ψυχρός: Difference between revisions

|Definition=ά, όν,<br><span class="bld">A</span> [[cold]], [[χάλαζα]], [[νιφάς|νιφάδες]], [[χιών]], Il.15.171, 19.358, 22.152; <b class="b3">ψυχρὸς χαλκός</b> (as we say '[[cold]] [[steel]]') 5.75: freq. of [[water]], ψυχρὸν [[ὕδωρ]] Od.9.392, Th.2.49; [[ψυχρόν]] (without [[ὕδωρ]]) Thgn.263; λοῦνται ψυχρῷ [[Herodotus|Hdt.]]2.37; ἀναγαργαρίζεσθαι ψυχρῷ ''IG''42(1).126.30 (Epid., ii A. D.) (but τὸ [[ψυχρόν]] also = [[ψῦχος]], [[cold]], [[Herodotus|Hdt.]]1.142); ψ. ὥστε λούσασθαι [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.13.3: of the air, αὔρη ψ. Od.5.469; [[αἰθήρ]] Pi.''O.''13.88 ([[si vera lectio|s.v.l.]]); νύκτες Th.7.87; κυνὸς ψυχρὰ [[δύσις]] [[Sophocles|S.]]''[[Fragments|Fr.]]''432.11; <b class="b3">ψυχρὸς βίος</b> [[life]] [[in the cold]], Ar.''Pl.''263: especially of dead things, [[νέκυς]] (opp. <b class="b3">θερμὸν αἷμα</b>) [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''622; of [[cold]] [[meat]]s, Alex.173.4, etc.; of a [[snake]], Theoc.15.58: Comp. [[ψυχρότερος]] [[Herodotus|Hdt.]]2.22, [[Plato|Pl.]]''[[Philebus|Phlb.]]'' 24b: Sup. [[ψυχρότατος]] [[Diodorus Siculus|D.S.]]1.41.<br><span class="bld">II</span> metaph.,<br><span class="bld">1</span> [[ineffectual]], [[vain]], [[ἐπικουρία|ἐπικουρίη]] ψ. [[Herodotus|Hdt.]]6.108; ἐπαρθεὶς ψυχρῇ νίκῃ Id.9.49; ψ. [[παραγκάλισμα]] [[Sophocles|S.]]''[[Antigone|Ant.]]''650; <b class="b3">θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις</b> a [[hot]] [[spirit]] in a [[cold]] [[business]], ib.88.<br><span class="bld">2</span> of [[feeling]]s, ψ. [[τέρψις]], [[ἐλπίς]], [[Euripides|E.]]''[[Alcestis|Alc.]]''353, ''IA''1014.<br><span class="bld">3</span> of persons, [[cold-hearted]], [[heartless]], [[indifferent]], [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''8.4.22, 23; ψ. καὶ μελαγχολικοί Arist.''MM'' 1203b1; ἐκ σιδάρου κεχάλκευται μέλαιναν καρδίαν ψυχρᾷ φλογί Pi.''Fr.'' 123.5; οὔτε ψ. εἶ οὔτε ζεστός ''Apoc.''3.15.<br><span class="bld">4</span> of [[flat]], [[lifeless]], [[insipid]] [[production]]s, <b class="b3">τὸν Παλαμήδην</b> (the play so named) ψυχρὸν ὄντ' αἰσχύνεται Ar.''Th.''848; [[σκῶμμα]].. [[σφόδρα]] ψ. Eup.244; <b class="b3">ψ. καὶ ἀηδὴς [Μοῦσα]</b> [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''802d; ἕωλα καὶ ψ. D.21.112; πρᾶγμα.. φρέατος.. ψυχρότερον Ἀραρότος Alex.179, cf. Arist.''Rh.''1405b34, Demetr.''Eloc.''114, etc.: hence jokes in [[Aristophanes|Ar.]]''[[Acharnians|Ach.]]''138-140, Machoap.Ath.13.580a; also of authors themselves, γίνεται ψυχρός D.H.''Isoc.''3. Adv., ὁ δ' αὖ Θέογνις ψυχρὸς ὢν ψυχρῶς ποιεῖ Ar.''Th.''170; <b class="b3">σκώψαντι ψ. ἐπιγελάσαι</b> to [[laugh]] at a [[feeble]] [[joke]], [[Theophrastus|Thphr.]] ''[[Characters|Char.]]''2.4; τοὺς γοῦν ψυχροὺς ψ. λέγουσι διαλέγεσθαι Pl.''Euthd.''284e.<br><span class="bld">5</span> [[silly]], γραϊδίοις ψυχροῖς ὁμιλοῦντες Jul.''Ep.''89b. [Written [[ψυχθρός]] ''IG''12(5).1104 (Syros, ii A. D.); cf. conversely [[μάκρα]] for [[μάκτρα]] ([[ψυχρός]] orig. '[[cooled]] by [[blowing]]' from [[ψύχω]] '[[blow]]').]

