στόμα: Difference between revisions

|Definition=τό, Aeol. [[στύμα]] <span class="bibl">Theoc.29.25</span>; gen. στόματος, but <span class="sense"><span class="bld">A</span> στομάτοιο <span class="title">Hymn.Mag.</span>2(2).10,28:—[[mouth]], <span class="bibl">Il.14.467</span>, etc.; σύν τε στόμ' ἐρεῖσαι <span class="bibl">Od.11.426</span>; <b class="b3">ἱμείρων γλυκεροῦ σ</b>. <span class="bibl">Sol.25</span>; of animals, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Sc.</span>146</span>,<span class="bibl">389</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>1156</span> (lyr.), etc.:—pl. is sometimes used for sg., <b class="b3">ἀμφιπίπτων στόμασιν</b>, of [[kiss]]ing, <span class="bibl">Id.<span class="title">Tr.</span>938</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>403</span> (lyr.), and freq. in later Poets, <span class="bibl">A.R. 4.1607</span>, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Al.</span>210</span>, <span class="bibl">240</span>, etc.: metaph., <b class="b3">πτολέμοιο, ὑσμίνης στόμα</b>, the [[very]] [[jaw]]s of the [[battle]], as of a [[devouring]] [[monster]], <span class="bibl">Il.10.8</span>, <span class="bibl">20.359</span> (but cf. infr. <span class="bibl">111.1</span>). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> esp. the [[mouth]] as the [[organ]] of [[speech]], δέκα μὲν γλῶσσαι, δέκα δὲ στόματ' <span class="bibl">2.489</span>, cf. <span class="bibl">Thgn.18</span>; βραχύ μοι στόμα πάντ' ἀνᾱγήσασθαι <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>10.19</span>; freq. in Trag., <b class="b3">σ. τὸ Δῖον</b> the [[mouth]] of [[Zeus]], <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>1032</span>; <b class="b3">τὸ Φοίβου θεῖον ἀψευδὲς στόμα</b> <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>350.5</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>603</span>; τοῦ στόματος τὸ στρογγύλον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>471</span>; <b class="b3">Μοισᾶν καπυρὸν στόμα</b> their [[mouthpiece]], [[organ]], <span class="bibl">Theoc.7.37</span>, cf. <span class="bibl">Mosch.3.72</span>; <b class="b3">Πιερίδων τὸ σοφὸν στόμα</b>, of [[Homer]], <span class="title">AP</span>7.4 (Paul. Sil.), cf. 7.6 (Antip. Sid.), 7.75 (Antip.), 9.184; τὸ μισόχρηστον σ. τῆς κωμῳδίας <span class="bibl">Phld. <span class="title">Piet.</span>p.93G.</span>; [[speech]], [[utterance]], <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>426</span>,<span class="bibl">706</span>, <span class="bibl"><span class="title">OC</span>132</span> (lyr.), etc.; <b class="b3">εἰς τόδ' ἐξελθόντος ἀνόσιον στόμα</b> ib.<span class="bibl">981</span>; <b class="b3">κἂν καλὸν φορῇ στόμα</b> <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>930</span>; τὸ σὸν . . σ. ἐλεινόν <span class="bibl">Id.<span class="title">OT</span>671</span>; διδόναι σ. καὶ σοφίαν <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>21.15</span>: in plural of a single speaker, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1220</span> (lyr.):—special phrases: <b class="b3">οἴγειν στόμα</b> <span class="bibl">A. <span class="title">Pr.</span>611</span>; <b class="b3">τοὐμὸν οὐ λύω στόμα</b> <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>1060</span>, cf. <span class="bibl">Isoc.12.96</span>; <b class="b3">διᾶραι τὸ σ</b>. <span class="bibl">D. 19.112</span>; [[κοίμησον στόμα]] = [[keep silence]], <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1247</span>; [[δάκνειν στόμα]], i.e. to [[keep a stern silence]] (cf. [[ὀδάξ]]), <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>397</span>; ἴσχε δακὼν στόμα σόν <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>977</span> (anap.); <b class="b3">ὀδόντι πρῖε τὸ στόμα</b> <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>897</span>; so <b class="b3">κλῄσας στόμα</b> <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>865</span>; <b class="b3">οὐκ ἐφέξετε στόμα</b>; <span class="bibl">Id.<span class="title">Hec.</span>1283</span>; <b class="b3">σῖγ' ἕξομεν σ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Hipp.</span>660</span>; <b class="b3">εὖ ἔχειν στόμα</b> = [[εὐφημεῖν]], <span class="bibl">Eup. 381</span>; <b class="b3">συγκλῄειν στόμα</b> <span class="bibl">Ar.<span class="title">Th.</span>40</span>(anap.):—of style, <b class="b3">τὸ Λυσιακὸν στόμα</b> <span class="bibl">D.H.<span class="title">Lys.</span> 12</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> with Preps., </span><span class="sense"><span class="bld">a</span> <b class="b3">ἀνὰ στόμα ἔχειν</b> = [[have always in one's mouth]], whether for good or ill, <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>80</span>; ἀνὰ σ. καὶ διὰ γλώσσης ἔχειν <span class="bibl">Id.<span class="title">Andr.</span>95</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> <b class="b3">ἀπὸ στόματος εἰπεῖν</b> = [[speak from memory]] (cf. <b class="b3">ἀπὸ γλώσσης</b>), <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>142d</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>3.6.9</span>, <span class="bibl">Philem.48</span>, <span class="bibl">Plu.<span class="title">Sol.</span>8</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">c</span> διὰ στόμα λέγειν <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>579</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>103</span> (so κατὰ τὸ σ. ᾄδειν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>158</span>); διὰ στόμα ἔχειν <span class="bibl">Id.<span class="title">Lys.</span>855</span>; οἶκτος οὔτις ἦν διὰ στόμα <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>51</span>; <b class="b3">πᾶσι διὰ στόματος</b> = [[it is the common talk]], <span class="bibl">Theoc.12.21</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">d</span> ἐν στόμασι εἶχον <span class="bibl">Hdt.3.157</span>, <span class="bibl">6.136</span>; πολλῶν κείμενος ἐν στόμασιν <span class="bibl">Thgn.240</span>; ἐν τῷ σ. λέγειν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>198</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">e</span> [[ἐξ ἑνὸς στόματος]] = [[with one voice]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Eq.</span>670</span>. <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>364a</span>, <span class="bibl"><span class="title">PGiss.</span>36.13</span> (ii B.C.), Gal.15.763; so <b class="b3">ὡς ἀφ' ἑνὸς στόματος</b> <span class="title">AP</span>11.159 (Lucill.). </span><span class="sense"><span class="bld">f</span> <b class="b3">ἐπὶ στόμα</b> = [[on one's face]], [[face-foremost]], <b class="b3">ἐξεκυλίσθη πρηνὴς . . ἐπὶ στόμα</b> <span class="bibl">Il.6.43</span>, cf. <span class="bibl">16.410</span>; ὡς [[κύων]] ἐπὶ στόμα κείμενος Archil.<span class="title">Supp.