ἱερός: Difference between revisions

|Definition=(v. sub fin.), ἱερά, ἱερόν, also ἱερός, ἱερόν in the phrase<br><span class="bld">A</span> ἱερὸς [[ἀκτή]] Hes. Op.597, 805, Orac. ap. Hdt.8.77: Ion. and poet. [[ἱρός]], ή, όν (v. sub fin.): Dor. and N. Greek [[ἱαρός]] IG22.1126.20, etc.: Aeol. [[ἶρος]] Sapph.Supp.23.25, Alc.Supp.8.4, but [[ἴαρος]] (corr. from [[ἴερος]]) Sapph. Supp.20a.6: Sup. [[ἱερώτατος]] Ar.Eq.582 (lyr.), Pl.Lg.755e.<br><span class="bld">I</span> [[fill]]ed with or [[manifest]]ing [[divine]] [[power]], [[supernatural]], ἱ. ἲς Τηλεμάχοιο Od.2.409, al.; ἱ. [[μένος]] Ἀλκινόοιο 8.421, etc.; [[ἄλφιτον]], [[ἀλωαί]], Il.11.631, 5.499; Δημήτερος [[ἱερὸς ἀκτή]] Hes.Op.Il.c.; of natural objects or phenomena, rivers, Od.10.351, Il.11.726, E.Med.410 (lyr.); [[λιβάς]], of the [[Spercheus]], S.Ph.1215 (lyr.); ἱεραὶ βῆσσαι [[Κίρκη]]ς '[[faery]]', Od.10.275; ἱερὸν [[ἦμαρ]], [[κνέφας]], Il.8.66, 11.194; φάος Hes.Op. 339; ἱερὸς [[δίφρος]] = (where δ. perhaps= [[ἵπποι]]) Il.17.464; after Hom., ἱερὸν [[χεῦμα]] θαλάσσης A.Fr.192 (anap.); ἱερὸν [[κῦμα]] E.Hipp.1206, cf. Cyc. 265; [[ὄμβρος]] S.OT1428; δρόσοι E.Ion117 (lyr.); [[ὕπνος]], of [[death]], Call.Epigr.11; [[ἔστι μὲν οὐδὲν ἱερόν]] = no [[great]] [[matter]], Theoc.5.22.<br><span class="bld">II</span> of [[divine]] things, [[holy]], ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od.10.426; ἱερὸν γένος ἀθανάτων Hes.Th.21; [[λέχος]], of [[Zeus]], ib.57; [[δόσις]] the gift [[of God]], ib. 93; ἱερὸς [[πόλεμος]] = [[holy]] [[war]], '[[crusade]]', Ar.Av.556, etc.<br><span class="bld">2</span> of earthly things, [[hallowed]], [[consecrated]], βωμοί Il.2.305; ἱερὸς [[δόμος]], of the [[temple]] of [[Athena]], 6.89; ἱερὰ ἑκατόμβη 1.99,431, etc.; [[ἐλαίη]] Od.13.372; χοαί S.OC469, etc.; [[ἱρὰ γράμματα]] = [[hieroglyphics]], Hdt.2.36; but [[ἱερὰ γράμματα]] of the [[Holy Scriptures]], 2 Ep.Tim.3.15; ἱ. βύβλοι OGI56.70 (Canopus, iii B.C.); ἱερὸν [[ἄγαλμα]], [[τρίπους]], S.OT1379, E.Ion512, etc.; χρήματα Pl.R.568d, etc.; ἱ. τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμ' ἔχειν E.Ion 1285; ἱ. [[σώμα]]τα, of [[ἱερόδουλος|ἱερόδουλοι]], Str.6.2.6; χῆνες Plu.2.325c; of animals regarded as '[[taboo]]', [κριοί] εἰσί σφι ἱ. διὰ τοῦτο Hdt.2.42; so perhaps ἱερὸς [[ἰχθύς]] Il.16.407; of the Roman Tribunes,= Lat. [[sacrosanctus]], ἱερὸς καὶ [[ἄσυλος]] Plu.TG15, etc.; of [[Augustus]], Mon.Anc.Gr. 5.17; [[ἱερὸς νόμος]] = [[law]] of [[sacrifice]], D.21.35, cf. SIG685.81 (ii B.C.); ἱερὸς [[λόγος]] = [[legend]], Hdt.2.81, etc.; οἱ παλαιοὶ καὶ ἱ. λόγοι Pl.Ep.335a; ἱερὸς [[γάμος]] = [[mystical]] [[marriage]], a [[religious]] [[ceremony]], Men.320, Phot. s.v.; opp. [[βέβηλος]], as [[sacred]] to [[profane]], D.H.7.8, AB223; but more freq. [[ἱερὸς καὶ ὅσιος]] Th.2.52, X.Vect.5.4, etc.; cf. [[ὅσιος]].<br><span class="bld">3</span> [[under divine protection]], freq. of places, Ἴλιος Il.5.648, Alc.Supp.8.4; Πύλος Od. 21.108; Θήβη Sapph.Supp.20a.6; Τροίης ἱερὸν [[πτολίεθρον]], Τροίης ἱερὰ [[κρήδεμνον|κρήδεμνα]], Od.1.2, Il.16.100; Ἀθῆναι Od.11.323, cf. Pi.Fr.75, S. Aj.1221 (lyr.), Ps.