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1405.png Seite 1405]] [[kalt]], [[frostig]], [[kühl, frisch]], erfrischend; Hom. [[ὕδωρ]], Od. 9, 392. 17, 209; [[χάλαζα]], Il. 15, 171; νιφάδες, [[χιών]], 19, 358. 22, 152; auch [[χαλκός]], 5, 75; [[Βορέας]] Pind. Ol. 3, 34; [[αἰθήρ]], αὖραι, 13, 85. 9, 104; von allen Todten, Soph. O. C. 628, vgl. Valck. Phoen. 1448; [[δέμας]], [[νέκυς]], Lycophr. 396. 1113. – <span class="ggns">Gegensatz</span> von [[θερμός]], Plat. Phaed. 96 b u. öfter; ψυχρῷ λοῦνται Her. 2, 37. – Übertr., [[kalt]], [[frostig]], abgeschmackt, von Worten, Witzen u. Späßen, und von Menschen, [[kaltsinnig]], ohne Teilnahme, gleichgültig, ohne Geist und Leben; Ar. Plut. 263. 658 Th. 848; vgl. Plat. Euthyd. 284 e Legg. VII, 802 d; im <span class="ggns">Gegensatz</span> von [[σεμνός]] Isocr. 2, 34; vgl. Xen. Cyr. 8, 4,22; [[ὄνομα]] Dem. 19, 187; Sp. – Vom Leben od. Geschicke der Menschen, Schauder erregend, schauderhaft, θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις Soph. Ant. 88; ärmlich, elend, [[βίος]] B. A. 116, durch [[δυσκίνητος]] erkl. – Von Haudlungen, erfolglos, vergeblich, [[ἐπικουρία]] Her. 6, 108, [[νίκη]], nichtiger, eitler Sieg, 9, 49, [[ἐλπίς]] Eur. I. A. 1014.

{{bailly

|btext=ά, όν :<br /><b>A.</b> [[froid]] :<br /><b>I.</b> <i>au propre</i> : τὸ ψυχρόν ([[ὕδωρ]]) l'eau froide pour se laver, <i>ou en gén.</i> le froid;<br /><b>II.</b> <i>fig.</i> froid, glacial :<br /><b>1</b> <i>en parl. du style</i>;<br /><b>2</b> <i>en parl. d'actions</i> froid ; stérile, vain, inutile, nul, insignifiant : ψυχρὰ ἐπικουρίη HDT secours vain ; ψυχρὰ [[νίκη]] HDT victoire insignifiante ; ψυχρὰ [[ἐλπίς]] EUR vaine espérance ; θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχειν SOPH s'enflammer pour des choses qui font frissonner;<br /><b>3</b> <i>en parl. de pers.</i> indifférent, insensible ; non passionné <i>ou</i> glacé de frayeur ; misérable, malheureux, triste;<br /><b>B.</b> [[qui refroidit]], [[qui glace]];<br /><i>Cp.</i> ψυχρότερος, <i>Sp.</i> ψυχρότατος.<br />'''Étymologie:''' [[ψύχω]].

|elnltext=ψυχρός -ά -όν [ψύχω] koud, koel; subst. τὸ ψυχρόν koud water:; λοῦνται ψυχρῷ zij wassen zich met koud water Hdt. 2.37.3; ποτήριον ψυχροῦ een beker koud water NT Mt. 10.42; kou, koude:; ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ door de kou Hdt. 1.142.2; pl. subst. τὰ ψυχρά kou; koude voorwerpen. van zaken: kil, nutteloos:; ἐπικουρίη ψυχρή nutteloze hulp Hdt. 6.108.2; ψυχρὰ τέρψις een kil genoegen Eur. Alc. 353; van pers. ongevoelig:; ψυχρὸς βασιλεύς een ongevoelige koning Xen. Cyr. 8.4.22; stilistisch frigide, ongeïnspireerd, van slechte smaak getuigend:. τὸν Παλαμήδην ψυχρὸν ὄντ’ αἰσχύνεται hij schaamt zich dat de Palamedes een flop was Aristoph. Th. 848; τὰ δὲ ψυχρὰ ἐν τέτταρσι γίγνεται κατὰ τὴν λέξιν slechte smaak vertoont zich op vier manieren in het taalgebruik Aristot. Rh. 1405b35.

