πίσσα: Difference between revisions

|Definition=Att. πίττᾰ, ἡ, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> [[pitch]], <span class="bibl">Il.4.277</span>, <span class="bibl">Hdt.4.195</span>, <span class="bibl">Call.<span class="title">Hec.</span>1.4.4</span>, etc.: gen. pl. written πισᾶν <span class="title">IG</span>42(1).102.278 (Epid., iv B. C.); but sg. [[πίσσας]] ib.238,240: distd. as <b class="b3">π. ὠμή</b> and [[ἑψηθεῖσα]], <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>3.9.2</span>, cf. <span class="bibl">Plb.5.89.6</span>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Mul.</span>1.37</span>; <b class="b3">π. ὑγρά</b> raw [[pitch]], Dsc.1.72.1, <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span> 3.1171.11</span>; opp. [[ξηρά]], Dsc.1.72.5, <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span>3.929.66</span>, <span class="title">SIG</span>1171.14 (Lebena), cf. <b class="b3">παλίμπισσα; ὀρὸς πίσσης</b>, = [[πίσσανθος]], <span class="bibl">Hp.<span class="title">Ulc.</span>12</span>: prov., <b class="b3">μελάντερον ἠΰτε πίσσα</b> Il.l.c.; <b class="b3">ἄρτι μῦς πίττης γεύεται</b>, i.e. he has got the first taste of misery, <span class="bibl">D.50.26</span>, cf. <span class="bibl">Theoc.14.51</span>; πέπονθα… ὄσσα κἡμ πίσσῃ μῦς <span class="bibl">Herod.2.62</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> [[resin]], used for treating winejars, <span class="bibl"><span class="title">PCair.Zen.</span>481</span> (iii B. C.). (Cf. Lat. [[pix]].) </span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0619.png Seite 619]] ἡ, att. -ττα, [[Pech]], hartes u. flüssiges, auch<b class="b2"> Theer</b>; μελάντερον ήΰτε [[πίσσα]], Il. 4, 277, wie wir »pechschwarz« sagen, Aesch. frg. 175; u. in Prosa, Thuc. u. Folgde, [[ἄρτι]] μῦς πίττης γεύεται, Dem. 50, 26, sprichwörtlich, nun kommen die Nachwehen; vgl. Diogen. 2, 64. ἐπὶ τῶν νεωστὶ πεῖραν, τῶν κακῶν λαμβανόντων, Theocr. 11. 51.

|mltxt=η, ΝΜΑ, και αττ. τ. [[πίττα]] Α<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>(φαρμ.)</b> [[προϊόν]] ξηράς απόσταξης ξύλου αρκεύθου ή ξύλου πεύκου ή, [[ακόμη]], και γαιάνθρακα, που χρησιμοποιείται [[είτε]] αυτούσιο, [[είτε]] σε [[λοσιόν]] [[είτε]] σε [[αλοιφή]] για την αντισηπτική, κερατολυτική και επουλωτική του [[δράση]], [[καθώς]] και ως απολυμαντικό και παρασιτοκτόνο<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «[[μαύρος]] [[πίσσα]]» — πολύ [[μαύρος]]<br />β) «[[σκοτάδι]] [[πίσσα]]» — βαθύ απόλυτο [[σκοτάδι]]<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br />το μαύρο ή [[καφέ]] σκούρο [[υπόλειμμα]] της απόσταξης της λιθανθρακόπισσας, της ξυλόπισσας ή λιπών, λιπαρών οξέων και λιπαρών ελαίων<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η [[ξυλόπισσα]]<br /><b>2.</b> [[ρητίνη]] την οποία χρησιμοποιούσαν για την [[επάλειψη]] της εσωτερικής επιφάνειας τών βαρελιών κρασιού<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «[[πίσσα]] ὠμή» — [[ξυλόπισσα]] που δεν έχει υποστεί [[κατεργασία]]<br />β) «[[ὑγρά]] [[πίσσα]]» — κατεργασμένη [[ξυλόπισσα]] σε ρευστή [[κατάσταση]]<br />γ) «ὀρὸς πίσσης» — [[πίσσανθος]]<br /><b>4.</b> <b>παροιμ. φρ.</b> α) «[[πάσχω]] [[ὅσσα]] μῡς ἐν πίσσῃ.» — [[υποφέρω]] [[πάρα]] [[πολλά]] [[δεινά]]<br />β) «[[ἄρτι]] μῡς πίττης γεύεται» — λεγόταν για εκείνον που είχε υποστεί πρόσφατα [[πολλά]] [[δεινά]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[πίσσα]] συνδέεται με το αρχ. όνομα της λατινικής <i>pix</i>, <i>picis</i> «[[πίσσα]]» (<span style="color: red;"><</span> IE <i>piq</i>-, <b>πρβλ.</b> ρωσ. <i>pikŭlŭ</i>, αρχ. σλαβ. <i>picilŭ</i>), που [[είναι]] [[δάνειο]] από τη Γερμανική. Η λ. έχει σχηματιστεί με [[επίθημα]] -<i>ya</i> (<b>πρβλ.</b> [[κίσσα]], [[νήσσα]], [[γλώσσα]])].

