δίκαιος: Difference between revisions

|Definition=[ῐ], δικαία, δίκαιον, also [[δίκαιος]], δίκαιον E.''Heracl.''901 (lyr.), ''IT''1202, D.S.5.72: ([[δίκη]]):<br><span class="bld">A</span> in Hom. and all writers, of persons, [[observant of custom]] or [[observant of rule]], Od.3.52; esp. [[of social rule]], [[well-ordered]], [[civilized]], ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δ. 9.175, cf. 8.575; [Γαλακτοφάγοι] δικαιότατοι Il.13.6; [Χείρων] δικαιότατος Κενταύρων 11.832, cf. Thgn.314, 794; δίκαιος [[πολίτης]] = a [[good]] [[citizen]], D.3.21, etc.: metaph. of the sea, Sol.12.2 (Sup.); <b class="b3">δικαίη ζόη</b> a [[civilized]] [[way]] of [[living]], [[Herodotus|Hdt.]]2.177. Adv. [[δικαίως]], [[μνᾶσθαι]] = [[woo]] [[in due form]], [[decently]], Od.14.90; ὑπὸ ζυγῷ λόφον δ. εἶχον [[loyally]], S.''Ant.''292.<br><span class="bld">2</span> [[observant of duty]] to gods and men, [[righteous]], Od.13.209, etc.; δ. πρὸς πᾶσαν ὁμιλίην Hp.''Medic.'' 2; ἰθὺς καὶ δίκαιος [[Herodotus|Hdt.]]1.96; opp. [[δυσσεβής]], A.''Th.''598, cf. 610; δ. καὶ ὅσιος [[Plato|Pl.]]''[[Gorgias|Grg.]]'' 507b; δικαίων ἀδίκους φρένας παρασπᾷς S.''Ant.''791 (lyr.); also of actions, etc., [[righteous]], [[ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ]] a thing [[rightly]] said, Od.18.414, etc.<br><span class="bld">3</span> <b class="b3">ὁ δίκαιος</b>, euphemism of a [[sacred]] [[snake]], ''GDI'' 5056 (Crete).<br><span class="bld">B</span> later:<br><span class="bld">I</span> [[equal]], [[even]], [[well-balanced]], <b class="b3">ἅρμα δίκαιον</b> [[even-going]] [[chariot]], [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''2.2.26: so metaph., νωμᾷ δικαίῳ πηδαλίῳ στρατόν Pi.''P.''1.86; δικαιόταται ἀντιρροπαί Hp.''Art.''7; <b class="b3">δικαιότατα μοχλεύειν</b> ibid.: hence, [[fair]], [[impartial]], βάσανος Antipho 1.8; [[συγγραφεύς]] Luc.''Hist.Conscr.''39.<br><span class="bld">b</span> [[legally exact]], [[precise]], <b class="b3">τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων</b> to speak [[quite exactly]], [[Herodotus|Hdt.]]7.108, cf. Th.3.44; of Numbers, αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι [[Herodotus|Hdt.]]2.149. Adv. [[δικαίως]], πάντα δικαίως ὑμῖν τετήρηται D.21.3; <b class="b3">δ. ἐξετάζειν</b> ib.154.<br><span class="bld">2</span> [[lawful]], [[just]], esp. [[τὸ δίκαιον]] = [[right]], opp. [[τὸ ἄδικον]], [[Herodotus|Hdt.]]1.96, [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''189 (lyr.), etc.; τὸ δίκαιον τὸ νόμιμον καὶ τὸ ἴσον [[Aristotle|Arist.]]''[[Nicomachean Ethics|EN]]''1129a34; δίκαιον διορθωτικόν, δίκαιον διανεμητικόν, ib.1131b25, 27; <b class="b3">τὸ πολιτικὸν δίκαιον</b> ib.1134b18; ἔστι ἐπιεικὲς τὸ παρὰ τὸν γεγραμμένον νόμον δίκαιον Id.''Rh.''1374a27, cf. ''EN''1137b12; καὶ δίκαια κἄδικα Ar. ''Nu.''99; τὰ ἴσα καὶ τὰ δ. D.21.67; [[τοὐμὸν δίκαιον]] = [[my own right]], E.''IA''810; <b class="b3">ἐλθεῖν ἐπὶ τοῦτο τὸ δίκαιον</b> bring the case to this [[issue]], Antipho6.24; <b class="b3">οὐδὲν τῶν δ. ποιεῖν τινί</b> not to do [[what is just and right]] by a man, X.''HG''5.3.10; [[τὰ δίκαια ἔχειν]], [[τὰ δίκαια λαμβάνειν]], [[receive one's due]], Id.''An.''7.7.14, 17; <b class="b3">τὰ δ. πράττεσθαι πόλιν</b> [[give]] a [[city]] its [[desert]]s, A.''Ag.''812; <b class="b3">ἐκ τοῦ δικαίου</b>, = [[δικαίως]], [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Birds|Av.]]''1435, cf. Th.2.89; so <b class="b3">ἀπὸ τοῦ δικαίου, τῶν δικαίων</b>, ''Inscr.Prien.''50.8 (ii B. C.), 123.8 (i B. C.); μετὰ τοῦ δ. Lys.2.12, D.21.177; [[τὸ δίκαιον]] = [[lawful claim]], <b class="b3">ἃ ἔχομεν δίκαια πρός</b>… Th.3.54, cf. D. 21.179, Plu.''Luc.''3, etc.; <b class="b3">τὰ πρὸς ἀλλήλους δ.</b> [[mutual]] [[obligation]]s or [[contract]]s, Plb.3.21.10; <b class="b3">ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις</b> on certain [[agreed]] [[terms]], D.H.3.51. Adv. [[δικαίως]] = [[rightly]], [[justly]], [[Herodotus|Hdt.]]6.137; [[μεῖζον]] ἢ δ. A.''Ag.''376 (lyr.); καὶ [[δικαίως]] καὶ [[ἀδίκως]] And.1.135.<br><span class="bld">II</span> of persons and things, [[meet and right]], [[fitting]], δ. τοῦδε τοῦ φόνου ῥαφεύς A.''Ag.''1604; κόσμος οὐ φέρειν δ. Id.''Eu.''55; <b class="b3">ἵππον δ. ποιεῖσθαί τινι</b> make a [[horse]] [[fit]] for another's [[use]], [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''4.4.5, cf. ''Cyn.''7.4 (<b class="b3">ἵππος δ. τὴν σιαγόνα</b> having a [[good]] [[mouth]], Poll.1.196).<br><span class="bld">b</span> [[normal]], σχήματα Hp.''Art.''69; φύσις Id.''Fract.''1 (Sup.).<br><span class="bld">2</span> [[real]], [[genuine]], [[γόνος]] S.''Fr.''