-Orac. ap. Ar.Eq.1037; Σούνιον ἱρόν Od.3.278; ἱερὸς [[κύκλος]] = the [[judge]]'s [[seat]] under the [[protection]] of [[Zeus]], Il.18.504: with [[genitive]] of the [[divinity]], [[ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης]], [[ἄντρον]] ἱρὸν νυμφάων, Od.6.322, 13.104, cf. Hdt.1.80,2.41, Ar.Pl.937, X.An.5.3.13, etc.; [[γῆ]] καὶ [[ἑστία]] ἱερὰ πᾶσι πάντων θεῶν Pl.Lg.955e; [[χωρίον]] ὡς ἱερώτατον ib.755e, cf. Ti.45a; with [[genitive]] of a [[human]] [[being]], Γναθίου . . ἱ. εἰμι IG12.920.<br><span class="bld">b</span> of persons, φυλάκων ἱ. τέλος Il.10.56; ἱ. πυλαωροί 24.681; στρατός Od.24.81; βασιλέες Pi.P.5.97; ἱ. [[εὐσεβής]] [[τε]], of [[Oedipus]], S.OC287; [[ἅνθρωπος]] ἱερός = [[initiated]], Ar.Ra.652; c. gen. of a [[divinity]], [[devoted]], [[dedicated]], E.Alc.75, Pl.Phd.85b.<br><span class="bld">c</span> under the Roman Empire,= [[sacer]], [[imperial]], ἐκ τῶν ἱερῶν τοῦ Καίσαρος γραμμάτων IGRom.4.571 (Aezani, ii A.D.); ὁ [[ἱερώτατος]] [[φίσκος]], τὸ [[ἱερώτατον]] [[ταμιεῖον]], ib.3.727 (Lycia), SIG888.10 (Scaptopara, iii A.D.), etc.; τὸ [[ἱερώτατον]] [[βῆμα]] (of the [[praefectus Aegypti]]), PHamb.4.8 (i A.D.): generally, [[worshipful]], ἱ. [[σύνοδος]] OGI713.9 (Egypt, iii A.D.), etc.<br><span class="bld">III</span> as [[substantive]],<br><span class="bld">1</span> ἱερά, Ion. ἱρά, τά, [[offering]]s, [[victim]]s, ἱερὰ ῥέξας Il.1.147, etc.; ἔρδειν Hes.Op.336; διδόναι Od.16.184; ἀλλ' ὅ γε δέκτο μὲν ἱρά Il.2.420, cf. 23.207: less freq. in sg., ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ 10.571; θῦσαι ἱρά Hdt.1.59, 8.54, etc.; θυσίας καὶ ἱρὰ ποιέειν Id.2.63; αἴθειν S. Ph.1033; ἱ. πατρῷα A.Th.1015; ἱ. ἐπιχώρια Democr.259.<br><span class="bld">b</span> after Hom., [[omen]]s [[afford]]ed by [[sacrifice]], τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστά Hdt. 5.44; τὰ ἱερὰ καλὰ [ἦν] X.An.1.8.15; simply οὐκ ἐγίγνετο τὰ ἱ. ib. 2.2.3.<br><span class="bld">c</span> generally, [[sacred]] [[object]]s or [[rite]]s, Hdt.1.172,4.33; τῶν ὑμετέρων ἱ. καὶ κοινῶν μετεῖχον D.57.3; of [[cult]]-[[image]]s, IG Rom.3.800 ([[syllium]]).<br><span class="bld">2</span> after Hom., ἱερόν, Ion. [[ἱρόν]], τό, [[holy]] [[place]], Hdt.5.119,al.; opp. [[νηός]], Id.2.170, cf. Th.4.90,5.18; freq. of a [[temple]], ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένεϊ . . ἱρόν κτλ. Hdt.2.112; of the [[Jewish]] [[temple]], [[LXX]] 1 Ch.29.4, Plb.16.39.4, Str.16.2.34, Ev.Matt.24.1.<br><span class="bld">3</span> [[ἱερὸν τῆς δίκης]] = a [[sacred]] [[principle]] of [[right]], E.Hel.1002.<br><span class="bld">4</span> ἱερός, ὁ (''[[sc.]]'' [[μήν]]), name of [[month]] at [[Delos]], IG12.377.22, 11(2).203A31 (iii B.C.).<br><span class="bld">5</span> [[ἱεροί]], οἱ, [[member]]s of a [[religious]] [[college]] or [[guild]], ib.5(1).1390.1, al. (Andania, i B.C.), prob. in SIG1010.7 ([[Chalcedon]]), etc.; also of women, ἱεραί, αἱ, IG5(1). [[l.c.]], cf. 1511 (Sparta).<br><span class="bld">b</span> = [[ἱερόδουλος]], ib. 1356 (Messenia, V B.C.), Inscr.Perg.572, GDI5702.39 (Samos).<br><span class="bld">IV</span> special phrases, post-Hom.,<br><span class="bld">1</span> [[proverb|prov.]], [[ἱερὰ ἄγκυρα]] = [[one's last hope]], Plu. 2.815d, Luc.JTr.51, Fug.13, Poll.1.93, Gal.11.182.