δύναμαι: Difference between revisions

|Definition=[ῠ], 2sg. <span class="sense"><span class="bld">A</span> δύνασαι <span class="bibl">Il.1.393</span>, <span class="bibl">Od.4.374</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>1164</span> (anap.), <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>811</span> (lyr.), <span class="bibl"><span class="title">Pl.</span>574</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>7.7.8</span>, etc.; δύνῃ <span class="title">Carm.Aur.</span>19, also in codd. of <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>798</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>253</span>, <span class="bibl"><span class="title">Andr.</span>239</span>, and later Prose, <span class="bibl">Plb. 7.11.5</span>, <span class="bibl">Ael.<span class="title">VH</span>13.32</span>; Aeol. and Dor. δύνᾳ Alc.<span class="title">Oxy.</span>1788 <span class="title">Fr.</span>15 ii 16, <span class="bibl">Theoc.10.2</span>, also <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>849</span> (lyr.), dub. in <span class="bibl"><span class="title">OT</span>696</span> (lyr.); [[δύνῃ]] is subj., <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>491</span>, cf. Phryn.337; Ion. 3pl. δυνέαται <span class="bibl">Hdt.2.142</span>; subj. [[δύνωμαι]], Ion. 2sg. δύνηαι <span class="bibl">Il.6.229</span> (<b class="b3">δυνεώμεθα -ωνται</b> as vv.ll. in <span class="bibl">Hdt.4.97</span>, <span class="bibl">7.163</span>); also δύνᾱμαι <span class="bibl">Sapph.<span class="title">Supp.</span>3.3</span>, <span class="title">GDI</span>4952<span class="title">A</span> 42 (Crete): impf. 2sg. ἐδύνω <span class="bibl"><span class="title">h.Merc.</span>405</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>1.6.7</span>; later ἐδύνασο <span class="bibl">Hp.<span class="title">Ep.</span>16</span> ([[varia lectio|v.l.]] ἠδ.), <span class="bibl">Luc.<span class="title">DMort.</span>9.1</span>; Ion. 3pl. ἐδυνέατο <span class="bibl">Hdt.4.110</span>, al. (<b class="b3">ἠδ-</b> codd.): fut. δυνήσομαι <span class="bibl">Od.16.238</span>, etc.; Dor. δυνᾱσοῦμαι <span class="bibl">Archyt.3</span>; later δυνηθήσομαι <span class="bibl">D.C.52.37</span>: aor. ἐδυνησάμην <span class="bibl">Il.14.33</span>, Ep. δυν- <span class="bibl">5.621</span>; subj. δυνήσωνται <span class="bibl">Semon.1.17</span>, never in good Att., f. l. in <span class="bibl">D.19.323</span>: Pass. forms, Ep., Ion., Lyr., [[ἐδυνάσθην]] or δυνάσθην <span class="bibl">Il.23.465</span>, al., <span class="bibl">Hdt.2.19</span>, al., <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>1.56</span>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Art.</span>48</span> ([[varia lectio|v.l.]] [[δυνηθείη]]), also in <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.2.24</span>, <span class="bibl"><span class="title">An.</span>7.6.20</span>; Trag. and Att. Prose ἐδυνήθην <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span> 1067</span>, <span class="bibl"><span class="title">OT</span>1212</span> (lyr.), <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span>867</span> (anap.), <span class="bibl">D.21.80</span>,186: pf. δεδύνημαι <span class="bibl">D.4.30</span>, <span class="bibl">Din.2.14</span>, Phld.<span class="title">Rh.</span>1.261S.—The double augment [[ἠδυνάμην]] is Att. acc. to <span class="bibl">Moer.175</span>, but Ion. acc. to <span class="title">An.Ox.</span>2.374, and is found in codd. of <span class="bibl">Hdt.4.110</span>, al., <span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>1.26</span>.β', al.; [[ἠδύνω]] is required by metre in <span class="bibl">Philippid.16</span>; but is not found in Att. Inscrr. before <span class="bibl">300</span> B.C., <span class="title">IG</span>22.678.12, al., cf. [[ἠδύνασθε]] ib.7.2711 (Acraeph., i A.D.); both forms occur in later writers: [[ἠδυνήθην]] occurs in <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>208</span>, and codd. of <span class="bibl">Th.4.33</span>, <span class="bibl">Lys.3.42</span>, etc.: [[δύνομαι]] is a late form freq. in Pap. as <span class="bibl"><span class="title">UPZ</span>9</span> (ii B. C.), al. [ῠ, exc. in δῡναμένοιο <span class="bibl">Od.1.276</span>, <span class="bibl">11.414</span>, <span class="bibl">Hom. <span class="title">Epigr.</span>15.1</span>, and pr. n. [[Δῡναμένη]], metri gr.] </span><span class="sense"><span class="bld">I</span> to [[be able]], [[strong enough]] to do, c. inf. pres. et aor., <span class="bibl">Il.19.163</span>, <span class="bibl">1.562</span>, etc.: fut. inf. is [[falsa lectio|f.l.]] ([[πείσειν]] for [[πείθειν]]) in <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>1394</span>, ([[κωλύσειν]] for [[κωλῦσαι]]) <span class="bibl">Plb.21.11.13</span>, etc.: freq. abs., with inf. supplied from the context, <b class="b3">εἰ δύνασαί γε</b> if at least thou [[canst]] (''[[sc.]]'' [[περισχέσθαι]]), <span class="bibl">Il. 1.393</span>: also c. acc. Pron. or Adj., ὅσσον δύναμαι χερσίν τε ποσίν τε <span class="bibl">20.360</span>; [Ζεὺς] δύναται ἅπαντα <span class="bibl">Od.4.237</span>; <b class="b3">μέγα δυνάμενος</b> very [[powerful]], [[mighty]], <span class="bibl">1.276</span>, cf. <span class="bibl">11.414</span>; δ. μέγιστον ξείνων <span class="bibl">Hdt.9.9</span>, etc.; <b class="b3">μέγα δύναται</b>, [[multum valet]], <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>950</span> (lyr.); δ. Διὸς ἄγχιστα <span class="bibl">Id.<span class="title">Supp.