἡγήθην; pf. [[ἥγημαι]] - тж. pass.)<br /><b class="num">1</b> [[идти впереди]], [[предшествовать]], [[предварять]] ([[πρόσθεν]] Hom.): οὐχ ἡ. προσήκει ἁρμονίαν τούτων, ἐξ ὦν ἂν συντεθῇ, ἀλλ᾽ ἕπεσθαι Plat. гармония не может предшествовать тем элементам, из которых она сложилась, а (может лишь) следовать (за ними);<br /><b class="num">2</b> (тж. ἡ. τινι τὴν ὁδόν Her.) идти впереди, указывать дорогу, вести (ἐπὶ [[νῆα]], ἐς [[τεῖχος]], [[κλισίηνδε]] Hom.; τινι πρὸς ἀρετήν Xen.): ἡ. τινι πόλιν или [[ποτὶ]] πτόλιν Hom. вести кого-л. или указывать кому-л. дорогу в город; αὐτὴν ὁδὸν ἡγήσασθαι Hom. повести по той же дороге; [[οὗτοι]] Μαρδονίῳ τὴν ὁδὸν ἡγέοντο ἐς Σφενδαλέας Her. они провели Мардония в Сфендалеи; ἡ. βωμούς Aesch. отводить к жертвенникам; ἡ. τοῖς τυφλοῖς Arph. вести слепцов; ὣς εἰπὼν ἡγεῖθ᾽, ἡ δ᾽ ἕσπετο [[Παλλάς]] Hom. сказав это, (Телемах) пошел вперед, а Паллада последовала (за ним); ὁ ἡγησόμενος οὐδεὶς [[ἔσται]] Xen. (у нас) не будет проводника; ἡ. ἐς φιλότητα Hes. делать первый шаг к дружбе (предлагать дружбу); ἡ. ὀρχηθμοῖό τινι Hom. давать кому-л. знак к пляске; ἡ. τοῦ χοροῦ Xen. открывать (или водить) хоровод; σκέλη ἡγούμενα Arst. передние (досл. ведущие) ноги (у животных); ὁ [[ἡγούμενος]] τοῦ λόγου NT главный оратор;<br /><b class="num">3</b> [[руководить]], [[управлять]] (τὰς τύχας Eur.; ἔργου καὶ λόγου Xen.; τοῦ [[ὀρθῶς]] πράττειν Plat.): περὶ τὴν χρείαν τῶν ἀγαθῶν [[ἐπιστήμη]] (ἐστὶν) ἡγουμένη Plat. в пользовании благами руководит (нами) знание;<br /><b class="num">4</b> [[предводительствовать]], [[начальствовать]], [[стоять во главе]], [[командовать]] (νήεσσιν ἐς [[Ἴλιον]], ἐπικούρων Hom.; παντὸς τῶν Ἑλλήνων στρατοῦ Her.; λόγχαισιν Eur.; τοῖς ὁπλίταις Xen.);<br /><b class="num">5</b> [[господствовать]], [[владычествовать]], [[обладать гегемонией]] (τῆς Ἀσίας Her., Plat.; τῆς συμμαχίης Her.; Ἑλλήνων Plut.);<br /><b class="num">6</b> [[править]], [[управлять]] (τῆς Θεσσαλίης Her.; τῆς πόλεως Xen. и ταῖς πόλεσιν Plat.; τῶν ἡδονῶν Isocr.): οἱ ἡγούμενοι Soph. правители, начальники, власти;<br /><b class="num">7</b> [[иметь превосходство]], [[преобладать]], [[быть первым]]: [[ἀλήθεια]] πάντων ἀγαθῶν ἡγεῖται Plat. истина - первое из всех благ;<br /><b class="num">8</b> [[полагать]], [[признавать]], [[считать]] (ср. лат. ducere) (τινα [[βασιλέα]] Her.; ὡς ἐχθρόν, ''[[sc.]]'' τινα NT): ἐνύδριες ἱρὰς [[ἡγέαται]] εἶναι Her. (в Египте) выдры считаются священными; [[τἄλλα]] πάντα [[δεύτερα]] ἡ. Soph. все прочее считать второстепенным; ἡ. τι περὶ [[πολλοῦ]] Her., Thuc., Isocr. придавать чему-л. большое значение; τὰς τούτων ἀπορίας ἀντιπάλους ἡγοῦμαι τῷ ἡμετέρῳ πλήθει Thuc. я полагаю, что их (лакедемонян) трудностями уравновешивается наша (афинян) малочисленность;<br /><b class="num">9</b> [[верить]] (в существование), [[веровать]] (θεούς Eur.; δαίμονας Plat.);<br /><b class="num">10</b> [[считать нужным]], [[находить правильным]]: [[παθεῖν]] [[μᾶλλον]] ἡγησάμενοι ἢ τὸ ἐνδόντες σώζεσθαι Thuc. найдя более правильным (т. е. предпочтя) погибнуть, чем спастись отступлением;<br /><b class="num">11</b> [[почитать]], [[чтить]] (τινα NT).
