χθόνιος: Difference between revisions

|Definition=χθονία, χθόνιον, also χθόνιος, χθόνιον [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1727 (lyr.), E.''Hipp.''1201, ''Hel.''345 (lyr.): ([[χθών]]):—<br><span class="bld">A</span> [[chthonian]], [[chthonic]], [[in the earth]], [[under the earth]], or [[beneath the earth]], [[θεός]], [[δαίμων]], Hes.''Th.'' 767, A.''Th.''522 (lyr.); <b class="b3">Ἄϊδα στόμα</b>, of the [[cavern]] at [[Taenarus]], Pi.''P.''4.43, cf. [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1727 (lyr.); χθονία [[λίμνη]] [[Euripides|E.]]''[[Alcestis|Alc.]]''902 (anap.); [[Ζεὺς χθόνιος]], of [[Hades]] or [[Pluto]], Hes.''Op.''465; <b class="b3">κτύπησε Ζεὺς χθόνιος</b>, of [[noise]] from [[beneath]] the [[earth]], [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1606; βροντήματα χθόνια [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''994; ἠχὼ χθόνιος ὡς βροντὴ Διός E.''Hipp.'' [[l.c.]], cf. [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Birds|Av.]]''1750 (lyr.); <b class="b3">χθόνιοι θεοί</b> [[god]]s [[of the nether world]], opp. [[ὕπατος|ὕπατοι]], A.''Ag.''89 (anap.), etc.; χ. δαίμονες Id.''Pers.''628 (anap.); [[χθόνιοι]] alone, μᾶνις χθονίων Pi.''P.''4.159, cf. [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''641 (lyr.), ''Ch.'' 399 (lyr.), al., [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''828c, 959d (but Ion. [[χθονίη]], ἡ, earlier name of [[Γῆ]], Pherecyd.Syr.1, cf. Dam.''Pr.''124bis; <b class="b3">χθόνιαι θεαί</b>, i.e. [[Demeter]] and [[Persephone]], [[Herodotus|Hdt.]]6.134, 7.153; of the [[Erinyes]], [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1568 (lyr.); <b class="b3">χθόνιος Ἅιδας, χθόνιος Ἅιδης</b>, [[Euripides|E.]]''[[Alcestis|Alc.]]''237 (lyr.), ''Andr.''544 (anap.); χθόνιος [[Ἑρμῆς]], as [[conductor]] of the [[dead]], A.''Ch.''1, S.''El.''111 (anap.), ''Aj.''832, Ar.''Ra.'' 1145, Plu.''Arist.''21; χ. [[πορεία]], opp. [[οὐρανία]], Pl.''R.''619e; <b class="b3">χθονίᾳ φρενί</b>, of [[the dead]], Pi.''P.''5.101; χ. [[Ἑκάτη]] Ar.''Fr.''500 (anap.); [[χάρις ἡ χθονία]] = [[grace with the gods below]], [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1752 (lyr.); <b class="b3">χθονία φάμα</b> [[rumour]] that is [[hear]]d in the [[world]] [[below]], Id.''El.''1066 (lyr.).<br><span class="bld">II</span> [[sprung from the earth]], Τιτῆνες Hes.''Th.''697; of [[Echion]], one of the [[Theban]] [[γηγενεῖς]], E.''Ba.''541 (lyr.), cf. Paus.9.5.3, etc.; but also of [[mankind]], ὁ χθόνιος [[ἄνθρωπος]], opp. <b class="b3">ὁ ἐν οὐρανῷ . . λαχὼν τὴν ὑπόστασιν</b>, Procl. ''in Prm.''p.765 S. Adv. [[χθονίως]] = [[in an earthly manner]], opp. [[οὐρανίως]], Id.''Sacr.'' p.148 B.<br><span class="bld">2</span> [[in the country]] or [[of the country]], [[θεοί]], [[ἡρῷσσαι]], [[Euripides|E.]]''[[Hecuba|Hec.]]''79 (anap.), A.R.4.1322; [[native]], Ἄρεος . . πάγον . . ξυνῄδη χθόνιον ὄντα [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''948; γενεᾶς χθονίων ἀπ' Ἐρεχθειδᾶν Id.''Aj.''202 (anap.).<br><span class="bld">III</span> of things, [[of the earth]], χθονία [[κόνις]] (sed leg. [[γαΐα]], [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]]), A.''Th.''736 (codd., lyr.); opp. [[ἀέριος]], E.''Fr.''27.4 (lyr.); [[πρηστήρ]] χθόνιος Arist.''Mu.''395a10.—Poet. word, used once or twice in Pl. and in late Prose (v. supr.).