</span>1035</span>; <b class="b3">οἱ δυνάμενοι</b> [[men of power]], [[rank]], [[and influence]], <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>889</span>, <span class="bibl">Th.6.39</span>, etc.; <b class="b3">οἱ δυνάμενοι</b>, opp. <b class="b3">οἱ μὴ ἔχοντες</b>, <span class="bibl">Democr.255</span>; opp. <b class="b3">οἱ πένητες</b>, <span class="bibl">Archyt. 3</span>; <b class="b3">δυνάμενος παρά τινι</b> [[having influence]] with him, <span class="bibl">Hdt.7.5</span>, <span class="bibl">And. 4.26</span>, etc.; δύνασθαι ἐν τοῖς πρώτοις <span class="bibl">Th.4.105</span>; <b class="b3">δ. τοῖς χρήμασι, τῷ σώματι</b>, <span class="bibl">Lys.6.48</span>, <span class="bibl">24.4</span>; <b class="b3">ὁ δυνάμενος</b> [[one that can maintain himself]], <span class="bibl">Id.24.12</span>; of things, [<b class="b3">διαφέρει] οἷς δύνανται</b> differ in their [[potentialities]], <span class="bibl">Plot.6.3.17</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> of moral possibility, to [[be able]], [[dare]], [[bear]] to do a thing, mostly with neg., οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται <span class="bibl">Od.1.250</span>; σε… οὐ δύναμαι προλιπεῖν <span class="bibl">13.331</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>455</span>; οὐκέτι ἐδύνατο ἐν τῷ καθεστῶτι τρόπῳ βιοτεύειν <span class="bibl">Th.1.130</span>; οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγμαθ' ὥστε… θεῶν νόμιμα δύνασθαι… ὑπερδραμεῖν <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span> 455</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> [[enjoy a legal right]], δ. τῆς γεωργίας ἀπηλλάχθαι <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>899.31</span> (ii/iii A.D.), etc. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> with [[ὡς]] and Sup., <b class="b3">ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα</b> as secretly as they [[could]], <span class="bibl">Th.7.50</span>; <b class="b3">ὡς δύναμαι μάλιστα κατατείνας</b> as forcibly as I [[possibly can]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>367b</span>; ὡς δύναιτο κάλλιστον <span class="bibl">Id.<span class="title">Smp.</span>214c</span>; ὡς ἂν δύνωμαι διὰ βραχυτάτων <span class="bibl">D.27.3</span>, etc.; simply <b class="b3">ὡς ἐδύνατο</b> in the best way he [[could]], <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>2.6.2</span>: with relat., ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἀθροίσας <span class="bibl">Id.<span class="title">HG</span>2.2.9</span>; λαβεῖν… οὓς ἂν σοφωτάτους δύνωμαι <span class="bibl">Alex. 213</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> to [[be equivalent to]], <b class="b3">λόγοι ἔργα δυνάμενοι</b> [[word]]s [[that are as good as]] [[deed]]s, <span class="bibl">Th.6.40</span>: hence, </span><span class="sense"><span class="bld">1</span> of money, to [[be worth]], c. acc., ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολούς <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>1.5.6</span>, cf. <span class="bibl">D.34.23</span>: abs., [[pass]], [[be current]], <span class="bibl">Luc.<span class="title">Luct.</span>10</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> of Number, etc., to [[be equal to]] or [[be equivalent to]], τριηκόσιαι γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα <span class="bibl">Hdt.2.142</span>; <b class="b3">δυνήσεται τὴν ὑποτείνουσαν</b> will [[be equivalent to]] the [[hypotenuse]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">IA</span> 709a19</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> of words, [[signify]], [[mean]], <span class="bibl">Hdt.4.110</span>, al.; τὸ πειρηθῆναι καὶ τὸ ποιεῖν ἴσον δύναται <span class="bibl">Id.6.86</span>. γ; δύναται ἴσον τῷ δρᾶν τὸ νοεῖν <span class="bibl">Ar. <span class="title">Fr.</span>691</span>; δύναται τὸ νεοδαμῶδες ἤδη ἐλεύθερον εἶναι <span class="bibl">Th.7.58</span>: in later Greek, <b class="b3">δύναται τὸ μνασθέντι ἀντὶ τοῦ μνασθέντος</b>" [[is equivalent to]]... Sch.<span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>7.110</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> [[avail to produce]], <b class="b3">οὐδένα καιρὸν δύναται</b> [[bring]]s no [[advantage]], <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span>128</span> (anap.), cf. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phlb.</span>23d</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">c</span> of things, [[mean]], '[[spell]]', <b class="b3">τὸ τριβώνιον τί δύναται</b>; <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>842</span>; <b class="b3">αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται</b> they [[mean]] this much, <span class="bibl">Th.6.36</span>; τὴν αὐτὴν δ. δούλωσιν <span class="bibl">Id.1.141</span>, cf. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1313b25</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> Math., <b class="b3">δύνασθαί τι</b> to [[be equivalent when squared to]] a [[number]] or [[area]], <b class="b3">τοῖς ἐπιπέδοις ἃ δύνανται</b> in the areas of which they [the lines] [[are the roots]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>148b</span>; <b class="b3">ἡ ΒΓ τῆς Α μεῖζον δύναται τῇ ΔΖ</b> the [[square]] on ΒΓ is [[greater]] than the [[square]] on A by the [[square on]] [[ΔΖ]], <span class="bibl">Euc.10.17</span>; <b class="b3">αἱ δυνάμεναι αὐτά [τὰ μεγέθη</b>] the [[line]]s [[represent]]ing their [[square root]]s, ib.