|elrutext='''ψυχρός:'''<br /><b class="num">1</b> [[холодный]] ([[ὕδωρ]], [[χιών]], [[χαλκός]] Hom.; [[αἰθήρ]] Pind.; [[νέκυς]] Soph.; νύκτες Thuc.; [[ὄφις]] Theocr.; [[τέφρα]] Plut.);<br /><b class="num">2</b> [[призрачный]], [[мнимый]] или [[напрасный]] (ἐπικουρίη, [[νίκη]] Her.; [[ἐλπίς]] Eur.);<br /><b class="num">3</b> перен. [[холодный]], [[равнодушный]], [[бесчувственный]], [[бесстрастный]] ([[λέξις]] Arst.): ψ. ὢν γέλωτα παρέχειν Xen. оставаясь безучастным, вызывать (все же) смех;<br /><b class="num">4</b> [[бросающий в холод]], [[леденящий]]: θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχειν Soph. горячо относиться к тому, от чего (других) бросает в холод;<br /><b class="num">5</b> [[безрадостный]] ([[τέρψις]] Eur.; [[βίος]] Arph.). - см. тж. [[ψυχρόν]].

{{eles

|esgtx=[[frío]]

|sltr=<b>ψῡχρός</b> [[freezing]], [[chill]] πνοιαῖς Βορέα ψυχροῦ (O. 3.32) ψυχρᾶν εὐδιανὸν [[φάρμακον]] αὐρᾶν (O. 9.97) αἰθέρος ψυχρῶν ἀπὸ κόλπων ἐρήμου (Schr.: ψυχρᾶς codd.) (O. 13.88) met., ἐξ ἀδάμαντος ἢ σιδάρου κεχάλκευται μέλαιναν καρδίαν ψυχρᾷ φλογί fr. 123. 6. dub., γυναικείῳ θράσει ψυχρὰν φορεῖται πᾶσαν ὁδὸν θεραπεύων (ψυχάν coni. Schneider: alii alia) fr. 123. 9.

|txtha=ψυχρα, ψυχρόν ([[ψύχω]], [[which]] [[see]]), from Homer down, [[cold]], [[cool]]: neuter of [[cold]] [[water]], ποτηρτιον, ψυχροῦ, ψύχρω λουνται, [[Herodotus]] 2,37); ψυχρόν πίνειν, Epict ench. 29,2; πλύνεσθαι ψύχρω, diss. 4,11, 19; cf. Winer's Grammar, 591 (550)); [[metaphorically]], [[like]] the Latinfrigidus, [[cold]] i. e. [[sluggish]], [[inert]], in [[mind]] ([[ψυχρός]] [[τήν]] ὀυργην, Lucian, Tim. 2): of [[one]] [[destitute]] of [[warm]] Christian [[faith]] and the [[desire]] for [[holiness]], Revelation 3:15f.