</span>2.9; <b class="b3">ὗς ἔκειτ' ἐπὶ στόμα</b> <span class="bibl">Men.21</span>; <b class="b3">ἐπὶ στόμα κεῖται</b> [[lie]]s [[prone]], of the [[right]] [[ventricle]], <span class="bibl">Hp.<span class="title">Cord.</span>4</span>; [[ἐπὶ στόμα]] = [[pronus]], Gloss.; ἐπὶ στόμα πεσόντα <span class="bibl">Plu.<span class="title">Art.</span>29</span>; ἐπὶ στόμα φερόμενον ἐν πᾶσι Timae. ap.<span class="bibl">Plb.12.8.4</span>; also <b class="b3">ὅ τι νῦν ἦλθ' ἐπὶ στόμα</b> whatever came [[uppermost]], <span class="bibl">A.<span class="title">Fr.</span>351</span>; <b class="b3">ἐπὶ στόματος Φαραώ</b> [[by the command]] of [[Pharaoh]], <span class="bibl">[[LXX]] <span class="title">4 Ki.</span>23.35</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">g</span> <b class="b3">κατὰ στόμα</b> [[face to face]], <span class="bibl">Hdt.8.11</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Heracl.</span>801</span>, <span class="bibl"><span class="title">Rh.</span>409</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>5.2.26</span>; <b class="b3">οἱ κατὰ στόμα θεοί</b> (cf. [[ἀντήλιος|ἀντήλιοι]]) <span class="bibl">E.<span class="title">Fr.</span>781.33</span>; <b class="b3">κατὰ σ. τινός</b> [[confront]]ed with him, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>855d</span>; στόμα κατὰ στόμα λαλήσω αὐτῷ <span class="bibl">[[LXX]]<span class="title">Nu.</span>12.8</span>; στόμα πρὸς στόμα <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Jo.</span>12</span>, <span class="title">3 Ep.Jo.</span>14, <span class="title">PMag.Berol.</span>1.39. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[mouth]] of a [[river]], <span class="bibl">Il.12.24</span>, <span class="bibl">Od.5.441</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>847</span>, <span class="bibl">Hdt.2.17</span>, etc.; so <b class="b3">ἠϊόνος στόμα μακρόν</b> the [[wide]] [[mouth]] of the [[bay]], <span class="bibl">Il.14.36</span>, cf. <span class="bibl">Od.10.90</span>; στόμα τοῦ Πόντου <span class="bibl">Th.4.75</span>; [[κόλπου]] ib.<span class="bibl">49</span>; τὸ στόμα τῆς ἐσβολῆς <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>1107</span>; <b class="b3">τὸ ἄνω στόμα [τῆς διώρυχος</b>] the [[width]] of the [[trench]] at [[top]], <span class="bibl">Hdt.7.23</span> (but <b class="b3">τὰ στόματα τῆς διώρυχος</b> [[mouth]]s, ib.<span class="bibl">37</span>). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> any [[outlet]] or [[entrance]], ἀργαλέον στόμα λαύρης <span class="bibl">Od.22.137</span>; σ. τῆς ἀγυιᾶς <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>2.4.4</span>; σ. φρέατος <span class="bibl">Id.<span class="title">An.</span>4.5.25</span>; στόμα καδίσκου <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>581</span>, cf. <span class="title">AP</span>6.251 (Phil.); <b class="b3">χθόνιον Ἄιδα στόμα</b> <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>4.44</span>; <b class="b3">τὰ τῶν διεξόδων στόματα</b> <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span> 251d</span>; [[ἑπτάπυλον στόμα]] = the [[seven]] [[gate]]s of [[Thebes]], <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>119</span> (lyr.): Medic., <b class="b3">στόμα τῶν μητρέων, στόμα τῶν ὑστερέων</b> = [[os uteri]] (not distinguished from the [[cervix]]), <span class="bibl">Hp.<span class="title">Mul.</span>1.36</span>, <span class="bibl"><span class="title">Aph.</span>5.46</span>; τῆς κοιλίας <span class="bibl">Arist.<span class="title">APo.</span> 94b15</span>, <span class="bibl">Sor.1.50</span>; γαστρός <span class="bibl">Nic.<span class="title">Al.</span>20</span>, Gal.5.274; ([[ἕλκους]]) <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pr.</span> 863a11</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[foremost part]], [[face]], [[front]]: </span><span class="sense"><span class="bld">1</span> of weapons, [[point]], κατὰ στόμα εἱμένα χαλκῷ <span class="bibl">Il.15.389</span>; [ὁ κριὸς] ἔχει σ. σιδηροῦν Ath. Mech.<span class="bibl">24.2</span>; τὸ σ. τῆς αἰχμῆς <span class="bibl">Philostr.<span class="title">Her.</span>19.4</span>; [[edge]] of a [[sword]], μαχαίρας Ascl.<span class="title">Tact.</span>3.5, <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>21.24</span>, etc.: metaph., <b class="b3">ἐθηλύνθην στόμα</b> <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>651</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> the [[front ranks]] of the [[battle]], the [[front]], <b class="b3">ἀπὸ στόματος</b> (opp. <b class="b3">ἀπὸ τῆς οὐρᾶς</b>) <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>3.4.42</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">HG</span>4.3.4</span>; τὸ στόμα τοῦ πλαισίου <span class="bibl">Id.<span class="title">An.</span>3.4.43</span>, cf. <span class="bibl">5.4.22</span>, <span class="bibl">Plb.10.12.7</span> (so perhaps <b class="b3">στόμα πολέμοιο, στόμα ὑσμίνης</b> in Hom., v. supr.<span class="bibl">1.1</span>). </span><span class="sense"><span class="bld">c</span> τὸ τῶν λοχαγῶν τάγμα στόμα καλεῖται Ascl.<span class="title">Tact.</span>2.5. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> <b class="b3">ἄκρον στόμα πύργων</b> the [[edge]] or [[top]] of the [[tower]]s, <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>1166</span>; [[πρὸς τῷ στόματι τοῦ βίου]] = [[at the very verge of life]], <span class="bibl">X.<span class="title">Ages.</span>11.15</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> = [[ὀμφαλός]] <span class="bibl">111.3</span>, <span class="bibl">Ael.<span class="title">Tact.</span>7.3</span>. (Cf. Avest. staman-, m. 'mouth (of dog)', Welsh safn 'mouth'.)</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0947.png Seite 947]] ατος, τό, 1) der [[Mund]], von Thieren das Maul; Hom. u. Hes. oft; περιδρύφθη [[στόμα]] τε ῥῖνάς τε, Il. 23, 395, u. öfter in dieser Vbdg; [[ἄραβος]] δὲ διὰ [[στόμα]] γίγνετ' ὀδόντων, Il. 10, 373; ἡμέων ἀπὸ στομάτων ὄπ' ἀκοῦσαι, sagen die Sirenen, 12, 187; auch das ganze Gesicht, wie man erklärt πρηνὴς ἐπὶ [[στόμα]], Il. 6, 43, u. κὰδ δ' ἄρ' ἐπὶ στόμ' ἔωσε, 16, 410, eigtl. er stieß ihn nieder, daß er auf den Mund fiel; übertr. πτολέμοιο μέγα [[στόμα]], 10, 8. 19, 313, u. [[στόμα]] ὑσμίνης, 20, 359, der Rachen od. Schlund des Krieges, der Schlacht, die als gierige Ungeheuer zu denken sind; ἀπό μοι λόγον τοῦτον, [[στόμα]], ῥῖψον, Pind. Ol. 9, 35, d. i. sprich nicht dies Wort; κωφὸς [[ἀνήρ]] τις, ὃς Ἡρακλεῖ [[στόμα]] μὴ παραβάλλει, P. 9, 87, d. i. der ihn nicht lobt; [[σιγᾷ]] οἱ [[στόμα]], N. 10, 29, u. sonst; Tragg.: ψευδηγορεῖν γὰρ οὐκ ἐπίσταται [[στόμα]] [[Διός]], Aesch. Prom. 1034; εὔφημον κοίμησον [[στόμα]], schweige, Ag. 1920, u. öfter; εὐφημεῖν [[στόμα]], Eur. Hec. 337; οὐκ ἐφέξετε [[στόμα]], 1283; κλῄσας [[στόμα]], Phoen. 872; [[σῖγα]] ἕξομεν [[στόμα]], Hipp. 660; [[στόμα]] [[συγκλείω]], Thesm. 