<span class="title">Def.</span>4, cf. <span class="title">Prop.</span> 22; <b class="b3">αὐξήσεις δυνάμεναί τε καὶ δυναστευόμεναι</b> [[increment]]s both in the [[root]]s and [[power]]s of [[number]]s, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>546b</span>; τὴν ὑποτείνουσαν ταῖς περὶ τὴν ὀρθὴν ἴσον δυναμένην Plu.2.720a, cf. <span class="bibl">Iamb.<span class="title">Comm.Math.</span>17</span>; <b class="b3">ἡ δυναμένη</b>, Pythag. name for the [[hypotenuse]] of a [[right]]-[[angle]]d [[triangle]], <span class="bibl">Alex.Aphr.<span class="title">in Metaph.</span>75.31</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> of numbers multiplied together, [[come to]], <span class="bibl">Papp.1.24</span>,<span class="bibl">27</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> impers., [[οὐ δύναται]], c. aor. inf., [[it cannot be]], [[is not to be]], τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο <span class="bibl">Hdt. 7.134</span>, cf.<span class="bibl">9.45</span>; [[δύναται]] [[it is possible]], Plu.2.440e ([[si vera lectio|s. v.l.]]).</span>

|dgtxt=(δύνᾰμαι) <b class="num">• Alolema(s):</b> νύν- <i>ICr</i>.4.72.8.20, 12.16 (Gortina V a.C.)<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [-ῠ-, pero δῡναμένοιο <i>Od</i>.1.276, 11.414, epigr. en Ps.Hdt.<i>Vit.Hom</i>.33]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [pres. ind. 2^a sg. δύνασαι <i>Il</i>.1.393, <i>Od</i>.4.374, S.<i>Ai</i>.1164, Ar.<i>Nu</i>.811, δύνᾳ Alc.119.8, S.<i>Ph</i>.798, E.<i>Hec</i>.253, δύνῃ Plb.7.12.5, <i>Carm.Aur</i>.19, Ael.<i>VH</i> 13.32, 3^a plu. δυνέαται Hdt.2.142, subj. 1^a sg. δυνᾱμαι Sapph.4.3, <i>ICr</i>.1.9.1.42 (Drero III/II a.C.), 2^a δύνηαι <i>Il</i>.6.229, impf. 2^a ἐδύνασο Luc.<i>DMort</i>.19.1, ἐδύνω <i>h.Merc</i>.405, X.<i>An</i>.1.6.7, 3^a plu. ἐδυνέατο Hdt.4.110, c. aum. ἠ-: Hp.<i>Ep</i>.16, Philippid.16, <i>Ath.Council</i>.85.12 (III a.C.), <i>IG</i> 7.2711.27 (Acrefia I d.C.), D.C.<i>Epit</i>.7.6.4; fut. δυνασοῦμαι Archyt.B 3, en v. pas. δυνηθήσομαι D.C.52.37.4; aor. en forma pas. δυνάσθην <i>Il</i>.23.465, ἐδυνάσθην Hdt.2.19, Pi.<i>O</i>.1.56, X.<i>Mem</i>.1.2.24, formas c. aum. ἠ-: ἠδυνήθην A.<i>Pr</i>.206, ἠδυνάμην át. según Moer.η 5, jón. según <i>An.Ox</i>.2.375.1, ἠδυνόμην Wilcken <i>Chr</i>.21.6 (III d.C.); perf. δεδύνασμαι <i>Et.Gud</i>.381.13]<br /><b class="num">I</b> c. ac. int. o adv. y abs., c. suj. anim.<br /><b class="num">1</b> [[tener fuerza]] física ὅσσον μέν ἐγὼ [[δύναμαι]] χερσίν τε ποσίν τε <i>Il</i>.20.360, ὁπόσον ... καὶ [[δύναμαι]] τάδε ... θρηνῶ E.<i>Med</i>.1408, cf. <i>Andr</i>.239, Philostr.<i>Gym</i>.11<br /><b class="num">•</b>[[tener fuerzas]] τῇ δ' ἐνάτῃ ἔτι μὲν δύναται en el noveno (período de siete años) aún tiene fuerzas</i> Sol.19.15, τῷ σώματι δύνασθαι estar capacitado físicamente</i> Lys.24.4, cf. 12, ἄτονοι καὶ εὔτονοι τῷ δύνασθαι ἡμᾶς ἢ ἀδυνατεῖν Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.123.17.<br /><b class="num">2</b> [[tener poder]], [[ser poderoso]] εἰ δύνασαί γε, περίσχεο παιδὸς ἑῆος si de verdad tienes poder, asiste a tu hijo</i>, <i>Il</i>.1.393, δύναται [[γάρ]], Παλλὰς Ἀθηναίη <i>Od</i>.4.827, cf. 16.208, Call.<i>Del</i>.226, <i>Ap</i>.29, c. ac. int. Ζεὺς ... δύναται γὰρ ἅπαντα <i>Od</i>.4.237, cf. 306, μέγα γὰρ δύναται πότνι' Ἐρινύς A.<i>Eu</i>.951, de Afrodita δύναται Διὸς ἄγχιστα A.<i>Supp</i>.1035, cf. Ph.2.39, Luc.<i>Nau</i>.28, Herm.<i>Mand</i>.12.6.3, Iambl.<i>VP</i> 148<br /><b class="num">•</b>esp. de pers. [[ser poderoso, importante]], [[influyente]] en el terreno político o económicamente ἀφνειοῦ ἀνδρὸς μέγα δυναμενοῖο de un hombre opulento muy poderoso</i>, <i>Od</i>.11.414, cf. 1.276, δυνάμενος ἐν Λακεδαίμονι μέγιστον ξείνων el más influyente de los extranjeros en Lacedemón</i> Hdt.9.9, cf. Pl.<i>Prt</i>.326c, X.<i>An</i>.2.6.21, φοβούμενοι τοὺς Ἀθηναίους, μὴ ἐπὶ μεῖζον δυνηθῶσιν Th.1.88, cf. 2.97, ὑπὸ τοῖς δυναμένοισιν ὢν αἰεί estando siempre bajo los poderosos</i> E.<i>Or</i>.889, cf. Th.6.39, op. [[οἱ μὴ ἔχοντες]] Democr.B 255, op. [[οἱ πένητες]] Archyt.B 3, πλουτῶν γὰρ καὶ δυνάμενος τοῖς χρήμασιν Lys.6.48<br /><b class="num">•</b>c. giros prep. [[tener poder]], [[tener influencia sobre]] δυνάμενος παρ' αὐτῷ μέγιστον Hdt.7.5, cf. Democr.B 95, πῶς ἂν ... οἱ ῥήτορες μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι ἐν ταῖς πόλεσιν; Pl.<i>Grg</i>.467a, cf. 466b, δυνάμενος παρὰ τοῖς ἀγωνοθέταις And.4.26, δύνασθαι ἐν τοῖς πρώτοις Th.4.105, οὐδὲν δύναται τις πρὸς τὰ τοιαῦτα ante la muerte <i>POxy</i>.115.10 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>c. suj. no de pers. [[tener gran influencia]], [[tener gran eficacia]] o [[tener gran fuerza]], [[ser muy poderoso]] sent. fig. μέγα τοι δύναται νεβρῶν ... στολίδες en rituales báquicos, E.<i>Hel</i>.1358, αἱ τελεταὶ ... μέγα δύνανται Pl.<i>R</i>.366a, de la ley (ὁ νόμος) δύναται δὲ ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν εὖ Democr.B 248, de la necesidad natural τὸ τοῦ λιμοῦ μένος δύναται ἰσχυρῶς ἐν τῇ φύσει τοῦ ἀνθρώπου Hp.<i>VM</i> 9 (cód.), de las ciencias πάντα ταῦτα δύναται ἰητρική Hp.<i>de Arte</i> 3, cf. 8, τοσοῦτον γὰρ μόνον ἡ ἐμὴ τέχνη δύναται Pl.<i>Tht</i>.210c, ἡ ῥητορικὴ ... μεῖζον δύναται Pl.<i>Phdr</i>.263b, οἷς δύνανται (diferenciar las ciencias) por sus potencialidades</i> Plot.6.3.17<br /><b class="num">•</b>simpl. [[ser capaz]], [[poder]], [[estar en manos de uno]] δυνάμεθα μέν, οὐ βουλόμεθα δέ Phld.