<br><span class="bld">2</span> ἱερὸς [[βόλος]], name of a [[throw]] at [[dice]], Eub.57.1.<br><span class="bld">3</span> [[ἱερὰ βοτάνη]], v. [[βοτάνη]].<br><span class="bld">4</span> ἱ. (''[[sc.]]'' [[γραμμή]]) (cf. [[γραμμή]] III.1), [[last line]] of [[draught-board]], κινήσαις τὸν ἀπ' ἴρας . . λίθον Alc.82, cf. Epich.225, Sophr.127; [[τὴν ἀφ' ἱερᾶς]] ([[varia lectio|v.l.]] τὴν ἱεράν) Plu.Cor.32.<br><span class="bld">5</span> ἱερὸς [[ἰχθύς]] = [[ἀνθίας]], Arist.HA 620b35, cf. Ath.7.282e, Plu.2.981d.<br><span class="bld">6</span> ἱερὸς [[λόχος]], v. [[λόχος]].<br><span class="bld">7</span> [[ἱερά]] (''[[sc.]]'' [[νίκη]]), ἡ, [[drawn contest]], [[dead heat]] (because the prize was assigned to the god), SIG1073.48 (Olymp.); [[ποιῆσαι]] ἱεράν, of the [[competitor]], Wood [[Ephesus]], [[App]].vi p.70; so ἱερὰ [[ἄθλημα|ἀθλήματα]] Inscr.Olymp.56; ἱερὸς ὁ [[στέφανος]] ἐκρίθη IG9(2).525 (Larissa); τὸ [[παγκράτιον]] ἱερὸν ἐγένετο ib.527 (ibid.); [[ἱερός]] (''[[sc.]]'' [[ἀγών]]) ib.7.2727.19, 24 (Acraeph.): metaph., [[ἱερὸν ποιῆσαι τὸν στέφανον]] = '[[divide]] the [[honour]]s', Plb.1.58.5, 29.8.9.<br><span class="bld">8</span> ἱερὰ [[νόσος]] = [[epilepsy]], Hdt.3.33, Hp.Morb. Sacr.tit., Thphr.HP9.11.3, etc., cf. Call.Aet.3.1.14: metaph., τὴν οἴησιν ἱ. νόσον ἔλεγε Heraclit.46 ( = Epicur.Fr.224).<br><span class="bld">9</span> ἡ [[ἱερὰ ὁδός]] = the [[sacred]] [[road]] to [[Delphi]], Hdt.6.34; also, from [[Athens]] to [[Eleusis]], Cratin. 61, Paus.1.36.3, Harp. s.v.; and that from Elis to Olympia, Paus. 5.25.7.<br><span class="bld">10</span> ἱερὸν [[ὀστέον]] = [[os sacrum]], the last bone of the [[spine]], Hp. Art.45, Plu.2.981d, Gal.UP5.8, etc.<br><span class="bld">11</span> ἱερὰ [[συμβουλή]] = [[sacred duty of an adviser]], Pl.Ep.321c, X.An.5.6.4, cf. Pl.Thg.122b, Luc.Rh.Pr. 1.<br><span class="bld">12</span> ἱερὰ [[σῦριγξ]] = [[spinal canal]], Poll.2.180.<br><span class="bld">13</span> ἱερὰ [[τριήρης]], of the [[Delian]] [[ship]], or one of the [[state]]-[[ship]]s (Salaminia or Paralos), D.4.34.<br><span class="bld">14</span> freq. in [[geographical]] names, e.g. ἱερὰ [[ἄκρα]], in [[Lycia]], Str. 14.3.8; ἱερὸν [[ἀκρωτήριον]], in [[Spain]], [[Cape St. Vincent]], Id.2.4.3; ἱερὰ [[κώμη]], in [[Lydia]], Plb.16.1.8; ἱερὰ [[νῆσος]], one of the [[Liparus|Liparean]] group, Th.3.88; one of the [[insulae Aegates]], Plb.1.60.3.<br><span class="bld">V</span> Adv. [[ἱερῶς]] = [[holily]], [[ἀποθανεῖν]] [[varia lectio|v.l.]] in Plu.Lyc.27. [ῐ by nature, but sometimes ῑ in Ep., especially in endings of [[hexameter]]s, ἱερὸς [[ἰχθύς]], ἱ. [[ἦμαρ]], ἱερὰ [[ῥέξας]], ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή, Il.16.407, 8.66, 1.147, 11.631; ῑερόν in the first foot of a hex., Theoc.5.22; also in compds. [[ἱεραγωγός]], [[ἱεροθαλλής]], [[ἱερόφωνος]]: ῑ always in contr. form [[ἱρός]] wh. is used in Ep., Hdt., and some Ion. inscrr., as IG12(8).265.9 (Thasos), cf. Semon.7.56, Herod.4.79, al., but is rarely found in codd. of Hp. (never in Heraclit. or Democr.); also in Trag., A.Th.268, etc., but never required by metre in lyr. of Com.]

