πρώην: Difference between revisions

|Definition=Dor. πρώᾱν <span class="bibl">Theoc.5.4</span>,<span class="bibl">15.15</span>; contr. πρῶν <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>84</span>, <span class="bibl">Herod.5.62</span>; πρᾶν <span class="bibl">Theoc.2.115</span>:—<span class="sense"><span class="bld">A</span> [[lately]], [[just now]], <span class="bibl">Il.5.832</span>, <span class="bibl">24.500</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>408</span>, <span class="bibl">Alex.258</span>, Herod.l.c., <span class="bibl"><span class="title">UPZ</span>42.25</span> (ii B.C.), <span class="bibl">Cic.<span class="title">Att.</span>6.4.3</span>, etc.; in a book, [[above]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span>1104b18</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[long ago]], <span class="bibl">Procop.Gaz. <span class="title">Pan.</span>p.505</span> B.; <b class="b3">Ἀγησίλαος ὁ π</b>. ib.p.514 B. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> more definitely, [[the day before yesterday]], <b class="b3">οὐ . . χθές, ἀλλὰ π</b>. <span class="bibl">Th.3.113</span>; <b class="b3">μέχρι οὗ π. τε καὶ χθές</b> till yesterday or [[the day before]], i.e. till [[very lately]], <span class="bibl">Hdt.2.53</span>; π. καὶ χθές <span class="bibl">D.44.42</span>; <b class="b3">χθές τε καὶ π</b>. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>726</span>; <b class="b3">χθὲς καὶ π</b>. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>677d</span>; <b class="b3">τὰ ἐχθὲς καὶ π</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Grg.</span>470d</span>; <b class="b3">ἐχθὲς καὶ π</b>. <span class="bibl">Isoc.6.27</span>; <b class="b3">ἄρτι καὶ π., ὀψὲ καὶ π</b>., <span class="bibl">Plu.<span class="title">Brut.</span>1</span>, <span class="bibl">2.394b</span>. (The first [[syllable]] of [[πρώαν]] is short in Theoc. ll.cc.; πρόαν is written in <span class="bibl">15.15</span> (codd. opt.), [[varia lectio|v.l.]] in <span class="bibl">4.60</span>.)</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0802.png Seite 802]] dor. πρώαν, auch [[πρών]], Callim., adv., neulich, kürzlich, vor kurzem; Il. 5, 832. 24, 500; [[μέχρι]] οὗ [[πρώην]] τε καὶ [[χθές]], d. i. bis zur jüngst vergangenen Zeit, bis vor ganz kurzer Zeit, Her. 2, 53; also eigtl. vorgestern, Thuc. 3, 113; Xen. Cyr. 2, 2, 2; τὸν [[πρώην]] καὶ χθὲς ἐγγραφέντα, Dem. 44, 42; Pol. 9, 31, 4 u. Sp., wie Luc. D. D. 5, 2. – [In der dor. Form πρώαν scheint die erste Sylbe zuweilen kurz gebraucht zu sein, Theocr. 4, 60. 5, 4. 15, 16.] – Es ist eigtl. mit ι subscr. zu schreiben, da es als acc. sing. πρωΐην, sc. ὥραν, von [[πρώϊος]] herzuleiten.

{{ls

|lstext='''πρώην''': (ὀρθότ. πρῴην, ἴδε περὶ τὸ [[τέλος]]), Δωρ. πρώᾱν Θεόκρ. 4. 60., 2. 4., 15· συνηρ. πρῶν Καλλ. Ἀποσπ. 84· - [[νεωστί]], [[ἀρτίως]], Λατιν. nuper, Ἰλ. Ε. 832, Ω. 500, κ. ἀλλ., Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 355., Ἄλεξ. ἐν «Χορηγίδι» 1. κτλ. II. ἐπὶ [[μᾶλλον]] ὡρισμένης σημασίας, κατὰ τὴν πρὸ τῆς χθὲς ἡμέραν, [[προχθές]], οὐ... [[χθές]], ἀλλὰ πρ. Θουκ. 3. 113· [[ἐντεῦθεν]], αἱ φράσεις, [[μέχρι]] οὗ [[πρώην]] τε καὶ χθὲς Ἡρόδ. 2. 53.· [[ὡσαύτως]], [[πρώην]] καὶ χθὲς Δημ. 1093. 3· [[χθές]] τε καὶ [[πρώην]] Ἀριστοφ. Βάτρ. 726· χθὲς καὶ πρ. Πλάτ. Νόμ. 677D· τὰ χθὲς καὶ πρ. ὁ αὐτ. ἐν Γοργ. 470D· ἐχθὲς καὶ πρ. Ἰσοκρ. 121Β· ἄρτι καὶ πρ., ὀψὲ καὶ πρ. Πλουτ. Βροῦτ. 1., 2. 394C· ἴδε πρωιζός, καὶ πρβλ. Λοβέκ. ἐν Φρυνίχ. 323. (Τὸ [[πρώην]] φαίνεται ὅτι ἐσχηματίσθη ἐκ τοῦ πρωίην (ἐξυπακ. τοῦ ὥραν), ἑνικ. αἰτ. θηλ. τοῦ [[πρώιος]]· εἰ [[οὕτως]] ἔχει, ἡ ὀρθὴ γραφὴ [[εἶναι]] πρῴην). [πρω- κεῖται ὡς βραχεῖα παρὰ Θεοκρ. ἔνθ’ ἀνωτ.].