<i>Cont</i>.17.14<br /><b class="num">•</b>esp. c. relat. o indef. indic. el límite de la capacidad o la posibilidad δι' ἀσφαλείας ὅσον ἐδύναντο Th.1.17, ὅσους ἐδύνατο πλείστους ... ἀθροίσας reuniendo cuantos pudo</i> X.<i>HG</i> 2.2.9, cf. Is.9.8, τὸ λῃστικὸν ... καθῄρει ... ἐφ' ὅσον ἐδύνατο Th.1.4, δυνάμεθα ἃ δυνάμεθα Pl.<i>R</i>.477c, οὐ γὰρ δυνάμεθά τι κατὰ τῆς ἀληθείας 2<i>Ep.Cor</i>.13.8, εἴ τι δύνῃ <i>Eu.Marc</i>.9.22, casi como un giro de cortesía εἰ δύνασαι si puedes</i>, si te es posible</i> Origenes <i>Hom</i>.8.1 <i>in Ier</i>.<br /><b class="num">•</b>c. ὡς para indicar el límite máximo ἀρηγέμεν ὥς κε δύνηαι préstame tu ayuda en la medida que puedas</i> Hes.<i>Sc</i>.121, ὡς δύναται Democr.B 278.6, [[εἰπεῖν]] ὡς δύναιτο κάλλιστον Pl.<i>Smp</i>.214c, cf. Alex.216, σπευσίω ὅ τι κα [[δύναμαι]] <i>ICr</i>.1.9.1.42 (Drero III/II a.C.)<br /><b class="num">•</b>esp. c. sup., frec. adverb. ὡς δύναιτο τάχιστα Hdt.1.79, προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν pasaron lo más secretamente posible la orden de zarpar</i> Th.7.50, cf. 2.67, en el discurso ὡς [[δύναμαι]] μάλιστα κατατείνας λέγω extendiéndome al máximo</i> Pl.<i>R</i>.367b, cf. D.27.3<br /><b class="num">•</b>[[estar capacitado]], [[tener la capacidad o el valor]], [[valer]] νομίσατε νεότητα μὲν καὶ [[γῆρας]] [[ἄνευ]] ἀλλήλων μηδὲν δύνασθαι Th.6.18, rel. una técnica o habilidad φιλοτιμεομένων μέν, οὐδαμὰ δὲ δυναμένων de ciertos médicos, Hp.<i>de Arte</i> 1.<br /><b class="num">II</b> c. ac. indic. equivalencia, c. suj. abstr.<br /><b class="num">1</b> [[tener la fuerza o el valor de]], [[ser equiparable a]], [[valer]] δύναται ἴσον τῷ δρᾶν τὸ νοεῖν Ar.<i>Fr</i>.711, λόγοι ἔργα δυνάμενοι palabras que tienen la fuerza de los actos</i> Th.6.40, cf. 1.141, 3.46, Pl.<i>Phlb</i>.23d, Arist.<i>Pol</i>.1276^a1, τὰ δ' ὑπερβάλλοντ' οὐδένα καιρὸν δύναται θνητοῖς entre los mortales lo excesivo no es equivalente a ningun beneficio, e.e., no supone nada bueno</i> E.<i>Med</i>.128<br /><b class="num">•</b>esp. en la esfera de la palabra [[equivaler]], [[significar]] λοιδορίαν οὐκ ἔχουσαν ἔλεγχον ὁ λόγος αὐτῷ δύναται (su) discurso tiene el valor de una injuria sin pruebas</i> Gorg.B 11a.29, δύναται τὸ οὔνομα τοῦτο κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν «ἀνδροκτόνοι» Hdt.4.110, cf. 6.86γ, cf. Th.7.58, τὸ κολάζειν ... τί ποτε δύναται Pl.<i>Prt</i>.324a, τὸ τριβώνιον τί δύναται; Ar.<i>Pl</i>.842, τοῦτο δύναται ὁ λόγος Pl.<i>Cra</i>.429d, <i>Euthd</i>.286c, αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται Th.6.36, σκοπεῖν ἕκαστον τί δύναται τῶν ῥημάτων Strato Com.1.44, cf. Sch.Pi.<i>O</i>.7.110b<br /><b class="num">•</b>c. suj. de pers. εἰ σύ λόγῳ τὸ πρᾶγμα οὐκ ἠδυνήθης <i>A.Thom.A</i> 130.<br /><b class="num">2</b> [[equivaler]], [[valer]] en cómputos δύναται δὲ ὁ μὲν παρασάγγης τριήκοντα στάδια Hdt.2.6, τριηκόσιαι ἀνδρῶν γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα trescientas generaciones de hombres equivalen a diez mil años</i> Hdt.2.142, numism. ὁ σίγλος δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ ἡμιωβέλιον Ἀττικούς X.<i>An</i>.1.5.6, cf. D.C.55.12.4, οὐ γὰρ ἀεὶ ἴσον δύναται (τὸ νόμισμα) Arist.<i>EN</i> 1133^b14, en part. ἐξέδωκε τὴν δραχμὴν δύο δυναμένην δραχμάς dió a una dracma el valor nominal de dos dracmas</i> Arist.<i>Oec</i>.1349^b31, εἰ δύναται παρ' ἐκείνοις Ἀττικὸς ... ὀβολός si entre aquéllos (los muertos) el óbolo ático tiene valor</i> Luc.<i>Luct</i>.10, geom. τοῖς δ' ἐπιπέδοις ἃ δύνανται (αἱ γραμμαί) en superficies en que (las líneas) son equivalentes en un cuadrado</i>, Pl.<i>Tht</i>.148b, δυνήσεται τὴν ὑποτείνουσαν Arist.<i>IA</i> 709^a19, en la multiplicación, Papp.24<br /><b class="num">•</b>esp. [[elevar a la segunda potencia o al cuadrado]], [[ser la raíz cuadrada]] de un número o área τὸν μὲν (ἀριθμὸν) δυνάμενον ἴσον ἰσάκις γίγνεσθαι Pl.<i>Tht</i>.147e, ἡ ΒΓ ... τῆς Α μεῖζον δύναται ... el cuadrado de BC es mayor que el cuadrado de A</i> Euc.10.17, cf. 13, αἱ (γραμμαί) δυνάμεναι αὐτά las líneas que representan sus raíces cuadradas</i> Euc.10.<i>Def</i>.4, αὐξήσεις δυνάμεναί τε καὶ δυναστευόμεναι incrementos dominantes y dominados</i>, e.e. incrementos de las raíces y potencias de los números</i> Pl.<i>R</i>.546b, τὴν ὑποτείνουσαν ἀπέδειξεν ταῖς περὶ τὴν ὀρθὴν ἴσον δυναμένην Plu.2.720a, cf. Iambl.<i>Comm.Math</i>.17, ἡ δυναμένη la hipotenusa</i> del triángulo rectángulo, Alex.Aphr.<i>in Metaph</i>.75.31.<br /><b class="num">III</b> c. inf. y gener. en or. neg.<br /><b class="num">1</b> c. suj. anim. [[poder]], [[ser capaz de]]<br /><b class="num">a)</b> ref. capacidad física οὔδ' ὧς δύναται σθένος Ἕκτορος ... ἴσχειν ni así es capaz de contener el ímpetu de Hector</i>, <i>Il</i>.9.351, cf. 19.163, 24.403, οὐ δύνατο προσαμῦναι <i>Il</i>.16.509, οὔ μ' ἔτι ... γυῖα φέρην δύναται Alcm.26.2, πῶς ἐδύνω ... [[δύω]] βόε δειροτομῆσαι ... νεογνὸς ἐών; <i>h.Merc</i>.l.c., cf. Hdt.6.125, κοὐ δυνήσομαι κακὸν κρύψαι παρ' ὑμῖν S.<i>Ph</i>.742, ἢν δὲ μὴ δυνώμεθα (κινεῖν ἑαυτάς); Ar.<i>Ec</i>.468, cf. E.<i>HF</i> 449, Th.1.118, A.R.3.1249, οἱ δ' οὔπω ... ἐδύναντο πελάσσαι Δωριέες Call.<i>Ap</i>.88, tb. de animales y plantas τὸ θηρίον ... τὸ σῶμα οὐ δύναται ὑπολαβεῖν X.<i>Cyr</i>.10.13, δύναται γὰρ οὗτος (ὁ κλαδαρόρυγχος) ἀλύπως ἐκλέγειν αὐτῷ τὰς βδέλλας Ael.<i>NA</i> 12.15, de plantas ὅσα ... ἀπὸ ξύλον ἔμβια καὶ δύναται βλαστάνειν Thpr.<i>CP</i> 1.3.3<br /><b class="num">•</b>en el doble sent. de [[poder]] fís. y moral, en metáf. οὐδὲ μὲν ἐσθλὸς ῥηιδίως φερέμεν (ὕβριν) δύναται ni siquiera un hombre esforzado puede llevarla con facilidad (la prepotencia)</i> Hes.