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1242.png Seite 1242]] auch 2 Endgn, Hes. O. 599. 807 u. im Orak, bei Her. 8, 77; ion. [[ἱρός]], was auch bei den Epikern vorkommt; äol. ἰαρός; dor. [[ἱαρός]], Inscr.; nach Hemsterh. von [[ἵημι]], ursprünglich von geweihten Thieren, die man frei gehen ließ, vgl. [[ἄφετος]], schwerlich richtig; eben so wenig mit ἰή zusammenhangend; nach sprachvgl. Gramm. verwandt mit dem Sanskrit. ishiras, "kräftig", s. Curtius Grundz. d. Griech. Etym. 2. Aufl. S. 358. Vielleicht ist die Bdtg "[[kräftig]]" in einigen Homerischen Verbindungen erkennbar; vielleicht ist aber auch bei Homer überall die Bdtg "[[heilig]]" anzunehmen, wie in der übrigen Griech. Literatur. – a) von Allem, was die Götter betrifft u. zu ihnen in irgend einer Beziehung steht; ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od. 10, 426, Götterwohnung; Hes. spricht selbst von ἱερὸν [[γένος]] ἀθανάτων, Th. 21; Ζεὺς ἱερὸν [[λέχος]] εἰσαναβαίνων, das Götterlager, 57; τοίη Μουσάων ἱερὴ [[δόσις]] 93; [[φάος]] Hes. O. 337; [[ἦμαρ]] Il. 17, 455; das Tageslicht kommt von den Göttern, wie die Finsterniß, [[κνέφας]], 11, 194; νύξ Eur. Ion 117. – Die ganze Natur ist von den Göttern erfüllt u. ihnen heilig; ποταμοί Od. 10, 351; ἱερὸν [[ῥόον]] Ἀλφειοῖο Il. 11, 756, wie Soph. σὰν λιπὼν ἱερὰν λιβάδα Phil. 1200 u. Eur. Med. 410; so Ἐρυθρᾶς ἱερὸν [[χεῦμα]] Aesch. frg. 178; [[κῦμα]] Eur. Hipp. 1206; [[ὄμβρος]], heiliges Naß, Soph. O. R. 1428; so nennt auch Hom. den Fisch [[ἱερός]], denn er ist als Wasserbewohner dem Poseidon heilig, Il. 16, 407, was Alte auf manche andere wunderliche Weise erklären, z. B. = [[διερός]]; Ath. VII, 282 e; Arist. H. A. 9, 37 = [[ἀνθίας]]; Aristarch erklärte [[ἱερὸν ἰχθὺν]] = τὸν ἀνετὸν καὶ εὐτραφῆ. – Auch die Erde, Haine, Berge u. dgl., βῆσσαι Od. 10, 275, γῆ Soph. Phil. 700, Ἴδας [[ὄρος]] Eur. Or. 1383; alle einzelnen Länder, Inseln u. Städte, da ihnen besondere Schutzgottheiten vorstehen; Εὐβοίης ἱερῆς Il. 2, 535; [[Πύλος]] Od. 21, 108; Θήβην ἱερὴν πόλιν II. 1, 366; Ζέλεια, [[Πέργαμος]], [[Ἀθῆναι]], Od. 11, 323, wie Pind. frg. 45 u. Soph. Ai. 1200; Σικυών, [[Ταίναρος]], Pind. N. 9, 53 P. 4, 44; Μέμφις, [[Τμῶλος]], Aesch. Pers. 36. 49 u. Eur. Bacch. 64; [[Ἴλιος]], Troad. 123; ὦ γᾶς ἱερὸν οἰκείας πέδονΣαλαμῖνος Soph. Ai. 846, wie Eur. Troad. 1096; Τροίης ἱερὸν [[πτολίεθρον]] Od. 1, 2, wie Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Il. 16, 100. – So auch ἱερὰς κατ' ἀλωάς Il. 5, 499, denn sie sind der Demeter heilig; ἐλαίρ, der der Athene heilige Oelbaum, Od. 13, 372; ἀλφίτου ἱεροῦ [[ἀκτή]] Il. 11, 631, denn auch das Getreide ist eine Göttergabe. – So heißen auch die Könige, die unter dem Schutze der Götter stehen, von ihnen eingesetzt sind, ἱεροί, Pind. P. 5, 97; u. so ist auch das bei Hom. oft vorkommende ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, ἱερὸν [[μένος]] Ἀλκινόοιο zu fassen; der Wagen des Achilleus [[δίφρος]] [[ἱερός]], Il. 17, 464. – b) was die Menschen den Göttern [[geweiht]] haben, [[heilig]], zum Gottesdienst gehörig, vgl. Eur. ἱερὸν τὸ [[σῶμα]] τῷ θεῷ [[δίδωμι]] ἔχειν, Ion 1285, u. Plat. ὅσα ἱερὰ κριθέντα ποιήματα ἐδόθη τοῖς θεοῖς, Legg. VIII, 829 e; ἱερὸς [[δόμος]], Tempel, Il. 6, 89; [[χῶρος]] Soph. O. C. 16. 54; δαιμόνων ἀγάλματα, die Standbilder der Götter in den Tempeln, O. R. 1379; Eur. I. T 1441; [[ξόανον]] Troad. 