{{bailly

|btext=<i>adv.</i><br /><b>1</b> avant-hier ; <i>p. ext.</i> l’autre jour;<br /><b>2</b> <i>p. ext.</i> tout dernièrement, tout récemment ; χθὲς καὶ [[πρώην]], [[πρώην]] [[τε]] καὶ [[χθές]] hier et avant-hier, <i>càd</i> tout récemment, depuis peu ; [[ἄρτι]] καὶ [[πρώην]] PLUT <i>m. sign.</i><br />'''Étymologie:''' [[πρό]].

{{elnl

|elnltext=πρώην en πρῴην, Dor. πρόᾱν, πρᾶν [πρό] adv., onlangs:; τὸν σὺ πρῴην κτεῖνας die jij onlangs gedood hebt Il. 24.500; eergisteren:; οὐδενὶ ἐμαχόμεθα χθές, ἀλλὰ πρῴην wij hebben gisteren met niemand gevochten, maar wel eergisteren Thuc. 3.113.4; spreekw.. π. τε καὶ χθές gisteren en eergisteren Hdt. 2.53.1.

|etymtx=Grammatical information: adv.<br />Meaning: [[lately]], [[the day before yesterday]] (Il.).<br />Other forms: [[πρῴην]] (Il.), [[πρῶν]] (Call. fr., Herod.), Dor. [[πρώαν]], [[πρόαν]], [[πρᾶν]] (Theoc.; on the phonetics Schwyzer 250)<br />Compounds: As 1. member a.o. in [[πρῳηρότης]] m. [[early plougher]] (Hes.; like <b class="b3">ὀψ-αρότης</b>; s. [[ὀψέ]]); often in Thphr., e.g. <b class="b3">πρωΐ-καρπος</b> [[with early fruit]], comp. <b class="b3">πρωϊκαρπό-τερος</b> (s. Strömberg Theophrastea 162 f.).<br />Derivatives: Besides [[πρωί]] (Il.), Att. [[πρῴ]] (<b class="b3">πρῳ̃</b>, [[πρῶϊ]]) [[early]], [[in the morning]]. -- Comp. forms: <b class="b3">πρωΐ-</b> (<b class="b3">πρῴ-)τερος</b>, <b class="b3">-τατος</b>, usually (after <b class="b3">παλαί-τερος</b> a.o.), <b class="b3">-αίτερος</b>, <b class="b3">-αίτατος</b> (IA.). Other derivv.: [[πρώϊος]], <b class="b3">πρῳ̃ος</b> [[at an early time]] (Ο 470), [[πρωΐα]] f. [[early time]], [[morning]] (Aristeas, NT; after [[ὀψία]]); for it youngatt. <b class="b3">πρώ-ϊμος</b> (X., Arist., pap. a. inscr.; Arbenz 76: [[ὄψιμος]]; also <b class="b3">πρό-ϊμος</b> after [[πρό]]); hell. <b class="b3">-ϊνός</b> (Chantraine Form. 200f.); [[πρωϊζά]] Adv. [[the day before yesterday]] (Β 303, to [[πρώην]] after [[χθιζά]]), [[very early]] (Theoc. 18, 9; to [[πρωΐ]]); [[πρωΐθεν]] [[from early in the morning]] (LXX).<br />Origin: IE [Indo-European] [814] <b class="b2">*pro</b> [[early]], [[in the morning]]<br />Etymology: Both [[πρώην]] and [[πρωΐ]] presuppose an adv. <b class="b3">*πρώ</b>, which agrees with OHG [[fruo]] [[early in the morning]] and is confirmed by Skt. <b class="b2">prā-tár</b> [[early]], [[in the morning]]. Formally identical also Lat. [[prō]] [[for]], [[before]], Av. [[frā]] [[forward]], [[in front]] beside [[fra]] = [[πρό]] (s.v.). -- As example of [[πρώην]], <b class="b3">-αν</b> may have served frozen acc. like [[δήν]], [[δάν]], [[πλήν]], [[πλάν]], [[ἀκμήν]], unless one sees in these an old adj. in fem. acc.; [[πρῴην]] after [[πρῴ]]. Thus <b class="b3">πρω-ΐ</b> after locatives like [[ἦρι]], [[πέρυσι]], [[ἀντί]]; basic forms as <b class="b3">*πρωϜαν</b>, <b class="b3">*πρωϜιαν</b>, <b class="b3">*πρωϜι</b> (thus still Mezger Word 2, 231) are unnecessary and cannot be subtsantiated. To [[πρωΐ]] the adjective <b class="b3">πρώϊ-ος</b> (= OHG [[fruoi]] [[früh]]'; so [[fruo]] = [[πρωΐ]]?), which, taken as <b class="b3">πρώ-ϊος</b>, induced <b class="b3">πρώ-ϊμος</b>, <b class="b3">-ινός</b> (s. ab.). -- Further details in Schwyzer 621 f. and 461; older lit. in Bq and WP. 2, 36 (Pok. 814).