<i>Op</i>.215, καταπέψαι μέγαν ὄλβον οὐκ ἐδυνάσθη no fue capaz (Tántalo) de digerir su enorme fortuna</i> Pi.<i>O</i>.1.56, c. el inf. implíc. [[ἐγώ]] σφ' ἀπάξομαι εἰ μὴ πρὸς οἴκους δυνάμεθ' ἀλλὰ πρὸς νεκρούς yo me la llevaré, si no puedo a mi casa al reino de los muertos</i> E.<i>Hel</i>.990;<br /><b class="num">b)</b> ref. capacidad intelectual [[tener capacidad para]], [[tener la posibilidad de]] δύνασαι δέ συ πάντοσ' ἀκούειν tú puedes escuchar en cualquier parte (Apolo)</i> <i>Il</i>.16.515, cf. Democr.B 11, οὐ [[δύναμαι]] πεπνυμένα πάντα νοῆσαι no puedo pensar en todo con ponderación</i>, <i>Od</i>.18.230, cf. 24.159, μανθάνειν Ar.<i>Nu</i>.647, cf. Pl.<i>Prm</i>.135a, ἐπιδεῖξαι Aeschin.2.162, ἐξαριθμῆσαι τὴν ἄμμον τῆς γῆς [[LXX]] <i>Ge</i>.13.16, συμπαθῆσαι Arr.<i>Epict</i>.1.3.1, ἐπιλαθεῖν <i>POxy</i>.744.12 (I a.C.), μέμψασθαι Longus 1.24.1, esp. de la capacidad de hablar σάφα εἰπέμεν <i>Od</i>.3.89, καταλέξαι Democr.B 255, cf. S.<i>Ant</i>.686, τ' ἄδικ' εὖ λέγειν E.<i>Hec</i>.1191, λόγον διδόναι Pl.<i>R</i>.533c, φωνῆσαι Theoc.2.108, πείθειν Hdt.1.112, εἰ σέ γ' ἐν λόγοις πείσειν δυνησόμεσθα S.<i>Ph</i>.1394, cf. Pl.<i>Lg</i>.917c, X.Eph.1.5.9, ὡς μὴ δεδυνημένοι λέγειν πρὸς αὐτόν Origenes <i>Cels</i>.5.53 (p.56.25)<br /><b class="num">•</b>esp. c. ἰδεῖν cuasi sinón. de [[conocer]], [[imaginar]] δοιὼ δ' οὐ [[δύναμαι]] ἰδέειν <i>Il</i>.3.236, οὐ ... ἧς γαίης [[δύναμαι]] γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι <i>Od</i>.9.28, cf. A.R.4.854;<br /><b class="num">c)</b> jur. [[estar jurídicamente capacitado]], [[tener derecho a]] δύναται ... τῆς γεωργίας ἀπηλλάχθαι tiene el derecho a ser eximido del cultivo</i> obligatorio de una tierra <i>POxy</i>.899.31 (II/III d.C.), περῆσαι οὐ δύναται βροτὸς οὗτος ἐς ἀρτιχόρευτον ἑορτήν ese mortal no tiene derecho a asistir a la fiesta que se celebra</i> Nonn.<i>Par.Eu.Io</i>.11.56, αἷς (γυναῖκες) ἁρμοσθῆναι ... οὐ δύνανται de clérigos <i>Cod.Iust</i>.1.3.44 proem.<br /><b class="num">2</b> c. suj. de pers. o dioses [[poder]], [[tener derecho o facultad]], [[tener permiso u oportunidad]]<br /><b class="num">a)</b> para realizar algo αἲ [[γάρ]] μιν θανάτοιο ... δυναίμην νόσφιν ἀποκρύψαι ojalá tuviera poder para apartarlo de la muerte</i> habla Hefesto <i>Il</i>.18.464, cf. B.19.26, Hdt.1.38, οὔ τοι [[δύναμαι]] κρέκην τὸν ἴστον Sapph.102.1, οὐδὲ γὰρ ἡμεῖς νήφειν ἐν φυλακῇ τῇδε δυνησόμεθα Archil.11.10, cf. Thgn.415, 695, Ar.<i>Au</i>.29, Pl.<i>R</i>.348a, μηδ' ἂν θεόν μιν μηδένα δύνασθαι παῦσαι τῆς βασιληίης Hdt.2.169, διὰ τέλους εἶναι σοφοί E.<i>Hec</i>.1193, cf. <i>Io</i> 598, πύθεσθαι Hdt.5.9, ὠφελεῖν Hp.<i>Medic</i>.12, διασῶσαι Th.4.60, ἐκλῦσαι πόνων A.<i>Pr</i>.326, μιμήσασθαι τὰς Ἡρακλέους πράξεις Isoc.5.114, πορίσαι τι ... ἀγαθόν Ar.<i>Pl</i>.535, cf. <i>V</i>.928, δύναιτ' ἄν τις ... εἶναι ἐν τῷ ὠκεανῷ Str.1.1.7, παρ' ἄλλοις εὐδαιμονεῖν Luc.<i>Patr.Enc</i>.11, οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν <i>Eu.Matt</i>.6.24, οὐ γὰρ δ. κοσμητείαν (ἀναδέξασθαι) pues no me siento capaz de (asumir) el cargo de cosmeta</i>, <i>PRyl</i>.77.38 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>frec. c. inf. que alude a procesos vitales u orgánicos, tb. de animales διατελεῖν βίον B.<i>Fr</i>.11.2, οὐκ ἂν δύναιτο ζῆν E.<i>Hel</i>.1287, cf. Antipho Soph.B 49, Mnesith.Ath.38.55, D.S.19.98, σῆψαι Thphr.<i>CP</i> 3.11.6, οὗ δυνάμεθα ἀποθανεῖν donde podemos morir</i>, <i>UPZ</i> 70.10 (II a.C.)<br /><b class="num">•</b>c. inf. que designa la acción en gener. πρῆξαι δ' [[ἔμπης]] οὔ τι δυνήσεαι nada podrás hacer</i>, <i>Il</i>.1.562, ἄφρονα ποιῆσαι <i>Od</i>.23.11, πρήσσειν τὰ δίκαια Xenoph.B 1.15, cf. Pl.<i>Lg</i>.773c, Ar.<i>Eq</i>.720, Men.<i>Sam</i>.668, Aesop.29.3, χραισμεῖν <i>Il</i>.21.192, τελέσαι <i>Il</i>.14.196, cf. <i>Od</i>.4.644, Pi.<i>O</i>.2.100;<br /><b class="num">b)</b> rel. el sentimiento y las normas sociales ἡ δ' οὔτ' ἀρνεῖται στυγερὸν γάμον οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται ella no se niega a la boda aborrecible ni se siente capaz de darle cumplimiento</i>, <i>Od</i>.1.250, cf. Ach.Tat.1.11.2, σε καὶ οὐ [[δύναμαι]] προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα <i>Od</i>.13.331, ξυνοικεῖν τῇδ' ... τίς ἂν γυνὴ δύναιτο; S.<i>Tr</i>.546, οὐκέτι ἐδύνατο ἐν τῷ καθεστῶτι τρόπῳ βιοτεύειν Th.1.130, ὥστ' ἄγραπτα ... νόμιμα δύνασθαι ... ὑπερδραμεῖν S.<i>Ant</i>.455, οὐ δυνάμεθα ... μὴ λαλεῖν <i>Act.Ap</i>.4.20, cf. Origenes <i>Hom</i>.20.3 <i>in Ier</i>.(p.180).<br /><b class="num">3</b> cien., c. suj. de cosa e inf. [[tener la facultad]], [[tener la propiedad]] o [[tener el efecto de]] equiv. a [[δύναμιν ἔχειν]]: χυμῶν ... [[ἕκαστος]] ὅ τι δύναται ποιεῖν ... ἐσκέφθαι hay que investigar qué efecto puede tener cada uno de los humores</i> Hp.<i>VM</i> 24, esp. en recetas médicas τοῦτο δύναται διαφθείρειν καὶ ἐκβάλλειν τὸ νωχελές Hp.<i>Mul</i>.1.78, δύναται δὲ ὁ καρπὸς ... τρίχας ξανθὰς ποιεῖν Dsc.4.136, δύναται δὲ τὸ ἀφέψημα τῆς πόας βοηθεῖν Dsc.4.134.1.<br /><b class="num">4</b> impers. [[ser posible]] c. suj. inf., c. dat. τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο Hdt.7.134, τῇ στρατιῇ τὰ σφάγια οὐ δύναται καταθύμια γενέσθαι Hdt.9.45, sin dat. ὅτε τοὐλάχιστον μὴ ἔστιν εἶναι, οὐκ ἂν δύναιτο χωρισθῆναι puesto que lo mínimo no puede existir, el estar separado no sería posible</i> Anaxag.B 6, εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐκ ἂν δύναιτο ἄπειρα εἶναι Meliss.B 6, cf. Epicur.