LSJ

σχῆμα: Difference between revisions

Page Discussion

σχῆμα (view source)

Revision as of 22:30, 2 October 2022

No change in size ,  2 October 2022
m
Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1"
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1")
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1")
Line 16: Line 16:
|btext=ατος (τό) :<br /><b>I.</b> manière d'être, <i>d'où</i><br /><b>1</b> forme, figure, extérieur;<br /><b>2</b> attitude extérieure, manière d'être extérieure, maintien : τύραννον [[σχῆμα]] ἔχειν SOPH avoir l'air d'un roi ; ταπεινὸν [[σχῆμα]] XÉN air humble ; τὰ σχήματα attitudes du corps, gestes ; [[σχῆμα]] λέξεως ἔμμετρον ARSTT forme métrique de l'expression;<br /><b>3</b> <i>particul.</i> maintien imposant, extérieur grave ; noblesse, dignité : κατὰ [[σχῆμα]] PLUT avec bienséance, avec dignité, dignement ; magnificence, éclat;<br /><b>4</b> habillement, costume;<br /><b>5</b> maintien, posture, position ; <i>particul.</i> attitude d'un athlète;<br /><b>II.</b> extérieur, apparence ; faux-semblant, prétexte.<br />'''Étymologie:''' [[ἔχω]].
|btext=ατος (τό) :<br /><b>I.</b> manière d'être, <i>d'où</i><br /><b>1</b> forme, figure, extérieur;<br /><b>2</b> attitude extérieure, manière d'être extérieure, maintien : τύραννον [[σχῆμα]] ἔχειν SOPH avoir l'air d'un roi ; ταπεινὸν [[σχῆμα]] XÉN air humble ; τὰ σχήματα attitudes du corps, gestes ; [[σχῆμα]] λέξεως ἔμμετρον ARSTT forme métrique de l'expression;<br /><b>3</b> <i>particul.</i> maintien imposant, extérieur grave ; noblesse, dignité : κατὰ [[σχῆμα]] PLUT avec bienséance, avec dignité, dignement ; magnificence, éclat;<br /><b>4</b> habillement, costume;<br /><b>5</b> maintien, posture, position ; <i>particul.</i> attitude d'un athlète;<br /><b>II.</b> extérieur, apparence ; faux-semblant, prétexte.<br />'''Étymologie:''' [[ἔχω]].
}}
}}
{{ls
{{elnl
|lstext='''σχῆμα''': τό, (ἔχω, σχεῖν) ὡς τὸ Λατιν. habitus, ὡς καὶ νῦν, τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[μορφή]], [[σῶμα]], Εὐρ. Ἴων 238, Ἀριστοφ. Σφ. 1170, Πλάτ., κλπ.· καθ’ Ἡρακλέα τὸ σχ. καὶ τὸ λῆμ’ ἔχων Ἀριστοφ. Βάτρ. 463· διερεισαμένη τὸ σχ. τῇ βακτηρίᾳ, «στηρίξασα τὸ [[σῶμα]] εἰς τὴν βακτηρίαν, ὁ αὐτ. ἐν Ἐκκλ. 150· Ἱππομέδοντος σχ. καὶ [[μέγας]] [[τύπος]] Αἰσχύλ. Θήβ. 488· ἀλλὰ παρὰ Τραγικ. [[εἶναι]] ἐν χρήσει συχν. ὡς ἁπλῆ [[περίφρασις]], [[σχῆμα]] πέτρας = [[πέτρα]], Σοφ. Φιλ. 952· σχ. τέκνων Εὐρ. Μήδ. 1071· σχ. δόμων ὁ αὐτ. ἐν Ἀλκ. 911, πρβλ. Ἑκάβ. 619· Ἀσιάτιδος γῆς σχ. ὁ αὐτ. ἐν Ἀνδρ. 1· ἐν τῷ πληθ., ἐπὶ ἑνὸς μόνον προσώπου, φωτὸς κακούργου σχήματ’ ἐκμιμούμενον ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. Ἀντιόπ. 