3,277,172
edits
πῖλος: Difference between revisions
m
Text replacement - "(?s)({{trml.*}}\n)({{.*}}$)" to "$2 $1"
m (Text replacement - "(?s)({{trml.*}}\n)({{.*}}$)" to "$2 $1") |
|||
| (7 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=pilos | |Transliteration C=pilos | ||
|Beta Code=pi=los | |Beta Code=pi=los | ||
|Definition=ὁ, < | |Definition=ὁ,<br><span class="bld">A</span> [[wool]] or [[hair]] wrought into [[felt]], used as a [[lining]] for [[helmet]]s, Il.10.265; for shoes, Hes.''Op.''542, cf. [[Plato|Pl.]]''[[Symposium|Smp.]]'' 220b, Luc.''Rh.Pr.''15; but <b class="b3">τὴν τῶν οἰκείων πίλων γένεσιν</b>, playfully, of the human hair, [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]'' 942e.<br><span class="bld">II</span> anything made of [[felt]], esp. [[close]]-[[fit]]ting [[cap]], Hes.''Op.''546, Arist.''GA''785a27, ''AP''6.90 (Phil.), etc.; <b class="b3">πίλους τιάρας φορέοντες</b> [[wear]]ing [[turban]]s [[for caps]], [[Herodotus|Hdt.]]3.12; ἀντὶ τῶν π. μιτρηφόροι ἦσαν Id.7.62, cf. 61,92; πῖλοι τοῖς δημοσίοις ''IG''22.1672.70; <b class="b3">πῖλος λευκός</b> ib.5(1).1390.13 (Andania, i B. C.); of various fashions, πῖλος Ἀρκαδικός Polyaen.4.14; Λακωνικός Poll.1.149; [[Μακεδονικός]], = [[καυσία]], Id.10.162; <b class="b3">πῖλος χαλκοῦς</b> a [[brazen]] [[cap]], i.e. [[helmet]], Ar.''Lys.''562; of the [[apex]] worn by Roman [[flamines]], D.H.2.64 (pl.).<br><span class="bld">2</span> [[felt shoe]], <b class="b3">λευκοὺς ὑπὸ ποσσὶν ἔχων π.</b> Cratin.100.<br><span class="bld">3</span> [[felt cloth]], used for carpets, mats, tents, etc., [[Herodotus|Hdt.]] 4.23,73,75, Hp.Aër.18 (pl.), cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''5.5.7, Aen.Tact.33.3 (pl.), etc.; for horse-cloths, Plu.''Art.''11.<br><span class="bld">4</span> [[felt cuirass]], [[jerkin]], Th.4.34.<br><span class="bld">III</span> [[amadou]], [[Polyporus igniarius]], [[Theophrastus|Thphr.]] ''[[Historia Plantarum|HP]]'' 3.7.4.<br><span class="bld">b</span> [[embryo of Nelumbium]], ib.4.8.7.<br><span class="bld">2</span> [[ball]], σφαιρίζουσα πίλῳ Suid. Hist.(''FHG''iip.464) ''Fr.''2.<br><span class="bld">IV</span> = Lat. [[pilus]], as in [[primus pilus]], Suid. (Cf. Lat. [[pilleus]].) | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
| Line 29: | Line 29: | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=ο / πῑλος, ΝΜΑ<br /><b>1.</b> [[κάλυμμα]] της κεφαλής, [[καπέλο]]<br /><b>2.</b> [[είδος]] μύκητα που προσβάλλει την [[αμυγδαλιά]] και τα [[εσπεριδοειδή]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κάλυμμα]] του κεφαλιού κατασκευασμένο από [[πίλημα]], [[χωρίς]] [[γύρο]], [[σκούφια]] («πῑλος τὸ ἐξ ἐρίων εἰργασμένον πρὸς τὸ κοιμᾶσθαι ἐπιτήδειον, ὅ ἡμεῖς πιλωτὸν φαμέν», Μέγα Ετυμολογικόν)<br /><b>μσν.