|mltxt=-ή, -ό / [[ψυχρός]], -ά, -όν, ΝΜΑ, και [[ψυχθρός]] και ομηρ. τ. θηλ. -ή Α<br /><b>1.</b> αυτός που έχει χαμηλή [[θερμοκρασία]], [[κρύος]] (α. «[[ψυχρός]] [[άνεμος]]» β. «ψυχρό [[κλίμα]]» γ. «αὔρη δ' ἐκ ποταμοῦ ψυχρὴ πνέει [[ἠῶθι]] πρό», <b>Ομ. Οδ.</b>, δ. «εἰς [[ὕδωρ]] ψυχρὸν [[σφᾶς]] αὐτοὺς ῥίπτειν», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>2.</b> (για συναισθηματική [[κατάσταση]]) [[απαθής]], [[αδιάφορος]]<br /><b>3.</b> (για [[εκδήλωση]]) αυτός που γίνεται [[χωρίς]] [[προθυμία]], [[χωρίς]] ζήλο (α. «ψυχρή [[υποδοχή]]» β. «ὑμῖν τοιήδε τις γίνοιτ' ἂν ἐπικουρίη ψυχρή», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>4.</b> (<b>για πρόσ.</b>) αυτός που χαρακτηρίζεται από [[έλλειψη]] θέρμης, ενθουσιασμού («ψυχρὸς καὶ [[μελαγχολικός]]», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> α) «ψυχρό [[μέτωπο]]»<br /><b>(μετεωρ.)</b> το πρόσθιο [[άκρο]] μιας κινούμενης, σχετικά ψυχρής, αέριας μάζας<br />β) «[[ψυχρός]] [[πόλεμος]]» — <b>βλ.</b> [[πόλεμος]]<br />γ) «ψυχρή [[εκπομπή]]»<br /><b>φυσ.</b> η [[απελευθέρωση]] ηλεκτρονίων από την [[επιφάνεια]] ενός υλικού εξαιτίας της επίδρασης ενός ισχυρού ηλεκτρικού πεδίου, αλλ. [[εκπομπή]] πεδίου<br />δ) «[[κακός]], [[ψυχρός]] και [[ανάποδος]]» — [[άθλιος]], [[ελεεινός]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για εκφράσεις ή λόγους) [[ανιαρός]], [[ανούσιος]], [[άνοστος]], [[κρύος]] («[[σκῶμμα]]... [[σφόδρα]] ψυχρόν», Εύπ.)<br /><b>2.</b> [[μάταιος]], [[ανωφελής]], [[άκαρπος]]<br /><b>3.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>τὸ ψυχρόν</i><br />η [[ψυχρολογία]]. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[ψυχρώς]] / <i>ψυχρῶς</i>, ΝΜΑ, και [[ψυχρά]] Ν<br />[[κατά]] τρόπο ψυχρό (α. «μού μίλησε [[ψυχρά]]» β. «τοὺς γοῦν ψυχροὺς ψυχρῶς λέγουσι διαλέγεσθαι», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «[[κακά]], [[ψυχρά]] και [[ανάποδα]]» — πολύ άσχημα, άθλια, ελεεινά.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[ψῦχος]] <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>ρός</i> ([[πρβλ]]. [[κῦδος]]: <i>κυδ</i>-<i>ρός</i>, [[αἶσχος]]: <i>αἰσχ</i>-<i>ρός</i>), για ετυμολ. <b>βλ. λ.</b> [[ψύχω]] (ΙΙ)].