[1119]; ποιῶν τὰ ἐν τῇ τέχνῃ δ. ''Supp.Epigr.''2.184.7 (Tanagra, ii B. C.). Adv., [[εἴπερ δικαίως ἐστ' ἐμός]] = [[really and truly mine]], [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''547, cf.[[Plato|Pl.]]''[[Cratylus|Cra.]]''418e.<br><span class="bld">3</span> <b class="b3">ὁ δίκαιος λόγος</b> the [[plea]] [[of equity]], Th.1.76. Adv. [[δικαίως]] = [[with reason]], Id.6.34, cf. [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''675: Comp. δικαιότερον Ar.''V.''1149, etc.; also [[δικαιοτέρως]] Isoc. 15.170: Sup. δικαιότατα [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Birds|Av.]]''1222; Aeol. [[δικαίτατα]] ''IG''12(2).526c17 (Eresus).<br><span class="bld">III</span> [[ψυχὴ ἐς τὸ δίκαιον ἔβη]] '[[the land of the leal]]', ''IG''7.2543.3 (Thebes).<br><span class="bld">C</span> in Prose, <b class="b3">δίκαιός εἰμι</b>, c. inf., <b class="b3">δίκαιοί ἐστε ἰέναι</b> you are [[bound]] to [[come]], [[Herodotus|Hdt.]]9.60, cf. 8.137; δ. εἰμεν ἔχειν Id.9.27; δ. εἰμι [[κολάζειν]] I have a [[right]] to [[punish]], Ar.''Nu.''1434, cf. S.''Ant.''400; δ. ἐστι [[περιπεσεῖν]] κακοῖς Antipho 3.3.7; <b class="b3">δ. εἰσι ἀπιστότατοι εἶναι</b> they have most [[reason]] to [[distrust]], Th.4.17; δ. [[βλάπτεσθαι]] Lys.20.12; [[δίκαιός ἐστιν ἀπολωλέναι]] = [[dignus est qui pereat]], D.6.37; <b class="b3">ὁ σπουδαῖος ἄρχειν δ.</b> has a [[right]] to... Arist.''Pol.''1287b12; with a non-personal subject, ἔλεος δ. ἀντιδίδοσθαι Th.3.40: less freq. in Comp. and Sup., δικαιότεροι χαρίσασθαι Lys.20.34; δικαιότατος εἶ [[ἀπαγγέλλειν]] [[Plato|Pl.]]''[[Symposium|Smp.]]'' 172b; but <b class="b3">δίκαιόν ἐστι</b> is also found, [[Herodotus|Hdt.]]1.39, [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''611, etc.: pl., δίκαια γὰρ τόνδ' [[εὐτυχεῖν]] [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''1126, cf. ''Tr.''495, 1116; <b class="b3">δικαίως ἄν</b>, c. opt., Pl. ''Phdr.''276a. δικαίων with penultimate short in Orph.''Fr.''247.2; cf. <b class="b3">οὐ δίκαον· οὐ δίκαιον</b>, [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]]]

|dgtxt=-α, -ον<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> [[ζίκαιος]] <i>Schwyzer</i> 409.2 (Olimpia VI a.C.) <br /><b class="num">• Prosodia:</b> [-ῐ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [-ος, -ον E.<i>Heracl</i>.901, <i>IT</i> 1202, D.S.5.72; compar. δικαιέστερος Philox.Gramm.339; eol. sup. δικαίτατα <i>IG</i> 12(2).526c.17 (Ereso VI a.C.)]<br /><b class="num">A</b> <b class="num">I</b> ref. pers.<br /><b class="num">1</b> [[que sigue las normas generales de la sociedad humana]], [[civilizado]] frec. en op. al concepto de [[ὕβρις]]: [[Χείρων]] ... δικαιότατος Κενταύρων <i>Il</i>.11.832, Ἱππημολγῶν γλακτοφάγων Ἀβίων τε δικαιοτάτων ἀνθρώπων <i>Il</i>.13.6, ὑβρισταί τε καὶ [[ἄγριοι]] οὐδὲ δίκαιοι <i>Od</i>.6.120, 9.175, 13.201, cf. 8.575, [[χαῖρε]] δ' [[Ἀθηναίη]] πεπνυμένῳ ἀνδρὶ δικαίῳ <i>Od</i>.3.52, οὔ τι νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι <i>Od</i>.3.133, cf. 13.209, [[γένος]] ... δ. καὶ [[ἄρειον]] Hes.<i>Op</i>.158, [[οὐδέ]] [[τις]] εὐόρκου [[χάρις]] [[ἔσσεται]] οὐδὲ δικαίου οὐδ' ἀγαθοῦ Hes.<i>Op</i>.190, ἐν μὲν μαινομένοις [[μάλα]] [[μαίνομαι]], ἐν δὲ δικαίοις ... [[εἰμὶ]] δικαιότατος Thgn.314, cf. 794<br /><b class="num">•</b> fig. del mar en calma, Sol.9.2.<br /><b class="num">2</b> [[justo]] c. connotaciones religiosas [[δικαίων]] τε [[πτόλις]] [[ἀνδρῶν]] <i>h.Ven</i>.20, op. [[δυσσεβής]]: [[φεῦ]] τοῦ ξυναλλάσσοντος ὄρνιθος βροτοῖς δίκαιον ἄνδρα τοῖς δυσσεβεστέροις = <i>¡ay del ave que unió al justo con los impíos!</i> A.<i>Th</i>.598, op. [[ἀνόσιος]] A.<i>Th</i>.610, δίκαιον καὶ ὅσιον Pl.<i>Grg</i>.507b, cf. E.<i>Hec</i>.1235, [[δικαίων]] ἀδίκους φρένας παρασπᾷς = <i>arrastras las mentes de los justos a la [[injusticia]]</i> S.<i>Ant</i>.791, οὐδὲ ... [[ἄνδρες]] ... θεουδέες οὐδὲ δίκαιοι A.R.2.1180, [[βδέλυγμα]] δικαίοις ἀνὴρ [[ἄδικος]] [[LXX]] <i>Pr</i>.29.27, [[θεός]] Ph.1.684, ἀνὴρ δ. καὶ [[ἅγιος]] <i>Eu.Marc</i>.6.20, de los santos crist., Iust.Phil.<i>Dial</i>.19.5, Origenes <i>Cels</i>.8.20.<br /><b class="num">3</b> [[justo]], [[recto]], [[honrado]] ἐγὼ μήτ' αὐτὸς ἐν ἀνθρώποισι δ. [[εἴην]] Hes.<i>Op</i>.270, [[ἰθύς]] τε καὶ δ. ἦν Hdt.1.96, δ. πρὸς πᾶσαν ὁμιλίην Hp.<i>Medic</i>.1, ὁ χρημάτων [[παντελῶς]] [[ἥσσων]] [[οὐκ]] ἄν ποτε εἴη δ. Democr.B 50, cf. Cleanth.<i>Stoic</i>.1.127, [[πολίτης]] D.3.21, [[δικαστής]] Lys.14.4, δ. περὶ τοὺς [[αὑτοῦ]] παῖδας Lys.32.5, cf. Men.<i>Mon</i>.490, ἐν δὲ δικαίοις οὐ συνεδριάζει [[LXX]] <i>Pr</i>.3.32, cf. <i>Eu.Matt</i>.1.19, Vett.Val.10.14, φύσει ... δικαίους ὁ θεὸς [[ἡμᾶς]] ἐδημιούργησεν Clem.Al.