|lstext='''χθόνιος''': α, ον. καὶ ος, ον. Σοφ. Οἰδ. Κολ. 1727, Εὐρ. Ἱππόλ. 1201, Ἑλ. 345· ([[χθών]])· - ὁ ἐν τῇ γῇ, ἢ ὑπὸ τὴν γῆν, ὡς τὸ [[καταχθόνιος]], Ἡσ. Θεογ. 697, 767· χθ. Ἅιδου [[στόμα]], ἐπὶ τοῦ ἐν Ταινάρῳ σπηλαίου, Πινδ. Π. 4. 77, πρβλ. Σοφ. Οἰδ. Τύρ. 1727· χθ. λίμνα Εὐρ. Ἄλκ. 903· [[Ζεύς|Ζεὺς]] χθ., ὁ [[Ἅιδης]] ἢ [[Πλούτων]], Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 463, πρβλ. Θεογ. 767· [[ἐντεῦθεν]] ἐλέγετο ἐπὶ κτύπων ὑπογείων, κτυπεῖ [[Ζεύς|Ζεὺς]] χθ. Σοφ. Οἰδ. Κολ. 1606· χθ. βροντήματα Αἰσχύλ. Προμ. 994· ἠχὼ [[χθόνιος]] ὡς βροντὴ Διὸς Εὐρ. Ἱππ. ἔνθ’ ἀνωτ., πρβλ. Ἀριστοφ. Ὄρν. 1750· χθόνιοι θεοί, οἱ τοῦ [[κάτω]] κόσμου θεοί, οἱ ὑποχθόνιοι, Λατ. Inferi, ἀντίθετον τῷ ὕπατοι, Αἰσχύλ. Ἀγ. 89, κτλ.· χθ. δαίμονες ὁ αὐτ. ἐν Πέρσ. 628· καὶ μόνον χθόνιοι, χθονίων [[μᾶνις]] Πινδ. Π. 4, 284, Αἰσχύλ. Πέρσ. 640, Χο. 399, κ. ἀλλ., Πλάτ. Νόμ. 828C, 959C· χθόνιαι θεαί, δηλ, [[Δημήτηρ]] καὶ [[Περσεφόνη]], Ἡρόδ. 6. 134, 7. 153· [[ὡσαύτως]] αἱ Ἐρινύες, Σοφ. Οἰδ. Κολ. 1568· χθ. [[Ἅιδης]] Εὐρ. Ἄλκ. 237, Ἀνδρ. 544· - χθ. [[Ἑρμῆς]], ὡς [[ψυχοπομπός]], Αἰσχύλ. Χο. 1. 124, Σοφ. Ἠλ. 111, Αἴ. 832, πρβλ. Ἀριστοφ. Σφ. 1145 κἑξ.· χθ. [[πορεία]], ἀντίθετον τῷ οὐρανία, Πλάτ. Πολ. 619Ε· χθονίᾳ φρενί, ἐπὶ τῶν νεκρῶν, Πινδ. Π. 5. 136· χθ. [[Ἑκάτη]] Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 426· [[χάρις]] ἡ χθονία, ἡ παρὰ τῶν ὑποχθονίων θεῶν, Σοφ. Οἰδ. Κολ. 1752 (λυρ.)· χθ. [[φάμα]], [[φήμη]] ἀκουστὴ ἐν τῷ [[κάτω]] κόσμῳ, ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ. 1066 (λυρ.). ΙΙ. ὁ ἀνήκων εἰς τὴν γῆν ἢ ὁ ἐκ τῆς γῆς ἐπὶ τῶν Τιτάνων ὡς υἱῶν τῆς γῆς, Ἡσ. Θεογ. 697, πρβλ. Αἰσχύλ. Θήβ. 522· ἐπὶ τοῦ Ἐχίονος ἑνὸς τῶν Θηβαίων σπαρτῶν ἢ γηγενῶν, Εὐρ. Βάκχ. 510, πρβλ. Παυσ. 9. 5, 3, κλπ.· χθ. θεοί, ὡς τὸ Ρωμαϊκὸν Dii Indigetes, Εὐρ. Ἑκ. 77, πρβλ. Ἀπολλ. Ρόδ. Δ. 1322 [[ἐντεῦθεν]], 2) ὡς τὸ [[ἐγχώριος]], ἐπὶ προσώπων ὁ ἐντὸς τῆς χώρας, ἐκ τῆς χώρας, [[ἐγχώριος]], Ἄρεος .. πάγον ξυνῄδη χθόνιον [[ὄντα]] Σοφ. Οἰδ. Κολ. 948· γενεᾶς χθονίων ἀπ’ Ἐρεχθειδῶν ὁ αὐτ. ἐν Αἴ. 201. ΙΙΙ. ἐπὶ πραγμάτων, ὁ ἐκ τῆς γῆς, γήϊνος, χθ. [[κόνις]] ([[ἔνθα]] ὁ Δινδ. γαΐα, ἐκ τοῦ Ἡσυχ.), Αἰσχύλ. Θήβ. 736· ἀντίθετον τῷ [[ἀέριος]], Εὐρ. Ἀποσπ. 27. 4. -Ποιητ. [[λέξις]] [[ἅπαξ]] ἢ δὶς ἐν χρήσει παρὰ Πλάτωνι καὶ τοῖς μεταγεν. πεζογράφοις.

