3,277,172
edits
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1") |
|||
(19 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=eydo | |Transliteration C=eydo | ||
|Beta Code=eu(/dw | |Beta Code=eu(/dw | ||
|Definition=impf. < | |Definition=impf.<br><span class="bld">A</span> ηὗδον [[Plato|Pl.]]''[[Symposium|Smp.]]'' 203b, E.''Rh.''763, 779, εὗδον Il.2.2, Theoc. 2.126; Ep. iter. εὕδεσκε Il.22.503: fut. εὑδήσω [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''337: aor. εὕδησα (καθ-) Hp.''Int.''12:—[[sleep]], Il.2.19, [[Herodotus|Hdt.]]1.34, etc.: c. acc. cogn., ὁππότ' ἂν αὖτε εὕδῃσθα γλυκὺν ὕπνον Od.8.445; ὕπνον οὐκ εὐδαίμονα E.''HF''1013; γλυκερὸν καὶ ἐγέρσιμον ὕπνον Theoc.24.7; μακρὸν ἀτέρμονα νήγρετον ὕπνον Mosch.3.104; <b class="b3">ὕπνῳ γ' εὕδοντα</b> [[slumbering]] in sleep, [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''65; εὕδειν… παρὰ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ Od.8.337, cf. 342; ξὺν ὁμήλικι εὕδειν Thgn.1063; ὅλην διατελεῖν νύκτα εὕδοντα [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''807e; of the [[sleep of death]], Πρόμαχος δεδμημένος εὕδει ἔγχει ἐμῷ Il.14.482; οὑμὸς εὕδων… νέκυς [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''621.<br><span class="bld">II</span> metaph., [[rest]], [[be still]], ὄφρ' εὕδῃσι μένος Βορέαο Il.5.524; εὑδέτω πόντος εὑδέτω δ' ἄμοτον κακόν Simon. 37.15, cf. [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''566; πόλεμον εὕδοντ' ἐπεγείρει Sol.4.19; εὕδουσιν ὀρέων κορυφαί Alcm.60.1; οὔπω κακὸν τόδ' εὕδει [[Euripides|E.]]''[[Supplices|Supp.]]''1147 (lyr.); <b class="b3">εὕδει χάρις</b> [[sleeps]], [[ceases]], Pi.''I.''7(6).17; οὔποθ' εὕδει λυπρά σου κηρύγματα [[Euripides|E.]]''[[Hecuba|Hec.]]''662; of the mind or heart, to [[be at ease]], πυκνῆς ἀκοῦσαι ψακάδος εὑδούσῃ φρενί [[Sophocles|S.]]''[[Fragments|Fr.]]''636, cf. Theoc.2.126; of persons, [[take one's ease]], [[be inactive]], κεἰ βραδὺς εὕδει [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''307; <b class="b3">Γοργίαν ἐάσομεν εὕδειν</b> we will let him [[rest]], [[Plato|Pl.]]''[[Phaedrus|Phdr.]]''267a. ([[καθεύδω]] is generally used in Att. and later Prose, exc. Pl. Il.c., [[Xenophon|X.]]''[[Cynegeticus|Cyn.]]''5.11.) | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
Line 14: | Line 14: | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=<i>seul. prés. et impf. poét.</i> εὗδον, <i>att.</i> ηὗδον;<br />dormir, reposer ; <i>fig.</i> se reposer, s'apaiser.<br />'''Étymologie:''' DELG pas d'étym. admise par tous. | |btext=<i>seul. prés. et impf. poét.</i> εὗδον, <i>att.</i> ηὗδον;<br />dormir, reposer ; <i>fig.</i> [[se reposer]], [[s'apaiser]].