+}}
+{{grml
+|mltxt=(AM [[ἡγοῦμαι]], [[ἡγέομαι]], Α δωρ. τ. [[ἁγοῦμαι]])<br /><b>1.</b> [[είμαι]] [[οδηγός]], [[προπορεύομαι]], [[προηγούμαι]], [[δείχνω]] τον δρόμο («ὥς εἰπών ἡγεῖθ', ἡ δ' ἕσπετο [[Παλλάς]] [[Ἀθήνη]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>2.</b> [[είμαι]] [[αρχηγός]], [[προΐσταμαι]], [[διευθύνω]] [[πρωτοστατώ]] («[[ηγούμαι]] της επαναστάσεως»)<br /><b>3.</b> (μτχ. ενεστ. ως ουσ.) α) ο [[ηγούμενος]]<br />η διοικητική [[κεφαλή]] και ο [[πνευματικός]] [[προϊστάμενος]] μονής<br />β) <i>η ηγουμένη</i> και <i>ηγουμένισσα</i><br />η προϊσταμένη γυναικείου μοναστηριού<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> <b>παθ.</b> [[φαίνομαι]], [[μοιάζω]] («ἡγήσαντο οἱ στεναγμοί φλογώδεις ὡς πῡρ φλέγον», Βέλθ. Χρυσ.)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «[[οὐδέν]] ἡγοῦμαι» ή «ἀντ' οὐδενός ἡγοῦμαι» — δεν [[υπολογίζω]] [[τίποτε]], [[αψηφώ]] τα [[πάντα]], [[περιφρονώ]]<br /><b>3.</b> <b>το θηλ. ως ουσ.</b> ἡ <i>ἡγουμένη</i><br />αρχόντισσα, [[βασίλισσα]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />(μτχ. ενεστ. αρσ. ως ουσ.) <i>οἱ ἡγούμενοι</i><br />οι κυβερνώντες, οι αρχηγοί<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για [[λογική]] [[προτεραιότητα]]) [[προηγούμαι]]<br /><b>2.</b> (για άστρα) [[προηγούμαι]] στην ημερήσια [[κίνηση]]<br /><b>3.</b> [[προηγούμαι]], [[αρχίζω]] [[κάτι]] [[πρώτος]], [[είμαι]] [[πρώτος]] («ἁγεῖτο παντοίων νόμων», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[οδηγώ]], [[διοικώ]] στρατό ή στόλο στον πόλεμο («[[νῆες]],... ἧσιν [[Ἀχιλλεύς]] ἐς Τροίην ἡγεῖτο», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>5.</b> [[είμαι]] [[ηγεμόνας]] ή [[κυβερνήτης]] κάποιου, [[είμαι]] επικεφαλής, [[κυβερνώ]], [[εξουσιάζω]]<br /><b>6.</b> ([[μετά]] τον <b>Ομ.</b>) [[νομίζω]], [[θεωρώ]], [[φρονώ]] («ἡγοῦμαι τινα [[βασιλέα]]» — [[νομίζω]] ή [[θεωρώ]] κάποιον ως βασιλιά, <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>7.</b> (για θεούς) έχω [[πίστη]], [[πιστεύω]] («ἡγοῦμαι θεούς» — [[πιστεύω]] στην ύπαρξη τών θεών, <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>8.</b> <b>φρ.</b> α) «ἡγοῦμαι δεῖν» — [[νομίζω]] ότι [[πρέπει]], [[θεωρώ]] αναγκαίο<br />β) «ἡγοῦμαι σχολής» — [[είμαι]] επικεφαλής σε φιλοσοφική [[σχολή]]<br /><b>9.