40; u. in Prosa überall, οὐδὲ τὸ [[στόμα]] πρὸς τὸ [[στόμα]] προσθήσεις, vom Kusse, Xen. Mem. 2, 6, 39, vgl. 3, 14, 5; ἴσχε δακὼν [[στόμα]] σόν, Soph. Trach. 973; νῦν καλὸν ἀντίφονον κορέσαι [[στόμα]] πρὸς [[χάριν]] ἐμᾶς σαρκὸς αἰόλας, Phil. 1156; τὸ [[θεῖον]] αὐτοὺς ἐξαναγκάζει [[στόμα]], O. C. 609, der Mund des Gottes, der weissagt; [[στόμα]] Πινδάρου, Pindar's Dichtermund, d. i. der Dichter Pindar, Jac. Anth. 2, 1 p. 303; sprichwörtlich ἀπὸ στόματος εἰπ εῖν, frei vom Munde weg, auswendig hersagen, Plat. Theaet. 142 d; Xen. Mem. 3, 6, 9 Conv. 3, 5; vgl. Philem. bei B. A. 436; ähnlich ἐν στόματι λέγειν, Ar. Ach. 198; διὰ στόματος u. ἀνὰ [[στόμα]] ἔχειν, stets im Munde führen, καὶ διὰ γλώσσης ἔχειν, Eur. Andr. 95, vgl. El. 80; Xen. Cyr. 1, 4, 25 Hier. 7, 9; πᾶσιν διὰ στόματος, Theocr. 12, 21; seltener διὰ [[στόμα]], Aesch. Spt. 51. 579, [[οἶκτος]] ἦν διὰ [[στόμα]], λέγει δὲ τοῦτ' [[ἔπος]] διὰ [[στόμα]]; ἀναβοᾷ διὰ [[στόμα]], Eur Or. 103; Ar. Lys. 855; auch ἐν στόμασιν ἔχειν τινά, vom Lobe u. Tadel, Her. 3, 157. 6, 136; ἐξ ἑνὸς στόματος ἅπαντες ἀνέκραγον, Alle aus einem Munde, Ar. Equ. 670; Plat. Rep. II, 364 a; ὅ τι ἦλθ' ἐπὶ [[στόμα]], was Einem in den Mund kommt, das Erste, das Beste, VIII, 563 c; s. Schaef. zu Dion. Hal. de C. V. 13; vgl. Aesch. frg. 337. – Auch die Rede, τὸ γὰρ σὸν [[ἐποικτείρω]] [[στόμα]] ἐλεινόν, Soph. O. R. 671, vgl. O. C. 985, u. öfter bei den Tragg. vom Inhalte der Rede. – 2) übh. [[Mündung]], Oeffnung; ποταμῶν, Il. 12, 24, vgl. Od. 5, 441; Νείλου, Aesch. Prom. 849; auch πόντιον, der Meeresschlund, Eur. Rhes. 438; τοῦ κόλπου, Thuc. 4, 49; Πόντου, 73; ποταμοῦ, 102; λιμένος, 7, 56, wie Xen. An. 5. 10, 1 u. öfter; ἠϊόνος [[στόμα]] μακρόν, die geräumige Mündung det Bucht, Il. 14, 36, vgl. Od. 10, 90; Her. 2, 17. 4, 85; auch ein Erd- oder Felsenspalt, aus dem ein Eingang, ἀργαλέον [[στόμα]] λαύρης, der enge Ausgang des Gäßchens, Od. 22, 137; τὸ ἄνω [[στόμα]] τοῦ ὀρύγματος, Her. 8, 23; ἐπ' 'Αξείνου [[στόμα]], Pind. P. 4, 203; χθόνιον Ἅιδα [[στόμα]], ib. 44; ἑπτάπυλον [[στόμα]], Soph. Ant. 119, Theben's sieben Thore; Zugang, Xen. Cyr. 2, 4, 4; zum Hause, An. 4, 5, 25; τὰ τῶν διεξόδων στόματα, Plat. Phaedr. 251 d. – 3) der vordere Theil, bes. von Waffen, die [[Spitze]], ξυστὰ κατὰ [[στόμα]] εἱμένα χαλκῷ, Il. 15, 589; die Scharfe, die Schneide des Schwertes, Soph. Ai. 651 u. dgl.; – die vordere Seite, Fronte des Heeres, κατὰ [[στόμα]], Stirn gegen Stirn, gerade gegenüber, Her. 8, 11; vgl. Eur. Rhes. 408; nach Suid. τὸ [[ἔμπροσθεν]] [[μέρος]] τοῦ στρατοῦ; Xen. An. 3, 4, 42 κελεύει δέ οἱ συμπέμψαι ἀπὸ τοῦ στόματος ἄνδρας, wo [[οὐρά]] der Ggstz ist, vgl. 5, 4, 22 Hell. 3, 1, 23; so auch Plat. κατὰ τὸ [[στόμα]] τοῦ διώκοντός τε καὶ φεύγοντος ὁ δικαστὴς ἱζέσθω, ihnen gegenüber, vor Augen, Legg. IX, 855 d; aber bei Pol. ὄντες οἱονεὶ [[στόμα]] τοῦ κατὰ τὴν πόλιν πλήθο υς ist = der Kern, 10, 12, 7.

|btext=ατος (τό) :<br /><b>A.</b> bouche :<br /><b>I.</b> la bouche, <i>chez l'homme et chez les animaux ; p. ext.</i> face, visage : ἐξεκυλίσθη ἐπὶ [[στόμα]] IL il roula tombant sur la face ; ἐπὶ [[στόμα]] ὠθεῖν IL faire tomber qqn sur la face ; κατὰ [[στόμα]] ESCHL en face ; <i>p. anal.</i> :<br /><b>1</b> face, front d'une armée : κατὰ [[στόμα]] en face, de front;<br /><b>2</b> <i>en parl. d'une arme</i> pointe;<br /><b>II.</b> la bouche comme organe de l'alimentation : [[τι]] [[ἐς]] τὸ [[στόμα]] λαμβάνειν XÉN porter qch (des aliments) à sa bouche ; κορέσαι [[στόμα]] SOPH <i>litt.</i> rassasier sa bouche ; <i>fig.</i> ce qui sert à engloutir, à dévorer, gouffre ; πολέμοιο IL, ὑσμίνης IL gouffre de la guerre, du combat (<i>càd l'endroit où la guerre, où le combat dévorent le plus de victimes</i>);<br /><b>III.</b> la bouche comme organe de la parole : [[στόμα]] οἴγειν ESCHL ouvrir la bouche ; λύειν EUR délier la bouche ; κινεῖν SOPH mettre la bouche en mouvement ; κοιμᾶν ESCHL laisser reposer sa bouche ; [[σῖγα]] ἔχειν EUR tenir sa bouche silencieuse ; ἀπὸ στόματος [[εἰπεῖν]] XÉN parler de bouche, de mémoire ; διὰ στόματος ἔχειν XÉN <i>ou</i> διὰ [[στόμα]] ἄγεσθαι IL <i>ou</i> [[ἐν]] στόματι ἔχειν IL avoir sans cesse à la bouche ; διὰ στόματος [[εἶναι]] <i>ou</i> γίγνεσθαι THCR venir sans cesse sur les lèvres <i>en parl. d'une parole, d'un propos, etc.</i> ; [[ἐξ]] ἑνὸς στόματος AR d'une seule voix ; parole, langage : [[στόμα]] ἀνόσιον SOPH langage impie ; [[στόμα]] [[θεῖον]] SOPH bouche <i>ou</i> voix des dieux, oracle;<br /><b>B.</b> <i>p. anal.</i> embouchure d'un fleuve, de la mer ; orifice, ouverture, entrée (d'un port, d'un golfe, d'une ville, d'une rue, d'une maison) ; <i>fig.</i> [[στόμα]] [[τοῦ]] βίου terme de la vie.<br />'''Étymologie:''' DELG cf. <i>avest.</i> staman « gueule de chien ».

|elnltext=στόμα -ατος, τό, Aeol. στύμα Theocr. 29.25 mond. als lichaamsdeel mond, van mensen; εἰς τὸ στόμα λαμβάνειν (iets) in de mond nemen Xen. Mem. 3.14.5; van dieren bek, muil:; κορέσαι στόμα hun bek (d.w.z. honger) te verzadigen Soph. Ph. 1156; overdr..; σ. πολέμοιο de muil van de oorlog Il. 10.8; poët. ook plur. met sing. bet. uitbr. gezicht:; ἐξεκυλίσθη πρηνὴς ἐπὶ στόμα hij rolde eruit voorover op zijn gezicht Il. 6.43; ἐπὶ στόμα πίπτειν zich voorover op zijn gezicht werpen Plut. Art. 29.11; κατὰ στόμα van voren, frontaal tegenover (elkaar); met gen..; κατὰ τὸ στόμα τοῦ διώκοντός τε καὶ φεύγοντος ὁ δικαστὴς... ἱζέσθω de rechter moet recht tegenover de aanklager en de aangeklaagde zitten Plat. Lg. 855d; voorzijde, front (van een leger). als orgaan van de spraak mond:; οἴγειν στόμα zijn mond openen Aeschl. PV 611; δάκνειν στόμα zich op de lippen bijten Soph. Tr. 977; σῖγ’ ἕξομεν στόμα wij zullen onze mond houden Eur. Hipp. 660; κατὰ τὸ στόμα ᾄδειν met de mond zoemen Aristoph. Nub. 159; uitdr. ἀνὰ στόμα ἔχειν de mond vol hebben van (d.w.z. het voortdurend hebben over, steeds praten over) = διὰ στόμα λέγειν of ἔχειν = ἐν στόμασι ἔχειν;; πᾶσι διὰ στόματος daar heeft iedereen het over Theocr. Id. 12.21; ἀπὸ στόματος λέγειν uit het hoofd spreken Plat. Tht. 142d; ἐξ ἑνὸς στόματος met één mond, met één stem.; στόμα πρὸς στόμα λαλῆσαι elkaar persoonlijk spreken NT 2 Io. 1.12. uitbr., wat uit de mond komt: stem, woord, taal:. ἀνόσιον στόμα oneerbiedige taal Soph. OC 981; τὸ θεῖον στόμα de goddelijke uitspraak Soph. OC 603; ἐγὼ … δώσω ὑμῖν στόμα καὶ σοφίαν ik zal jullie een stem en wijsheid geven NT Luc. 21.15. (uit)monding, van rivieren; mond, d.w.z. opening, uitgang, ingang, van baaien en golven etc.:; σ. τοῦ Πόντου de mond van de Pontos (d.w.z. de Bosporus); van een haven Od. 10.90; van een stad; ἑπτάπυλον στόμα de (ingang gevormd door de) zeven poorten Soph. Ant. 119; van gangen, straten en kanalen; ook van lichaamsdelen, bijv. van de baarmoeder. uiteinde; punt (van een wapen); bovenkant, top:. εἰς ἄκρον στόμα πύργων naar de bovenste rand van de poort Eur. Phoen. 1166.

