βάναυσος: Difference between revisions

|Full diacritics=βάναυσος

|Definition=[ᾰ], ον, (for [[βαύναυσος]], from <b class="b3">βαῦνος, αὔω</b> acc. to <span class="bibl"><span class="title">EM</span>187.40</span>, cf. <b class="b3">βαναυσία· πᾶσα τέχνη διὰ πυρός</b>, Hsch.; [[βαναύσων]] seems to be <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> f.l. for [[βαύνων]] in <span class="bibl">Heraclit.<span class="title">All.</span>69</span>):—epith. of the class of handicraftsmen or artisans, <b class="b3">τὸ β</b>., = [[τὸ περὶ τὰς τέχνας ὧν ἄνευ πόλιν ἀδύνατον οἰκεῖσθαι]] <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1291a1</span>, etc.; <b class="b3">ὁ β. δῆμος</b>, opp. <b class="b3">ὁ γεωργικός, ὁ ἀγοραῖος</b>, ib.<span class="bibl">1289b33</span>: as Subst., [[artisan]], ib.<span class="bibl">1277b35</span>; <b class="b3">ἡ βελτίστη πόλις οὐ ποιήσει β. πολίτην</b> ib.<span class="bibl">1278a8</span>; <b class="b3">τὸ β</b>., = [[οἱ βάναυσοι]], ib.<span class="bibl">1329a20</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b3">τέχνη β</b>. a [[mechanical]] art, [[handicraft]], <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>1121</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>176c</span>(pl.); β. ἔργον <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1337b8</span>; <b class="b3">βαναυσόταται τῶν ἐργασιῶν</b> ib.<span class="bibl">1258b37</span>; <b class="b3">β. βίον ζῆν</b> a <b class="b2">mere mechanic's</b> life, ib.<span class="bibl">1278a21</span>, <span class="bibl">1328b39</span>; β. πόνοι <span class="bibl">Plu.<span class="title">Num.</span> 14</span>: hence, </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> [[vulgar]], [[in bad taste]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span>1123a19</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ep.</span> 334b</span>; of persons, <span class="bibl">Axiop.1.4</span>. Adv. -σως, προσβλέπειν [[unworthily]], [[meanly]], Phld.<span class="title">D.</span>1.11. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> later, [[fastidious]], AP11.326 (Autom.), <span class="bibl">12.237</span> (Strat.).</span>

|btext=ου (ὁ, ἡ)<br /><b>I.</b> <i>subst.</i><br /><b>1</b> ouvrier (ouvrière) qui travaille au feu d’un fourneau;<br /><b>2</b> <i>p. ext.</i> ouvrier sédentaire;<br /><b>II.</b> <i>adj.</i><br /><b>1</b> d’ouvrier, d’artisan : [[βάναυσος]] [[τέχνη]] SOPH, PLUT métier d’artisan;<br /><b>2</b> vulgaire, de mauvais goût.<br />'''Étymologie:''' DELG selon EtMagn. de [[βαῦνος]] et [[αὕω]], ce qui semble satisfaisant.

{{DGE

|dgtxt=-ον<br /><b class="num">I</b> adj.<br /><b class="num">1</b> [[propio de un artesano]] u [[obrero]] en sent. peyor. [[vil]], [[servil]] τέχνη S.<i>Ai</i>.1121, Pl.<i>Alc</i>.1.131b, τέχναι Pl.<i>Tht</i>.176c, ἔργον Arist.<i>Pol</i>.1337^b8, [[βίος]] Arist.<i>Pol</i>.1278^a21, πόνοι Plu.<i>Num</i>.14<br /><b class="num">•</b>[[manual]] o [[artesanal]] τεχνῖται M.Ant.6.35<br /><b class="num">•</b>de los obreros manuales o artesanos ὁ β. δῆμος op. ὁ [[γεωργικός]], ὁ ἀγοραῖος Arist.<i>Pol</i>.1289^b33.<br /><b class="num">2</b> fig. [[vulgar]], [[de mal gusto]] φιλότης Pl.<i>Ep</i>.334b, παιδεία <i>Lg</i>.644a, οὐδὲν βάναυσον ἐν ἀγάπῃ 1<i>Clem</i>.49.5<br /><b class="num">•</b>de pers. y abstr. ὁ δ' ὑπερβάλλων καὶ β. Arist.<i>EN</i> 1123^a20, [[ἀνήρ]] Epich.217.4, [[ἁγνεία]] Meth.<i>Symp</i>.11.1<br /><b class="num">•</b>tb. [[grosero]] μὴ πάντα βαρὺς θέλε μηδὲ [[βάναυσος]] εἶναι <i>AP</i> 11.326 (Autom.)<br /><b class="num">•</b>[[afeminado]] Chrys.M.57.468.<br /><b class="num">II</b> usos subst. ὁ [[βάναυσος]] [[artesano]], [[obrero]] X.<i>Cyr</i>.5.3.47, Arist.<i>Pol</i>.1277^b35, 1278^a8, Plb.1.40.9, Plu.2.206e, Philostr.<i>VA</i> 4.1, <i>Gym</i>.1<br /><b class="num">•</b>τὸ βάναυσον clase artesanal u obrera</i> Arist.<i>Pol</i>.1329^a20, Philostr.<i>VS</i> 499.<br /><b class="num">III</b> adv. -ως [[despreciativamente]], [[con menosprecio]] προσβλέπειν Phld.<i>D</i>.1.11.6.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> Quizá de *βαυναυσος c. disim., a partir de [[βαῦνος]] ‘horno’ y [[αὔω]].