<i>Strom</i>.1.6.34<br /><b class="num">•</b> de un hist. [[imparcial]] Luc.<i>Hist.Cons</i>.39<br /><b class="num">•</b> [[inocente]] ἀλλὰ δίκαιοι καταγελῶνται [[LXX]] <i>Ib</i>.9.23, χεῖρες ἐκχέουσαι [[αἷμα]] δικαίου [[LXX]] <i>Pr</i>.6.17, μηδὲν σοὶ καὶ τῷ δικαίῳ ἐκείνῳ <i>Eu.Matt</i>.27.19, cf. <i>Eu.Luc</i>.23.47<br /><b class="num">•</b> fig. de un animal que no come carne δικαιότατον [[γένος]] ἅλμης Opp.<i>H</i>.1.111, cf. 2.643<br /><b class="num">•</b> subst. οἱ Δίκαιοι = <i>Los Justos</i> tít. de una obra de Frínico tb. llamada Πέρσαι y Σύνθωκοι Sud.s.u. Φρύνιχος.<br /><b class="num">4</b> [[genuino]], [[auténtico]], [[verdadero]] [[κἀγὼ]] δ. [[τοῦδε]] τοῦ φόνου [[ῥαφεύς]] A.<i>A</i>.1604, [[γόνος]] S.<i>Fr</i>.1119.<br /><b class="num">5</b> Ὅσιος καὶ Δ. [[Santo y Justo]] n. de un dios, gener. considerado único, originario de la región noroccidental de [[Frigia]], Ὅσιος καὶ Δ. <i>MAMA</i> 5.184 (Frigia II d.C.), <i>TAM</i> 5.246 (III d.C.), <i>SEG</i> 41.1333 (Panfilia II/III d.C.), 41.1101 (Prusa II d.C.), frec. escrito con diversas variantes Ὅσιος Δ. <i>SEG</i> 34.1294 (Dorileo I a./d.C.?), <i>RECAM</i> 242.13 (I a.C.), Θεῖον Ὅσιον καὶ Δίκαιον <i>SEG</i> 28.929 (Lidia, imper.), <i>TAM</i> 5.337 (II d.C.), Μέγα τὸ Ὅσεον, [[μέγα]] τὸ Δίκαιον <i>SEG</i> 41.721 (Tasos II d.C.), Μέγας Θεὸς Ὅσιος καὶ Δ. <i>SEG</i> 32.1215 (Lidia II d.C.), Θεὸς Δ. <i>SEG</i> 41.614 (Gorgipia II d.C.), desdoblado en dos Θεοῖς Ὁσίῳ καὶ Δικαίῳ <i>IGBulg</i>.2.680 (Nicópolis del Histro II d.C.), cf. <i>SEG</i> 41.586 (Anquíalo), <i>TAM</i> 5.586, asociado a un correlato fem. Ὁσία καὶ Δικαία <i>TAM</i> 5.247 (III d.C.), calificado de ‘[[ángel]]’ Ἄνγελος Ὅσιος Δ. <i>TAM</i> 5.185 (II/III d.C.), φιλαγγέλων [[συμβίωσις]] Ὁσίῳ Δικέῳ εὐχήν <i>SEG</i> 31.1130 (Frigia III d.C.).<br /><b class="num">II</b> de abstr. ref. a la actividad humana<br /><b class="num">1</b> [[civilizado]], [[ajustado]] a la norma, [[apropiado]], [[digno]] ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ <i>Od</i>.18.414, δίκαια καὶ ἤπια [[δήνεα]] οἶδεν Hes.<i>Th</i>.236, [[ζόη]] Hdt.2.177, [[ἔρως]] Democr.B 73.<br /><b class="num">2</b> [[justo]] c. connotaciones religiosas ὅρκοι Thgn.1139, [[κόσμος]] [[οὔτε]] πρὸς [[θεῶν]] ἀγάλματα φέρειν δ. A.<i>Eu</i>.56, [[ηὑσέβεια]] E.<i>IT</i> 1202, [[ὁδός]] E.<i>Heracl</i>.901, [[δόξαι]] D.S.l.c.<br /><b class="num">3</b> [[justo]] gener., [[recto]] φρένες B.11.123, λόγοι B.15.47, ἀληθείη ... πάντων [[χρῆμα]] δικαιότατον Mimn.8.2, ἔρδειν πάντα δίκαια Tyrt.3.9, [[φθόνος]] Hippias B 16, [[λόγος]] Th.1.76, 3.44, [[δίκη]] Lys.1.29, [[βάσανος]] Antipho 1.8, [[βίος]] Ph.1.365, [[γνώμη]] Ph.2.597, [[αἰτία]] <i>PStras</i>.22.3 (III d.C.)<br /><b class="num">•</b> compar. neutr. como adv. [[con más justicia]] ἐριώλην ... [[ἐχρῆν]] αὐτὴν καλεῖν δικαιότερον ἢ καυνάκην Ar.<i>V</i>.1149<br /><b class="num">•</b> sup. neutr. como adv. [[con toda justicia]], [[con muchísima razón]] δικαιότατ' ἂν ληφθεῖσα Ar.<i>Au</i>.1222, ὠς ἄριστα καὶ δικαίτατα <i>IG</i> [[l.c.]]<br /><b class="num">III</b> de abstr., cosas y anim.<br /><b class="num">1</b> [[recto]], [[correcto]] como sinón. de [[normal]] [[φύσις]] Hp.<i>Fract</i>.1, [[χείριξις]] Hp.<i>Fract</i>.7, βραχίονος [[κατάτασις]] Hp.<i>Fract</i>.8 σχήματα Hp.<i>Art</i>.69<br /><b class="num">•</b> [[equilibrado]] [[πηδάλιον]] Pi.<i>P</i>.1.86, ἀντιρροπαί Hp.<i>Art</i>.7, [[ἅρμα]] X.<i>Cyr</i>.2.2.26.<br /><b class="num">2</b> [[preciso]], [[exacto]] τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων Hdt.7.108, de medidas αἱ δ' ἑκατὸν ὀργυιαί Hdt.2.149, ἀληθὲς δὲ καὶ δ. [[μέτρον]] Ph.1.684, [[χοῦς]] δ. <i>Graff.Dip</i>.Ha 25, cf. 27<br /><b class="num">•</b> [[adecuado]] ἵππον καὶ βοῦν ... δικαίους ποιήσασθαι X.<i>Mem</i>.4.4.5, ([[ἵππος]]) δ. τὴν σιαγόνα = <i>(un caballo) con una buena dentadura</i> Poll.1.195.<br /><b class="num">3</b> [[justo]], [[legal]] στατε̄́ρ inscr. en un peso <i>IGDS</i> 108 (Siracusa V a.C.), [[μισθός]] <i>POxy</i>.3811.4 (III d.C.).<br /><b class="num">IV</b> c. inf., constr. pers. e impers.<br /><b class="num">1</b> pers. [[ser justo que]], [[tener derecho a]], [[ser digno de]], [[tener razón para]] οἱ δὲ τὸν μισθὸν ἔφασαν δίκαιοι [[εἶναι]] ἀπολαβόντες [[οὕτως]] ἐξιέναι = <i>y ellos dijeron que tenían derecho a irse después de recibir su salario</i> Hdt.8.137, δίκαιοι ἐστε ... [[ἰέναι]] Hdt.9.60, οὐ δίκαιοί εἰμεν ἔχειν Hdt.9.27, δ. εἰμ' ἐγὼ κολάζειν = <i>tengo derecho a castigar</i> Ar.<i>Nu</i>.1434, cf. S.<i>Ant</i>.400, Antipho 3.3.7, δίκαιοί εἰσι καὶ ἀπιστότατοι [[εἶναι]] Th.4.17, οὐ δ. ... βλάπτεσθαί ἐστιν = <i>no hay razón para que sea golpeado</i> Lys.20.12, cf. D.6.37, ὁ [[σπουδαῖος]] ... ἄρχειν δ. Arist.