</b><br />αρχιερατική [[μίτρα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το [[πίλημα]] ως υλικό για την εσωτερική [[επένδυση]] ή για την [[κατασκευή]] διαφόρων αντικειμένων (α. «πέδιλα πίλοις [[ἔντοσθε]] πυκάσας», <b>Ησίοδ.</b><br />β. «ἅμαξαι πίλοις περιπεφραγμένοι», Ιπποκρ.)<br /><b>2.</b> [[κάλυμμα]] της κεφαλής από οποιοδήποτε υλικό (α. «χαλκοῦς πῑλος» β. «πῑλος [[Λακωνικός]]»)<br /><b>3.</b> [[θώρακας]] από [[πίλημα]]<br /><b>4.</b> υποδήματα από [[πίλημα]]<br /><b>5.</b> [[σφαίρα]], [[μπάλα]] («σφαιρίζουσα πίλῳ, ὤλισθεν εἰς τὸν Πηνειόν», Ανών.)<br /><b>6.</b> η [[μίτρα]] τών Ρωμαίων ιερέων<br /><b>7.</b> ο [[λόχος]] τών τριαριών («ἔστι δὲ πῑλος καὶ [[τάγμα]], [[πρῶτος]] | |mltxt=ο / πῑλος, ΝΜΑ<br /><b>1.</b> [[κάλυμμα]] της κεφαλής, [[καπέλο]]<br /><b>2.</b> [[είδος]] μύκητα που προσβάλλει την [[αμυγδαλιά]] και τα [[εσπεριδοειδή]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κάλυμμα]] του κεφαλιού κατασκευασμένο από [[πίλημα]], [[χωρίς]] [[γύρο]], [[σκούφια]] («πῑλος τὸ ἐξ ἐρίων εἰργασμένον πρὸς τὸ κοιμᾶσθαι ἐπιτήδειον, ὅ ἡμεῖς πιλωτὸν φαμέν», Μέγα Ετυμολογικόν)<br /><b>μσν.</b><br />αρχιερατική [[μίτρα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το [[πίλημα]] ως υλικό για την εσωτερική [[επένδυση]] ή για την [[κατασκευή]] διαφόρων αντικειμένων (α. «πέδιλα πίλοις [[ἔντοσθε]] πυκάσας», <b>Ησίοδ.</b><br />β. «ἅμαξαι πίλοις περιπεφραγμένοι», Ιπποκρ.)<br /><b>2.</b> [[κάλυμμα]] της κεφαλής από οποιοδήποτε υλικό (α. «χαλκοῦς πῑλος» β. «πῑλος [[Λακωνικός]]»)<br /><b>3.</b> [[θώρακας]] από [[πίλημα]]<br /><b>4.</b> υποδήματα από [[πίλημα]]<br /><b>5.</b> [[σφαίρα]], [[μπάλα]] («σφαιρίζουσα πίλῳ, ὤλισθεν εἰς τὸν Πηνειόν», Ανών.)<br /><b>6.</b> η [[μίτρα]] τών Ρωμαίων ιερέων<br /><b>7.</b> ο [[λόχος]] τών τριαριών («ἔστι δὲ πῑλος καὶ [[τάγμα]], [[πρῶτος]] πῖλος καλούμενος», λεξ. [[Σούδα]]).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Άγνωστης ετυμολ. Μορφολογικές δυσχέρειες εμποδίζουν τη [[σύνδεση]] της λ. με τα συνώνυμα: αρχ. άνω γερμ. <i>filz</i>, αγγλοσαξ. <i>felt</i> (<span style="color: red;"><</span> IE <i>peldos</i>) και [[επίσης]] με το αρχ. ρωσ. <i>pŭlsti</i>. Η [[σύνδεση]] εξάλλου της λ. με τα λατ. <i>pilleus</i> «[[πίλος]], τσόχινο [[καπέλο]]» και <i>pilus</i> «[[τρίχα]]» (<span style="color: red;"><</span> θ. <i>pil</i>-<i>s</i>-<i>o</i>) δεν φαίνεται πιθανή, [[αφού]] το <i>pilus</i> [[είναι]] άγνωστης ετυμολ., ενώ το <i>pilleus</i>, όπως και το ελλ. [[πίλος]], [[είναι]] [[μάλλον]] ανεξάρτητα δάνεια άγνωστης προέλευσης]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''πῖλος:''' ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[έριο]] ή [[μαλλί]] που συμπιέστηκε για να κατασκευαστει το [[πίλημα]], και χρησιμοποιούνταν ως εσωτερική [[επένδυση]] στις περικεφαλαίες, σε Ομήρ. Ιλ.