525; [[εἴδωλον]] Ἥρας Hel. 1150; [[βωμός]], der Altar, Il. 2, 305 Soph. Tr. 989, der ihn auch ἱερὸν [[ἕρκος]] nennt, 604. – Die Gottheit, der Etwas geweiht ist, wird im gen. hinzugesetzt, [[ἄλσος]] ἱρὸν Ἀθηναίης Od. 6, 326, [[ἄντρον]] ἱρὸν Νυμφάων 13, 104; Eur. Alc. 76; Her. 1, 80; γῆς ἱερᾶς οὔσης τῶν πάντων θεῶν Plat. Legg. V, 741 c; ἱερὸς ὁ [[χῶρος]] τῆς Ἀρτέμιδος Xen. An. 5, 3, 13. – Von Kampfspielen, die zu Ehren der Götter stattfinden, ἀγῶνες, ἄεθλα, Pind. N. 2, 4. 6, 61 Ol. 8, 64; [[κύκλος]], der Kreis, in dem Gericht gehalten wird, der dem Zeus heilig ist, Il. 18, 504; [[γάμος]] Plat. Rep. V, 458 e Legg. VIII, 841 d; [[νόσος]] XI, 916 a; γράμματα Tim. 27 b. – Auch [[τύμβος]], [[θήκη]], Soph. O. C. 1542. 1760; Eur. Suppl. 981. – Bes. von Opfern und allem dazu Gehörigen, [[ἑκατόμβη]], Il. 1, 99, χοαί, Soph. O. C. 470, [[νόμος]], sich auf die Opfer u. Feste beziehend, Dem. 21, 35, der ibd. §. 16 auch [[ἐσθής]], ein Opferod. Festkleid so nennt u. hinzusetzt ἱερὰν γὰρ [[νομίζω]] πᾶσαν, ὅσην ἄν τις [[ἕνεκα]] τῆς ἑορτῆς παρασκευάσηται, [[τέως]] ἂν χρησθῇ; vgl. ὀφείλειν ἑπτὰ δραχμὰς ἱερας τῇ Ἀθηνᾷ Dem. 24, 22. – Am gewöhnlichsten τὰ [[ἱερά]], [[Opfer]], wie Hom. so oft ἱερὰ ῥέζειν, auch ἱερὰ [[δίδωμι]], Od. 16, 184, u. im sing. ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ Il. 10, 571; ἄπυρα [[ἱερά]], Pind. Ol. 7, 48, wie Aesch. Ag. 70; δήμια, πατρῷα, Spt. 160. 1001; ἔμμηνα, Soph. El. 273; αἴθειν, τελεῖν, Phil. 1022 Eur. Bacch. 485; in Prosa, ἱερὰ θύσας Thuc. 2, 71, ἐν ἱερῶν θυσίαις Plat. Rep. III, 394 a; ὅτι τὰ ἱερὰ καὶ τὰ σφάγια καλὰ εἴη, ersteres die Eingeweide der Opferthiere u. die aus ihnen entnommenen Vorbedeutungen, letzteres andere beim Opfer vorkommende Kennzeichen, Xen. An. 1, 8, 15 u. öfter, wie τά τε ἱερὰ καλὰ τά τε σφάγια κάλλιστα 6, 3, 21; ἐπεὶ τὰ ἱερὰ ἐγένετο, da die Opfer zusagten, die Eingeweideschau glücklich ablief, 6, 2, 9, wofür Her. προχωρεῖ χρηστά sagt, 5, 44; – τὸ [[ἱερόν]], der Tempel, τῆς Δίκης, Eur. Hel. 1008 u. öfter; Her. 2, 112; ἱερῶν ἱδρύσεις Plat. Rep. IV, 427 b; μέγιστα τοῦ Ἔρωτος ἱερὰ κατασκευάσαι καὶ βωμούς Conv. 189 c; bes. der Tempel in Delphi, Dem. 19, 327. Aus Thuc. 4, 90, τάφρον περὶ τὸ ἱερὸν καὶ τὸν νεὼν ἔσκαπτον, geht die allgemeine Bdtg "Heiligthum" hervor; nach Ammon. der Tempelbezirk, ἱερὸν καὶ [[τέμενος]] ἱδρύσασθαι Ath. XIII, 595 c. – Von Menschen, ἱερὸς καὶ [[εὐσεβής]], heilig, Soph. O. C. 288; bei Ar. Ran. 651 mit Hindeutung auf die Einweihung in die Mysterien. Anders Αχαιῶν ἱερὸς [[στρατός]], das göttliche, stattliche Heer, Il. 24, 81, wie [[τέλος]] [[ἱερόν]], die heilige Wächterschaar 10, 56. Für das röm. sacrosanctus, Plut. Tib. Gracch. 14. 15 u. öfter. – Sprichwörtlich war ἡ ἱερὰ [[συμβουλή]], Xen. An. 5, 6, 4; vgl. Plat. Theag. 122 a u. Zenob. 4, 40. S. auch ἱερὰ [[ἄγκυρα]] unter [[ἄγκυρα]]. Ein anderer sprichwörtlicher Ausdruck τὸν ἀφ' ἱερᾶς, vollständig τὸν ἀφ' ἱερᾶς γραμμῆς λίθον od. πεττὸν κινεῖν, d. i. das Letzte, Aeußerste wagen, Ar. Eccl. 987; vgl. Diogen. 5, 41 u. daselbst die Erklärer, u. s. [[γραμμή]]. – Von einem Wurfe mit Würfeln, Eubul. Poll. 7, 205. – [Hom. braucht in den Formen, wo die letzte Sylbe kurz ist, ι lang, z. B. ἱερὸν [[ἦμαρ]], ἱερὰ ῥέζειν, u. so sp. Ep.] – Über die Vrbdgn mit [[ὅσιος]] u. den Unterschied davon s. letzteres.

