σύνεσις: Difference between revisions

|Definition=Att. [[ξύνεσις]], εως, ἡ, ([[συνίημι]])<br><span class="bld">A</span> [[uniting]], [[union]], πέτρη τε ξύνεσίς τε δύω ποταμῶν Od.10.515 (with [[ξύνεσις]] metri gr.).<br><span class="bld">2</span> metaph., with allusion to foreg. signf. and signf. ''ΙΙ'', χωρὶς ἕκαστος εἰς τὸ φρονεῖν ἀσθενής, συμβάλλων δὲ εἰς ἓν πᾶς ἐν τῇ συνόδῳ καὶ τῇ ὡς ἀληθῶς συνέσει τὸ φρονεῖν ἐγέννησε καὶ εὗρε Plot.6.5.10.<br><span class="bld">II</span> [[faculty]] of [[quick]] [[comprehension]], [[mother-wit]], [[sagacity]], Democr.77, Th.2.62, 3.82, etc.; οἰκείᾳ ξυνέσει Id.1.138, cf. Pl.Cra.412a, Phlb. 19d, Arist.EN1143a17, D.18.127, Ev.Luc.2.47, Gal.6.457, etc.; hence of animals, ὃ [ζῷον] συνέσει . . ὑπερέχει τῶν ἄλλων Pl.Mx. 237d:—Phrases, ὅστις γε σύνεσιν ἔχει Hdt.2.5, 7.49; ἀρκεῖν ξυνέσει E.Tr.674; ξ. καὶ σοφία Id.HF655 (lyr.); φρόνησίς τε καὶ ξύνεσις Pl. Cra.411a; σύνεσιν [[λαβεῖν]], of children, Arist.EN1161b26; μοῖραν ἔχειν συνέσεως (αἰσθήσεως) Democr. ap. Thphr.Sens.71; also with qualifying words added, σύνεσις φρενῶν Pi.N.7.60; [[γνώμη]]ς ξύνεσις Th.1.75; σύνεσις πολιτική Arist.Pol.1291a28; ἡ περὶ τὴν [[διάνοια]]ν σύνεσις Id.HA588a23; ἡ ὑμετέρα σύνεσις as [[form]] of [[address]], Sammelb.7433.6 (v A.D.).<br><span class="bld">2</span> c. gen. objecti, [[intelligence]] in a thing, [[sagacity]] in [[respect]] to it, Pl.Cra. 412c, D.S.1.1; περὶ τῶν παρόντων Th.2.97.<br><span class="bld">III</span> [[conscience]] = [[συνείδησις]], ἡ σύνεσις (''[[sc.]]'' μ' ἀπόλλυσι) · ὅτι σύνοιδα δείν' εἰργασμένος E.Or. 396, cf. Men.632, Plb.18.43.13.<br><span class="bld">IV</span> a [[branch]] of [[art]] or [[science]], οἱ περὶ τὴν σύνεσιν ταύτην, i.e. [[music]], Arist.Pol.1342b8.<br><span class="bld">b</span> [[knowledge]], opp. [[ἄγνοια]], Id.de An.410b3.<br><span class="bld">V</span> [[decision]], [[decree]], IG5(1).1390.112 (Andania, i B.C.). (Plato (Cra.412a) derives σύνεσις ΙΙ from [[συνιέναι]] ([[σύνειμι]]) [[come together]], neglecting the unwritten aspiration (συνἱέναι); but the form and signfs. point to [[συνίημι]] ΙΙ, [[perceive]], [[apprehend]], cf. Arist.EN1143a17.)

|elnltext=σύνεσις -εως, ἡ, ep. en Att. ook ξύνεσις [συνίεμαι ( συνίημι )] samenvloeiing. Od. 10.515. begrip, inzicht, verstand, intelligentie:; σύνεσιν ἔχειν inzicht hebben Hdt.; ξυνέσει … ἄχρηστον ( ἔφυ ) (het dier) maakt (van nature) geen gebruik van verstand Eur. Tr. 672; σύνεσιν ἢ αἴσθησιν λαβόντα wanneer ze begrip of waarneming hebben gekregen Aristot. EN 1161b26; met gen. subj..; γνώμης ξ. de verstandigheid van onze beslissing Thuc. 1.75.1; met gen. obj..; ἡ τοῦ δικαίου σύνεσις het inzicht in wat rechtvaardig is Plat. Crat. 412c; concreet tak van kennis, wetenschap. Aristot. Pol. 1342b8.