|elrutext='''στόμα:''' эол. [[στύμα]], ατος τό тж. pl.<br /><b class="num">1)</b> [[рот]], [[уста]]: σ. τὸ [[δῖον]] Aesch. [[Зевсовы уста]]; οἴγειν σ. Aesch., λύειν σ. Eur., Isocr. и διαίρειν σ. Dem. [[открывать рот]], т. е. [[начинать говорить]]; κοιμᾶν σ. Aesch. и σῖγ᾽ ἔχειν σ. Eur. [[хранить молчание]]; σ. (συγ)κλῄειν Eur., Arph.; [[закрывать рот]], [[умолкать]]; ἔχειν τινὰ ἀνὰ σ. Eur., διὰ σ. Arph. и ἐν στόματι Her. [[непрерывно говорить]] о [[ком-л.]] (досл. [[иметь кого-л.]] [[постоянно на]] устах); ἐν τῷ στόματι λέγειν Arph. [[говорить напрямик]]; πᾶσι διὰ στόματος (sc. εἶναι) Theocr. [[быть]] у [[всех на устах]]; ἀπὸ στόματος [[εἰπεῖν]] Plat. [[говорить наизусть или по памяти]]; ἐξ ἑνὸς στόματος Arph., Plat.; [[единогласно]], [[единодушно]];<br /><b class="num">2)</b> [[пасть]] (sc. θηρῶν Soph.);<br /><b class="num">3)</b> [[пучина]], [[бездна]] (σ. πόντιον Eur.): σ. ὑσμίνης Hom. [[жестокая сеча]];<br /><b class="num">4)</b> [[лицевая сторона]], [[лицо]]: ἐπὶ σ. Hom. (прямо) [[на лицо или лицом]]; οἱ κατὰ τὸ σ. Xen. [[находящиеся напротив]]; ὅ τι ἦλθ᾽ ἐπὶ σ. Aesch. ap. Plat. [[все]], [[что ни попадется]]; κατὰ σ. τινός Plat. [[прямо напротив кого-л.]]; ἀλλήλοισι στρατὸν κατὰ σ. ἀντιτάσσειν Eur. [[выстраивать войска фронтом друг к другу]]; οἱ ἀπὸ τοῦ στόματος Xen. [[воины передних рядов]]; ἐπὶ σ. πίπτειν Plut. [[падать ниц]];<br /><b class="num">5)</b> [[речь]], [[слова]] (προπηλακίζειν σ. τινός Soph.);<br /><b class="num">6)</b> [[устье]] (ποταμοῦ Hom.);<br /><b class="num">7)</b> [[бухта]] (ἠϊόνος Hom.): ἀκταὶ ἐν στόματι προὔχουσιν Hom. [[крутые берега образуют бухту]];<br /><b class="num">8)</b> [[вход]], [[выход]], [[проход]] (τοῦ πόντου Her.; ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ κόλπου Thuc.): ἐπ᾽ [[αὐτῷ]] τῷ στόματι τῆς εἰσβολῆς Arph. у [[самых ворот]]; ἑπτάπυλον σ. Soph. [[семивратный проход]] ([[семь ворот Фив]] Беотийских);<br /><b class="num">9)</b> [[речной рукав]]: τὸ [[Πηλούσιον]] σ. Her. [[Пелусийский рукав]] (Нила);<br /><b class="num">10)</b> [[отверстие]], [[просвет]], [[щель]] (τοῦ ὀρύγματος Her.; анат. ὑστέρας Arst.);<br /><b class="num">11)</b> [[верхний конец]], [[острие]] (ξυστὰ κατὰ σ. εἱμένα χαλκῷ Hom.): [[πεσεῖν]] στόματι μαχαίρας NT [[пасть от меча]];<br /><b class="num">12)</b> [[верхний край]], [[верхушка]] ([[ἄκρον]] σ. πύργων Eur.);<br /><b class="num">13)</b> [[конец]], [[исход]] (πρὸς τῷ στόματι τοῦ βίου Xen.);<br /><b class="num">14)</b> [[главная сила]], [[цвет]] (τοῦ κατὰ τὴν πόλιν πλήθους Polyb.);<br /><b class="num">15)</b> [[головная колонна]] (τῶν ὁπλιτῶν Xen.).

|sltr=[[στόμα]] ([[στόμα]], -ατος, -α voc., acc.; στόματ（α), -άτων.) [[mouth]] [[ἀπό]] μοι λόγον τοῦτον, [[στόμα]], ῥῖψον (O. 9.36) [[ἔπος]] Αἰήτα τό ποτε ζαμενὴς [[παῖς]] ἀπέπνευσ ἀθανάτου στόματος (P. 4.11) κωφὸς [[ἀνήρ]] [[τις]] ὃς Ἡρακλεῖ [[στόμα]] μὴ περιβάλλει (P. 9.87) βραχύ μοι [[στόμα]] πάντ' ἀναγήσασθ (N. 10.19) Ζεῦ πάτερ, [[τῶν]] μὰν [[ἔραται]] φρενί, [[σιγᾷ]] οἱ [[στόμα]] (N. 10.29) τοῖσιν Αἴγιναν προφέρει [[στόμα]] πάτραν (? the [[mouth]] of the Aiakidai) (I. 5.43) καὶ νεαρὰν ἔδειξαν σοφῶν στόματ' ἀπείροσιν ἀρετὰν Ἀχιλέος (I. 8.47) πεδὰ [[στόμα]] φλέγει fr. 26. πολὺν ῥόθον ἵεσαν ἀπὸ στομ[άτων] Ἐλείθυιά τε καὶ [[Λάχεσις]] (Pae. 12.16) πρὶν μὲν ἕρπε τὸ σὰν κίβδηλον ἀνθρώποισιν ἀπὸ στομάτων Δ. 2. 3. met., “πὰρ χθόνιον Ἀίδα [[στόμα]]” (P. 4.44) ἐπ' Ἀξείνου [[στόμα]] i. e. the Bosporus (P. 4.203)

|txtha=στόματος, τό ([[apparently]] equivalent to τομα, [[with]] sigma ς(prefixed, from [[τέμνω]], τετομα, [[therefore]] [[properly]], '[[cutting]]' (or '[[cut]]'; so Etym. Magn. 728,18; others, '[[calling]]', etc.; [[but]] [[doubtful]], cf. [[Curtius]], § 226b.; Vanicek, p. 1141and references)); from Homer down; [[Hebrew]] פֶּה; the [[mouth]];<br /><b class="num">1.</b> [[properly]], the [[mouth]] as a [[part]] of the [[body]]: of Prayer of Manasseh, [[καρδία]] (`the [[heart]]' or [[soul]]) and [[στόμα]] 'the [[mouth]]' are [[distinguished]]: from ἐκ [[τοῦ]] στόματος, τό [[στόμα]] λαλεῖ τί, ἀνοίγειν τό [[στόμα]], [[see]] [[ἀνοίγω]], p. 48{a} [[bottom]] ἡ [[ἄνοιξις]] [[τοῦ]] στοματου [[στόμα]] [[πρός]] [[στόμα]] λαλῆσαι (אֶל־פֶּה פֶּה דִּבֶּר, [[mouth]] (turned) to [[mouth]] (A. V. [[face]] to [[face]]), τό [[στόμα]] [[πρός]] τό [[στόμα]], of a [[kiss]], [[Xenophon]], mem. 2,6, 32); God or the [[Holy Spirit]] is said to [[speak]] [[διά]] [[τοῦ]] στόματος τίνος (cf. Buttmann, 183 (159)), [[διά]] [[τοῦ]] στόματος, [[ἀπό]] [[τοῦ]] στόματος [[τοῦ]], from his [[own]] [[mouth]], i. e. [[what]] he has [[just]] said, ἐκ [[τοῦ]] στόματος, θρευσαι τί ἐκ [[τοῦ]] στόματος [[τοῦ]], τό [[πνεῦμα]] [[τοῦ]] στόματος (the [[breath]] of his [[mouth]], [[see]] [[πνεῦμα]], 1b.), ἡ ῤομφαία [[τοῦ]] στοματου, a [[figure]] portraying the [[destructive]] [[power]] of the words of Christ the Judges, [[δόλος]] or [[ψεῦδος]] ἐν τῷ στόματι, [[στόμα]] is [[put]] for 'statements', declarations, in διδόναι τίνι [[στόμα]], [[apt]] forms of [[speech]] (as [[distinguished]] from the [[substance]] of [[speech]], ἡ [[σοφία]]), [[στόμα]] for [[one]] [[who]] has begun (or is [[about]]) to [[speak]], [[πᾶν]] [[γόνυ]] and [[πᾶσα]] [[γλῶσσα]], καταπίνειν τί, acies, [[στόμα]] μαχαίρας, the [[edge]] of the [[sword]] (פִּי־חֶרֶב, Sept. [[render]] the [[Hebrew]] [[phrase]] by [[στόμα]] ῤομφαίας, [[which]] ([[together]] [[with]] [[στόμα]] ξίφους) is the [[more]] [[common]] translation; cf. Winer's Grammar, 18,30; Buttmann, 320 (274) n.)): [[δίστομος]], [[which]] [[see]]; אָכַל of a [[sword]], 2 Samuel 11:25).