<br />'''Étymologie:''' DELG pas d'étym. admise par tous. | ||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''εὕδω:''' (impf. ηὗδον и εὗδον, 3 л. sing. эп. impf. iter. [[εὕδεσκε]], эп. inf. [[εὑδέμεναι]])<br /><b class="num">1</b> [[спать]], [[покоиться]] (εἶδε ὄψιν εὕδων Her.; τὴν ὅλην νύκτα Plat.): εὖδον παννύχιοι Hom. они спали всю ночь; εὕδων ὕπνῳ Soph. погруженный в сон; εὕδειν [[ὕπνον]] [[γλυκύ]] Hom. или εὐδαίμονα Eur. покоиться безмятежным сном;<br /><b class="num">2</b> перен. [[дремать]], [[успокаиваться]], [[утихать]] (εὕδοντα πόλεμον ἐπεγείρειν Dem.): ὄφρ᾽ εὕδῃσι [[μένος]] ἀνέμων Hom. пока дремлют буйные ветры; [[οὔπω]] κακὸν τόδ᾽ εὕδει Eur. еще не утихло это горе; [[ἐᾶν]] τινα εὕ. Plat. оставить кого-л. в покое;<br /><b class="num">3</b> (о мертвых), [[спать непробудным сном]] (εὕδων [[νέκυς]] Soph.). | |||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
Line 23: | Line 26: | ||
}} | }} | ||
{{Slater | {{Slater | ||
|sltr=[[εὕδω]] (εὓδεις, -ει.) [[slumber]] “εὕδεις, Αἰολίδα βασιλεῦ;” (O. 13.67) εὕδει δ' ἀνὰ σκάπτῳ Διὸς [[αἰετός]] (P. 1.6) met., ἀλλὰ παλαιὰ γὰρ εὕδει [[χάρις]] (I. 7.17) εὕδει δὲ (sc. ἁ ψυχὰ) πρασσόντων μελέων, ἀτὰρ εὑδόντεσσιν ἐν πολλοῖς ὀνείροις δείκνυσι τερπνῶν ἐφέρποισαν χαλεπῶν τε κρίσιν fr. 131b. 3. | |sltr=[[εὕδω]] (εὓδεις, -ει.) [[slumber]] “εὕδεις, Αἰολίδα βασιλεῦ;” (O. 13.67) εὕδει δ' ἀνὰ σκάπτῳ Διὸς [[αἰετός]] (P. 1.6) met., ἀλλὰ παλαιὰ γὰρ εὕδει [[χάρις]] (I. 7.17) εὕδει δὲ (''[[sc.]]'' ἁ ψυχὰ) πρασσόντων μελέων, ἀτὰρ εὑδόντεσσιν ἐν πολλοῖς ὀνείροις δείκνυσι τερπνῶν ἐφέρποισαν χαλεπῶν τε κρίσιν fr. 131b. 3. | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=[[εὕδω]] (ΑΜ)<br />[[κοιμάμαι]] (α. «ὁππότ' ἄν [[αὖτε]] εὕδῃσθα γλυκὺν [[ὕπνον]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κοιμούμαι]] τον ύπνο του θανάτου<br /><b>2.</b> [[κοπάζω]], [[παύω]], [[ησυχάζω]] (α. «ὄφρ' εὕδῃσι [[μένος]] Βορέαο» — για να πέσει η [[ορμή]] του Βοριά, <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>3.</b> (για τον νου ή την [[καρδιά]]) [[είμαι]] [[ήσυχος]]<br /><b>4.</b> (<b>για πρόσ.</b>) αναπαύομαι, [[είμαι]] [[αδρανής]] («Γοργίαν τε ἐάσομεν εὕδειν», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>παροιμ.</b> «εὕδοντι δ' | |mltxt=[[εὕδω]] (ΑΜ)<br />[[κοιμάμαι]] (α. «ὁππότ' ἄν [[αὖτε]] εὕδῃσθα γλυκὺν [[ὕπνον]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κοιμούμαι]] τον ύπνο του θανάτου<br /><b>2.</b> [[κοπάζω]], [[παύω]], [[ησυχάζω]] (α. «ὄφρ' εὕδῃσι [[μένος]] Βορέαο» — για να πέσει η [[ορμή]] του Βοριά, <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>3.</b> (για τον νου ή την [[καρδιά]]) [[είμαι]] [[ήσυχος]]<br /><b>4.</b> (<b>για πρόσ.</b>) αναπαύομαι, [[είμαι]] [[αδρανής]] («Γοργίαν τε ἐάσομεν εὕδειν», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>παροιμ.