<i>Pol</i>.1287^b13, cf. Lys.20.34, Pl.<i>Smp</i>.172b.<br /><b class="num">2</b> impers. [[δίκαιον]] ([[δίκαιόν ἐστι]]), [[δίκαια]] ([[δίκαιά ἐστι]]) [[es justo]], [[es lógico]], [[es razonable]] οὐ γὰρ καλὸν ἀτέμβειν οὐδὲ δ. <i>Od</i>.20.294, 21.312, [[ὥσπερ]] δ. πρὸς φίλους οἴγειν [[στόμα]] A.<i>Pr</i>.611, δίκαια γὰρ τόνδ' εὐτυχεῖν κτείναντά με; S.<i>Ai</i>.1126, cf. <i>Tr</i>.495, 1116, Hdt.1.39, Thgn.743, Xenoph.B 2.13, Democr.B 173, Gorg.B 11.7, Critias <i>Fr.Trag</i>.1.3.<br /><b class="num">B</b> subst.<br /><b class="num">I</b> τὸ δίκαιον, τὰ δίκαια<br /><b class="num">1</b> [[lo justo]], [[la justicia]] c. connotaciones religiosas παρ' ἑαυτῷ τὸ δίκαιον ἔχων ([[Ζεύς]]) A.<i>Pr</i>.186, ἐν τῷ δικαίῳ δ' ἐλπίδες σωτηρίας E.<i>Hel</i>.1031, c. connotaciones democráticas τολμᾷ τε λέγειν [[τὰ δίκαια]] ref. la [[parresía]], Ar.<i>Eq</i>.510, περὶ τοῦ δικαίου μαχόμενοι καὶ [[ὑπὲρ]] τῆς δημοκρατίας στασιάσαντες Lys.2.61<br /><b class="num">•</b> concr. [[el lugar de los justos]] ψυχὴ δ' ἐς τὸ δίκαιον ἔβη <i>IG</i> 7.2543.3 (Tebas III/IV d.C.).<br /><b class="num">2</b> [[lo justo]] gener., [[la justicia]] τὰ δίκαια δύνασθαι πρήσσειν Xenoph.B 1.15, τῷ δικαίῳ τὸ ἄδικον πολέμιόν ἐστι Hdt.1.96, φύσει τε τὸ δίκαιον [[εἶναι]] καὶ μὴ θέσει Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.76, τὸ ... διανεμητικὸν δ. = <i>la justicia distributiva</i> Arist.<i>EN</i> 1131^b28, τὸ δὲ πολιτικὸν δίκαιον = <i>la justicia política</i> Arist.<i>EN</i> 1134^b18, ἐκ τοῦ δικαίου = <i>de acuerdo con la justicia, de una manera justa</i> Ar.<i>Au</i>.1435, Th.2.89, ἀπὸ τοῦ δικαίου <i>IEryth</i>.111.8 (II a.C.), [[μετὰ]] τοῦ δικαίου = <i>del lado de la justicia</i> Lys.2.12, D.21.177<br /><b class="num">•</b> plu. τὰ δίκαια mismo sent. λέγοντα [[νικᾶν]] καὶ δίκαια κἄδικα = <i>hacer triunfar por la palabra lo justo y lo injusto</i> Ar.<i>Nu</i>.99, τῶν ἴσων καὶ τῶν [[δικαίων]] ... μετεῖναι D.21.67, οὐδὲν τῶν [[δικαίων]] ἐποίουν X.<i>HG</i> 5.3.10<br /><b class="num">•</b> identificado c. [[lo legal]] τὸ μὲν δ. [[ἄρα]] τὸ νόμιμον Arist.<i>EN</i> 1129^a34, cf. Ph.2.343<br /><b class="num">•</b> equivalente a [[legislación]], [[ley]] βασιλικὴ γῆ ἰδιωτικῷ δικαίῳ ἐπικρατουμένη <i>PGiss</i>.60.2.25 (II a.C.), cf. <i>POxy</i>.94.21 (I d.C.)<br /><b class="num">•</b> τὰ δίκαια [[razones de justicia]], [[justificaciones]] παρεχόμενοι ... ἃ ἔχομεν δίκαια [[πρός]] τε τὰ Θηβαίων διάφορα = <i>presentando las razones que tenemos en lo que toca a nuestra enemistad con los tebanos</i> Th.3.54.<br /><b class="num">3</b> [[lo merecido]], [[lo que se debe]] [[δικαίων]] θ' ὧν ἐπραξάμην πόλιν Πριάμου = <i>y del merecido castigo que infligí a la ciudad de Príamo</i> A.<i>A</i>.812, οὐδὲν [[ἔτι]] [[ἡμῖν]] τῶν [[δικαίων]] ἐποίουν Lys.17.3, τὰ δίκαια ἔχειν = <i>obtener lo que se le debe</i> a uno, obtener satisfacción</i> X.<i>An</i>.7.7.14, τὰ δίκαια λαμβάνειν X.<i>An</i>.7.7.17, τὰ ... δίκαια ... πρὸς ἀλλήλους = <i>obligaciones mutuas</i> Plb.3.21.10, ποιῶν τὰ ἐν τῇ τέχνῃ δίκαια <i>SEG</i> 2.184.7 (Tanagra II a.C.), ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις = <i>en ciertas condiciones convenidas</i> D.H.3.51, τὰ πρὸς Σύλλαν δίκαια πρεσβεύων = <i>dando preferencia a sus obligaciones para con Sila</i> Plu.<i>Luc</i>.3, τὰ δίκαια = <i>reclamaciones</i>, <i>PMich</i>.616.13 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b> [[el derecho]] αἰ ζὲ με̄̓πιθεῖαν τὰ [[ζίκαια]] ὂρ μέγιστον [[τέλος]] ἔχοι καὶ τοὶ βασιλᾶες = <i>si el magistrado principal y los reyes no le concediesen sus derechos</i>, <i>Schwyzer</i> [[l.c.]], τοὐμὸν ... δ. = <i>mi propio derecho</i> E.<i>IA</i> 810, τῶν [[δικαίων]] τεύξεσθαι = <i>obtener los derechos</i> Lys.3.2, κατὰ ποῖον δ. = <i>con qué derecho</i>, <i>BGU</i> 1047.2.7 (II d.C.), τὰ δίκαια τῆς πατρίδος <i>CRIA</i> 7.6 (I a.C.), cf. <i>TAM</i> 3(1).104.8 (Termeso III d.C.), δίκαιόν μου τῆς δεσποτείας <i>PTeb</i>.335.6 (III d.C.), τὰ ὑπόντα μοι τῆς εὐπαιδείας δίκαια <i>POxy</i>.1264.18 (III d.C.), τὰ πατρωνικὰ δίκαια equiv. al lat. <i>[[patronatus ius]]</i>, <i>PSI</i> 1040.17 (III d.C.), τέκνων δ. equiv. al lat. <i>[[ius liberorum]]</i>, <i>POxy</i>.1467.5 (III d.C.), <i>PCol</i>.179.4 (IV d.C.), <i>TAM</i> 3(1).383, 482 (Termeso, imper.), cf. <i>PStras</i>.150.2 (III d.C.), Mitteis <i>Chr</i>.96.17 (IV d.C.).<br /><b class="num">II</b> τὸ δίκαιον concr.<br /><b class="num">1</b> [[título]], [[documento de legitimidad]] εἴ τινα δίκαια ἔχεις, τῷ στρατηγῷ παραθοῦ <i>PWürzb</i>.9.73 (II d.C.), cf. <i>PMich</i>.179.15 (I d.C.), <i>POxy</i>.2852.14 (II d.C.), <i>PTeb</i>.335.16 (III d.C.).