</b> (μτχ. ενεστ. ως επίθ.) [[ἡγούμενος]], -<i>η</i>, -<i>ον</i><br />ο [[εμπρόσθιος]]<br /><b>10.</b> (το ουδ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) <i>τo ἡγούμενον</i><br />α) (στους υποθετικούς λόγους) η δευτερεύουσα υποθ. [[πρόταση]], η [[υπόθεση]]<br />β) το κύριο, το σπουδαιότερο<br /><b>11.</b> (το θηλ. μτχ. ενεστ.) <i>ἡ ἡγουμένη</i><br />η πρώτη<br /><b>12.</b> (το αρσ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) ὁ [[ἡγούμενος]]<br />α) [[κυβερνήτης]]<br />β) (ως επίσ. [[τίτλος]]) [[επιστάτης]]<br />γ) (στη [[Ρώμη]]) [[διοικητής]]<br />δ) η [[βασίλισσα]] τών [[μελισσών]]<br /><b>13.</b> (το ουδ. μτχ. παρκμ. στον πληθ.) <i>τὰ ἁγημένα</i><br />τα νομιζόμενα.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Παράγωγος ενεστ. σε -<i>έομαι</i> που ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>s</i><i>ā</i><i>g</i>- «[[ιχνηλατώ]]» και που αντιστοιχεί στο λατ. <i>s</i><i>ā</i><i>gi</i><i>ō</i> «[[αισθάνομαι]], [[αντιλαμβάνομαι]]», γοτθ. <i>sakjan</i> «[[ζητώ]], [[ψάχνω]], επιτίθεμαι», αρχ. ιρλ. <i>saigim</i> «[[ζητώ]], [[ψάχνω]]». Η αρχική σημ. του ρήματος [[είναι]] «[[οδηγώ]], [[είμαι]] [[αρχηγός]], [[διοικώ]]», η οποία απαντά στον Όμηρο, ενώ μεθομηρικά το ρ. προσέλαβε τη σημ. «[[κατέχω]], [[συλλογίζομαι]], [[θεωρώ]], [[νομίζω]]».<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <i>ηγεμών</i>, [[ηγέτης]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ήγημα]], [[ηγητήρ]], [[ηγητής]], <i>ηγήτωρ</i><br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[ηγούμενος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[αφηγούμαι]], [[διηγούμαι]], [[εισηγούμαι]], [[καθηγούμαι]], <i>παρεξηγούμαι</i>, [[περιηγούμαι]], [[προηγούμαι]], [[υφηγούμαι]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ανηγούμαι]], [[αντιδιηγούμαι]], <i>αντιπροηγούμαι</i>, [[απεξηγούμαι]], [[διεξηγούμαι]], [[εκδιηγούμαι]], <i>εξηγούμαι</i>, [[εξυφηγούμαι]], [[επεισηγούμαι]], [[επεκδιηγούμαι]], <i>επεξηγούμαι</i>, [[επιδιηγούμαι]], [[εφηγούμαι]], [[παραδιηγούμαι]], [[παρηγούμαι]], [[προαφηγούμαι]], [[προδιηγούμαι]], [[προεισηγούμαι]], [[προεξηγούμαι]], [[προκαθηγούμαι]], [[προσδιηγούμαι]], [[προσεξηγούμαι]], [[συνεξηγούμαι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>αναδιηγούμαι</i>, [[αντεισηγούμαι]]].
 }}
 {{ls