</b> «εὕδοντι δ' αἱρεῖ [[κύρτος]]» — γι' αυτόν που κοιμάται ψαρεύει ο [[κύρτος]])<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «παλαιὰ γὰρ εὕδει [[χάρις]]»<br />(η [[ευεργεσία]] ξεχνιέται με το [[πέρασμα]] του χρόνου, <b>Πίνδ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η ετυμολ. της λ. παρέχει δυσκολίες, για τις οποίες έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις. Σύμφωνα με την πιο εύλογη, ο τ. [[εύδω]] ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>seu</i>-<i>d</i>- «[[κοιμάμαι]]» ([[πρβλ]]. γοτθ. <i>sutis</i> «[[ήσυχος]], [[πράος]]», λατ. <i>sudus</i> «[[ήρεμος]], [[πράος]]»). Εξίσου δυνατή [[είναι]] και η [[αναγωγή]] του τ. σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>seu</i>-<i>d</i>-, με την [[ίδια]] [[σημασία]]. Το ρ. ως απλό απαντά μόνο στον μέλλ. <i>ευδήσω</i>. Κανονικώς απαντά ως σύνθετο με την [[πρόθεση]] [[κατά]] ([[πρβλ]]. [[καθεύδω]]), [[μολονότι]] η ύπαρξη στην αττική διάλεκτο παραλλήλων τύπων <i>καθ</i>-<i>ηύδον</i> και <i>εκάθ</i>-<i>ευδον</i> δείχνει ότι εκλαμβανόταν και ως απλό. Στην [[ίδια]] διάλεκτο ο τ. σχημάτιζε αόρ. από το ρ. [[δαρθάνω]] ([[πρβλ]]. απρμφ. αορ. <i>καταδαρθείν</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> <i>αντικαθεύδω</i>, [[αποκαθεύδω]], [[εγκαθεύδω]], [[εκκαθεύδω]], [[ενεύδω]], [[επικαθεύδω]], <i>εφεύδω</i>, [[καθεύδω]], <i>ορθοκαθεύδω</i>, [[παρακαθεύδω]], [[προκαθεύδω]], [[προσκαθεύδω]], [[συγκαθεύδω]], [[συνεύδω]], [[υπερκαθεύδω]], [[υποκαθεύδω]]]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''εὕδω:''' παρατ. <i>ηὗδον</i>, Επικ. <i>εὕδον</i>, Ιων. | |lsmtext='''εὕδω:''' παρατ. <i>ηὗδον</i>, Επικ. <i>εὕδον</i>, Ιων. γʹ ενικ. [[εὕδεσκε]]·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[πλαγιάζω]], σε Όμηρ. κ.λπ.· με σύστ. αντ., εὕδειν [[ὕπνον]], σε Ομήρ. Οδ., Ευρ., Θεόκρ.· επίσης, <i>ὕπνῳ εὕδειν</i>, σε Σοφ.· <i>βραδὺς εὕδει</i>, δηλ. αν ο ύπνος τον εμποδίζει, στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για τον ύπνο του θανάτου, σε Ομήρ. Ιλ., Σοφ.<br /><b class="num">II.</b> μεταφ., [[ηρεμώ]], [[γαληνεύω]], αναπαύομαι, [[ησυχάζω]], λέγεται για τον αέρα, για τη [[θάλασσα]] κ.λπ., σε Ομήρ. Ιλ., Αισχύλ.· λέγεται για το [[μυαλό]], είμαι [[ήσυχος]], είμαι [[ευχαριστημένος]], σε Πλάτ., Θεόκρ. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=Grammatical information: v.<br />Meaning: [[sleep]] (Il.).<br />Other forms: the simplex has only a present-stem exc. fut. [[εὑδήσω]] (A. Ag. 337)<br />Compounds: With prefix <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">συν-</b>, esp. <b class="b3">καθ-εύδω</b> (Il.), ipf. <b class="b3">καθ-εῦδον</b>, <b class="b3">-ηῦδον</b>, Att. also <b class="b3">ἐ-κάθευδον</b>, fut. <b class="b3">καθ-ευδήσω</b> (Att.), rare aor. <b class="b3">καθ-ευδῆσαι</b> (Ion.); with <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">παρα-</b>, <b class="b3">συγ- καθεύδω</b> etc. As aorist we find (<b class="b3">κατα-)δαρθεῖν</b>, (-)[[δραθεῖν]]; Schwyzer-Debrunner 258, Schulze KZ 40, 120 = Kl. Schr. 443; s. [[δαρθάνω]].