<br /><b class="num">2</b> [[junta administrativa]] τοῦ ἁγίου ξενοδοχίου <i>PSI</i> 284.2 (VI d.C.), τῆς ἁγίας διακονίας <i>PFlor</i>.285.4 (VI d.C.).<br /><b class="num">3</b> [[propiedad]], [[bienes]] μισθώσασθ(αι) ... οἶκον ... [[μετὰ]] τῶν αὐτοῦ τόπων καὶ παντὸς τοῦ δικαίου <i>PSI</i> 75.13, cf. <i>PGiss</i>.56.9, <i>BGU</i> 303.13, <i>POxy</i>.1910.25 (todos VI d.C.), tb. en plu. ἀμπελικὸν [[χωρίον]] ... σὺν λάκκῳ ... καὶ δικαίοις πᾶσι <i>PHamb</i>.23.20 (VI d.C.), ὅροι διορίζοντες τὰ δίκαια Χασίου ... καὶ Καλάθου <i>IApameia</i> 112.1 (biz.), cf. <i>IGCh</i>.27 (Cízico V/VI d.C.).<br /><b class="num">III</b> subst., zool. ὁ δ.<br /><b class="num">1</b> euf. de una [[serpiente sagrada]] ἐπεσκεύωσαν ... τῷ δικαίῳ τὰς χειάς <i>ICr</i>.1.14.2.5 (II a.C.).<br /><b class="num">2</b> orn., n. de un [[pájaro]] de la India llamado tb. δίκαιρος por los indios, Ael.<i>NA</i> 4.41.<br /><b class="num">C</b> adv. [[δικαίως]]<br /><b class="num">1</b> [[de acuerdo con la norma]], [[en forma civilizada]] μνᾶσθαι <i>Od</i>.14.90.<br /><b class="num">2</b> [[con justicia]] c. connotaciones religiosas πνεόντων [[μεῖζον]] ἢ δ. = <i>de los que tienen más orgullo de lo que es justo</i> A.<i>A</i>.376.<br /><b class="num">3</b> [[con justicia]] gener., [[honestamente]] [[τόν]] τε δ. καὶ τὸν [[ἀκαίρως]] πόλιν οἰκουροῦντα πολιτῶν A.<i>A</i>.808, ἐκ τῆς Ἀττικῆς ... ἐξεβλήθησαν, [[εἴτε]] ὦν δὴ δ. [[εἴτε]] [[ἀδίκως]] Hdt.6.137, cf. S.<i>Ant</i>.292, <i>Ai</i>.547, Th.5.47, Ar.<i>Pl</i>.233, And.<i>Myst</i>.135, Lys.14.8, ὡς δ. αὐτὸν ἐξετάσω D.21.154.<br /><b class="num">4</b> [[con razón]], [[merecidamente]] κατεγνωκότες [[ὅτι]] Th.6.34, λέγειν Pl.<i>Phdr</i>.276a, cf. S.<i>OT</i> 675, Isoc.15.170, Pl.<i>Cra</i>.418e, Lys.13.51.<br /><b class="num">5</b> [[con exactitud]] πάντα δ. [[ὑμῖν]] τετήρηται D.21.3, cf. Vett.Val.163.30, Plot.2.3.14.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0626.png Seite 626]] ([[δίκη]]), zuweilen 2 End.; Eur. Heracl. 902; I. T. 1202; vgl. Aesch. Spt. 626; u. bei Sp., wie D. Sic. 5, 72 u. Alciphr. 3, 23; – der <b class="b2">nach Sitten. Brauch</b> handelt (vgl. [[δίκη]]), z. B. οὐκ ἐθέλουσι δικαίως μνᾶσθαι Od. 14, 90. Gew. = [[gerecht]], der seine Pflichten gegen Götter u. Menschen erfüllt, von Hom. an überall; im <span class="ggns">Gegensatz</span> von [[δυσσεβής]], Aesch. Spt. 580, wo es 592 neben [[σώφρων]], [[ἀγαθός]], [[εὐσεβής]] steht; [[Χείρων]] ist δικαιότατος Κεντααρων, Il. 11, 832, von Epaphroditos in den Scholl. φιλοξενώτατος erklärt; denn die Pflichten gegen Fremde sind bes. im [[δίκαιος]] einbegriffen, machen den Menschen zum wohlgesitteten; vgl. Odyss. 6, 120 [[τέων]] [[αὖτε]] βροτῶν ἐς γαῖαν [[ἱκάνω]]; ἦ ῥ' οἵ γ' ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δίκαιοι, ἦε φιλόξεινοι, [[καί]] [[σφιν]] [[νόος]] ἐστὶ [[θεουδής]]. Uebrigens ist zu Iliad. 11, 832 in den Scholl. noch bemerkt τὸ ὑπερθετικὸν κεῖται ἀντὶ τοῦ ἀπολύτου· ἔστι δὲ ὁ [[μόνος]] ἐν Κενταύροις [[δίκαιος]]. ὅμοιον δὲ τούτῳ τὸ »μελάντερον ἠύτε [[πίσσα]] (Iliad. 4, 277)«; also etwa »der (sehr) gerechte unter den Centauren«. Iliad. 13, 6 Ἀβίων τε, δικαιοτάτων ἀνθρώπων, vgl. Scholl. Bei Plat. Gorg. 507 b wird [[δίκαιος]] auf das Verhalten gegen die Menschen, [[ὅσιος]] auf das gegen die Götter bezogen; περὶ τὴν πόλιν, Ar. Plut. 588. – Nach Arist. Eth. Nic. 5, 2, 8 διώρισται τὸ δίκαιον τό τε νόμιμον καὶ τὸ [[ἶσον]]. Insbesondere ist [[δίκαιος]]: – a) [[gleichmäßig]]; [[ἅρμα]] οὐ δίκαιον ἀδίκων ίππων συνεζευγμένων Xen. Cyr. 2, 2, 26, was B. A. 344 εὐπειθές erkl. wird, ein gleichmäß gehender Wagen od. übh. ein tüchtiger; u. so von Sachen: [[tüchtig]], brauchbar, was so ist, wie es sein soll; βοῦς, [[ἵππος]], Xen. Mem. 4, 4, 5; [[ἵππος]] δ. τὴν γνάθον, mit gleichweichen Kinnbacken, Poll. 1, 196, im Ggstze von [[ἑτερόγναθος]]; vom Acker, dem πονηρόν entgeggstzt, Xen. Cyr. 8, 3, 38; – αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. 2, 149, gerade, vollkommen 100 Klafter. – Aber auch ἰητρός, Hippocr.; [[συγγραφεύς]], Luc. hist. conscr. 39. – b) [[gesetzmäßig]], recht; [[πηδάλιον]] Pind. P. 1, 86; [[λόγος]] Aesch. Suppl. 168; [[ψῆφος]] Eum. 675; [[γνώμη]] Soph. El. 551; [[μέμψις]] Ar. Plut. 10; [[λογισμός]], richtig, Dem. 60, 32; καὶ ὀρθὴ [[ὁδός]] 18, 15; auch καὶ ὀρθὴ καὶ [[ἀδιάφθορος]] [[ψυχή]] 18, 298; καὶ προσήκουσα [[ἀπολογία]] 19, 202, u. öfter [[κρίσις]], [[αἰτία]] u. ä., bes. bei den Rednern; [[χάριν]] [[παρασχεῖν]] Soph. O. C. 1494, gebührenden, wie Dem. 38, 25; δίκαια λέγειν, πράττειν, Soph. O. R. 280 O. C. 829; Plat. Gorg. 460 b u. sonst; – τὸ δίκαιον, das Recht, Aesch. Prom. 187; Ar. Ach. 645; τὸ δίκαιον οὕτω ἔφερε, das Recht brachte es so mit sich, Her. 7, 137; μετὰ τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου Plat. Apol. 32 c, u. oft bei den Rednern; auch = ein [[Rechtsgrund]]; δίκαια, ἃ ἔχομεν Thuc. 3, 54; ὑπάρχει μοι καὶ τοῦτο τὸ δίκαιον Dem. 12, 21; vgl. 22, 70; τὰ τούτου τοῦ ἀγῶνος δίκαια 25, 1; τὰ τῶν προγόνων καλὰ καὶ δίκαια, Ehre u. Recht, 18, 63; τὰ παρ' ἐμοῦ δ. Aesch. 