|mltxt=το, ΝΜΑ, και στόμας, ο, Ν, και αιολ. τ. [[στύμα]] Α<br /><b>1.</b> το [[άνοιγμα]] στο μπροστινό και [[κάτω]] [[τμήμα]] της κεφαλής τών ανθρώπων και τών ζώων, το διευρυμένο ανώτερο [[τμήμα]] του πεπτικού [[σωλήνα]], το οποίο μπορεί σε διάφορους οργανισμούς να ασκεί και λειτουργίες μη πεπτικές, όπως [[είναι]] η [[αναπνοή]], η [[φώνηση]], πράξεις επιθετικές ή αμυντικές, η [[μεταφορά]] τών νεογνών ή αντικειμένων κ.ά. (α. «μη μιλάς με γεμάτο [[στόμα]]» β. «τὸ [[στόμα]] τοῦ βοός», <b>Νίκ.</b><br />γ. «τοῦ δὲ πολὺ πρότερον [[κεφαλή]], [[στόμα]] τε, ῥινές τε οὔδεϊ [[πλῆντο]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[λαλιά]], [[λόγος]], [[ομιλία]], [[τρόπος]] ομιλίας (α. «έχει άσχημο [[στόμα]]» — μιλάει άσχημα<br />β. «ἐγὼ γὰρ δώσω ὑμῖν [[στόμα]] καὶ σοφίαν», ΚΔ<br />γ. «κἄν καλὸν φυρῃ [[στόμα]]», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>3.</b> [[στόμιο]], [[άνοιγμα]], εκβολές ποταμού, στενή [[είσοδος]] σε [[κόλπο]] (α. «το [[στόμα]] του ποταμού» β. «ἥ κεῖται ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ Ἀμπρακικοῦ κόλπου», <b>Θουκ.</b><br />γ. «καὶ πλῆσαν ἁπάσης ἠϊόνος [[στόμα]] [[μακρόν]]», <b>Ομ. Ιλ.</b><br />δ. «ἀλλ' ὅτε δὴ ποταμοῑο κατὰ [[στόμα]] καλλιρρόοιο ἷξε νέων», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[είσοδος]] ή [[έξοδος]] (α. «[[στόμα]] του πυροβόλου» β. «το [[στόμα]] του πηγαδιού» γ. «[[στόμα]] φρέατος», <b>Ξεν.</b><br />δ. «χθόνιον Ἄιδα [[στόμα]]», <b>Πίνδ.</b><br />ε. «καδίσκου [[στόμα]]», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>5.</b> (για όπλα και εργαλεία) το μπροστινό [[μέρος]], η όψη (α. «[[στόμα]] της άγκυρας» — το [[ακρωνύχιο]] της άγκυρας<br />β. «τὸ [[στόμα]] τῆς αἰχμῆς», Φιλόστρ.<br />γ. «κριοῦ... [[στόμα]] σιδηροῦν», <b>Αθήν.</b>)<br /><b>6.</b> (για [[μαχαίρι]]) το κοφτερό [[μέρος]], η [[κόψη]] (α. «[[στόμα]] του μαχαιριού» β. «καὶ πεσοῦνται στόματι μαχαίρας καὶ αἰχμαλωτισθήσονται», ΚΔ)<br /><b>7.</b> <b>φρ.</b> α) «μ' ένα [[στόμα]]» και «ἐν ἑνὶ στόματι» ή «ἀφ' ἑνὸς στόματος» ή «ἐξ ἑνὸς στόματος» — με μια [[φωνή]], ομόφωνα<br />β) «από στόματος» — από μνήμης, απ' έξω<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>βοτ.</b> καθένα από τα μικροσκοπικά ανοίγματα ή τους πόρους στην [[επιδερμίδα]] τών φύλλων και τών νεαρών βλαστών, τα οποία εξασφαλίζουν την [[ανταλλαγή]] τών αερίων [[μεταξύ]] του αέρα στο εξωτερικό [[περιβάλλον]] και του διακλαδισμένου συστήματος αλληλοσυνδεόμενων αεροφόρων αγωγών [[μέσα]] στο [[φύλλο]]<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[άτομο]], [[πρόσωπο]] (α. «έχω να θρέψω [[πέντε]] στόματα» β. «μέ περιμένουν [[τρία]] στόματα»)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «στο [[στόμα]] του λύκου» — σε μεγάλο κίνδυνο<br />β) «τά λέμε [[στόμα]] με [[στόμα]]» — μιλάμε εμπιστευτικά<br />γ) «[[είναι]] απύλωτο [[στόμα]]» — δεν ελέγχει τα [[λόγια]] του, βρίζει ή μιλάει [[τελείως]] ανεύθυνα<br />δ) «του 'κλεισα το [[στόμα]]» — τον αποστόμωσα, τον ανάγκασα να σωπάσει<br />ε) «δεν ανοίγει το [[στόμα]] του» — [[είναι]] [[σιωπηλός]] ή [[λιγόλογος]]<br />στ) «απ' το [[στόμα]] μού το πήρες» — είπες ό,τι ακριβώς ετοιμαζόμουν να πω, μέ πρόλαβες<br />ζ) «του πήρε τη [[μπουκιά]] απ' το [[στόμα]]» τον εκμεταλλεύθηκε άγρια<br />η) «απ' το [[στόμα]] σου και στού θεού τ' [[αφτί]]» — λέγεται ως [[ευχή]] για την [[πραγματοποίηση]] μιας επιθυμίας<br />θ) «[[βάζω]] κάποιον στο [[στόμα]] μου» — [[μιλώ]] για κάποιον κάνοντας δυσμενή σχόλια εις [[βάρος]] του<br />ι) «[[μπαίνω]] στο [[στόμα]] κάποιου» ή «[[μπαίνω]] στα στόματα του κόσμου» — μέ σχολιάζουν και μέ επικρίνουν<br />ια) «[[βγάζω]] κάποιον απ' το [[στόμα]] μου» — [[παύω]] να [[σχολιάζω]] και να [[επικρίνω]] κάποιον<br />ιβ) «[[βγαίνω]] απ' το [[στόμα]] κάποιου» — σταματούν τα σχόλια εις [[βάρος]] μου<br />ιγ) «μού 'ρχεται στο [[στόμα]]» — λέω [[κάτι]] [[χωρίς]] να το πολυσκεφθώ ή [[θυμάμαι]] αμυδρά [[κάτι]] και δεν [[μπορώ]] να το εκφράσω<br />ιδ) «από [[στόμα]] σε [[στόμα]]»<br />i) από τον ένα στον [[άλλο]] ii) με την προφορική [[παράδοση]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />(για τον Χριστό, το Άγιο Πνεύμα, τους Αποστόλους) το [[φερέφωνο]], το όργανο, με το οποίο εκφράζεται το [[θέλημα]] του Θεού<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το [[μέτωπο]] της παράταξης, οι πρώτες γραμμές («κελεύει δὲ οἱ συμπέμψαι ἀπὸ τοῦ στόματος ἄνδρας», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>2.