μεσημβρινός: Difference between revisions

|Definition=μεσημβρινή, μεσημβρινόν, for [[μεσημερινός]], Dor. [[μεσαμβρινός]], ά, όν,<br><span class="bld">A</span> [[belonging to noon]], [[noontide]], εὖτε πόντος ἐν μεσημβριναῖς κοίταις… εὕδοι πεσών A.Ag.565; [[μεσημβρινοῖσι θάλπεσι]] = in the [[noonday]] [[heat]]s, Id.Th.431, cf. 381, Ar.Av.1096; κἂν ἔγρῃ μεσημβρινός Id.V.774, cf. Ach.40; μεσημβρινὸν [[δαιμόνιον]] [[LXX]] Ps.90(91).6; ὁ μεσημβρινὸς [[ᾠδός]], of the [[cicada]], AP 9.584.11; [[τὸ μεσαμβρινόν]] = [[at noon]], Theoc.1.15, 10.48, Luc.Anach.25: without the Art., Nic.Th.401; ὁ μεσημβρινὸς [[κύκλος]] = the [[meridian]], Euc.Phaen. p.6 M., Gem.2.25: without [[κύκλος]], Arist.Mete.362b11,375b29, Hipparch. 3.1.1, al., Str.2.1.10, Cleom.1.8, etc., cf. Theo Sm.p.131 H.<br><span class="bld">II</span> [[southern]], [[κέλευθος]] A.Pr.722; τὰ μεσημβρινά Th.6.2, Str. 2.1.12, etc.: Comp. μεσημβρινώτερος Gem.14.10, Anon.Geog.Comp.18: Sup. μεσημβρινώτατος Str.2.5.33, etc. [ῐ, but ῑ metri gr., on the analogy of [[ὀπωρινός]], Call.Lav.Pall.72, 73, Opp.C.2.17.]

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0137.png Seite 137]] (für [[μεσημερινός]]), mittägig, zu Mittag, κἂν ἔγρῃ [[μεσημβρινός]] Ar. Vesp. 774 u. Sp., ἀήρ, Luc. Hipp. 7. – Τὸ μεσημβρινόν, die Mittagszeit, der Mittag, Schäf. Long. p. 356; adverbial, Mittags, Theocr. 1, 15. 10, 48; Nic. Ther. 401 ohne Artikel, wie Luc. Anach. 25. – 'Ὁ μεσαμβρινὸς [[ᾠδός]] heißt die Cicade, Ep. ad. 175 (IX, 584); vgl. Ar. Av. 1095, ὁ [[θεσπέσιος]] ὀξὺ μέλοι [[ἀχέτας]] θάλπεσι μεσημβρινοῖς ἡλιομανὴς βοᾷ, weil sie um Mittag singt. – Auch = gegen Mittag gelegen, südlich, Aesch. Prom. 721; τὰ μεσ., ''[[sc.]]'' χωρία, Thuc. 6, 2; ὁ μεσ. [[κύκλος]], der Mittagskreis, Meridian. [Sp. D. von Callim. an brauchen ι auch nach Versbedürfniß lang; vgl. Jacobs Anth. Pal. p. 602.]

|lstext='''μεσημβρῑνός''': -ή, -όν, ἀντὶ τοῦ μεσημερινός, Δωρ. μεσαμβρινός, ά, όν· ὁ ἀνήκων εἰς τὴν μεσημβρίαν, ὁ κατὰ τὴν μεσημβρίαν, [[εὖτε]] [[πόντος]] ἐν μεσημβριναῖς κοίταις... εὕδοι πεσὼν Αἰσχύλ. Ἀγ. 565· μεσημβρινοῖσι θάλπεσι ὁ αὐτ. ἐν Θήβ. 431, πρβλ. 381, Ἱκέτ. 746, Ἀριστοφ. Ὄρν. 1096· κἂν ἔγρῃ μεσημβρινὸς ὁ αὐτ. ἐν Σφ. 774, πρβλ. Ἀχ. 40· - ὁ μ. [[ᾠδός]], ἐπὶ τοῦ τέττιγος, Ἀνθ. Π. 9. 584, πρβλ. Ἀριστοφ. Ὄρν. ἔνθ’ ἀνωτ.· - τὸ μεσαμβρινόν, «μεσημέρι», Θεόκρ. 1. 15. 48· καὶ [[ἄνευ]] τοῦ ἄρθρου, Νικ. Θηρ. 401, Λουκιαν. - ὁ μεσημβρινὸς ([[κύκλος]]), ὁ διερχόμενος διὰ τῶν δύο πόλων καὶ τέμνων καθέτως τὸν Ἰσημερινόν, Ἀριστ. Πολιτικ. 2, 5, 14., 3. 5, 3, Στράβ. 70, κτλ. ΙΙ. [[νότιος]], [[κέλευθος]] Αἰσχύλ. Πρ. 722· τὰ μεσημβρινὰ Θουκ. 6. 2, Στράβ. 71, κτλ. [Καλλ. Λουτρ. Παλλάδ. 72, 73, καὶ μεταγεν. ποιηταὶ ἔχουσι ῑ [[χάριν]] τοῦ μέτρου, κατ’ ἀναλογίαν πρὸς τὸ [[ὀπωρινός]], Ruhnk. Ep. Gr. σ. 156, Ἰακώψ. ἐν Ἀνθ. Π. 602, - εἰ μὴ ἐν τοῖς χωρίοις ἐκείνοις [[ἀναγνωστέον]] μεσημερινός].