|esgtx=[[sagrado]], [[que tiene poder divino]], [[ que tiene poder sobrenatural]], [[relacionado con la divinidad]], [[consagrado]], [[que está bajo protección divina]]

|mltxt=-ή, -ό, θηλ. και -ά (ΑΜ [[ἱερός]], -ά, -όν και [[ἱερός]], -όν, Α ιων. και ποιητ. τ. [[ἱρός]], -ή, -όν, δωρ. τ. [[ἱαρός]], αιολ. τ. [[ἶρος]] και ἴαρος)<br /><b>1.</b> αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον θεό ή στη [[λατρεία]] του και γενικά στη [[θρησκεία]], [[άγιος]], όσιος (α. «[[ιερό]] [[ευαγγέλιο]]» β. «[[ιερή]] [[εικόνα]]»)<br /><b>2.</b> (για γήινα πράγματα) αυτός που [[είναι]] αφιερωμένος στον θεό (α. «[[ιερός]] [[ναός]]» β. «ἱερὸν τὸ [[σῶμα]] τῷ θεῷ [[δίδωμι]] ἔχειν» — για όσους αφιερώνουν τον εαυτό τους στον θεό, <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> ([[κυρίως]] για [[τόπο]]) αυτός που τελεί υπό την [[προστασία]] του θεού (α. «Τροίης ἱερὸν [[πτολίεθρον]]», <b>Ομ. Οδ.</b><br />β. «ἱερὸς [[κύκλος]]» — [[κυκλικός]] [[τόπος]], δικαστική [[έδρα]] η οποία τελεί υπό την [[προστασία]] του [[Διός]])<br /><b>4.</b> αυτός τον οποίο δεν μπορεί να προσβάλει ή να παραβιάσει [[κάποιος]], [[απαραβίαστος]], [[ακαταπάτητος]], [[σεβαστός]], [[σεπτός]] (α. «[[ιερός]] όρκος» β. «ἱεροὶ βασιλεῖς», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) <b>ιατρ.</b> «ιερά [[νόσος]]» — η [[επιληψία]]<br />β) <b>ανατ.</b> «[[ιερό]] [[οστό]]» — το έσχατο από τα οστά της σπονδυλικής στήλης, το τριγωνικό [[οστό]] που παρεμβάλλεται [[μεταξύ]] τών δύο λαγόνιων οστών και κλείνει από το [[πίσω]] [[μέρος]] την πυελική [[κοιλότητα]]<br />γ) «[[ιερός]] [[πόλεμος]]» — [[πόλεμος]] [[κατά]] τών απίστων, [[σταυροφορία]]<br />δ) «[[ιερός]] [[λόχος]]» — στρατιωτικό [[σώμα]] 300 επίλεκτων Θηβαίων νέων που συγκροτήθηκε τον 4ο π. Χ. αιώνα και του οποίου οι άνδρες πολεμούσαν προσφέροντας τον εαυτό τους στην [[υπηρεσία]] της πατρίδας τους και τών θεών τους<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που γίνεται [[προς]] [[χάριν]] του θεού και της πίστεως<br /><b>2.</b> [[σύμφωνος]] με τη [[θέληση]] του θεού, [[θεάρεστος]] («[[ιερή]] [[πράξη]]»)<br /><b>3.</b> (<b>το ουδ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>τα ιερά</i><br />το σχολικό [[μάθημα]] τών θρησκευτικών<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «ιερά [[άγκυρα]]» — [[άγκυρα]] που ποντίζεται σε έσχατη [[ανάγκη]]<br />β) <b>ανατ.</b> i) «ιερά [[αρτηρία]]» — [[ονομασία]] τριών αρτηριών της ουραίας αορτής, μια [[υποτυπώδης]] [[συνέχεια]] της αορτής στο [[ιερό]] [[οστό]]<br />ii) «ιερά λεμφογάγγλια» — τα [[πέντε]] ή έξι λεμφογάγγλια που βρίσκονται [[μπροστά]] στο [[ιερό]] [[οστό]]<br />iii) «ιερά [[νεύρα]]» — τα νωτιαία [[νεύρα]] που βγαίνουν από τον νωτιαίο [[σωλήνα]] διά μέσου τών ιερών τρημάτων<br />iv) «[[ιερό]] [[πλέγμα]]» — νευρικό [[πλέγμα]] που αποτελείται από το οσφυϊκό [[στέλεχος]]<br />γ) «ιερά [[ιστορία]]» — η [[συστηματική]] [[έρευνα]] και [[έκθεση]] τών διαφόρων ιστορικών και θείων γεγονότων της Αγίας Γραφής, που διδάσκεται στα σχολεία ως ιδιαίτερο [[μάθημα]]<br />δ) «Ιερά Συμμαχία» — [[συμμαχία]] τών ηγεμόνων της Ευρώπης που ιδρύθηκε [[μετά]] την [[πτώση]] του Ναπολέοντος και η οποία διακήρυξε ότι είχε σκοπό τη [[διακυβέρνηση]] της Ευρώπης σύμφωνα με τη [[θεία]] [[διδασκαλία]] του Χριστού, ενώ στην [[πραγματικότητα]] αποσκοπούσε στην [[κατάπνιξη]] τών επαναστατικών και εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων της Ευρώπης<br />ε) «Ιερά Σύνοδος» — συντομευμένος [[τίτλος]] της Διοικήσεως της Αυτοκέφαλης Ελληνικής Εκκλησίας<br />στ) «[[ιερός]] [[λόχος]]»<br />i) το στρατιωτικό [[σώμα]] που συγκροτήθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Φωξάνη της Μολδοβλαχίας [[κατά]] την [[έναρξη]] της Ελληνικής Επανάστασης και καταστράφηκε [[σχεδόν]] εντελώς στο Δραγατσάνι στις 8 Ιουνίου 1821<br />ii) στρατιωτικό [[σώμα]] 300 [[περίπου]] [[ανδρών]] που σχηματίστηκε στη Θήβα με την [[έκρηξη]] του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1876-1877) από νεαρούς φοιτητές, επιστήμονες και στρατιωτικούς, για να συμμετάσχει στην [[εξέγερση]] του υπόδουλου ελληνισμού στη [[Θεσσαλία]]<br />iii) [[στρατιωτικός]] [[σχηματισμός]] που συγκροτήθηκε από την ελεύθερη ελληνική [[κυβέρνηση]] του Καΐρου από επίλεκτους αξιωματικούς [[κυρίως]], ο [[οποίος]] έδρασε από 1941-1944 στη Βόρεια Αφρική και στο Αιγαίο<br />(<b>νεοελλ.