|sltr=[[χθόνιος]] in, of the [[earth]] πὰρ χθόνιον Ἀίδα [[στόμα]] (P. 4.43) ἀκούοντί ποι χθονίᾳ φρενί (''[[sc.]]'' the [[dead]] kings of [[Cyrene]]) (P. 5.101) δὴ [[τότε]] [[τέσσαρες]] ὀρθαὶ πρέμνων ἀπώρουσαν χθονίων κίονες (i. e. the pillars supporting [[Delos]]) fr. 33d. 6. m. pl. pro subs., gods of the [[underworld]], “[[δύνασαι]] δ' ἀφελεῖν μᾶνιν χθονίων” (P. 4.159)

|mltxt=-α, -ο / [[χθόνιος]], -ον, ΝΜΑ, θηλ. και -<i>ία</i> Α<br /><b>1.</b> αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στη γη<br /><b>2.</b> αυτός που βρίσκεται [[κάτω]] από τη γη, [[υποχθόνιος]], [[υπόγειος]]<br /><b>3.</b> (<b>το αρσ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>οι χθόνιοι</i><br /><b>μυθ.</b> οι χθόνιοι θεοί και δαίμονες<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «χθόνιοι θεοί [ή δαίμονες]»<br /><b>μυθ.</b> θεότητες και δαιμονικές μορφές που συνδέονταν με τον Κάτω Κόσμο και, κατ' [[επέκταση]], με τον θάνατο, [[αλλά]] και με τη [[γονιμότητα]] και την [[ευφορία]] της γης<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>το αρσ. ως ουσ.</b> ο [[χθόνιος]]<br /><b>ζωολ.</b> [[γένος]] μικρών αραχνών<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (<b>για πρόσ.</b>) α) [[αυτόχθονας]], [[εγχώριος]] («γενεᾱς χθονίων ἀπ' Ἐρεχθειδῶν», <b>Σοφ.</b>)<br />β) ύπουλος, [[δόλιος]]<br />γ) [[σκυθρωπός]], [[αυστηρός]]<br />δ) [[στυγνός]]<br /><b>2.</b> (<b>για πράγμ.</b>) [[γήινος]] («[[χθονία]] [[κόνις]]», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>3.</b> (<b>το αρσ. ως κύριο όν.</b>) <i>ὁ Χθόνιος</i><br /><b>μυθ.</b> [[γιος]] του Ποσειδώνος και της Σύμης, θεωρούμενος ως ο [[πρώτος]] [[οικιστής]] της πόλης Σύμη<br /><b>4.</b> (<b>το θηλ. ως κύριο όν.</b>) <i>ἡ Χθονία</i><br />λατρευτική [[προσωνυμία]] της Δήμητρος στην Ερμιόνη<br /><b>5.