|ftr='''πρώην''': {prṓēn}<br />'''Forms''': πρῴην (seit Il.), [[πρῶν]] (Kall. ''Fr''., Herod.), dor. πρώαν, [[πρόαν]], [[πρᾶν]] (Theok.; zum Lautlichen Schwyzer 250)<br />'''Meaning''': ’kürzlich, vorgestern’.<br />'''Derivative''': Daneben πρωί̄ (seit Il.), att. [[πρῴ]] (πρῳ̃, πρῶϊ) [[früh]], [[morgens]]; als Vorderglied u.a. in πρῳηρότης m. [[Frühpflüger]] (Hes.; wie [[ὀψαρότης]]; s. [[ὀψέ]]); oft bei Thphr., z.B. [[πρωΐκαρπος]] [[mit frühen Früchten]], Komp. πρωϊκαρπότερος (s. Strömberg Theophrastea 162 f.). — Steigerungsformen: [[πρωΐ]]- ([[πρῴ]]-)τερος, -τατος, gew. (nach [[παλαίτερος]] u.a.), -αίτερος, -αίτατος (ion. att.). Sonstige Abl.: [[πρώϊος]], πρῳ̃ος [[frühzeitig]] (seit Ο 470), [[πρωΐα]] f. [[Frühstunde]], [[Morgen]] (Aristeas, NT u.a.; nach [[ὀψία]]); dafür jungatt. [[πρώϊμος]] (X., Arist., Pap. u. Inschr.; Arbenz 76: [[ὄψιμος]]; auch [[πρόϊμος]] nach [[πρό]]); hell. u. sp. -ϊνός (Chantraine Form. 200f.); πρωϊζά Adv. [[vorgestern]] (Β 303, zu [[πρώην]] nach [[χθιζά]]), [[sehr früh]] (Theok. 18, 9; zu [[πρωΐ]]); [[πρωΐθεν]] [[von früh morgens]] (LXX).<br />'''Etymology''': Sowohl [[πρώην]] wie [[πρωΐ]] setzen ein Adv. *πρώ voraus, das zu ahd. ''fruo'' [[in der Frühe]] stimmt und von aind. ''prā''-''tár'' [[früh]], [[morgens]] bestätigt wird. Damit formal identisch auch lat. ''prō'' [[vor]], [[für]], aw. ''frā'' [[vorwärts]], [[voran]] neben ''fra'' = [[πρό]] (s.d.). — Als Vorbild von [[πρώην]], -αν konnten erstarrte Akk. wie [[δήν]], δάν, [[πλήν]], [[πλάν]], [[ἀκμήν]] dienen, wenn man nicht darin ein altes Adj. im Fem. Akk. sehen will; πρῴην nach [[πρῴ]]. Ebenso [[πρωΐ]] nach Lokativen wie [[ἦρι]], [[πέρυσι]], [[ἀντί]]; Grundformen wie *πρωϝαν, *πρωϝιαν, *πρωϝι (letzteres noch Mezger Word 2, 231) sind entbehrlich und durch nichts zu erhärten. Zu [[πρωΐ]] durch Adjektivierung [[πρώϊος]] (= ahd. ''fruoi'' ’''früh''’; somit ''fruo'' = [[πρωΐ]]?), das, als [[πρώϊος]] aufgefaßt, [[πρώϊμος]], -ινός (s.o.) mit sich zog. — Weitere Einzelheiten bei Schwyzer 621 f. und 461; ält. Lit. bei Bq und WP. 2, 36 (Pok. 814).<br />'''Page''' 2,607-608