|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[pitch]] (Il.).<br />Other forms: Att. [[πίττα]].<br />Compounds: Compp., e.g. <b class="b3">πισσο-</b>, <b class="b3">πιττο-κοπέω</b> <b class="b2">to besmear, to depilate with pitch</b> (Att. inscr., com., Thphr.), <b class="b3">κηρό-πισσος</b> f. [[mix of wax and pitch]] (Hp.).<br />Derivatives: 1. As diminutive [[πισσάριον]] n. (medic.); 2. several adj. (Att. forms not esp. noted): <b class="b3">πισσ-ηρός</b> (Hp.), <b class="b3">-ήρης</b> (A.), <b class="b3">-ινος</b> (Att.), <b class="b3">-ήεις</b> (Nic.) [[pitchy]]; <b class="b3">-ώδης</b> [[pitch-like]] (Arist., Thphr.); <b class="b3">-ίτης</b> ([[οἶνος]]) <b class="b2">tasting like p.</b> (Str.; Redard 98); 3. the verbs <b class="b3">πισσ-όω</b>, <b class="b3">πιττ-όω</b>, <b class="b3">-όομαι</b> <b class="b2">to besmear, to depilate (oneself) with pitch</b> (since IVa) with <b class="b3">-ωσις</b>, <b class="b3">-ωτής</b>, <b class="b3">-ωτός</b> (hell.); <b class="b3">-ίζω</b> <b class="b2">to taste like p.</b> (sch.); <b class="b3">*-άω</b> in [[πίσσασις]] f. [[a pitching over]] (Epid. IVa).<br />Origin: IE [Indo-European]X [probably] [794] <b class="b2">*pik-</b> [[pitch]], [[resin]]<br />Etymology: Old designation of pitch and resin, as inherited word also in Lat. and in Slav. retained. The oldest form shows Lat. [[pix]], [[pic-is]] f., IE <b class="b2">*pik-</b>; from there wit ι̯<b class="b3">α-</b>suffix, as in [[νῆσσα]], [[μυῖα]] a.o. only formally enlarging (Schwyzer 474), [[πίσσα]], [[πίττα]]; with <b class="b2">l-</b>suffix Slav., e.g. Russ.-CSl. [[pьkъlъ]], OCS [[pьcьlъ]] m. Deviating on the stemformation Specht Ursprung 146. -- As a loan the word has spread further: from Lat. [[pix]] Germ., e.g. OHG <b class="b2">pëh</b>, from Germ. Lith. <b class="b2">pìkis</b>, Russ. [[pek]] a.o. WP. 2, 75, Pok. 794, W.-Hofmann and Fraenkel s. vv., Vasmer s. <b class="b2">pëklo</b> 1. -- Further connections(?) s. [[πίτυς]].

|mdlsjtxt=[[πίσσα]], αττιξ [[πίττα]], ης, ἡ,<br />[[pitch]], Lat. pix, Il., Hdt., etc.: [[proverb]]., [[ἄρτι]] μῦς πίττης γεύεται, i. e. he has got the [[first]] [[taste]] of [[misery]], Dem.

|ftr='''πίσσα''': {píssa}<br />'''Forms''': att. [[πίττα]]<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Pech]] (seit Il.).<br />'''Composita''' : Kompp., z.B. πισσο-, πιττοκοπέω [[mit Pech beschmieren]], [[enthaaren]] (att. Inschr., Kom., Thphr. u.a.), [[κηρόπισσος]] f. [[Mischung von Wachs und Pech]] (Hp.).<br />'''Derivative''': Davon 1. als Deminutivum [[πισσάριον]] n. (Mediz.); 2. mehrere Adj. (att. Formen nicht besonders notiert): [[πισσηρός]] (Hp.), -[[ήρης]] (A.), -ινος (att.), -ήεις (Nik.) [[pechig]]; -ώδης [[pechartig]] (Arist., Thphr.); -ίτης ([[οἶνος]]) ‘nach P. schmeckend’ (Str. u.a.; Redard 98); 3. die Verba [[πισσόω]], [[πιττόω]], -όομαι ‘(sich) mit P. beschmieren, enthaaren’ (seit IV^a) mit -ωσις, -ωτής, -ωτός (hell. u. sp.); -ίζω ‘nach P. schmecken’ (Sch.); *-άω in πίσσασις f. ‘das Pichet (Epid. IV^a).<br />'''Etymology''' : Alte Benennung des Pechs und des Harzes, als Erbwort auch im Lat. und im Slav. erhalten. Die älteste Form zeigt lat. ''pix'', ''pic''-''is'' f., idg. *''piq''-; davon mit ι̯α-Suffix, wie in [[νῆσσα]], [[μυῖα]] u.a. nur formal erweiternd (Schwyzer 474), [[πίσσα]], [[πίττα]]; mit ''l''-Suffix slav., z.B. russ.-ksl. ''pьkъlъ'', aksl. ''pьcьlъ'' m. Abweichend über die Stammbildung Specht Ursprung 146. —Durch Entlehnung hat sich das Wort weiter verbreitet: aus lat. ''pix'' germ., z.B. ahd. ''pëh'', aus dem Germ. lit. ''pìkis''. russ. ''pek'' u.a. WP. 2, 75, Pok. 794, W.-Hofmann und Fraenkel s. vv., Vasmer s. ''pëklo'' 1. — Weitere Beziehungen s. [[πίτυς]].<br />'''Page''' 2,544