|mltxt=-η, -ο (AM [[βάναυσος]], -ον)<br />[[τραχύς]] [[αγροίκος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[χειρώνακτας]], [[χειροτέχνης]]<br /><b>2.</b> [[σχετικός]] με τον χειροτέχνη<br /><b>3.</b> [[ταπεινός]], [[χυδαίος]], κακόγουστος<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[βάναυσος]] [[τέχνη]]» — χειρωνακτική [[εργασία]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Πιθ. [[βάναυσος]] <span style="color: red;"><</span> <i>βαύναυσος</i> με ανομοιωτική σίγηση του -<i>υ</i>- <span style="color: red;"><</span> [[βαύνος]] («[[κλίβανος]], [[φούρνος]]») <span style="color: red;">+</span> <i>αύω</i> «[[ανάβω]]». Η [[υπόθεση]] [[κατά]] την οποία ο τ. [[βάναυσος]] <span style="color: red;"><</span> <i>μάναυσος</i> (με [[ανομοίωση]]), το οποίο συνδέεται με τη «[[γλώσσα]]» του Ησυχίου [[μαναύεται]] «παρέλκεται» και με το [[μανός]] «[[χαλαρός]], [[νωθρός]]», δεν [[είναι]] ικανοποιητική. Τέλος, ο [[συσχετισμός]] του [[βάναυσος]] με ρ. <i>βαναύω</i> (παλαιότερο <i>βαναίω</i> «[[εργάζομαι]] όπως μία [[γυναίκα]]») <span style="color: red;"><</span> [[βανά]] (βοιωτ. τ. του [[γυνή]]), δεν φαίνεται [[δυνατός]]. Για το [[επίθημα]] -<i>σος</i> <b>[[πρβλ]].</b> [[κόμπασος]], [[μέθυσος]], <i>όρυβος</i> κ.ά. Η λ. [[βάναυσος]] χρησιμοποιείται στον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα για να δηλώσει «τον τεχνίτη, τον χειρώνακτα», [[κυρίως]] δε αυτόν που κάνει [[χρήση]] της φωτιάς, δηλ. τον αγγειοπλάστη και σιδηρουργό, ενώ [[συχνά]] απαντά και με τη [[σημασία]] του «χυδαίου, πρόστυχου, ανάξιου». Ήδη από την [[αρχαιότητα]] ο όρος [[βάναυσος]] προσέλαβε μειωτική [[σημασία]], [[πράγμα]] που αντανακλά την [[περιφρόνηση]] των Αθηναίων στα χειρωνακτικά επαγγέλματα, και ιδιαίτερα σ' αυτά του αγγειοπλάστη και σιδηρουργού. Γενικά, ανάλογη σημασιολογική [[εξέλιξη]] είχαν τα περισσότερα επίθετα που δήλωναν τον εργατικό άνθρωπο (<b>[[πρβλ]].</b> [[άθλιος]], [[μογερός]], [[μοχθηρός]], [[πανούργος]], [[πονηρός]] <b>κ.ά.</b>). Η σημασιολογική αυτή [[εξέλιξη]] οφείλεται στον αριστοκρατικό χαρακτήρα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, που θεωρούσε τη χειρωνακτική [[εργασία]] χαρακτηριστικό του δούλου και όχι ιδεώδη [[απασχόληση]] του ελεύθερου ανθρώπου.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[βαναυσία]], [[βαναυσικός]] (νεοελλ) [[βαναυσότητα]] (-<i>ότης</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[βαναυσουργός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βαναυσοτεχνώ]]].