</b> το [[τάγμα]] τών λοχαγών («τὸ τῶν λοχαγῶν [[τάγμα]] [[στόμα]] καλεῖται», Ασκλ.)<br /><b>3.</b> [[άκρο]], [[χείλος]], [[κορυφή]] («[[ἄκρον]] [[στόμα]] πύργων», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>4.</b> [[ομφαλός]]<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «[[ἀμφιπίπτω]] στόμασι» — [[ανταλλάσσω]] φιλήματα<br />β) «[[στόμα]] πτολέμοιο» ή «[[στόμα]] ύσμίνης» — το [[στόμα]] του πολέμου ή της μάχης που καταπίνει τους ανθρώπους<br />γ) «[[κατά]] [[στόμα]]» — [[πρόσωπο]] με [[πρόσωπο]], [[απέναντι]]<br />δ) «οἱ κατὰ [[στόμα]] θεοί» — τα αγάλματα τών θεών στην είσοδο κτηρίου, αυτά που βλέπουν [[προς]] την [[ανατολή]]<br />ε) «[[κατά]] [[στόμα]] τινός» — κατ' [[αντιπαράσταση]]<br />στ) «λαλῶ [[στόμα]] κατὰ [[στόμα]]» — [[μιλώ]] με κάποιον [[απέναντι]] μου, του τά λέω [[κατά]] [[πρόσωπο]]<br />ζ) «[[στόμα]] πρὸς [[στόμα]]» — [[προφορικά]]<br />η) «[[οἴγω]] [[στόμα]]» ή «λύω [[στόμα]]» ή «[[διαίρω]] [[στόμα]]» — [[ανοίγω]] το [[στόμα]] μου, [[μιλώ]]<br />θ) «κοιμῶ [[στόμα]]» ή «[[κλείω]] [[στόμα]]» ή «[[συγκλῄω]] [[στόμα]]» ή «ἔχω [[στόμα]]» ή «[[ἐπέχω]] [[στόμα]]» — [[τηρώ]] [[σιγή]], [[σωπαίνω]]<br />ι) «[[δάκνω]] [[στόμα]]» — [[δαγκώνω]] τα χείλη, αναγκάζομαι να σωπάσω, δεν [[τολμώ]] να μιλήσω<br />ια) «εὖ ἔχω [[στόμα]]» — [[τηρώ]] [[ιερή]] [[σιγή]], σε ιεροτελεστίες<br />ιβ) «ἀνὰ [[στόμα]] ἔχω» ή «διά [[στόμα]] [[λέγω]]» ή «διὰ [[στόμα]] ἔχω» — έχω κάποιον στο [[στόμα]] μου, [[αναφέρω]] το όνομα κάποιου<br />ιγ) «διὰ [[στόμα]] [[εἰμί]]» — αναφέρομαι από κάποιον<br />ιδ) «πᾱσι διὰ στόματος ἦν» και «πολλῶν κείμενος ἐν στόμασιν» και «ἐπὶ [[στόμα]] φερόμενον ἐν πᾱσι» — όλοι [ή πολλοί] μιλούσαν γι' αυτόν<br />ιε) «ἐπὶ στόματος» — [[κατά]] διαταγήν<br />ιστ) «ἑπτάπυλον [[στόμα]]» — οι [[εφτά]] πύλες τών Θηβών<br />ιζ) «[[στόμα]] ζωῆς» — το ακραίο, το τελευταίο [[σημείο]] της ζωής.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. <i>στόμ</i>-<i>α</i>, με <i>στομ</i>- (<b>πρβλ.</b> τα συνθ. σε <i>στομ</i>-: [[στομακάκη]], <i>στομαλγῶ</i>, [[στόμαργος]]) ανάγεται σε ΙΕ τ. <i>stom</i>-<i>en</i>- «[[στόμα]]» και συνδέεται με το αβεστ. <i>staman</i>- «[[στόμα]] ζώου». Δευτερευόντως η λ. εντάχθηκε στο κλιτικό [[σύστημα]] τών ουδ. σε -<i>μα</i>, -<i>ματος</i>. Από το θ. <i>στομ</i>- της λ. [[στόμα]] έχει σχηματιστεί ο τ. <i>στόμ</i>-<i>αχος</i> (<b>βλ.</b> και λ. [[στωμύλος]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[στοματικός]], [[στομίας]], [[στόμιο]](<i>ν</i>), [[στομίς]](-<i>ίδα</i>), <i>στομῶ</i>(-<i>ώνω</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[στοματεύω]], [[στομάτιον]], [[στομήρης]], [[στομίζομαι]], [[στομώδης]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[στοματάς]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[στοματάκι]], [[στοματάρα]], [[στοματίτιδα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[στομαλίμνη]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[στομακάκη]], [[στομαλγώ]], [[στόμαργος]], [[στοματουργός]], [[στομαυλώ]], [[στομοδόκος]], [[στομοκοπώ]], [[στομοποιώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[στοματόκλειστρο]], [[στοματολογία]]. (Β' συνθετικό) [[αθυρόστομος]], [[αμφίστομος]], [[άστομος]], [[αυθαδόστομος]], [[βαθύστομος]], [[δίστομος]], [[ελευθερόστομος]], [[ευρύστομος]], [[εύστομος]], [[κακόστομος]], [[μεγαλόστομος]], [[μικρόστομος]], [[μονόστομος]], [[οξύστομος]], [[πλατύστομος]], [[πολύστομος]], [[στενόστομος]], [[χρυσόστομος]], [[ψευδόστομος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αγνόστομος]], <i>απαλόστομος</i>, [[αρτίστομος]], [[βαρύστομος]], [[βραχύστομος]], <i>δίχόστομος</i>, <i>ερατόστομος</i>, [[ετερόστομος]], [[ευθύστομος]], [[ηδύστομος]], [[θρασύστομος]], [[ισχυρόστομος]], [[λεπτόστομος]], [[ξενόστομος]], [[ξυλόστομος]], [[οζόστομος]], [[ολόστομος]], [[ομοιόστομος]], [[παχύστομος]], [[περίστομος]], [[σεμνόστομος]], [[σκληρόστομος]], [[τραχύστομος]], [[τυφλόστομος]], [[χαλκόστομος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αηδονόστομος]], [[αμβλύστομος]], <i>ανοιχτόστομος</i>, <i>αχρειόστομος</i>, [[ελαφρόστομος]], [[μυριόστομος]], [[πηγαδόστομος]], <i>στραβόστομος</i>, <i>χιλιόστομος</i>].