1, 196; δίκαια λέγειν, Recht haben, Soph. O. R. 280; Thuc. 2, 72; aber τὰ δίκαια πράξασθαί τινα, Einen zur gebührenden Strafe ziehen, Aesch. Ag. 812; adverb., τό γε δίκαιον, und das mit Recht, Plat. Crat. 412 d; ὥς γε τὸ δίκαιον Legg. II, 659 b; ὥσπερ τὸ δίκαιον, wie es recht ist, Lach. 181 c; τῶν δικαίων τυγχάνειν, sein Recht erlangen, D. Hal. 5, 66; τὰ δίκαια ἔχειν, λαμβάνειν, vom gebührenden Solde, Xen. An. 7, 7, 14. 17; vgl. Hell. 7, 4, 4; τὰ δ. τοῖς ξένοις ποιεῖν Plut. Dion. 40; πάντα τὰ δίκαια ποιεῖν τινι, Einem alles erweisen, was er billiger Weise erwarten kann, Arat. 48. Auch gegenseitige rechtliche Verhältnisse, Verträge, τὰ [[πρός]] τινα δ. Pol. 3, 21, 10; τὰ πρὸς Σύλλαν δ. Plut. Lucull. 3; ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις D. Hal. 3, 51. – Die Vbdgn ἐκ τοῦ δικαίου, σὺν τῷ δικαίῳ, [[κατά]] u. παρὰ τό δίκαιον s. unter den Präpositionen. – Sehr gewöhnl. δίκαιόν ἐστι, mit folgdm inf., τὸν σέβοντ' εὐεργετεῖν Aesch. Eum. 695; ἐμὲ φράζειν, es ist recht, billig, daß ich sage, Her. 1, 39; Plat. u. A.; wofür noch üblicher die Attraction: δίκαιός εἰμι τῶνδ' ἀπηλλάχθαι κακῶν, es ist billig, daß ich befreit bin, Soph. Ant. 396; vgl. Ar. Nubb. 1265; δίκαιός εἰμι [[οὔνομα]] τοῦτο φέρεσθαι, ich verdiene, Her. 1, 32; u. so bei Att.; Thuc. 1, 40; δίκαιοί εἰσιν ἀπιστότατοι εἶναι, sie sind berechtigt, bes. mißtrauisch zu sein, 4, 7; δίκαιοί ἐστε γνώμην ἔχειν, ἐλεεῖν, Andoc. 1, 3; Is. 5, 35; δικαιότατος γὰρ εἶ τοὺς λόγους ἀπαγγέλλειν, es ziemt sich, daß du gerade, Plat. Conv. 172 b, wie auch Xen. An. 5, 9, 3 οὓς ἐδόκουν δικαιοτάτους εἶναι die richtige Lesart ist; τούτου τὴν αἰτίαν ἔχειν οὗτός ἐστιν δ., es ist recht, daß er, Dem. 18, 4; – Sp. Der Zusammenhang entscheidet, ob es zu übersetzen:[[ wert]], [[befugt]], [[verpflichtet sein]]. – Adv. δικαίως, z. B. μνᾶσθαι (s. oben), gerechter, billiger Weise, bei Dichtern u. in Prosa; δικαίως [[ἐμός]] Soph. Ai. 456, in Wahrheit mein eigen. – Compar. gew. δικαιότερος, nach E. M. 31, 8 u, Eust. 1441, 23 auch δικαιέστερος; – δικαιοτέρως, Isocr. antid. §. 181; δικαιότατα, Ar. Av. l 222.

|elrutext='''δίκαιος:''' и 2 (δῐ)<br /><b class="num">1</b> [[чтущий законы]], [[честный]], [[справедливый]], [[праведный]] ([[ἀνήρ]] Hom., Aesch.);<br /><b class="num">2</b> [[справедливый]], [[подобающий]], [[правильный]] (τὸ ῥηθέν Hom.; [[λογισμός]] Dem.);<br /><b class="num">3</b> [[истинный]], [[настоящий]], [[подлинный]] ([[πολίτης]] Dem.; [[συγγραφεύς]] Luc.);<br /><b class="num">4</b> [[законный]] ([[μέμψις]] Arph.; [[ὁδός]] Dem.);<br /><b class="num">5</b> подходящий, (при)годный, отличный ([[ἅρμα]] Xen.; [[κρέας]] Plut.): ἵππον τῷ βουλομένῳ [[δίκαιον]] ποιήσασθαι Xen. приспособить лошадь к своим нуждам;<br /><b class="num">6</b> [[ровный]], [[точный]]: αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. ровно сто оргий составляют стадий в шесть плетров;<br /><b class="num">7</b> (с [[εἰμί]]) имеющий право: δ. εἰμι ποιεῖν τι Thuc., Arph. я вправе делать что-л.;<br /><b class="num">8</b> (с [[εἰμί]]) обязанный: δίκαιοί ἐστε ἀμυνέοντες [[ἰέναι]] Her. вы должны идти на помощь;<br /><b class="num">9</b> (с [[εἰμί]]) заслуживающий, достойный (δ. ἐστ᾽ ἀπολωλέναι Dem.). - см. тж. [[δίκαιον]].

|lstext='''δίκαιος''': [ῐ], -α, -ον, [[ὡσαύτως]] -ος, -ον, Εὐρ. Ἡρακλ. 901, Ι. Τ. 1202, Διόδ. 5. 72 ([[δίκη]]). Α. παρ’ Ὁμ. καὶ τοῖς παλαιοτέροις συγγραφ., Ι. ἐπὶ προσώπων, ὁ τηρῶν τὰ ἔθιμα καὶ [[νόμιμα]], Ὀδ. Γ. 52· ἰδίως ἐπὶ κοινωνικῆς τάξεως, [[καλῶς]] συντεταγμένος, πεπολιτισμένος, ὡς τὸ Λατ. humanus, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὰς ἀγρίας, ἀπολιτίστους φυλάς, ὑβρισταί τε καὶ [[ἄγριοι]] οὐδὲ δίκαιοι, ἀντίθ. φιλόξεινοι καί [[σφιν]] [[νόος]] ἐστὶ θεουδὴς Ὀδ. Ι. 175, Ν. 201, πρβλ. Θ. 575· [[οὕτως]] οἱ Γαλακτοφάγοι [[εἶναι]] δικαιότατοι, Ἰλ. Ν. 6· ὁ Χείρων [[εἶναι]] δικαιότατος Κενταύρων, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τοὺς ἀξέστους ἀδελφοὺς αὐτοῦ, Ἰλ. Λ. 832, πρβλ. Θέογν. 314, 795· οὕτω καὶ δικαίη ζόη, [[κανονικός]], [[συνήθης]] [[τρόπος]] τοῦ ζῆν, ἀνεγνωρισμένος ὡς καλὸς καὶ ἀξιότιμος, Ἡρόδ. 2. 177· καὶ ἐν τῷ ἐπιρρ., δικαίως μνᾶσθαι, ἐπιζητῶ νὰ [[λάβω]] γυναῖκα [[προσηκόντως]], τιμίως, Ὀδ. Ξ. 90·- ὁ Σόλων μεταχειρίζεται τὸ ἐπίθ. ἐπὶ τῆς θαλάσσης, [[γαλήνιος]], [[ἤρεμος]], Ἀποσπ. 