· λέγεται για υποδήματα, σε Ησίοδ.<br /><b class="num">II. 1.</b> οτιδήποτε κατασκευασμένο από [[τσόχα]], [[τσόχινος]] [[σκούφος]], όπως το μοντέρνο [[φέσι]], σε Ησίοδ.· πίλους [[τιάρας]] φορέοντες, φορούσαν σαρίκια αντί για σκούφους, σε Ηρόδ.· ἀντὶ | |lsmtext='''πῖλος:''' ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[έριο]] ή [[μαλλί]] που συμπιέστηκε για να κατασκευαστει το [[πίλημα]], και χρησιμοποιούνταν ως εσωτερική [[επένδυση]] στις περικεφαλαίες, σε Ομήρ. Ιλ.· λέγεται για υποδήματα, σε Ησίοδ.<br /><b class="num">II. 1.</b> οτιδήποτε κατασκευασμένο από [[τσόχα]], [[τσόχινος]] [[σκούφος]], όπως το μοντέρνο [[φέσι]], σε Ησίοδ.· πίλους [[τιάρας]] φορέοντες, φορούσαν σαρίκια αντί για σκούφους, σε Ηρόδ.· ἀντὶ τῶν πίλων μιτρηφόροι [[ἦσαν]], στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> τσόχινο [[ένδυμα]], σε Ξεν.<br /><b class="num">3.</b> ο [[τσόχινος]] [[θώρακας]] πανοπλίας, σε Θουκ. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
| Line 42: | Line 42: | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
|ftr='''πῖλος''': {pĩlos}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Filz]], [[Filzhut]], auch ‘Filzschuh, -decke’ (seit Κ 265); als Pfl.name [[Zunderschwamm]], [[Polyporus igniarius]], auch [[Lotuskeim]] (Thphr.).<br />'''Composita''': Einzelne Kompp. wie [[κραταίπιλος]] [[mit hartem Filz]] (A. ''Fr''. 430 = 624 M.).<br />'''Derivative''': Davon 1. Deminutiva: [[πιλίον]] (Arist., hell.), -ίδιον (att.), -άριον (Mediz.), -ίσκος (Dsk.). 2. Adj. -ινος [[aus Filz]] (Andania I<sup>a</sup>, Poll.) -ωτός ib. (Str.), -ώδης [[filzähnlich]], [[zusammengepreßt]] (Ptol.). 3. Verba. a. [[πιλέω]], auch m. Präfix, bes. συν-, [[filzen]], [[zusammenpressen]], [[dicht machen]], [[kneten]] (att., hell. u. sp.) mit [[πίλησις]] f. [[das Filzen]], [[Dichtmachen]], [[die Zusammenziehung vor Kälte]] (Pl., Thphr. usw.), -ημα n. [[Filzung]], [[geflizter Stoff]] (Arist. usw.), -ητικός, -ή ([[τέχνη]]) [[zum Filzen gehörig]], [[die Kunst des Filzens]] (Pl., Arist. u.a.; Chantraine Études 135, 137, 140); b. -όομαι, -όω, auch m. συν-, προσ-, ‘(sich) ver- dichten, (sich) zusammenziehen’ (Thphr. u.a.) m. -ωσις ([[varia lectio|v.l.]] zu -ησις, Thphr.).<br />'''Etymology''': Anklingende Ausdrücke für [[Filz]] begegnen im Latein, Germ. und Slav.: lat. ''pilleus'', -''eum'' ‘Filzkappe, -mütze’, germ., z.B. ahd. ''filz'' m., ags. ''felt'' m. (n.?), slav., z.B. aruss. ''pъlstъ'' f. [[Filzdecke]], russ. ''pólstь'' f. [[Decke]], [[Teppich]], [[Filz]]. Die germ. Wörter gehen auf urg. *''filti''-, *''felta''- zurück (urspr. ''s''-Stamm *''filtiz''-: *''feltaz''- aus idg. *''peldos''- n. ?) und können zu ahd. nhd. ''falzen'' ‘anfügen, an-, einlegen’ usw. gehören; sie würden dann