<i>Ep</i>.[3] 92, τὰ μὲν ἐντελεχείᾳ, τὰ δὲ τῷ δύνασθαι γενέσθαι Ph.1.79, cf. Plb.5.67.11, Plu.2.440d<br /><b class="num">•</b>reseña de dif. signif. de δύνασθαι Gr.Naz.M.36.113C, cf. Origenes <i>Comm.in Mt</i>.10.19.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Quizá formación c. infijo nasal δυ-ν-α- (extendido fuera del pres.) de la raíz *<i>dH^u̯2</i>- que da lugar a δήν < *<i>du̯°H^u̯2</i>-, etc.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0671.png Seite 671]] [[können]]; 2. sing. indicat. praes. δύνασαι, Hom. Iliad. 1, 393. 16, 515 Odyss. 4, 374. 5, 25. 16, 256. 21. 171 Soph. Aj. 1164 Demosth. Mid. 207; statt δύνασαι in einigen Stellen bei Dichtern u. Sp. Prosa δύνῃ, δύνᾳ oder δύναι, wie statt ἐπί. στασαι Aeschyl. Eum. 86. 581 [[ἐπίστᾳ]]: Eurip. Hecub. 253 δρᾷς δ' οὐδὲν ἡμᾶς εὖ, κακῶς δ' ὅσον δύνῃ, kann auch ehr wohl conjunctiv. sein; Eurip. Andromach. 239 σὺ δ' οὐ λέγεις γε, δρᾷς δέ μ' εἰς ὅσον δύνῃ, kann auch sehr wohl conjunctiv. sein; Soph. Phil. 798 πῶς ἀεὶ καλούμενος οὕτω κατ' [[ἦμαρ]] οὐ δύνᾳ [[μολεῖν]] ποτε; vs. 849 ἀλλ' ὅτι δύνᾳ μάκιστον, κεῖνό μοι, κεῖνο [[λάθρα]] ἐξιδοῦ [[ὅπως]] πράξεις; Theocrit. 10, 2 [[οὔτε]] τὸν ὄγμον ἄγειν ὀρθὸν δύνᾳ ὡς τοπρὶν ἆγες; Aelian. V. H. 13, 31 σὺ μὲν γὰρ οὐδένα τῶν ἐμῶν δύνῃ ἀποσπάσαι; vgl. Scholl. Iliad. 14, 199 Odyss. 11, 221 Lobeck Phrynich. p. 359; 3. plural. δυνέαται Herodot. 2, 142; conjunctiv. δύνωμαι, 2. sing. δύνηαι Hom. Iliad. 6, 229, Tyrannio Properispom. δυνῆαι, »sowohl Aristarch als die Anderen« δύνηαι, s. Scholl. Herodian., Lehrs Aristarch. p. 309; δυνεώμεθα Herodot. 4. 97, δυνέωνται 7, 163; optativ. δυναίμην; infin. δύνασθαι, Scholl. Herodian. Iliad. 10, 67; imperfect. ἐδυνάμην, Att. ἠδυνάμην, nach Atticisten: ἐδύνασθε Odyss. 21, 71; ἐδύναντο Iliad. 9, 551. 12, 417. 419. 432. 13, 552. 687. 15, 22. 406. 408. 416. 651. 16, 107. 18, 163 Odyss. 11, 264. 16, 35721, 184; δυνάμην Iliad. 19, 136 Odyss. 12, 232; δύνατο Iliad. 3, 451. 11, 120. 13, 436. 15, 617. 16, 141. 509. 19, 388. 21, 175. 22, 201. 23, 719. 720 Odyss. 10, 246. 19, 478. 21, 247. 24, 159. 170; δυνάμεσθα Odyss. 9, 304. 12, 393; ἐδυνάμην Aristoph. Eccl. 316; ἐ[[δύνω]] Xen. An. 1, 6, 7. 7, 5. 5; ἠ[[δύνω]] Philippid. bei Athen. 15, 700 c; ἐδύνατο Herodot. 1, 10. 7, 134 Xen. Cyr. 7. 2, 4 Hell. 5, 4, 16; ἠδύνατο Xen. Hell. 2, 2, 9; ἠδύναντο Thuc. 7, 50; ἐδυνέατο Herodot. 4, 114; futur. δυνήσομαι; aorist. ἐδυνήθην, Att. ἠδυνήθην; bei Hom. kommt dieser aorist. nicht vor; ein anderer aorist. ἐδυνάσθ ην wie von δυνάζω: Homer. ἐδυνάσθη Iliad 23, 465 Odyss 5, 319, ἐδυνάσθην Herodot. 2, 19, ἐδυνάσθη Herodot. 2, 140, ἐδυνάσθησαν 7 106, δυνασθῆναι 2, 110, ἐδυνάσθη Pindar. Ol 1, 56. ἐδυνάσθησαν Soph. O. R. 1212, ἐδυνάσθην Eurip. Ion. 867, ἐδυνάσθην Xen. Hell. 7, 3, 3, ἐδυνάσθη Cyr. 1, 1, 5, δυνασθῇ Hell. 2, 3, 33, δυνασθείη An 7, 6, 20. δυνασθῆναι Cyr. 4, 2, 12; ἠδυνάσθης Jerem. 20, 7, ἠδυνάσθη Marc 7, 24, vgl. Etymol. m. p 312, 10 καὶ ἀπὸ τοῦ δυνάζω ὁ μέλλων δυνάσω, ὁ παρακείμενος δεδύνακα, ὁ παθητικὸς δεδύνασμαι, ἐδυνάσθην καὶ Ἀττικῶς ἠδυνάσθην; in derselben Bedeutung ein aorist. med. ἐδυνησὰμην: Homer. ἐδυνήσατο Iliad. 14, 33. 423, δυνήσατο Iliad. 5, 621. 13. 510. 607. 647 Odyss. 17, 303, δυνήσατο Arat. Phaenom. 375 Ep. ad. 618 (VII 148); sehr späte Prosa; perfect. δεδύνημαι: 2 sing. δεδύνησαι Antigon. Caryst. bei Athen. 8, 345 d; δεδυνήμεθα Demosth. Phil. 1, 30, δεδύνηνται Demosth. Symmor. 1. – Bedeutung: 1) [[können]], [[vermögen]], [[im Stande sein, in Bezug auf die Außenwelt]]; von Hom. an überall; Gegensatz βούλεσθαι Plat Hipp. mai. 301 c οὐχ οἷα βούλεταί τις, φασὶν ἄνθρωποι [[ἑκάστοτε]] παροιμιαζόμενοι, ἀλλ' οἷα δύναται; gew. mit dem inf. praes. oder aor., selten mit dem inf. fut., εἰ σέ γε πείσειν δυνησόμεθα Soph. Phil. 1380; vgl. Lob. zu Phryn. p. 748. Häufig ist der inf. aus dem Zusammenhang zu ergänzen od. das Wort absolut gebraucht, ἀλλὰ σύ, εἰ δύνασαί γε, περίσχεο παιδός, wenn du anders kannst, Il. 1, 393; τανῦν δ' [[εὔπομπος]] (γενοῦ) εἰ δύναιο Soph. O. R 697; ἐγώ τοι ταῦτα μεταστήσω· [[δύναμαι]] γάρ Od. 4, 612; Τηλέμαχον δὲ σὺ πέμψον [[ἐπισταμένως]] – δύνασαι γάρ –, ὥς κε ἴκηται Od. 5, 25; τοίη γάρ οἱ πομπὸς ἅμ' ἔρχεται, ἥν τε καὶ ἄλλοι ἀνέρες ἠρήσαντο παρεστάμεναι – δύναται γάρ –, Παλλὰς Ἀθηναίη Od. 4, 827; [[αὐτάρ]] τοι [[τόδε]] [[ἔργον]] Ἀθηναίης ἀγελείης, ἥ τέ με τοῖον ἔθηκεν, ὅπ ως ἐθέλει – δύναται γάρ –, [[ἄλλοτε]] μὲν πτωχῷ ἐναλίγκιον κτἑ. Od. 16, 208; δύνασαι γάρ, δύναται γάρ, er kann es ja, Callim. Apoll. 29 Del. 226. – Mit dem acc., δύναται γὰρ ἅπαντα, er kann alles (thun), Od. 4, 237. 14, 445; θεοὶ δέ τε πάντα δύνανται Od. 10, 306; ὅσσον [[δύναμαι]] χερσίν τε ποσίν τε, wie viel ich mit Händen u. Füßen ausrichten kann, Il. 20, 360; μέγα δυνάμενος, der Großmöächtige. Od. 1, 276. Bei Lys. 24 steht ὁ δυνάμενος dem [[ἀδύνατος]] entgegen u. wird §. 4 τῷ σώματι δύνασθαι, von gesundem starkem Körper sein, erkl.; vgl. Aesch. 2, 95, im <span class="ggns">Gegensatz</span> von ἀῤῤωστία, u. Xen. An. 4, 5, 11. 12. Aehnl. ὁ πλουτῶν καὶ δυνάμενος χρήμασι Lys. 6, 48. So wird bes. das partic. oft in der Bdtg des Vielvermögenden, Mächtigen, Angesehenen gebraucht; δυνάμενος παρ' αὐτῷ μέγιστον τῶν Περσέων Her. 7, 5; vgl. Thuc. 1, 33. 6, 39; δυνάμενοι ἐν τοῖς πρώτοις 4, 105; οἱ μέγιστον δυνάμενοι ἐν ταῖς πόλεσιν Plat. Phaedr. 257 d; οἱ δυνάμενοι ἐν ταῖς πόλεσι πράττειν Protag. 