18. 4· ὑπὸ ζυγῷ λόφον δ. εἶχον, πιστῶς, ἐν ὑπακοῇ, Σοφ. Ἀντ. 292. 2) τηρῶν τοὺς νόμους ἢ κανόνας τοῦ ὀρθοῦ καὶ πρέποντος, «[[σωστός]]», ἀκριβὴς εἰς ὅλα τὰ καθήκοντα αὑτοῦ [[πρός]] τε τοὺς θεοὺς καὶ τοὺς ἀνθρώπους, [[ὅσιος]] καὶ [[δίκαιος]]· [[συχνάκις]] παρ’ Ὁμ. κτλ.· ἀντίθ. [[δυσσεβής]], Αἰσχύλ. Θήβ. 598, πρβλ. 610· βραδύτερον τοῦτο ἦτο δ. καὶ [[ὅσιος]], ἴδε Πλάτ. Γοργ. 507B· ὡς οὐσιαστ. =ὁ [[δίκαιος]] [[ἄνθρωπος]], Σοφ. Ἀντ. 741. ΙΙ. ἐπὶ πράξεων, κτλ., [[σύμφωνος]] πρὸς τὸ ὀρθόν, Ὅμ., κλπ.· ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ, διὰ [[πρᾶγμα]] ὀρθῶς λεχθέν, Ὀδ. Σ. 413. Β. Περὶ τῆς μεταγεν. χρήσεως, Ι. περὶ πραγμάτων δυνάμεθα νὰ παραδεχθῶμεν τὴν διαίρεσιν τοῦ Ἀριστοτέλους ἐν Ἠθ. Ν. 5. 2, 8 ([[ἔνθα]] [[ὅμως]] παράγει τὴν λέξιν ἐκ τοῦ [[δίχα]])· 1) ὡς τὸ [[ἴσος]], [[ὁμαλός]], [[ἰσόρροπος]], [[σύμμετρος]], ἅρμα δίκαιον, [[ὁμαλῶς]] κινούμενον, Ξεν. Κύρ. 2. 2, 26· δικαιόταται ἀντιρροπαὶ Ἱππ. Ἄρθρ. 783· δικαιότατα μοχλεύειν [[αὐτόθι]]· -[[ὀρθός]], [[ἴσος]], [[ἀπροσωπόληπτος]], «ἀμερόληπτος», [[βάσανος]] Ἀντιφῶν 112. 23. β) κατὰ νόμους [[ἀκριβής]], [[αὐστηρός]], τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων. Ἡρόδ. 7. 108, πρβλ. Θουκ. 3. 44· πάντα δικαίως ἡμῖν τετήρηται Δημ. 515· 13· δικαίως ἐξετάζειν ὁ αὐτ. 564. 16·- ἐπὶ ἀριθμῶν, αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι Ἡρόδ. 2. 149. 2) [[ὀρθός]], [[νόμιμος]], ἰδίως τὸ δίκαιον, ἀντίθ. τὸ ἄδικον, Ἡρόδ. 1. 96, Αἰσχύλ. Πρ. 187, κτλ.· τὰ δίκαια κἄδικα Ἀριστοφ. Νεφ. 99, πρβλ. Ἀνδοκ. 17. 38· τὰ ἴσα καὶ δίκαια (ἴδε ἐν λ. [[ἴσος]] Ι. 2)· τοὐμὸν δ., «τὸ δίκῃο μου», Εὐρ. Ι. Α. 810· ἐλθεῖν ἐπὶ τοῦτο τὸ δίκαιον, Ἀντιφῶν 144. 14· τὰ δ. ποιεῖν τινι, [[κάμνω]] εἴς τινα ὅ,τι [[εἶναι]] ὀρθὸν καὶ δίκαιον, Ξεν. Ἑλλ. 5. 3, 10, κτλ.· τὰ δ. ἔχειν, λαμβάνειν, ἔχω, [[λαμβάνω]] ὅ,τι [[εἶναι]] δίκαιον, ὁ αὐτ. Ἀν. 7. 7, 14 καὶ 17· -τὰ δ. πράττεσθαί τινα, ἐπιβάλλειν τινὶ τὴν πρέπουσαν ποινήν, τιμωρεῖν τινα, Αἰσχύλ Ἀγ. 812· -ἐκ τοῦ δικαίου =δικαίως, Ἀριστοφ. Ὄρν. 1435, Θουκ. 2. 89· μετὰ τοῦ δ. Λυσ. 191. 33· -τὸ δίκαιον [[εἶναι]] [[ὡσαύτως]] τὸ ὀφειλόμενον, [[νόμιμος]] [[ἀπαίτησις]], Θουκ. 3. 54, Δημ. 572. 14, κτλ.· τὰ πρὸς ἀλλήλους δίκαια, ἀμοιβαῖαι ὑποχρεώσεις ἢ συμφωνίαι, Πολύβ. 3. 21, 10· ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις, ἐπὶ ὡρισμένοις τισὶν ὅροις, Διον. Ἁλ. 3. 51·- ἐπίρρ., ὀρθῶς, Ἡρόδ. 6.137, Αἰσχύλ. Ἀγ. 376, κτλ. ΙΙ. ἐπὶ προσώπων τε καὶ πραγμάτων, ὡς τὸ Λατ. justus, [[πρέπων]] καὶ [[ὀρθός]], ἁρμόζων, δ. τοῦδε τοῦ φόνου ῥαφεὺς Αἰσχύλ. Ἀγ. 1604· [[κόσμος]] οὐ φέρειν [[δίκαιος]] ὁ αὐτ. Εὐμ. 55· [[σχῆμα]] σώματος Ἱππ. Ἄρθρ. 832· δ. πρὸς πᾶσαν ὁμιλίαν, [[κατάλληλος]], [[ἐπιτήδειος]] εἰς.., ὁ αὐτ. 19. 22· ἵππον δ. ποιεῖσθαί τινι, [[κάμνω]] ἵππον κατάλληλον πρὸς χρῆσιν ἑτέρου, Ξεν. Ἀπομν. 4. 4, 5, πρβλ. Κυν. 7, 4· [[ἀλλά]], [[ἵππος]] δ. τὴν σιαγόνα, ἔχων καλὸν [[στόμα]], Πολυδ. Α΄, 196. 2) [[πραγματικός]], [[γνήσιος]], συγγραφεὺς Λουκ. Ἱστ. Συγγραφ. 39· [[εἴπερ]] δικαίως ἔστ’ ἐμὸς, ἐὰν ἀληθῶς, [[ὄντως]] [[εἶναι]] [[ἰδικός]] μου, Σοφ. Αἴ. 547· οὐ δικαίου πολίτου, δὲν [[εἶναι]] [[ἔργον]] ἀληθοῦς, γνησίου, πιστοῦ πολίτου, δὲν ἀνήκει, δὲν ἁρμόζει εἰς.., Δημ. 34. 15. 3) καλὸς, [[πρέπων]], [[μέτριος]] Θουκ. 1. 76·- δικαίως, εὐλόγως, ὁ αὐτ. 6. 34, πρβλ. Σοφ. Ο. Τ. 675·- συγκρ. -οτέρως Ἰσοκρ. Ἀντιδ. 181, κοινότερον -ότερον· ὑπερθ. -ότατα Ἀριστοφ. Ὄρν. 1222. Γ. Παρὰ πεζοῖς σημειωτέα ἡ προσωπ. σύνταξ., δίκαιός εἰμι, =δίκαιόν ἐστιν ἐμέ· μετ’ ἀπαρ., δίκαιοί ἐστε ἰέναι, =δίκαιόν ἐστιν ὑμᾶς.., Ἡρόδ. 9. 60, πρβλ. 8. 137· δ. εἰμι ἔχειν ὁ αὐτ. 9. 27· δ. εἰμι κολάζειν, ἔχω τὸ [[δικαίωμα]] νὰ τιμωρῶ, Ἀριστοφ. Νεφ. 1434· δ. ἐστι περιπεσεῖν κακοῖς Ἀντιφῶν 123. 17· δ. εἰσι ἀπιστότατοι [[εἶναι]], ἔχουσι δίκαιον νὰ δυσπιστῶσι, Θουκ. 4. 17· δ. βλάπτεσθαι Λυσ. 159. 6· δ. ἐστιν ἀπολωλέναι, dignus est qui pereat, Δημ. 74. 26· ὁ [[σπουδαῖος]] ἄρχειν δ., ἔχει [[δικαίωμα]] νὰ…, [[εἶναι]] δίκαιον νὰ…, Ἀριστ. Πολ. 3. 16, 10· σπανιώτερον ἐν τῷ συγκρ. καὶ ὑπερθ., δικαιότεροι χαρίζεσθαι Λυσ. 161. 13· δικαιότατος εἶ ἀπαγγέλλειν Πλάτ. Συμπ. 172B· πρβλ. [[κύριος]] Ι. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπρόσωπ. [[σύνταξις]], δίκαιόν ἐστι, μετ’ ἀπαρ., [[ὡσαύτως]] [[εἶναι]] [[δόκιμος]], ὡς Ἡρόδ. 1. 39, Αἰσχύλ. Πρ. 611, κτλ.· [[ὡσαύτως]] κατὰ πλ., δίκαια γὰρ τόνδ’ εὐτυχεῖν Σοφ. Αἴ. 1126, πρβλ. Τρ. 495, 1116. -Ἐνίοτε δὲ εὑρίσκομεν καὶ δικαίως ἂν μετ’ εὐκτ., ὡς Πλάτ. Φαίδρ. 276A, Πολ. 331A. Δ. Ἐπίρρ. -ως, ἴδε ἀνωτ. Α Ι, Β ΙΙ, III, V, VI. [δικαίων μετὰ τῆς παραληγούσης βραχείας ἐν Ὀρφ. Ἀποσπ. 2. 2, [[ὅπερ]] ὑποδεικνύει τύπον δίκᾱος· καὶ παρ’ Ἡσυχ. ἔχομεν οὐ δίκαον· οὐ δίκαιον· -πρβλ. δείλαιος δείλαος, παλαιὸς πάλαος].