ausscheiden. Die slav. Wörter sind mehrdeutig: sie können vor dem ausgehenden -''ti''- sowohl ''d'' wie ''s'' enthalten. Auch lat. ''pilleus'' läßt mehrere Deutungen zu: um einerseits eine Brücke zu [[πῖλος]] zu schlagen, anderseits eine Verbindung mit ''pilus'' [[Haar]] zustandezubringen, setzt man seit J. Schmidt KZ 32, 387 f. (so noch Brüch IF 63, 237) ein urspr. *''pil''-''s''- an, das Schwundstufe von idg. *''pilos''- n. neben *''pilo''- m. [[Haar]] sein soll, eine für ihre Entstehungszeit charakteristische aber wenig befriedigende papierene Konstruktion. —Wohl am ehesten ein altes Kulturwort aus unbekannter Quelle (vgl. Ernout BSL 30, 115). — Einzelheiten m. reicher Lit. bei W.-Hofmann s. ''pilleus'' und Vasmer Wb. s. ''pólstь''; auch WP. 2, 71 und Pok. 830. Zum Lautlichen noch Forbes Glotta 36, 243, zur Wortbildung Specht Ursprung 233 u. 239, zur Sache Schrader-Nehring Reallex. 1, 311.<br />'''Page''' 2,536 | |ftr='''πῖλος''': {pĩlos}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Filz]], [[Filzhut]], auch ‘Filzschuh, -decke’ (seit Κ 265); als Pfl.name [[Zunderschwamm]], [[Polyporus igniarius]], auch [[Lotuskeim]] (Thphr.).<br />'''Composita''': Einzelne Kompp. wie [[κραταίπιλος]] [[mit hartem Filz]] (A. ''Fr''. 430 = 624 M.).<br />'''Derivative''': Davon 1. Deminutiva: [[πιλίον]] (Arist., hell.), -ίδιον (att.), -άριον (Mediz.), -ίσκος (Dsk.). 2. Adj. -ινος [[aus Filz]] (Andania I<sup>a</sup>, Poll.) -ωτός ib. (Str.), -ώδης [[filzähnlich]], [[zusammengepreßt]] (Ptol.). 3. Verba. a. [[πιλέω]], auch m. Präfix, bes. συν-, [[filzen]], [[zusammenpressen]], [[dicht machen]], [[kneten]] (att., hell. u. sp.) mit [[πίλησις]] f. [[das Filzen]], [[Dichtmachen]], [[die Zusammenziehung vor Kälte]] (Pl., Thphr. usw.), -ημα n. [[Filzung]], [[geflizter Stoff]] (Arist. usw.), -ητικός, -ή ([[τέχνη]]) [[zum Filzen gehörig]], [[die Kunst des Filzens]] (Pl., Arist. u.a.; Chantraine Études 135, 137, 140); b. -όομαι, -όω, auch m. συν-, προσ-, ‘(sich) ver- dichten, (sich) zusammenziehen’ (Thphr. u.a.) m. -ωσις ([[varia lectio|v.l.]] zu -ησις, Thphr.).<br />'''Etymology''': Anklingende Ausdrücke für [[Filz]] begegnen im Latein, Germ. und Slav.: lat. ''pilleus'', -''eum'' ‘Filzkappe, -mütze’, germ., z.B. ahd. ''filz'' m., ags. ''felt'' m. (n.?), slav., z.B. aruss. ''pъlstъ'' f. [[Filzdecke]], russ. ''pólstь'' f. [[Decke]], [[Teppich]], [[Filz]]. Die germ. Wörter gehen auf urg. *''filti''-, *''felta''- zurück (urspr. ''s''-Stamm *''filtiz''-: *''feltaz''- aus idg. *''peldos''- n. ?) und können zu ahd. nhd. ''falzen'' ‘anfügen, an-, einlegen’ usw. gehören; sie würden dann ausscheiden. Die slav. Wörter sind mehrdeutig: sie können vor dem ausgehenden -''ti''- sowohl ''d'' wie ''s'' enthalten. Auch lat. ''pilleus'' läßt mehrere