317 a; [[μάλιστα]] γὰρ δύνανται οἱ πλουσιώτατοι 326 b; οἱ τὸ μέγιστον δυνάμενοι Xen. An. 7, 6, 37; δυνάμενος τῷ τε πράττειν τῷ τε λέγειν Dem. 49, 9, u. so noch Sp., wie D. Cass. 44, 33. – Bei Superl. nach ὡς, [[ὅπως]] oder Relat. drückt es den höchstmöglichen Grad aus; ὡς ἐδυναμεθα ἀρίστην, die beste, die wir konnten, die bestmögliche, Plat. Rep. IV, 434 e; ὅτι ἥξοι ἔχων ἱππέας ὡς ἂν δύνηται πλείστους Xen. An. 1, 6, 3; ὡς ἐδύνατο τάχιστα, so schnell wie möglich; προθυμούμενος πρᾶξαι ὁπόσα πλεῖστα ἠδυνάμην Cyr. 5, 5, 26; δι' ἐπιμελείας ἧς ἐδύναντο πλείστης D. Hal. 1, 69, mit der möglichst großen Sorgfalt; vgl. [[οὕτως]] [[ὅπως]] [[δύναμαι]], so gut wie ich vermag, Plat. Phaedr. 228 c; [[οὕτως]] [[ὅπως]] ἂν δυνώμεθα Isocr. 14, 4; ὡς ἐδύνατο, wie er immer konnte, Xen. An. 2, 6, 2. 7, 2, 3. – 2) [[können]], [[über sich gewinnen]], [[im Stande sein, in Bezug auf den eigenen Willen]], bes. mit der Negat., τῷ σε καὶ οὐ [[δύναμαι]] προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα, ich kann es nicht über mich gewinnen, ich mag, kann nicht dich im Unglück verlassen, Od. 18, 331; οὐ [[δύναμαι]] βιοτεύειν Thuc. 1, 130 u. A. So auch in der Frage: τὸ δ' αὖ ξυνοικεῖν τῇδ' ὁμοῦ [[τίς]] ἂν γυνὴ δύναιτο; Soph. Tr. 846, wie auch Ant. 451 zu nehmen, οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγμαθ' ὥστ' ἄγραπτα – θεῶν νόμιμα δύνασθαι θνητὸν ὄνθ' ὑπερδραμεῖν, daß ich die Sterbliche es über mich vermöchte; οὐ [[δύναμαι]] μὴ γελᾶν, d. i. ich muß lachen, Ar. Ran. 42. – 3) [[gelten]], [[bedeuten]], zunächst vom [[Gelde]], ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ [[ἡμιοβόλιον]] Ἀττικούς, macht aus, gilt 7¹/² att. Obolen, Xen. An. 1, 5, 6; ὁ Κυζικηνὸς ἐδύνατο [[ἐκεῖ]] κη' δραχμάς Dem. 34, 23; vgl. Ael. V. H. 1, 22; dah. καὶ δύναται παρ' ἐκείνοις Ἀττικὸς [[ὀβολός]], er gilt bei ihnen, Luc. de luct. 10. Aehnl. Her. τριηκόσιαι ἀνδρῶν γενεαὶ δυνέαται (betragen) μύρια ἔτεα 2, 142. Von [[Wörtern]], [[bedeuten]], wie B. A. p. 89 τί δύναται ἥδε ἡ [[λέξις]]; neben ὁ στατὴρ πόσους ὀβολοὺς δύναται; δύναται τὸ νεοδαμῶδες ἐλεύθερον [[ἤδη]] εἶναι Thuc. 7, 58; vgl. Her. 2, 80. 4, 192; τὸ κολάζειν, τί ποτε δύναται; Plat. Prot. 324 a; τοῦτο γὰρ δύναται ὁ [[λόγος]] Euthyd. 286 c; τοῦτο δύνανται αἱ ἀγγελίαι, das haben die Botschaften zu bedeuten, Thuc. 6, 36; τί δύναται τὸ [[τριβώνιον]]; Ar. Plut. 842; ἦν δὲ αὕτη ἡ [[στρατηγία]] οὐδὲν ἄλλο δυναμένη ἢ ἀποφυγεῖν, sie hatte nichts anders zu bedeuten, war nichts als eine andere Art von Flucht, Xen. An. 2, 2, 13, womit Krüger Thuc. 1, 141 vergleicht: τὴν αὐτὴν δύναται δούλωσιν ἥτε μεγίστη καὶ ἐλαχίστη [[δικαίωσις]]; λόγους ὡς ἔργα δυναμένους, gleich Thaten, 6, 40; u. so noch Sp.; – [[in der Mathematik]], ein Quadrat geben von Linien u. Zahlen, z. B. τριγώνου ὀρθογωνίου ἡ τὴν ὀρθὴν γωνίαν ὑποτείνουσα ἴσον δύναται ταῖς περιεχούσαις, die Hypot. giebt ein gleiches Quadrat, d. i. das Quadrat der Hypotenuse ist gleich den Quadraten der Katheten zusammengenommen, Ath. X, 418 f; vgl. Plat. Theaet. 147 e ff. – 4) [[imperf]]., δύναται, = δυνατόν ἐστι, [[es ist möglich]], δύναται ἀρετὴν [[γενέσθαι]] καὶ μένειν ἄϋλον Plut. de virt. mor. 1, wo man [[ἀρετή]] geändert hat; τοῖς Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο, es sollten die Opfer für die Sp. nicht glücklich ausfallen, Her. 7, 134; vgl. 9, 45. – In δυναμένοιο braucht Hom. υ lang Od. 1, 276. 11, 414; eben so ἀνδρὸς μέγα δυναμένοιο Eiresion. in Vit. Homeri Pseudoherodot. 33; und Eigenname Δυναμένη Iliad. 18, 43 Hes. Th. 248.

|btext=<i>impf.</i> ἐδυνάμην, <i>postér.</i> [[ἠδυνάμην]] ; <i>f.</i> [[δυνήσομαι]] ; <i>ao.</i> [[ἐδυνήθην]], <i>postér.</i> [[ἠδυνήθην]] ; <i>pf.</i> [[δεδύνημαι]];<br /><b>A.</b> pouvoir, <i>càd</i> :<br /><b>I.</b> avoir la faculté de, être capable de : δ. ἄπαντα OD pouvoir tout ; <i>abs.</i> [[εἰ]] δύνασαί [[γε]] IL si du moins tu le peux ; [[δύναμαι]] [[γάρ]] OD car je le puis ; [[οὐ]] [[δύναμαι]] [[μή]] avec l'inf. je ne puis pas ne pas, il m'est impossible de, je ne puis m'empêcher de ; ἐπορεύοντο ᾗ ἐδύναντο [[τάχιστα]] XÉN les troupes marchèrent le plus rapidement possible ; ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἁθροίσας XÉN ayant réuni le plus d'hommes qu’il put;<br /><b>II.</b> <i>abs.</i><br /><b>1</b> être puissant, avoir du crédit : [[μέγα]] δυνάμενος OD très puissant ; οἱ τὸ μέγιστον δυνάμενοι XÉN ceux qui sont le plus puissants ; [[μέγα]] δύνασθαι [[παρά]] τινι HDT être puissant auprès de qqn;<br /><b>2</b> avoir un sens, une signification : δύναται δὲ τὸ νεοδαμῶδες ἐλεύθερον [[ἤδη]] [[εἶναι]] THC or néodamode signifie affranchi ; [[τοῦτο]] δύνανται [[αἱ]] ἀγγελίαι THC voilà où tendent ces nouvelles;<br /><b>3</b> <i>en parl. de monnaies ou de nombres</i> avoir une valeur : δύναται παρ’ ἐκείνοις Ἀττικὸς [[ὀβολός]] LUC l'obole attique a cours <i>litt.</i> a de la valeur chez eux ; ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ [[ἡμιωβόλιον]] XÉN le sigle vaut sept oboles et demie ; τριηκόσιαι γενεαὶ [[δυνέαται]] <i>(ion.)</i> μύρια ἔτεα HDT trois cents générations équivalent à dix mille années;<br /><b>III.</b> pouvoir, consentir à, supporter de : σὲ [[οὐ]] [[δύναμαι]] προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα OD je ne puis pas t’abandonner malheureux comme tu es ; [[οὐκ]] [[ἔτι]] ἐδύνατο βιοτεύειν THC il ne pouvait plus supporter de vivre (dans son ancien état);<br /><b>B.</b> • <i>impers.</i> δύναται, il est possible ; τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι [[οὐκ]] ἐδύνατο HDT il n'était pas possible aux Spartiates d'obtenir d'heureux présages.<br />'''Étymologie:''' pê apparenté à [[δύω]] et [[δύνω]].