<br />Derivatives: None.<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Several - unconvincing - suggestions. To Goth. [[sutis]] [[quiet]], [[calm]] (Wood ClassPhil. 9, 148f., Thurneysen IF 39, 189f. [with diff. analysis], Mayrhofer KZ 71,74f.), further with Lat. [[sūdus]] [[soft]] (Mayrhofer KZ 73, 116f.); from IE <b class="b2">*seu-d-</b> beside <b class="b2">*su̯-ep-</b> in Skt. [[svapiti]] [[sleeps]] etc. (Benveniste Origines 1, 156f.; cf. on [[ὕπνος]]); to Lith. <b class="b2"> | |etymtx=Grammatical information: v.<br />Meaning: [[sleep]] (Il.).<br />Other forms: the simplex has only a present-stem exc. fut. [[εὑδήσω]] (A. Ag. 337)<br />Compounds: With prefix <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">συν-</b>, esp. <b class="b3">καθ-εύδω</b> (Il.), ipf. <b class="b3">καθ-εῦδον</b>, <b class="b3">-ηῦδον</b>, Att. also <b class="b3">ἐ-κάθευδον</b>, fut. <b class="b3">καθ-ευδήσω</b> (Att.), rare aor. <b class="b3">καθ-ευδῆσαι</b> (Ion.); with <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">παρα-</b>, <b class="b3">συγ- καθεύδω</b> etc. As aorist we find (<b class="b3">κατα-)δαρθεῖν</b>, (-)[[δραθεῖν]]; Schwyzer-Debrunner 258, Schulze KZ 40, 120 = Kl. Schr. 443; s. [[δαρθάνω]].<br />Derivatives: None.<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Several - unconvincing - suggestions. To Goth. [[sutis]] [[quiet]], [[calm]] (Wood ClassPhil. 9, 148f., Thurneysen IF 39, 189f. [with diff. analysis], Mayrhofer KZ 71,74f.), further with Lat. [[sūdus]] [[soft]] (Mayrhofer KZ 73, 116f.); from IE <b class="b2">*seu-d-</b> beside <b class="b2">*su̯-ep-</b> in Skt. [[svapiti]] [[sleeps]] etc. (Benveniste Origines 1, 156f.; cf. on [[ὕπνος]]); to Lith. <b class="b2">snáudžiu</b>, <b class="b2">snáusti</b> [[be sleepy]] (Otrębski KZ 66, 247ff.); to OE [[swodrian]] [[sleep fest]] (Grošelj Živa Ant. 7, 42). On the difficulties Schwyzer 648 n. 1. | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt= | |mdlsjtxt=<b class="num">I.</b> to [[sleep]], lie [[down]] to [[sleep]], Hom., etc.; c. acc. cogn., εὕδειν [[ὕπνον]] Od., Eur., Theocr.; also, ὕπνωι εὕδειν Soph.; βραδὺς εὕδει, i. e. [[sleep]] detains him, Soph.<br /><b class="num">2.</b> of the [[sleep]] of [[death]], Il., Soph.<br /><b class="num">II.</b> metaph. to be [[still]], be [[hushed]], of [[wind]], sea, etc., Il., Aesch.; of the [[mind]], to be at [[ease]], [[content]], Plat., Theocr. | ||
}} | }} | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