-μσν.</b>)<br /><b>1.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> το [[ιερό]](<i>ν</i>)<br />το ενδότερο [[μέρος]] του ορθόδοξου ναού όπου βρίσκεται η Αγία Τράπεζα, το Άγιο Βήμα<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «Ιερά Εξέταση» <br />α) ειδικό δικαστήριο από κληρικούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αρμόδιο για την [[αναζήτηση]] και τον σκληρό κολασμό τών [[κατά]] το [[καθολικό]] [[δόγμα]] αιρετικών, τών ετεροδόξων και αλλοθρήσκων<br />β) (μτφ. και συνεκδ.) δικαστική ή αστυνομική [[ανάκριση]] και [[δίωξη]] που διενεργείται με απάνθρωπα [[μέσα]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[εκλεκτός]]<br /><b>2.</b> <b>το θηλ. ως ουσ.</b> ἡ [[ἱερά]]<br />[[είδος]] βοτανιού<br /><b>3.</b> (<b>το ουδ. στον πληθ. ως ουσ.</b>) τὰ [[ἱερά]] α) ιερά [[άμφια]]<br />β) ιερά σκεύη της λατρείας<br />γ) μοναστηριακά κτίσματα<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>φρ.</b> «ἱερὰ [[νόσος]]» — η [[λέπρα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που έχει [[θεία]], υπερφυσική [[δύναμη]] («ἱερὸν [[μένος]] Ἀλκινόοιο», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>2.</b> [[θείος]], [[έξοχος]], [[λαμπρός]]<br /><b>3.</b> αυτός που κατάγεται από τον θεό («ἱερὸν [[γένος]]», <b>Ησίοδ.</b>)<br /><b>4.</b> (για τον Αύγουστο και τους Ρωμαίους δημάρχους) [[απαραβίαστος]], sacrosanctus («ἱερὸς καὶ [[ἄσυλος]]», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>το αρσ. ως ουσ.</b> <i>ὁ Ἱερός</i><br />[[μήνας]] τών Δηλίων<br /><b>6.</b> (το αρσ. και το θηλ. πληθ. ως ουσ.) <i>οἱ ιεροί</i> και <i>αἱ ιεραί</i><br />[[μέλη]] ενός θρησκευτικού σωματείου<br /><b>7.</b> <b>το θηλ. ως ουσ.</b> ἡ [[ἱερά]]<br />α) (ενν. [[νίκη]])<br />[[ισόπαλος]] [[αγώνας]]<br />β) [[ονομασία]] φιδιού<br /><b>8.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> τὸ [[ἱερόν]]<br />α) [[τόπος]] αφιερωμένος σε [[θεότητα]], [[τέμενος]]<br />β) [[ναός]], [[ιερός]] [[τόπος]]<br />γ) το [[σύνολο]] τών ιερών οικοδομών<br />δ) ο [[ναός]] τών Ιουδαίων<br /><b>9.</b> (<b>το ουδ. στον πληθ. ως ουσ.</b>) τὰ [[ἱερά]]<br />α) προσφορές για [[θυσία]], σφάγια, θυσίες<br />β) τα [[εντόσθια]] του θύματος, με την [[εξέταση]] τών οποίων μάντευαν<br />γ) θρησκευτικές τελετές<br />δ) [[άγια]] μυστήρια<br />ε) [[ονομασία]] διαφόρων φαρμάκων<br /><b>10.</b> <b>φρ.</b> α) «ἔστι μὲν οὑδὲν ἱερὸν» — [[είναι]] ανάξιο λόγου<br />β) «ἱερὴ [[δόσις]]» — [[δώρο]] του θεού<br />γ) «ἱερὸς [[δόμος]]» — ο [[ναός]] της θεάς Αθηνάς<br />δ) «ἱερὰ σώματα» — οι ιερόδουλοι<br />ε) «ἱερὸς [[λόγος]]» — ο [[μύθος]]<br />στ) «ἱερὸς [[νόμος]]» — ο [[νόμος]] για τις θυσίες<br />ζ) «ἱερὸς [[ἄνθρωπος]]» — ο [[άνθρωπος]] που έχει μυηθεί στα μυστήρια<br />η) «ἱρὸν τῆς δίκης» — η [[ιερή]] [[αρχή]] του δικαίου<br />θ) «ἱερὸς [[ἰχθύς]]» — [[είδος]] ψαριού, ο [[αυλωπίας]] ή ανθίας<br />ι) «ἱερὸς [[βόλος]]» — [[ονομασία]] ενός ριψίματος τών πεσσών<br />ια) «λέγεται συμβουλὴ ἱερὸν [[χρῆμα]] [[εἶναι]]» — για το [[ιερό]] [[καθήκον]] τών συμβούλων<br />ιβ) «ἱερὰ σῡριγξ» — σπονδυλικό [[τρήμα]]<br />ιγ) «ἱερὰ [[ὁδός]]»<br />i) η [[οδός]] που οδηγούσε στους Δελφούς<br />ii) η [[οδός]] από την Αθήνα στην Ελευσίνα<br />iii) η [[οδός]] από την Ήλιδα στην [[Ολυμπία]]<br />ιστ) «ἱερὰ [[τριήρης]]» ή [[απλώς]] «[[ἱερά]]» — η [[τριήρης]] που έστελναν οι Αθηναίοι στη Δήλο, η Σαλαμινία ή η Πάραλος<br />ιζ) <b>γεωγρ.