</b> (το ουδ. στον πληθ. ως κύριο όν.) <i>τὰ Χθόνια</i><br />θρησκευτική [[εορτή]] στην Ερμιόνη [[προς]] τιμήν της Δήμητρος και της Περσεφόνης<br /><b>6.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> «[[χθόνια]]·... [[βαρέα]], [[φοβερά]], μεγάλα».<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[χθών]], <i>χθονός</i>. Η λ. αντιστοιχεί με το αρχ. ινδ. <i>ksamyah</i> «[[γήινος]]», με το αρχ. ιρλδ. <i>duine</i> «[[άνθρωπος]]» και με το γαλατ. <i>dyn</i> «[[άνθρωπος]]». Αξίζει να σημειωθεί ότι το επίθ. [[χθόνιος]] —[[ποιητικός]] [[κυρίως]] τ.— εμφανίζει ιδιαίτερη θρησκευτική [[χροιά]] στη σημ., όπως και η λ. [[χθών]] (<b>βλ. λ.</b> [[χθων]]) και δεν έλαβε στην Ελληνική τη σημ. «[[άνθρωπος]]», [[αφού]] [[άλλωστε]] και η λ. [[χθών]] δήλωνε [[κάτι]] [[πάνω]] από τα ανθρώπινα, τα γήινα [[μέτρα]]].

|lsmtext='''χθόνιος:''' -α, -ον και -ος, -ον ([[χθών]])·<br /><b class="num">I. 1.</b> μέσα ή [[κάτω]] από τη γη, σε Ησίοδ., Σοφ.· λέγεται για υπόγειους θορύβους, κτυπεῖ [[Ζεύς|Ζεὺς]] [[χθόνιος]], σε Σοφ.· <i>χθόνια βροντήματα</i>, σε Αισχύλ.· επίσης, <i>χθόνιοι θεοί</i>, οι θεοί του Κάτω Κόσμου, Λατ. [[inferi]], στον ίδ.· και <i>χθόνιοι</i>, μόνο, σε Πίνδ., Αισχύλ.· <i>χθόνιαι θεαί</i>, δηλ. η [[Δήμητρα]] και η [[Περσεφόνη]], σε Ηρόδ.· λέγεται για τις Ερινύες, σε Σοφ.· [[χθόνιος]] [[Ἑρμῆς]], ως [[ψυχοπομπός]] των [[νεκρών]], σε Αισχύλ., Σοφ.· <i>χάρινἡ χθονία</i>, [[χάρη]] των θεών του Κάτω Κόσμου, σε Σοφ.<br /><b class="num">II. 1.</b> αυτός που ανήκει ή που ταιριάζει στη γη, λέγεται για τους Τιτάνες, ως γιοι της Γαίας, σε Ησίοδ., Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> όπως το [[ἐγχώριος]], λέγεται για ανθρώπους, μέσα ή από τη [[χώρα]], [[εγχώριος]], σε Σοφ.<br /><b class="num">III.</b> χρησιμ. για πράγματα, από τη γη ([[γήϊνος]]), χθονία [[κόνις]], σε Αισχύλ.

|mantxt=Ἀπό τό οὐσ. [[χθών]], ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα.