|lsmtext='''βάναυσος:''' [ᾰ],-ον,<br /><b class="num">I.</b> ως επίθ., λέγεται για εργάτες που διάγουν σταθερή, [[χωρίς]] μετακινήσεις [[μακριά]] απ' την [[πολιτεία]], [[ζωή]]· ως ουσ., [[μηχανικός]], [[σιδηρουργός]], σε Αριστ.<br /><b class="num">II.</b> [[τέχνη]] [[βάναυσος]], [[απλώς]] [[μηχανική]] [[εργασία]], ταπεινή [[τέχνη]], σε Σοφ., Πλάτ. (αμφίβ. προέλ.).

|elrutext='''βάναυσος:''' (βᾰ)<br /><b class="num">1)</b> ремесленный, ручной ([[τέχνη]] Soph., Arst., Plut.);<br /><b class="num">2)</b> ремесленнический ([[βίος]] Arst.);<br /><b class="num">3)</b> некультурный, пошлый, низкий, грубый (β. καὶ [[ἀνελεύθερος]] Plat.; β. καὶ [[ἄχρηστος]] Arst.);<br /><b class="num">4)</b> презрительный, привередливый ([[μισοπόνηρος]] καὶ β. Anth.).<br /><b class="num">II</b> ὁ ремесленник Xen., Arst., Luc.

|mdlsjtxt=[deriv. uncertain]<br /><b class="num">I.</b> [[mechanical]], and as Subst. a [[mechanic]], Arist.<br /><b class="num">II.</b> [[τέχνη]] [[βάναυσος]] a [[mere]] [[mechanical]] art, a [[base]], [[ignoble]] art, Soph., Plat.

{{elnl

|elnltext=[[βάναυσος]] -ον<br /><b class="num">1.</b> van een handwerker, handwerk(s)- (voor ongeschoold werk):; οὐ γὰρ βάναυσον τὴν τέχνην ἐκτησάμην het is niet (zomaar) een handwerkstaak die ik beheers (nl. het boogschieten) Soph. Ai. 1121; subst. ὁ [[βάναυσος]] de handwerker, de ambachtsman :. ἡ... βελτίστη [[πόλις]] οὐ ποιήσει βάναυσον πολίτην de beste stad zal een handwerksman niet (tot) burger maken Aristot. Pol. 1278a8.<br /><b class="num">2.</b> alledaags, platvloers, banaal :. ὁ δὲ... ἢ περὶ τέχνας ἢ χειρουργίας τινὰς (nl. [[σοφός]]) [[βάναυσος]] iemand die van technieken of ambachten (verstand heeft, is) een alledaags (mens) Plat. Smp. 203a; βάναυσοι αὗται αἱ τέχναι δοκοῦσιν [[εἶναι]] καὶ [[οὐκ]] ἀνδρὸς ἀγαθοῦ μαθήματα die technieken lijken alledaags te zijn en geen zaken die een hoogstaand mens behoort te leren Plat. Alc.1 131b; τὴν (παιδείαν)... [[ἄνευ]] νοῦ καὶ δίκης βάναυσόν τ ’ [[εἶναι]] καὶ ἀνελεύθερον dat de opvoeding zonder geest en recht zowel platvloers is als onvrij (d.w.z. niet geschikt voor een vrije burger) Plat. Lg. 644a.

|ftr='''βάναυσος''': -ον<br />{bánausos}<br />'''Grammar''': Adj. und Subst. m.<br />'''Meaning''': [[gewerbetreibend]], [[Handwerker]]; übertr. [[gemein]], [[niedrig]] (ion. att.).<br />'''Derivative''': Davon [[βαναυσία]] [[Handwerk]], [[handwerksmäßige]], [[niedrige Gesinnung]] (ion. att.), [[βαναυσικός]] (X., Arist.).<br />'''Etymology''' : Unerklärt. Nach ''EM'' 187, 40 aus *βαύναυσος dissimiliert, von [[βαῦνος]] [[Ofen]] und [[αὔω]], was allerdings zu H.s Erklärung von [[βαναυσία]], [[βάναυσος]] gut stimmt ([[βαναυσία]]· [[πᾶσα]] [[τέχνη]] διὰ [[πυρός]]. [[κυρίως]] δὲ ἡ περὶ [[τὰς]] καμίνους. καὶ [[πᾶς]] [[τεχνίτης]] χαλκεὺς ἤ [[χρυσοχόος]] [[βάναυσος]]), aber trotzdem nach Volksetymologie schmeckt. Nach Brugmann RhM 62, 634ff. aus *μάναυσος dissimiliert, zu [[μαναύεται]]· παρέλκεται H. und weiterhin zu [[μανός]]. Semantisch wenig befriedigend. — S. auch die Kritik anderer Ansichten bei Kretschmer Glotta 21, 178.<br />'''Page''' 1,218