|etymtx=Grammatical information: n.<br />Meaning: [[mouth]], [[muzzle]], [[front]], [[peak]], [[edge]] (Il.).<br />Other forms: Aeol. [[στύμα]] (Theoc.), <b class="b3">-ατος</b>.<br />Dialectal forms: Myc. [[Tomako]], [[Tumako]] /[[στόμαργος]]/ (Mühlestein Studi Micenei 2 (1967), 43ff. w. lit.; Killen, Minos 27-8, 1992-1993 [95],101-7<br />Compounds: Many compp., almost all from the shorter stem (cf. below), e.g. <b class="b3">στόμ-αργος</b> [[chattering]], [[high-sounding]] (trag.), to [[ἀργός]] (Willis AmJPh 63, 87 ff.: [[shining]] > [[bright]] > [[loud]]?), if not after <b class="b3">γλώσσ-αργος</b>, which could stand for <b class="b3">γλώσσ-αλγος</b> (s. on [[γλῶσσα]] w. lit.); Blanc RPh. 65, 1991, 59-66 analyses the word as [[στόμα]] + [[μάργος]] [[furious]], also BAGB 1996/1, 8-9; cf. also <b class="b3">Πόδ-αργος</b> (s. [[πούς]]); on <b class="b3">στομα-κάκη</b> s. [[κακός]]; <b class="b3">εὔ-στομος</b> [[with a beautiful mouth]], [[speaking nicely]], also = [[silent]] (Hdt., X. etc.); beside it, quite rarely, <b class="b3">στοματ-ουργός</b> [[working with ones mouth]], [[grandiloquent]] (Ar.). <b class="b3">κακο-στόματος</b> (AP) for <b class="b3">κακό-στομος</b> (E. a.o.).<br />Derivatives: 1. <b class="b3">στόμ-ιον</b> n. [[mouth]], [[opening]], [[denture]], [[bit]], [[bridle]] (IA.), rarely [[mouth]] (Nic.), with <b class="b3">-ίς</b> f. [[halter]] (Poll.); <b class="b3">ἐπι-στομ-ίζω</b> [[to put in a bit]] (Att.), also [[to shut up ones mouth]] (late). 2. <b class="b3">στόμ-ις</b> m. [[hard-mouthed horse]] (A. Fr. 442 = 649 M.; cf. Schwyzer 462 n. 3), also <b class="b3">-ίας</b> <b class="b2">id.</b> (Afric., Suid.). 3. <b class="b3">-ώδης</b> [[speaking nicely]] (S.), [[savoury]] (Sor.). 4. <b class="b3">-ίζομαι</b> [[to take in the mouth]] (Aq.), w. prefix, e.g. <b class="b3">ἀπο-στομίζω</b> [[to remove the edge]] (Philostr.). 5. <b class="b3">-όω</b> (<b class="b3">ἀνα-</b> στόμα a.o.) [[to stop the mouth]], [[to provide with an opening]], [[edge]], [[to harden]] (IA.) with <b class="b3">-ωμα</b> n. [[mouth]] (A.), [[hardening]], [[which is hardened]], [[steel]] (Cratin., Arist., hell. a. late), <b class="b3">-ωμάτιον</b> (Gloss.), <b class="b3">-ωσις</b> f. [[hardening]] (S., hell a. late), <b class="b3">-ωτής</b> = [[indurator]] (gloss.). -- Besides <b class="b3">στομάτ-ιον</b> n. dimin. (Sor.), <b class="b3">-ικός</b> [[belonging to the mouth]] (medic. a.o.), <b class="b3">ἀπο-στοματ-ίζω</b> <b class="b2">to repeat, to interrogate etc.</b> (Pl., Arist. etc.). -- On [[στόμαχος]], [[στωμύλος]] s. vv.<br />Origin: IE [Indo-European] [1035] <b class="b2">*steh₃men-</b> [[mouth]]<br />Etymology: The etymol. unclear [[στόμα]] has secondarily joined the verbal nouns in <b class="b3">-μα</b> (Schwyzer 524 w. n. 5), with which the strong predilection for the short form <b class="b3">στομ-</b> in compp. and derivv. may be connected (cf. Georgacas Glotta 36, 163). But the [[n-]]stem is old and is found not only in Av. [[staman-]] m. <b class="b2">mouth (of a dog)</b> but also in Celtic, e.g. Welsh [[safn]] [[jaw-bone]]. So we must reconstruct <b class="b2">*steh₃m-</b>, which was in Greek replaced by the zero grade (<b class="b2">*sth₃m-</b>); on the short a of Avestan see Lubotsky Kratylos 42(1997) 56f. -- Far remain however the Germ. words for [[voice]], Goth. [[stibna]], OHG [[stimna]], [[stimma]] etc. and the Hitt. word for [[ear]], [[ištam-ana-]], [[-ina-]], prob. denominativ from [[ištamašzi]] [[hear]] (Frisk GHÅ 57, 19ff. = Kl. Schr. 79ff. w. lit.; diff. Kronasser Etymologie II 399).

|mdlsjtxt=[[στόμα]], δοριξ [[στύμα]], ατος, τό,<br /><b class="num">I.</b> the [[mouth]], Lat. os, Hom., etc.<br /><b class="num">2.</b> the [[mouth]] as the [[organ]] of [[speech]], [[δέκα]] μὲν γλῶσσαι, [[δέκα]] δὲ στόματ' Il.; στ. τὸ [[δῖον]] the [[mouth]] of Jove, Aesch.; Μοισᾶν [[στόμα]] [[their]] [[mouthpiece]], Theocr.;—with Preps., ἀνὰ [[στόμα]] ἔχειν to [[have]] [[always]] in one's [[mouth]], Eur.: ἀπὸ στόματος by [[word]] of [[mouth]], Xen., etc.: διὰ [[στόμα]] was in [[every]] one's [[mouth]], Aesch.; πᾶσι διὰ στόματος 'tis the [[common]] [[talk]], Theocr.: ἐξ ἑνὸς στ. with one [[voice]], Ar.; κατὰ [[στόμα]] [[face]] to [[face]], Hdt., [[attic]]<br /><b class="num">II.</b> στ. ποταμοῦ the [[mouth]] of a [[river]], Lat. ostia, Hom., etc.; so, ἠιόνος στ. [[μακρόν]] the [[wide]] [[mouth]] of the bay, Il.; στ. τοῦ Πόντου, Lat. [[fauces]] Ponti, Hdt.:—also, a [[chasm]] or [[cleft]] in the [[earth]] with a [[stream]] [[gushing]] out, Hdt.; τὸ ἄνω, τὸ [[κάτω]] [[στόμα]] τοῦ ὀρύγματος the [[opening]] or [[width]] of the [[trench]] at top, at [[bottom]], Hdt.<br /><b class="num">2.</b> any [[outlet]] or [[entrance]], Od., Xen.<br /><b class="num">III.</b> the [[foremost]] [[part]], [[face]], [[front]]:<br /><b class="num">1.</b> of weapons, the [[point]], Il.; the [[edge]] of a [[sword]], NTest.:—also like Lat. [[acies]], the [[front]], [[στόμα]] πολέμοιο, ὑσμίνης Il.; so [[alone]], Xen.<br /><b class="num">2.</b> [[generally]], [[ἄκρον]] στ. πύργων the top of the towers, Eur.; τὸ [[στόμα]] τοῦ βίου the [[verge]] of [[life]], Xen.

|trtx=Abenaki: mdon; Abkhaz: аҿырҟьара, аҿы; Acehnese: babah; Adyghe: жэ; Afar: afa; Afrikaans: mond; Ainu: チャル, チャロ, パロ; Akkadian: 𒅗; Aklanon: ba-ba'; Alabama: ichokhalbi; Albanian: gojë; Alviri-Vidari: دان‎; Amharic: አፍ, አንደበት; Apache Western Apache: bizéʼ; Arabic: فَم‎, خَشْم‎, فُو‎, فُوهَة‎; Egyptian Arabic: بق‎; Gulf Arabic: ثم‎, حلج‎; Hijazi Arabic: فَمّ‎; Iraqi Arabic: حلگ‎; Moroccan Arabic: فم‎, فا‎; North Levantine Arabic: تم‎; South Levantine Arabic: تم‎; Aragonese: boca; Aramaic: ܦܘܡܐ‎; Armenian: բերան, երախ; Aromanian: gurã; Assamese: মুখ; Asturian: boca; Avar: кӏал; Avestan: 𐬂𐬢𐬵𐬁𐬥𐬋‎, 𐬁𐬵‎, 𐬂𐬢𐬵‎; Aymara: laka; Aynu: car; Azerbaijani: ağız; Balanta-Ganja: muntung; Baluchi: دپ‎, دف‎; Bambara: da; Bashkir: ауыҙ; Basque: aho; Bau Bidayuh: boba; Belarusian: рот, вусны; Bengali: মুখ; Bikol Central: ngimot; Bislama: maot; Borôro: ogwa; Breton: genoù; Bribri: krö; Brunei Malay: mulut; Budukh: сив; Bulgarian: уста; Burmese: ပါးစပ်; Buryat: аман; Catalan: boca; Cebuano: baba; Central Atlas Tamazight: ⵉⵎⵉ; Central Melanau: bebak; Chamicuro: awana; Chechen: батт; Chepang: काम्‌, मोङ्‌; Cherokee: ᎠᎰᎵ; Cheyenne: -ahtsená; Chichewa: kamwa; Chickasaw: iti; Chinese Cantonese: 口, 嘴; Dungan: зуй, ку; Hakka: 口, 嘴; Jin: 嘴; Mandarin: 嘴, 口, 嘴巴; Min Dong: 喙; Min Nan: 喙, 口; Wu: 嘴; Chukchi: йыкыргын; Chuvash: ҫӑвар; Coptic: ⲣⲟ, ⲣⲱⲟⲩ; Cornish: ganow; Corsican: bocca, bucca, bucchi; Cree Plains Cree: mitōn; Woods Cree: ᒥᑑᐣ; Crimean Tatar: ağız; Czech: ústa, pusa, tlama; Dakota: i; Dalmatian: buca; Danish: mund, kæft; Dhivehi: އަނގަ‎; Dinka: thok; Dongxiang: aman; Dutch: mond, bek, muil; Dzongkha: ཁ; Eastern Mari: умша; Elfdalian: munn; Emilian: bóca, bòca, båcca; Erzya: курго; Esperanto: buŝo; Estonian: suu; Even: амҥа; Evenki: амӈа; Ewe: nu; Extremaduran: boca; Farefare: nõorɛ; Faroese: muður, munnur; Fiji Hindi: muh; Fijian: gusu; Finnish: suu; Franco-Provençal: botse, botcha, boche; French: bouche, gueule; Gallo: góll, goule; Friulian: bocje, bočhe; Gagauz: aaz; Galician: boca, buso; Gamilaraay: ngaay, ngay; Georgian: პირი; German: Mund, Maul, Gosche/Gosch/Gusche; Alemannic German: Muul, Schnure, Gosche; Bavarian: Babbn, Letschn, May, Goschn; Central Franconian: Mond, Muhl, Möngksche, Schnüß; East Central German: Gusche; Rhine Franconian: Gosche; Gothic: 𐌼𐌿𐌽𐌸𐍃; Greek: στόμα; Ancient Greek: στόμα, στύμα, μάσταξ; Griko: lemò; Greenlandic: qaneq; Guaraní: juru; Gujarati: મુખ; Haitian Creole: bouch; Hausa: baki; Hawaiian: waha; Hebrew: פֶּה‎; Higaonon: baba; Hiligaynon: baba; Hindi: मुँह, मुख; Hittite: 𒀀𒄿𒅖; Hopi: moʼa; Hungarian: száj; Icelandic: munnur, kjaftur; Ido: boko; Igbo: onu; Ilocano: ngiwat; Indonesian: mulut; Ingrian: suu; Ingush: баге; Interlingua: bucca; Inuktitut: ᖃᓂᖅ; Inupiaq: qaniq; Iranun: ngari'; Irish: béal, béala; Istro-Romanian: gúrę; Italian: bocca; Japanese: 口; Jarawa: ən-imun; Javanese: cocot, cangkem; Kabardian: жьэ; Kabuverdianu: bóka; Kalmyk: амн; Kannada: ಬಾಯ್, ಬಾಯಿ; Kanowit: jawai; Kapampangan: asbuk; Karachay-Balkar: аууз; Karakalpak: awız; Karelian: suu; Kashubian: gãba; Kaurna: taa, naparta; Kazakh: ауыз; Ket: қө; Khakas: аас, ахсы; Khmer: មាត់; Kikuyu: kanua; Kimaragang: kabang; Klallam: cúcən; Komi-Permyak: ӧм; Komi-Zyrian: вом; Kongo: munoko; Konkani: तोंड; Korean: 입; Kumyk: авуз; Kurdish Central Kurdish: دەم‎; Laki: دەم‎; Northern Kurdish: dev; Southern Kurdish: دەم‎; Kyrgyz: ооз; Ladin: bocia; Ladino Hebrew: בוקה‎; Roman: boka; Lak: кьацӏ; Lakota: i; Lao: ປາກ; Latgalian: mute; Latin: ōs; Latvian: mute; Laz: პიჯი; Lezgi: сив; Ligurian: bocca; Limburgish: móndj, mónd; Lingala: monɔkɔ; Lithuanian: burna, nasrai; Livonian: sū; Lombard: bocca, boca; Lotud: kabang; Low German Dutch Low Saxon: moond; German Low German: Mund, Muul; Luhya: kumunwa; Lutshootseed: qədxʷ; Luxembourgish: Mond; Lü: ᦔᦱᧅ; Macedonian: уста; Maguindanao: ngali; Malagasy: vava; Malay: mulut; Malayalam: വായ; Maltese: ħalq; fomm; Manchu: ᠠᠩᡤᠠ; Mansaka: baba; Mansi: сӯп; Manx: beeal, gob; Maori: māngai, waha, pūahatanga; Mapudungun: wün, wən; Maranao: ngari'; Marathi: मुख, तोंड; Megleno-Romanian: gura; Mirandese: boca; Moksha: курга; Mon: ပါၚ်; Mongolian: ам; Moore: noore; Nahuatl: kamajtli, camatl; Nama: ams; Nanai: ангма; Navajo: azééʼ; Ndonga: okana; Neapolitan: vocca; Nepali: मुख; Newar: म्हुतु; Nganasan: ӈаӈ; Ngarrindjeri: tore; Nivkh: ыӈг; Nogai: авыз; Norman: bouoche; Northern Sotho: molomo; Northern Norwegian: munn, kjeft; Nottoway-Meherrin: eskaharant; Occitan: boca, bouco; Ojibwe: indoon; Old Dutch: mund, munt; Old English: mūþ; Old French: buche; Old Frisian: mūth, mund, mond; Old High German: mund; Old Javanese: cangkem; Old Norse: muðr, munnr; Old Prussian: āustā; Old Saxon: mūth; Old Turkic: 𐰍𐰕‎; Oriya: ମୁଖ; Oromo: afaan; Ossetian: ком, дзых; Ottoman Turkish: آغز‎, آغیز‎, دهان‎, دهن‎, فم‎; Palu'e: wêwa; Pangasinan: sangi; Pashto: خوله‎; Pennsylvania German: Maul; Persian: دهان‎, دهن‎; Phoenician: 𐤐‎; Picard: bouque; Piedmontese: boca; Polish: usta, paszcza, gęba; Portuguese: boca; Punjabi Gurmukhi: ਮੁਖ, ਮੂੰਹ; Shahmukhi: مکھ‎, مونہ‎; Quechua: simi; Canka Quechua: simi; Wanka Quechua: şimi; Waiwaş Quechua: şimi; Ecuadorian Kichwa: shimi; Southern Quechua: simi; Rajasthani: मुखड़ौ, मूंडौ; Rapa Nui: haha; Romani: muj; Romanian: gură; Cyrillic: гурэ; Romansch: bucca, buca, buocha, bocca; Rungus: kabbang; Russian: рот, уста, пасть; Rusyn: рот, писок, уста; Rwanda-Rundi: umunwa; Sabah Bisaya: kabang; Sami Inari: njälmi; Kildin: ня̄лльм; Northern: njálbmi; Skolt: njäʹlmm; Southern: njaelmie; Samoan: gutu; Sanskrit: आस्, मुख, च्युप; Santali: moca, ᱢᱚᱪᱟ; Sardinian: buca, bucca; Saterland Frisian: Muule; Scots: mooth, gab, geggie; Scottish Gaelic: beul, craos; Sekapan: banah; Serbo-Croatian Cyrillic: уста; Roman: ústa; Shan: ပၢၵ်ႇ; Sherpa: ख; Shona: muromo; Shor: аас, ақсы; Sicilian: bucca, vucca; Silesian: usta; Sindhi: مک‎, ٻُوٿُ‎; Sinhalese: කට; Slovak: ústa; Slovene: usta; Somali: af; Sorbian Lower Sorbian: guba; Upper Sorbian: huba; Sotho: molomo; Southern Altai: оос; Spanish: boca; Sranan Tongo: mofo; Sumerian: 𒅗; Sundanese: baham; Swabian: Gosch; Swahili: kinywa; Swazi: umlomo; Swedish: mun, käft; Sylheti: ꠝꠥꠈ; Sãotomense: boka; Tabasaran: ушв; Tagal Murut: kabang, kavang, munung; Tagalog: bibig, bunganga; Tahitian: vaha; Tajik: даҳон; Tambunan Dusun: kabang; Tamil: வாய்; Taos: łòmų́ną; Tatar: авыз; Telugu: నోరు; Tetum: ibun; Thai: ปาก; Tibetan: ཁ; Tigrinya: አፍ; Timugon Murut: kavang; Tiwi: irubudara; Tocharian B: koyṃ; Tok Pisin: maus; Tongan: ngutu; Tsakonian: τθούμα, τ̒ούμα; Tswana: molomo; Tundra Nenets: няʼ, няʼн; Tupinambá: îuru; Turkish: ağız; Turkmen: agyz; Tuscarora: -hskahręw, -ihskahręw; Tuvan: аас; Tày: pác; Udi: жӏомох; Udmurt: ым; Ugaritic: 𐎔; Ukrainian: рот; Urdu: منہ‎, مکھ‎; Uyghur: ئېغىز‎; Uzbek: ogʻiz; Venetian: boca; Veps: suu; Vietnamese: miệng, mồm; Vilamovian: moüł; Volapük: mud, mudil; Votic: suu; Võro: suu; Walloon: boke; Waray-Waray: bàbà, hi-wa; Welsh: ceg, cegau; West Coast Bajau: boa'; West Flemish: mond; West Frisian: mûle; Westrobothnian: mónn; White Hmong: qhov ncauj; Winnebago: ii; Wiradhuri: ngany; Wolof: gémmiñ; Xhosa: umlomo; Yagara: dhambur; Yagnobi: рах; Yakut: айах; Yami: vivi; Yiddish: מויל‎; Yoruba: ẹnu; Yucatec Maya: chiʼ; Yup'ik: qaneq; Zazaki: fek; Zealandic: mond, muul; Zhuang: bak; Zulu: umlomo; ǃKung: tsiː