{{elmes

|esmgtx=-ον [[subterráneo]] de dioses ἐξορκίζω σε κατὰ τῶν χθονίων θεῶν <b class="b3">te conjuro por los dioses subterráneos</b> P IV 2183 δεῦρο, λύκαινα, καὶ μόλε νῦν, νυχία, χθονία <b class="b3">aquí, loba, ven ahora, nocturna, subterránea</b> P IV 2550 δεῦρ', Ἑρμῆ, ἅρπαξ, δεῦρ', εὐπλόκαμε, χθόνιε Ζεῦ <b class="b3">aquí, Hermes, ladrón, aquí, que tienes hermosos cabellos, Zeus subterráneo</b> P XXIII 3 gener. de démones y otros seres ὠμοφάγοι χθόνιοι καὶ θεὲ χθόνιε καὶ ἥρωες χθόνιοι <b class="b3">subterráneos devoradores de carne cruda, dios subterráneo y difuntos subterráneos</b> P IV 1445 κλῶνα δάφνης ἑπτάφυλλον ἔχε ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ καλῶν τοὺς οὐρανίους θεοὺς καὶ χθονίους δαίμονας <b class="b3">sostén una rama de siete hojas de laurel con la mano derecha mientras invocas a los dioses del cielo y a los démones subterráneos</b> P I 265 Τάρταρε χθόνιε καὶ Βασκανία χθονία <b class="b3">Tártaro subterráneo, Hechicería subterránea (en una invocación a múltiples seres) </b> P IV 1450

{{trml

|trtx====[[subterranean]]===

Belarusian: падземны; Bulgarian: подземен; Catalan: subterrani; Chinese Mandarin: 地底, 地下; Czech: podzemní; Dutch: [[onderaards]]; Finnish: maanalainen; French: [[souterrain]]; German: [[unterirdisch]]; Greek: [[υπόγειος]]; Ancient Greek: [[ὑπόγειος]], [[χθόνιος]], [[κατάγειος]], [[κατάγαιος]]; Hebrew: תַּת קַרְקָעִי‎; Hungarian: föld alatti; Italian: [[sotterraneo]]; Japanese: 地下の; Kazakh: жерасты; Latin: [[subterraneus]]; Old English: eorþen; Polish: podziemny; Portuguese: [[subterrâneo]]; Russian: [[подземный]]; Slovak: podzemný; Spanish: [[subterráneo]]; Swedish: underjordisk; Ukrainian: підземний; Yiddish: אונטערערדיש‎

===[[underground]]===

Belarusian: падземны; Catalan: subterrani; Chinese Mandarin: 地下; Czech: podzemní; Dutch: [[ondergronds]]; Esperanto: subtera; Finnish: maanalainen; French: [[souterrain]]; Georgian: მიწისქვეშა; German: [[unterirdisch]], [[Untegrund-]]; Greek: [[υπόγειος]]; Ancient Greek: [[ὑπόγειος]], [[ὑπόνομος]], [[χθόνιος]]; Hungarian: föld alatti; Icelandic: neðanjarðar; Ido: subtera; Italian: [[sotterraneo]]; Japanese: 地下; Korean 땅속, 땅굴, 땅밑, 땅아래, 지하(地下); Latin: [[subterraneus]]; Macedonian: подземен; Maori: rarowhenua; Norwegian Bokmål: underjordisk; Polish: podziemny; Portuguese: [[subterrâneo]]; Romanian: subteran; Russian: [[подземный]]; Serbo-Croatian Cyrillic: подземан; Roman: podzeman; Spanish: [[subterráneo]]; Swedish: underjordisk; Ukrainian: підземний; Yiddish: אונטערגרונט‎, אונטערערדיש‎

===[[chthonic]]===

Catalan: ctònic; Finnish: ktooninen; French: [[chthonien]]; Galician: ctónico; German: [[chthonisch]]; Greek: [[χθόνιος]]; Ancient Greek: [[χθόνιος]]; Polish: chtoniczny; Portuguese: [[ctónio]], [[ctônio]], [[ctónico]], [[ctônico]]; Russian: [[хтонический]]; Welsh: isfydol, cthonig