|mltxt=(AM [[δύναμαι]])<br /><b>1.</b> έχω τη [[δύναμη]], την [[ικανότητα]], [[είμαι]] σε [[θέση]], [[μπορώ]] («[[ὥστε]] μὴ δύνασθαι μεταβαλεῖν την χώραν», Πολύβ.)<br /><b>2.</b> έχω την [[ελευθερία]], το [[δικαίωμα]] να [[κάνω]] [[κάτι]] («δυνήσεται πρόσοδον ποιήσασθαι τῷ δικαστηρίῳ»)<br /><b>3.</b> [[είμαι]] [[κατάλληλος]] («γῆ δυναμένη σπείρεσθαι»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για [[ηθική]] [[δύναμη]]) [[είμαι]] [[ικανός]], [[τολμώ]] ή [[ανέχομαι]] να [[κάνω]] [[κάτι]] (συνήθ. με [[άρνηση]]) («[[οὐδέ]] τελευτὴν ποιήσειν δύναται», Οδ.)<br /><b>2.</b> [[απολαμβάνω]] νομικό [[δικαίωμα]]<br /><b>3.</b> (με τα ως, όπως ή αναφ. αντων. και υπερθετικό) δηλώνει τον ανώτατο βαθμό του δυνατού («ὡς [[δύναμαι]] [[μάλιστα]] κατατείνας [[λέγω]]», <b>Πλάτ.</b> Πολιτ.)<br /><b>4.</b> [[ισοδυναμώ]], θεωρούμαι [[ισοδύναμος]] με [[κάτι]] («τους τε λόγους ἀφ' ὑμῶν ὡς ἔργα δυναμένους κρινεῖ» — τους λόγους σας θα τους θεωρήσει ισοδύναμους με [[λόγια]], <b>Θουκ.</b>)<br /><b>5.</b> (για νομίσματα) α) [[αξίζω]], [[ισοδυναμώ]]<br />β) [[περνώ]], [[ισχύω]]<br /><b>6.</b> (για αριθμό) [[ισοδυναμώ]], [[είμαι]] [[ίσος]] ή [[ισοδύναμος]]<br /><b>7.</b> (για αριθμό που πολλαπλασιάζεται) [[ανέρχομαι]]<br /><b>8.</b> (για [[λέξη]]) [[δηλώνω]], [[σημαίνω]], [[εκφράζω]]<br /><b>9.</b> [[χρησιμεύω]] σε [[κάτι]]<br /><b>10.</b> (για [[πράγμα]]) [[σημαίνω]], [[φανερώνω]]<br /><b>11.</b> <b>μαθ.</b> α) «δύνασθαί τι» — υψούμενος στο [[τετράγωνο]] «ἰσοῦμαι» <br />β) <i>η δυναμένη</i><br />πυθαγορική [[ονομασία]] της υποτείνουσας του ορθογώνιου τριγώνου<br /><b>12.</b> <b>απρόσ.</b> [[είναι]] δυνατό («τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο», Ηρ.)<br /><b>13.</b> α) <i>οι δυνάμενοι</i><br />άνθρωποι με [[δύναμη]] ή [[επιρροή]]<br />β) <i>ο δυνάμενος</i><br />ο οικονομικά [[ανεξάρτητος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>δυ</i>-<i>ν</i>-<i>α</i>-<i>μαι</i> ([[πρβλ]]. <i>λί</i>-<i>ν</i>-<i>α</i>-<i>μαι</i>, <i>πιλ</i>- <i>να</i>-<i>μαι</i>)<br />Στο [[θέμα]] του ενεστωτικού τ. απαντά έρρινο [[πρόσφυμα]] (-<i>ν</i>-) όπως [[άλλωστε]] και στα <i>λα</i>-<i>μ</i>-<i>β</i>-<i>ά</i>-<i>νω</i>, <i>λα</i>-<i>ν</i>-<i>θ</i>-<i>άνω</i>, το οποίο όμως διατηρείται και στους υπόλοιπους ρηματικούς τύπους ([[πρβλ]]. <i>δυν</i>-<i>ά</i>-<i>σθην</i> [[αντί]] <i>δυάσθην</i>, <i>δυν</i>-<i>ή</i>-<i>σομαι</i> [[αντί]] <i>δυή</i>-<i>σομαι</i> [[αλλά]] <i>λιά</i>-<i>σθην</i>, <i>έλαβον</i>) και σε όλο το ονοματικό [[σύστημα]] ([[πρβλ]]. <i>δύνα</i>-<i>μις</i>). Τό [[θέμα]] [[χωρίς]] το έρρινο [[πρόσφυμα]], <i>δυα</i>-, <i>δυᾱ</i>- (<i>δυη</i>-) <i>δF</i><i>ā</i>- (<i>du</i>-<i>∂</i>₂-, <i>du</i>-<i>e∂</i>₂-), παρουσιάζει μορφολογική [[ομοιότητα]] με το θ. <i>δ</i>(<i>F</i>)<i>ā</i>, που απαντά στους τ. <i>δ</i>(<i>F</i>)<i>ā</i><i>ν</i>, <i>δ</i>(<i>F</i>)<i>ᾱ</i>-<i>ρός</i> (<b>βλ. λ.</b> <i>δήν</i>, [[δηρός]]), [[χωρίς]] όμως να υπάρχει [[σαφής]] σημασιολογική [[σχέση]] [[ανάμεσα]] στο [[δύναμαι]] «[[μπορώ]]» και στα <i>δην</i>, [[δηρός]] που εκφράζουν την [[έννοια]] της διάρκειας. Τέλος ο μτγν. τ. [[δύνομαι]] αποτελεί μεταπλασμένο θεματικό ενεστώτα].

|ftr='''δύναμαι''': {dúnamai}<br />'''Forms''': Aor. δυνήσασθαι, δυνασθῆναι (seit Il.), δυνηθῆναι (Trag. u. att.), Fut. [[δυνήσομαι]] (seit Od.), Perf. [[δεδύνημαι]] (att.)<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[können]], [[vermögen]], [[gelten]], [[bedeuten]].<br />'''Derivative''': Ableitungen. 1. [[δύναμις]] f. [[Kraft]], [[Macht]] (seit Il.; auch personifiziert, Schwyzer Glotta 11, 76f. und 203f.; zur Bildung vgl. [[θέμις]] und unten) mit [[δυναμικός]] [[vermögend]], [[wirkend]] (hell. und spät), [[δυναμερός]] ib. (Mediz.), [[δυναμοστόν]] Ben. eines Bruchs (Dioph.); [[δυναμόω]] [[stark machen]] (hell. und spät), wovon [[δυνάμωσις]], [[δυναμωτικός]]. Als Vorderglied in mathem. Termini wie [[δυναμοδύναμις]], -κυβος; als Hinterglied z. B. in [[ἀδύναμος]] mit ἀδυναμίη, -α [[Machtlosigkeit]], [[Unvermögen]] (Hdt. usw.), [[ἀδυναμέω]] (LXX u. a.). 2. [[δύνασις]] ib. (poet. seit Pi.). 3. [[δυνάστης]] m. [[Machthaber]], [[Herrscher]], [[Herr]] (ion.-att.) mit [[δυναστικός]] (Arist. u. a.), [[δυναστεύω]] (ion. att.), wovon [[δυναστεία]], [[δυνάστευμα]], [[δυναστευτικός]]; f. [[δυνάστις]] (Demetr. ''Eloc''.), [[δυνάστειρα]] (''Tab''. ''Defix''. ''Aud''. III^p; nach den Bildungen auf -τειρα). 4. [[δυνάστωρ]] ib. (E. ''IA'' 280 [lyr.]). 5. Verbaladj. [[δυνατός]] [[potens]], [[könnend]]; [[tunlich]], [[möglich]] (Sapph., Pi., Hdt. usw.) mit [[δυνατέω]] [[stark sein]] (2 ''Ep''. ''Kor''. 13, 3 u. a.); 6. [[δυνητικός]] [[potential]] (A. D.).<br />'''Etymology''': Da sich für die Bedeutungsentwicklung eines Ausdrucks für [[können]] mehrere Möglichkeiten öffnen, kann man für die Etymologie von [[δύναμαι]] über gewisse Vermutungen nicht hinauskommen. Am nächsten liegt eine Zerlegung in δύν-αμαι, mit präsentischem Nasalinfix, das nicht nur in die außerpräsentischen Verbformen eindrang: δυν-άσθην für *δυάσθην (vgl. [[λίναμαι]]: λιάσθην), δυν-ήσομαι für *δυήσομαι usw., sondern auch in die Nomina [[δύναμις]] usw. weitergeschleppt wurde. Dazu kam in gewissen Formen auch ein anorganisches -σ-: δυνάσ-[[θην]], δυνάσ-της. Die zweisilbige Wurzel δυα-, δυα- (δυη-), δϝα- stimmt formal zu δ(ϝ)άν, δ(ϝ)αρός (s. [[δήν]], [[δηρός]]) und ist semantisch damit ohne Zweifel vereinbar (Grundbed. [[sich vorwärts bewegen]]; vgl. ahd. ''zawen'' [[vonstatten gehen]], [[gelingen]]); die Erklärung hat aber selbstverständlich nur hypothetischen Wert. Andere, noch unsichrere oder ganz unmögliche Hypothesen sind bei Bq notiert. — Gegen die Annahme, [[δύναμις]] wäre zu [[δύναμαι]] nach der Proportion [[δύνασις]]: [[δύνασαι]] entstanden, mit Recht Porzig Satzinhalte 353. Kret. [[νύναμαι]] (Gortyn) muß mit [[δύναμαι]] irgendwie zusammenhängen. Wenn nicht damit verwandt (vgl. [[νοῦς]]) und nicht durch Assimilation daraus entstanden, hat sich [[νύναμαι]] dem Bildungstypus von [[δύναμαι]] angeschlossen. Hell. δύνομαι ist eine thematische Umbildung. — Einzelheiten zur Stammbildung usw. bei Schwyzer 495 A. 5, 693 m. A. 5, 762 mit Lit.; dazu noch Frisk Eranos 43, 223 m. A. 3.<br />'''Page''' 1,423-424