|lsmtext='''δίκαιος:''' [ῐ], -α, -ον και -ος, -ον ([[δίκη]]),·<br /><b class="num">Α.</b> στον Όμηρ. και σε αρχ. συγγραφείς:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα, αυτός που εφαρμόζει τα έθιμα και τους νόμους της κοινωνίας, [[πολιτισμένος]], οργανωμένος με [[τάξη]], [[νόμιμος]], σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως, δικαίη [[ζόη]], αναγνωρισμένος, [[συνηθισμένος]] [[τρόπος]] ζωής, σε Ηρόδ.· επίρρ., [[δικαίως]] μνᾶσθαι, ζητώ να παντρευτώ όπως πρέπει, όπως είναι σωστό και [[πρέπον]], σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">2.</b> [[τηρητής]] του δικαίου, [[ακριβής]], [[έντιμος]] [[άνθρωπος]], σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, λέγεται για πράξεις, που βρίσκονται σε [[συμφωνία]] με το [[δίκαιο]], είναι εναρμονισμένες με το [[δίκαιο]], στον ίδ. <b>Β.</b> Μεταγεν. [[χρήση]]:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πράγματα, [[ισόρροπος]], [[ομαλός]], [[σύμμετρος]], ισοσταθμισμένος, καλοζυγιασμένος, [[ἅρμα]] δίκαιον, σε Ξεν.· [[κανονικός]], [[ακριβής]], [[ορθός]], [[αμερόληπτος]], <i>ὀργυιαὶ δίκαιαι</i>, σε Ηρόδ.· τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων, [[μιλώ]] με [[ακρίβεια]], στον ίδ.· πάντα [[δικαίως]] τετήρηται, σε Δημ.<br /><b class="num">2.</b> [[δίκαιος]], [[νόμιμος]], [[ορθός]], <i>τὸ δίκαιον</i>, το [[δίκαιο]], το οφειλόμενο αντίθ. προς <i>τὸ ἄδικον</i>, σε Ηρόδ. κ.λπ.· επίσης, δίκαιη, νόμιμη [[αξίωση]], σε Θουκ. κ.λπ.· επίρρ. <i>-ως</i>, [[ορθώς]], [[δικαίως]], [[νομίμως]], σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">II. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα και για πράγματα, όπως το Λατ. [[justus]], [[πρέπων]], [[ορθός]], αρμόζων, σε Αισχύλ.· <i>ἵππονδ. ποιεῖσθαί τινι</i>, κάνω ένα [[άλογο]] κατάλληλο για να το χρησιμοποιήσει [[κάποιος]], σε Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> [[γνήσιος]], [[αυθεντικός]], [[αληθινός]], σε Δημ.· [[συγγραφεύς]], σε Λουκ.· επίρρ. <i>-ως</i>, πραγματικά και αληθινά, σε Σοφ.<br /><b class="num">3.</b> [[καλός]], [[πρέπων]], όπως το [[μέτριος]], σε Θουκ.· — [[δικαίως]], με [[λογική]], εύλογα, σε Σοφ., Θουκ. <b>Γ.</b> Στον πεζό λόγο: <i>δίκαιός εἰμι</i>, με απαρ., δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]], είστε υποχρεωμένοι να έρθετε, σε Ηρόδ.· <i>δ. εἰμι κολάζειν</i>, έχω το [[δικαίωμα]] να [[τιμωρώ]], σε Αριστοφ.· δίκαιοί εἰσιἀπιστότατοι [[εἶναι]], έχουν δίκιο να δυσπιστούν, σε Θουκ.· <i>δ. ἐστιν ἀπολωλέναι</i>, [[dignus]] est [[qui]] pereat, σε Δημ.· πρέπει να συμπληρώσουμε <i>δίκαιόν ἐστι</i>, με απαρ., το οποίο επίσης συναντάται.

|mdlsjtxt=<i>adj</i> <i>adj</i> [[δίκη]]<br />A. in Hom. and [[early]] writers,<br /><b class="num">I.</b> of persons, [[observant]] of [[custom]] and [[social]] [[rule]], well-[[ordered]], [[civilised]], Od.; so, δικαίη ζόη a [[regular]] way of [[living]], Hdt.:—adv., [[δικαίως]] μνᾶσθαι to woo in due [[form]], [[decently]], Od.<br /><b class="num">2.</b> [[observant]] of [[right]], [[righteous]], Hom., etc.:—so of actions, in [[accordance]] with [[right]], [[righteous]], Hom.<br />B. [[later]] [[usage]]:<br /><b class="num">I.</b> of things, [[even]], well-[[balanced]], [[ἅρμα]] δίκαιον Xen.:— [[regular]], [[exact]], [[rigid]], ὀργυιαὶ δίκαιαι Hdt.; τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων to [[speak]] [[quite]] [[exactly]], Hdt.; πάντα [[δικαίως]] τετήρηται Dem.<br /><b class="num">2.</b> [[right]], [[lawful]], [[just]], τὸ δίκαιον [[right]], opp. to τὸ ἄδικον, Hdt., etc.; also, a [[right]], a [[lawful]] [[claim]], Thuc., etc.:—adv. -ως, [[rightly]], [[justly]], Hdt., etc.<br /><b class="num">II.</b> of persons, as well as things, like Lat. [[justus]], [[meet]], [[right]], [[fitting]], Aesch.; ἵππον δ. ποιεῖσθαί τινι to make a [[horse]] fit for [[another]]'s use, Xen.<br /><b class="num">2.</b> [[real]], [[genuine]], true, Dem., [[συγγραφεύς]] Luc.:—adv. -ως, [[really]] and [[truly]], Soph.<br /><b class="num">3.</b> [[fair]], [[moderate]], like [[μέτριος]], Thuc.: —[[δικαίως]] with [[reason]], Soph., Thuc.<br />C. in Prose, δίκαιός εἰμι with inf., δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]] you are [[bound]] to [[come]], Hdt.; δ. εἰμι κολάζειν I [[have]] a [[right]] to [[punish]], Ar.; δίκαιοί εἰσι ἀπιστότατοι [[εἶναι]] they [[have]] [[reason]] to be [[most]] [[distrustful]], Thuc.; δ. ἐστιν ἀπολωλέναι [[dignus]] est qui pereat, Dem.:—we should say δίκαιόν ἐστι, [[which]] also occurs.