|ftr='''εὕδω''': {heúdō}<br />'''Forms''': im Simplex nur Präsensstamm bis auf das Fut. εὑδήσω (A. ''Ag''. 337)<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[schlafen]] (ep. ion. poet.).<br />'''Composita''': Mit Präfix ἐν-, συν-, aber insbes. [[καθεύδω]] (seit Il.), Ipf. καθεῦδον, -ηῦδον, att. auch [[ἐκάθευδον]], Fut. καθευδήσω (att.), selten Aor. καθευδῆσαι (ion. u. spät); dazu ἐν-, ἐπι-, παρα-, συγ- [[καθεύδω]] usw. Als Aorist fungiert im allg. (κατα-)δαρθεῖν, (-)[[δραθεῖν]]; Schwyzer-Debrunner 258, Schulze KZ 40, 120 = Kl. Schr. 443; s. [[δαρθάνω]].<br />'''Derivative''': Keine Ableitungen.<br />'''Etymology''': Mehrere hypothetische Deutungsvorschläge, von denen keine überzeugt. Zu got. ''sutis'' [[ruhig]], [[sanft]] (Wood ClassPhil. 9, 148f., Thurneysen IF 39, 189f. [mit anderer Analyse], Mayrhofer KZ 71,74f.), wozu noch lat. ''sūdus'' [[sanft]], [[wolkenlos]] (Mayrhofer KZ 73, 116f.); aus idg. *''seu''-''d''- neben *''su̯''-''ep''- in aind. ''svapiti'' [[schläft]] usw. (Benveniste Origines 1, 156f.; vgl. zu [[ὕπνος]]); zu lit. ''snáudžiu'', ''snáusti'' [[unwillkürlich schlafen]] (Otrębski KZ 66, 247ff.); zu ags. ''swodrian'' [[fest schlafen]] (Grošelj Živa Ant. 7, 42). Über die prinzipiellen Schwierigkeiten, zu einer befriedigenden Etymologie zu gelangen Schwyzer 648 A. 1.<br />'''Page''' 1,585 | |ftr='''εὕδω''': {heúdō}<br />'''Forms''': im Simplex nur Präsensstamm bis auf das Fut. εὑδήσω (A. ''Ag''. 337)<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[schlafen]] (ep. ion. poet.).<br />'''Composita''': Mit Präfix ἐν-, συν-, aber insbes. [[καθεύδω]] (seit Il.), Ipf. καθεῦδον, -ηῦδον, att. auch [[ἐκάθευδον]], Fut. καθευδήσω (att.), selten Aor. καθευδῆσαι (ion. u. spät); dazu ἐν-, ἐπι-, παρα-, συγ- [[καθεύδω]] usw. Als Aorist fungiert im allg. (κατα-)δαρθεῖν, (-)[[δραθεῖν]]; Schwyzer-Debrunner 258, Schulze KZ 40, 120 = Kl. Schr. 443; s. [[δαρθάνω]].<br />'''Derivative''': Keine Ableitungen.<br />'''Etymology''': Mehrere hypothetische Deutungsvorschläge, von denen keine überzeugt. Zu got. ''sutis'' [[ruhig]], [[sanft]] (Wood ClassPhil. 9, 148f., Thurneysen IF 39, 189f. [mit anderer Analyse], Mayrhofer KZ 71,74f.), wozu noch lat. ''sūdus'' [[sanft]], [[wolkenlos]] (Mayrhofer KZ 73, 116f.); aus idg. *''seu''-''d''- neben *''su̯''-''ep''- in aind. ''svapiti'' [[schläft]] usw. (Benveniste Origines 1, 156f.; vgl. zu [[ὕπνος]]); zu lit. ''snáudžiu'', ''snáusti'' [[unwillkürlich schlafen]] (Otrębski KZ 66, 247ff.); zu ags. ''swodrian'' [[fest schlafen]] (Grošelj Živa Ant. 7, 42). Über die prinzipiellen Schwierigkeiten, zu einer befriedigenden Etymologie zu gelangen Schwyzer 648 A. 1.<br />'''Page''' 1,585 | ||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=(=[[κοιμοῦμαι]], [[πλαγιάζω]]). Ἄγνωστη ἡ [[ἐτυμολογία]] του. Ἀπό [[θέμα]] σευδ-ω μέ [[τροπή]] τοῦ σ σέ δασεία: [[εὕδω]]. Ἴσως νά [[ἔχει]] σχέση μέ τό [[εὐνή]] (=[[κρεβάτι]]).<br><b>Παράγωγα:</b> Ἀπό τό [[σύνθετο]] [[καθεύδω]] τό [[καθευδητέον]]. | |||
}} | }} |