Deutungen zu: um einerseits eine Brücke zu [[πῖλος]] zu schlagen, anderseits eine Verbindung mit ''pilus'' [[Haar]] zustandezubringen, setzt man seit J. Schmidt KZ 32, 387 f. (so noch Brüch IF 63, 237) ein urspr. *''pil''-''s''- an, das Schwundstufe von idg. *''pilos''- n. neben *''pilo''- m. [[Haar]] sein soll, eine für ihre Entstehungszeit charakteristische aber wenig befriedigende papierene Konstruktion. —Wohl am ehesten ein altes Kulturwort aus unbekannter Quelle (vgl. Ernout BSL 30, 115). — Einzelheiten m. reicher Lit. bei W.-Hofmann s. ''pilleus'' und Vasmer Wb. s. ''pólstь''; auch WP. 2, 71 und Pok. 830. Zum Lautlichen noch Forbes Glotta 36, 243, zur Wortbildung Specht Ursprung 233 u. 239, zur Sache Schrader-Nehring Reallex. 1, 311.<br />'''Page''' 2,536 | ||
}} | }} | ||
{{mantoulidis | {{mantoulidis | ||
|mantxt=(=μάλλινο [[κάλυμμα]] ἀπό συμπιεσμένα μαλλιά). Ἀρχικά ἦταν πίλσος → [[πῖλος]]. Δές γιά παράγωγα στό [[ρῆμα]] [[πιλέω]]. | |mantxt=(=μάλλινο [[κάλυμμα]] ἀπό συμπιεσμένα μαλλιά). Ἀρχικά ἦταν πίλσος → [[πῖλος]]. Δές γιά παράγωγα στό [[ρῆμα]] [[πιλέω]]. | ||
}} | |||
{{lxth | |||
|lthtxt=''[[tegumenta e lana coacta]], [[quibus pro loricis utebantur Lacedaemonii]]'', [[felt covers used by the Spartans instead of body armor]], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:4.34.3/ 4.34.3]. | |||
}} | |||
{{trml | |||
|trtx====[[felt]]=== | |||
Albanian: plis; Arabic Egyptian Arabic: لبد; Armenian: թաղիք; Asturian: fieltru; Azerbaijani: keçə, kiyiz; Bashkir: кейеҙ; Basque: feltro; Bulgarian: филц; Catalan: feltre; Chinese Mandarin: 毛氈／毛毡; Chuvash: кӗҫҫе; Crimean Tatar: kiyiz,keçe; Czech: plsť, filc; Danish: filt; Dutch: [[vilt]]; Esperanto: felto; Estonian: vilt; Finnish: huopa; French: [[feutre]], [[feutrine]]; Galician: feltro; Georgian: თექა; German: [[Filz]]; Greek: [[κετσές]], [[τσόχα]]; Ancient Greek: [[πῖλος]]; Hebrew: לבד; Hindi: नमदा; Hungarian: nemez, filc; Ido: felto; Italian: [[feltro]]; Japanese: フェルト, 羅紗, 毛氈; Karachay-Balkar: кийиз; Karakalpak: kiyiz, kiygiz; Kazakh: киіз; Khakas: киис; Khinalug: ттагьла; Khmer: សំបុក; Korean: 펠트; Kumyk: кийиз; Kyrgyz: кийиз; Latin: [[coactum]]; Lithuanian: veltinys; Luxembourgish: Filz; Maori: kirihuru; Mongolian: эсгий; Nogai: кийиз; Norwegian Bokmål: filt; Nynorsk: filt; Old English: felt; Persian: نمد; Plautdietsch: Burr; Polish: filc; Portuguese: [[feltro]]; Romanian: pâslă; Russian: [[фетр]], [[войлок]]; Serbo-Croatian Cyrillic: пуст, филц; Roman: pust, filc; Slovak: plsť; Southern Altai: кийис; Spanish: [[fieltro]]; Swedish: filt; Tagalog: pyeltro, piyeltro; Thai: สักหลาด; Tibetan: ཕྱིང་པ; Turkish: aba, keçe, kiyiz; Tuvan: кидис; Ukrainian: повсть, фетр; Uyghur: kigiz; Uzbek: kigiz; Welsh: brethyn llawban, ffilt | |||
}} | }} | ||