|mltxt=η / [[σύνεσις]], -έσεως, ΝΜΑ, και [[ξύνεσις]] Α [[συνίημι]]<br />[[φρόνηση]], [[περίσκεψη]], [[σωφροσύνη]] βασισμένη στη σωστή [[κρίση]] (α. «στην [[αντιμετώπιση]] κρίσιμων προβλημάτων έδειξε [[σύνεση]] και [[αποφασιστικότητα]]»<br /><b>Συνώνυμα:</b> [[γνώση]], [[γνωστικάδα]], [[επιγνωμοσύνη]], [[ευβουλία]], [[ευθυκρισία]], [[ευκρισία]], [[εχεφροσύνη]], [[κρίση]], [[λογική]], [[μυαλό]], [[μυαλοσύνη]], [[νουνέχεια]], [[ορθή κρίση]], [[ορθοβουλία]], [[ορθοκρισία]], [[ορθοφροσύνη]], [[περίνοια]], [[σωφροσύνη]], [[φρόνηση]], [[φρονιμάδα]], [[φρονιμότητα]].<br />β. «[[σύνεσις]] [[πολιτική]]», <b>Αριστοτ.</b><br />γ. «[[σύνεσις]] φρενῶν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «[[σχήμα]] [[κατά]] σύνεσιν» — το [[σχήμα]] [[κατά]] το νοούμενον, [[κατά]] το οποίο η [[συμφωνία]] όρου μιας πρότασης με άλλον όρο γίνεται με [[βάση]] αυτό που δηλώνει και όχι με τον γραμματικό του τύπο<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[ικανότητα]], [[δεξιότητα]] («γενναῖος [[παλαιστής]], [[μέγας]] ὤν τῇ συνέσει καὶ τῇ ἀνδρείᾳ», Αθανασ.)<br /><b>2.</b> [[έννοια]], [[σημασία]] («ἐπὶ τῷ [[γνῶναι]] καὶ ὑμῦς τοῦ μυστηρίου τὴν σύνεσιν», Θεόδ. Μοψ.)<br /><b>3.</b> [[ένστικτο]] («τὴν ἐν αὐτοῖς τοῖς ζῴοις δεδομένην σύνεσιν πρὸς τὸ γεννᾱν καὶ ἐκτρέφειν» Θεοφρ. Αντ.)<br /><b>4.</b> [[απόφαση]] («[[κατά]] γε τὴν τοῦ λαοῦ καὶ τῆς ἡμετέρας προαιρέσεως σύνεσίν τε καὶ βούλησιν», Ευσ.)<br /><b>5.</b> [[συγκατάθεση]]<br /><b>6.</b> <b>γραμμ.</b> [[υπόταξη]], [[συνδυασμός]] προτάσεων<br /><b>7.</b> (ως τιμητική [[προσφώνηση]]) η [[σωφροσύνη]] σου («τὰ γραφέντα [[παρά]] τῆς ὑμετέρας συνέσεως», Ευσ.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />η αντιληπτική [[ικανότητα]], η ευφυΐα, το να κατανοεί εύκολα [[κανείς]] [[κάτι]] σε [[αντιδιαστολή]] [[πρός]] τη [[σοφία]], τη [[γνώση]] της αλήθειας (α. «σοφίας μὲν γὰρ πνεῦμα Σολομῶν ἔσχε, συνέσεως δὲ καὶ [[βουλῆς]] Δανιήλ», Ιουστίν.<br />β. «ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν καταργήσω», ΠΔ)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για ποταμούς ή γραμμές) [[συνάντηση]], [[συμβολή]]<br /><b>2.</b> η [[συνείδηση]] («οὐδεὶς [[οὕτως]] [[οὔτε]] [[μάρτυς]] ἐστὶ φοβερὸς [[οὔτε]] [[κατήγορος]] δεινὸς ὡς ἡ [[σύνεσις]] ἡ ἐγκατοικοῦσα ταῖς ἑκάστων ψυχαῑς», Πολύβ.)<br /><b>3.</b> η [[γνώση]], σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] την [[άγνοια]]<br /><b>4.</b> [[κλάδος]] τέχνης ή επιστήμης<br /><b>5.</b> [[αναφορά]], [[έκθεση]].

|mdlsjtxt=[[σύνεσις]], [[attic]] [[ξύνεσις]], εως [[σύνειμι]] ([[εἶμι]] ibo), σύνιημι]<br /><b class="num">I.</b> ([[εἶμι]] ibo) a [[coming]] [[together]], [[union]], [[ξύνεσις]] δύω ποταμῶν Od.<br /><b class="num">II.</b> (συνίημἰ [[quick]] [[comprehension]], [[mother]]-wit, [[intelligence]], [[sagacity]], Thuc.; of animals, Plat.<br /><b class="num">2.</b> c. gen. rei, [[intelligence]] in a [[thing]], [[sagacity]] in [[respect]] to it, Plat.; [[περί]] τινος Thuc.<br /><b class="num">III.</b> [[conscience]], = [[συνείδησις]], Eur.<br /><b class="num">IV.</b> a [[branch]] of art or [[science]], Arist.