|mltxt=-ή, -ό<br />(ΑM [[μεσημβρινός]], -ή, -όν, Α δωρ. τ. [[μεσαμβρινός]], και ποιητ. τ. [[μεσημερινός]], -<i>ή</i>, -<i>όν</i>, θηλ. και [[μεσημβριάς]], Μ και [[μεσημβριανός]], -ή, -όν)<br /><b>1.</b> αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στη [[μεσημβρία]] ή αυτός που γίνεται [[κατά]] τη [[μεσημβρία]], ο [[μεσημεριάτικος]], ο [[μεσημεριανός]] (α. «[[εὖτε]] [[πόντος]] ἐν μεσημβριναῖς κοίταις... εὕδοι πεσών», <b>Αισχύλ.</b><br />β. «[[μεσημβρινός]] ύπνος»)<br /><b>2.</b> α) αυτός που [[είναι]] στραμμένος [[προς]] τη [[μεσημβρία]], αυτός που βρίσκεται [[προς]] ή στον Νότο, ο [[νότιος]] (α. «ἐς μεσημβρινὴν βῆναι κέλευθον», <b>Αισχύλ.</b><br />β. «[[παράθυρο]] μεσημβρινό»)<br /><b>3.</b> αυτός που κατοικεί ή ανήκει στις νότιες περιοχές της Γης (α. «ἀπὸ τῶν μεσημβρινῶν Ἰνδῶν», <b>Στράβ.</b><br />β. «οι μεσημβρινοί λαοί»)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>το αρσ. ως ουσ.</b> ο [[μεσημβρινός]]<br />(αστρον.-γεωγρ.-μαθημ.) η [[τομή]] την οποία σχηματίζει σε μια [[επιφάνεια]] εκ περιστροφής ένα επίπεδο που διέρχεται από τον άξονα της («[[ουράνιος]] [[μεσημβρινός]]» — ο [[ήμισυς]] [[μέγιστος]] [[κύκλος]] της ουράνιας σφαίρας που διέρχεται από το [[ζενίθ]] ενός τόπου και φτάνει [[μέχρι]] τους πόλους)<br /><b>2.</b> <b>γεωγρ.</b> νοητή [[συνεχής]] [[γραμμή]] [[πάνω]] στην [[επιφάνεια]] της Γης η οποία έχει [[διεύθυνση]] Βορρά-Νότου και συνδέει τους δύο γεωγραφικούς πόλους<br /><b>3.</b> <b>το θηλ. ως ουσ.</b> <i>η μεσημβρινή</i><br />η [[τομή]] του μεσημβρινού επιπέδου με το επίπεδο του ορίζοντα σε έναν ορισμένο [[τόπο]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «μεσημβρινό επίπεδο τόπου» — το κάθετο επίπεδο που διέρχεται από έναν [[τόπο]] και από το [[κέντρο]] του Ηλίου [[κατά]] τη [[στιγμή]] της αληθούς [[μεσημβρίας]])<br />β) «μεσημβρινό [[τηλεσκόπιο]]» — αστρονομικό όργανο χρήσιμο για την [[παρατήρηση]] τών αστέρων [[κατά]] [[απόκλιση]] και ορθή [[αναφορά]], τη [[στιγμή]] που διέρχονται από τον μεσημβρινό ενός τόπου<br />γ) «[[μεσημβρινός]] ουράνιου σώματος» — η [[τομή]] της επιφάνειας ενός περιστρεφόμενου ουράνιου σώματος με ένα ημιεπίπεδο που περιλαμβάνει και έχει ως [[αρχή]] τον άξονα περιστροφής<br />δ) «[[μαγνητικός]] [[μεσημβρινός]]» — ο [[μέγιστος]] [[κύκλος]] που διέρχεται από ένα [[σημείο]] της γήινης επιφάνειας και από τους μαγνητικούς πόλους της Γης<br />ε) «[[πρώτος]] [[μεσημβρινός]]» — ο [[μεσημβρινός]] σε [[σχέση]] με τον οποίο υπολογίζονται οι μοίρες γεωγραφικού μήκους<br />στ) «[[μεσημβρινός]] του Γκρήνουιτς» — νοητή [[γραμμή]] η οποία χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του γεωγραφικού μήκους τών 0° και που διέρχεται από το Γκρήνουιτς, έναν από τους δήμους του Λονδίνου<br /><b>μσν.</b><br />οι [[δαίμονας]] του μεσημεριού<br /><b>αρχ.</b><br />(<b>το ουδ. ως επίρρ.</b>) <i>μεσημβρινόν</i> ή <i>μεσαμβρινόν</i><br />[[κατά]] τη [[μεσημβρία]], το [[μεσημέρι]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[μεσημβρία]]. Ο τ. <i>μεσημβρ</i>-<i>ιανός</i> με κατάλ. -<i>ιανός</i> ([[πρβλ]]. [[αυριανός]]), <i>ο</i> τ. [[μεσημβρίας]] <span style="color: red;"><</span> [[μεσημβρία]] <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>άς</i>, ενώ ο τ. [[μεσημερινός]] <span style="color: red;"><</span> [[μεσημέρι]]].

{{mdlsj

|mdlsjtxt=μεσ-ημβρῐνός, ή, όν [for [[μεσημερινός]]<br /><b class="num">I.</b> belonging to [[noon]], [[about]] [[noon]], noontide, [[εὖτε]] [[πόντος]] ἐν μεσημβριναῖς κοίταις εὕδοι [[πεσών]] Aesch.; μεσημβρινοῖσι θάλπεσι in the [[noon]]-day heats, Aesch.; ὁ μ. [[ᾠδός]], of the [[cicada]], Anth.:— τὸ μεσαμβρινόν [[noon]], Theocr.<br /><b class="num">II.</b> [[southern]], Aesch., Thuc.

|lthtxt=''[[meridianus]]'', [[southern]], [[midday]], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:6.2.5/ 6.2.5].