{{ls

|lstext='''ψῡχρός''': -ά, -όν, ([[ψύχω]]) ὡς καὶ νῦν, ἀντίθετον τῷ [[θερμός]]· [[χάλαζα]], νιφάδες, [[χιών]] Ἰλ. Ο. 171, Τ. 358, Χ. 152· ψ. χαλκὸς (ὡς τὰ νῦν «ψυχρὸς [[σίδηρος]]») Ε. 75· συχν. ἐπὶ ὕδατος, ψ. [[ὕδωρ]] Ὀδ. Ι. 392, Θουκ. 2. 49· καὶ ψυχρὸν ([[ἄνευ]] τοῦ [[ὕδωρ]]) Θέογν. 263· ψυχρῷ λοῦνται Ἡρόδ. 2. 37 (ἀλλὰ καὶ τὸ ψυχρὸν = [[ψῦχος]], ὁ αὐτ. 1. 142)· ψ. [[ὥστε]] λούσασθαι Ξεν. Ἀπομν. 3. 13, 3· - ἐπὶ τοῦ ἀέρος, αὔρη ψ. Ὀδ. Ε. 469· αἰθὴρ Πινδ. Ο. 13. 125· νύκτες Θουκ. 7. 87· κυνὸς ψυχρὰ [[δύσις]] Σοφ. Ἀποσπάσμ. 379. 11. ψ. [[βίος]], ἐν τῷ ψύχει, Ἀριστοφ. Πλ. 263· - [[μάλιστα]] ἐπὶ νεκρῶν, [[νέκυς]] (ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ θερμὸν [[αἷμα]]) Σοφ. Οἰδ. Κολ. 622, πρβλ. Valck. εἰς Εὐρ. Φοιν. 1448· ἐπὶ ψυχρῶν φαγητῶν, ψυχρά σοι ἅπαντα παραθῶ; Ἄλεξ. ἐν «Παννυχίδι» 2. 4, κτλ.· ἐπὶ ὄφεως, Θεόκρ. 15. 58· - Συγκρ. -ότερος, Ἡρόδ. 2. 22, Πλάτ. ἐν Φιλήβῳ 24Β. Ὑπερθ. -ότατος, Διόδ. 1. 41. ΙΙ. μεταφ. [[ψυχρός]], Λατ. frigidus, δηλ. 2) ἐπὶ πραγμάτων καὶ συμβάντων, [[ψυχρός]], [[μάταιος]], [[ἀνωφελής]], [[ἄκαρπος]], ψ. ἐπικουρίη Ἡρόδ. 6. 108· ἐπαρθεὶς ψυχρῇ νίκῃ ὁ αὐτ. 9. 49· ψ. [[παραγκάλισμα]] Σοφ. Ἀντιγ. 650· θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις, θερμὴν καρδίαν εἰς ψυχρὰν ὑπόθεσιν, [[αὐτόθι]] 88. 3) ἐπὶ αἰσθημάτων, ψυχρὰ [[τέρψις]], ἐλπὶς Εὐρ. Ἄλκ. 354, Ἰφ. ἐν Αὐλ. 1014. 4) ἐπὶ προσώπων, ψυχρὸς τὴν καρδίαν, «ἄκαρδος», [[ἀναίσθητος]], «[[ἄπονος]]», [[ἄθυμος]], [[ἀδιάφορος]], στερούμενος ζωηρότητος, ἢ αἰσθήσεως, Πλάτ. Εὐθύδ. 284Ε, Ξεν. Κύρου Παιδ. 8. 4, 22 καὶ 22· ψ. καὶ μελαγχολικοὶ Ἀριστ. Ἠθ. Μεγ. 2. 6, 43· ἐκ σιδάρου κεχάλκευται μέλαιναν καρδίαν ψυχρᾷ φλογὶ Πινδ. Ἀποσπ. 89. 6. 5) ἐπὶ φράσεων ὑπερβολικῶν ἢ πραγμάτων διὰ τοιούτων φράσεων ἐξηγουμένων, [[ψυχρός]], [[ὑπερβολικός]], τὸν Παλαμήδην (τὸ [[δρᾶμα]] τὸ οὕτω καλούμενον) ψυχρὸν ὄντ᾿ αἰσχύνεται Ἀριστοφ. Θεσμ. 848· [[σκῶμμα]]…[[σφόδρα]] ψ. Εὔπολ. «Προσπαλτίοις» 2 ψ. καὶ ἀηδὴς [[Μοῦσα]] Πλάτ. Νόμ. 802D· ἕωλα καὶ ψυχρὰ Δημ. 551. 13· [[πρᾶγμα]]… φρέατος… ψυχρότερον Ἀραρότος Ἄλεξις ἐν «Παρασίτῳ» 2· ἴδε Ἀριστοτ. περὶ ψυχρᾶς λέξεως (Ρητ. 3. 3)· [[ὡσαύτως]] ἐπ᾿ αὐτῶν τῶν συγγραφέων, γίνεται ψυχρὸς Διονυσ. Ἁλ. Ἰσοκρ· [[οὕτως]] ἐπίρρημ., ψυχρῶς ποιεῖν Ἀριστοφ. Θεσμ. 170· τοὺς [[γοῦν]] ψυχροὺς ψυχρῶς λέγουσι Πλάτ. Εὐθύδ. 284Ε.

|mdlsjtxt=ψῡχρός, ή, όν [[ψύχω]]<br /><b class="num">I.</b> [[cold]], [[chill]], Il.; ψ. [[χαλκός]] (as we say "[[cold]] [[steel]]") Il.; of [[water]], ψ. [[ὕδωρ]] Od., Thuc.; and ψυχρόν [[alone]], ψυχρῷ [[λοῦνται]] Hdt.; of [[dead]] things, [[νέκυς]] Soph.; also τὸ ψυχρόν = [[ψῦχος]], [[cold]], Soph.:—comp. -ότερος, Hdt., Plat.<br /><b class="num">II.</b> metaph., Lat. [[frigidus]],<br /><b class="num">1.</b> of things and events, [[cold]], [[unreal]], ψ. ἐπικουρίη Hdt.; ἐπαρθεὶς ψυχρῇ νίκῃ Hdt.; ψ. [[παραγκάλισμα]] Soph.; ψυχρὰ [[τέρψις]], [[ἐλπίς]] Eur.<br /><b class="num">2.</b> of persons, [[cold]]-hearted, [[heartless]], [[spiritless]], Plat., Xen.<br /><b class="num">3.</b> of [[language]], [[cold]], [[frigid]], Plat., Dem.