</b> i) «ἱερὰ [[ἄκρα]]» — [[ακρωτήριο]] στη [[Λυκία]]<br />ii) «ἱερὸν [[ἀκρωτήριον]]» — το [[ακρωτήριο]] του Αγίου Βικεντίου στην Ισπανία<br />iii) «ἱερὰ [[νῆσος]]» — μία από τις Λιπάρες νήσους<br />iv) «ἱερὸν [[ὄρος]]» — όρος της Θρακικής χερσονήσου<br />ιη) «ἱερὰ γράμματα» — τα ιερογλυφικά<br />ιθ) «ἱερὸς [[ἄνθρωπος]]» — ο μυημένος στα μυστήρια<br /><b>11.</b> <b>παροιμ.</b> «ἱερὰ [[ἄγκυρα]]» — η έσχατη [[ελπίδα]] κάποιου. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br /><i>ιερώς</i> και <i>ιερά</i> (ΑΜ [[ἱερῶς]])<br />με [[ιερό]] τρόπο, με άγιο τρόπο<br /><b>αρχ.</b><br />[[μεγάλως]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[ποικιλία]] τόσο στη [[σημασία]] όσο και στη [[μορφή]] του τ. [[ιερός]] συνετέλεσε στη [[διάκριση]] τριών διαφορετικών λέξεων. Αρχικά υπετέθη τ. <i>Fῑερός</i> με σημ. «[[ζωντανός]], γρήγορος, [[ενεργητικός]]» — [[πρβλ]]. τις φρ. ἱερὸν ἰχθύν (<b>Ομ. Ιλ.</b> Π 407), ἱαρὸς [[ὄρνις]] <b>(Αλκμ.)</b>, που συνδέεται με τα <i>ἵεμαι</i>, [[ἱέραξ]]. Με τη σημ. «[[ισχυρός]], [[δυνατός]]» ([[πρβλ]]. [[ἱερή]] (<i>F</i>)<i>ίς</i>, ιερόν [[μένος]]), αντιστοιχεί στο αρχ. ινδ. <i>isira</i>- «[[ισχυρός]]. Με την κύρια [[σημασία]] της η λ. συνδέεται με ιταλ. και γερμ. τύπους<br />[[πρβλ]]. οσκ. <i>aisusis</i> «ἱεροῖς», ουμβρ. <i>erus</i> «θεοίς» κ.ά. Υποστηρίχθηκε, εξάλλου, ότι ο αρχ. [[τύπος]] απ' όπου προήλθε η λ. [[ιερός]] σχηματίστηκε από συμφυρμό του αρχ. ινδ. <i>isira</i>- «[[ισχυρός]]» και ενός τ. από το προελλην. [[υπόστρωμα]] <i>aisaros</i>, <i>eiseros</i> «[[θεϊκός]]», ενώ σύμφωνα με [[άλλη]] [[υπόθεση]] αρχικά υπήρχε τ. [[αντίστοιχος]] του αρχ. ινδ. <i>isira</i>- και η φρ. ιερόν [[μένος]] αντιστοιχεί σε αρχ. ινδ. isirena mānasā. Όλες όμως αυτές [[καθώς]] και άλλες προσπάθειες ετυμολογήσεως της λ. δεν έχουν ισχυρή [[βάση]]. Ο δωρ. τ. [[ἱαρός]] (<span style="color: red;"><</span> <i>ισαρός</i> <span style="color: red;"><</span> <i>isrόs</i>) με -<i>α</i>- [[αντί]] -<i>ε</i>-, [[πρβλ]]. <i>μαρός</i>: [[μιερός]], ενώ ο ιων. τ. <i>Fρός</i> και αιολ. [[ἶρος]] <span style="color: red;"><</span> <i>isros</i>, με αναβιβασμό του τόνου και [[ψίλωση]] στον αιολ. τ. Από πλευράς σημασίας η λ. [[ἱερός]] [[είναι]] συνώνυμη τών [[άγιος]], το οποίο χρησιμοποιήθηκε [[ευρέως]] στη χριστιανική [[ορολογία]] (όπως το λατ. <i>sanctus</i>), [[αγνός]], <i>όσιος</i>. Ιδιαίτερα σε [[σχέση]] με το <i>όσιος</i> διαφοροποιήθηκε το [[ιερός]], [[γιατί]] το πρώτο δηλώνει το εγκεκριμένο και επιτρεπόμενο στους ανθρώπους από τον [[θείο]] και τον [[φυσικό]] νόμο. Δηλ. το <i>όσιος</i> ορίζει τη [[θέση]] του ανθρώπου σε [[σχέση]] με τους θεούς και απαντά [[κυρίως]] σε δύο ζεύγη λέξεων: όσιος και [[δίκαιος]], όσιος και [[ιερός]]. <i>Όσια και δίκαια</i> [[είναι]] αυτά που έχουν καθιερωθεί ως [[κανόνας]] στην ανθρώπινη [[συμπεριφορά]] από τους θεούς (<i>όσια</i>) και από τους ανθρώπους (<i>δίκαια</i>). Σε [[αντιπαράθεση]] όμως με το [[ιερός]] που σημαίνει «αυτός που καθιερώθηκε από τους θεούς» εμφανίζεται το <i>όσιος</i> ως αντίθετο του μεν με τη σημ. «αυτός που έχει επιτραπεί στον άνθρωπο, άρα μη [[θεϊκός]], [[κοσμικός]], έξω από τον [[ιερό]] κύκλο, [[ανίερος]]» ([[πρβλ]]. <i>ιερά και όσια</i>, <i>ιερά χρήματα</i> - <i>όσια χρήματα</i>), ως συνώνυμό του δε με τη σημ. «[[ευσεβής]], αφιερωμένος στον θεό, [[άγιος]]».<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ιερατεύω]], [[ιερατικός]], [[ιερέας]](-<i>εύς</i>), [[ιερότητα]](-<i>της</i>), [[ιερωσύνη]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ιεράζω]], [[ιερίζω]], [[ιεριτεύω]], [[ιερίτις]], [[ιερόλας]], <i>ιερώσυνα</i>, [[ιερώσυνος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> Για τα σύνθ. με Α' συνθετικό <b>βλ.</b> [[ιερό]]-. (Β' συνθετικό) [[ανίερος]], [[πανίερος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>ευΐερος</i>, [[εφίερος]], [[συνίερος]], [[τελεσίερος]].