6· - τὸ [[σχῆμα]] καθ’ ὃ στρατεύματα παρατάσσονται, Ξεν. Ἀνάβ. 1.10, 10· μορφῆς [[σχῆμα]] ἢ σχήματα Εὐρ. Ἴων 992, Ι. Τ. 292· - νόσοι ἀπὸ σχημάτων, προξενούμενοι ἐξ ἰδιαζόντων σχηματισμῶν, Ἱππ. π. Ἀρχ. Ἰητρ. 17. 2) τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[μορφή]], τὸ φαινόμενον, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[πρᾶγμα]], τὴν πραγματικότητα, οὐδὲν [[ἄλλο]] [[πλήν]]... [[σχῆμα]], μόνον ἐξωτερικόν, Εὐρ. Ἀποσπ. 25, πρβλ. 362. 27· - ἀκολούθως ὡς τὸ [[πρόσχημα]], ἦν δὲ τοῦτο... σχ. πολιτικὸν τοῦ λόγου Θουκ. 8. 89· οὐ σχήμασιν, ἀλλ’ ἀληθείᾳ Πλάτ. Ἐπιν. 989C· σχήματι ξενίας, ὑπὸ τὸ [[πρόσχημα]]... Πλούτ. Δίων 16, κλπ. 3) τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[ἔκφρασις]], ὁ [[τρόπος]] προσώπου, Ἡρόδ. 1. 60· τύραννον σχ. ἔχειν Σοφ. Ἀντ. 1169· ἄφοβον σχ. δεικνύναι Ξεν. Κύρ. 6. 4, 20· ταπεινὸν σχ. [[αὐτόθι]] 5. 1, 5· ὑπηρέτου σχ. Δημ. 690. 21· τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ ὁ αὐτ. 537. 25· ὄμμασι καὶ σχήμασι καὶ βαδίσματι [[φαιδρός]], ταῖς χειρονομίαις, Ξεν. Ἀπολ. 27, πρβλ. Ἀπομν. 3. 10, 5· - [[μάλιστα]] ἐξωτερικὴ [[ἐπίδειξις]], [[πομπή]], τὸ τῆς ἀρχῆς σχ. Πλάτ. Νόμ. 685C· - [[ἀξίωμα]], [[τάξις]], βαθμός, οὐ κατὰ σχ. φέρειν τι, οὐχὶ κατὰ τὸ [[ἀξίωμα]], κατὰ τὴν τάξιν [[αὐτοῦ]], Πολύβ. 3. 85, 9, πρβλ. 5. 56, Πλούτ., κλπ.· - ἔχει τι [[σχῆμα]], μετ’ ἀπαρεμφ. ὑπάρχει τι τὸ ὁποῖον δύναται νὰ λεχθῇ [[περί]]..., Εὐρ. Τρῳ. 470, πρβλ. Ι. Τ. 983· - ἐπὶ τοῦ μεγαλοπρεποῦς παραστήματος ἵππου, Ξεν. Ἱππ. 1, 8., 7, 10. 4) [[σχῆμα]], [[τρόπος]] πράγματός τινος, σχ. ζητήσιος Ἱππ. περὶ Ἀρχ. Ἰητρ. 8· [[σχῆμα]] μὲν γὰρ Ἑλλάδος στολῆς ὑπάρχει, [[τρόπος]] ἱματισμοῦ, Σοφ. Φιλ. 223 σχ. τοῦ κόσμου Εὐρ. Βάκχ. 832· σχ. βίου, μάχης ὁ αὐτ. ἐν Μηδ. 1039, Φοιν. 252· τούτῳ... κατῴκουν τῷ σχήματι Πλάτ. Κριτί. 112D. β) ἀπολ., [[ἱματισμός]], [[περιβολή]], [[ὁπλισμός]], ἀρχαίῳ σχ. λαμπρὸς Ἀριστοφ. Ἱππ. 1331· βαβαιὰξ τοῦ σχήματος! ὁ αὐτ. ἐν Ἀχ. 64, πρβλ. Ξεν. Οἰκ. 2, 4, Θεόκρ. 10. 35. 5) τὸ ἀναλαμβανόμενον [[πρόσωπον]], τὸ [[μέρος]] ὃ ὑποκρίνεταί τις, Λατιν. persona, partes, τὸ σχ. μεταβάλλειν Πλάτ. Ἀλκ. 1. 135D· πάντα σχ. ποιεῖν ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 576Α· ἐν μητρὸς σχήματι, Λατιν. iu matris loco, ὁ αὐτ. ἐν Νόμ. 918Ε, πρβλ. 859Α, Ἰσοκρ. 311Ε· ἀπολαβοῦσαι (αἱ κάμηλοι) [[πάλιν]] τὸ ἑαυτῶν [[σχῆμα]] ἐν τοῖς σκευοφόροις διάγουσι, ἀναλαβοῦσαι τὴν οἰκείαν αὐταῖς μορφὴν διάγουσιν ἐν τοῖς σκευοφόροις, Ξεν. Κύρ. 7. 1, 49. 6) ἡ [[μορφή]], ὁ [[χαρακτήρ]], ἡ χαρακτηριστικὴ [[ἰδιότης]] πράγματός τινος, πόλεως Θουκ. 6. 89· πολιτείας Πλάτ. Πολιτικ. 291D· βασιλείας σχ. ἔχειν, τὴν μορφὴν τῆς μοναρχίας, Ἀριστ. Ἠθικ. Νικ. 8. 10, 4· σχ. λέξεως ἔμμετρον, μετρικὴ [[μορφή]], ὁ αὐτ. ἐν Ρητ. 3. 8, 1· ([[ἀλλά]], τὰ σχ. τῆς λέξεως, οἱ τύποι οἱ ἐν χρήσει ἐν τῇ δραματικῇ ποιήσει, [[οἷον]] [[ἱκεσία]], ἀπειλή, [[προσταγή]], ὁ αὐτ. ἐν Ποιητ. 19. 7)· τὰ σχ. τῆς κωμῳδίας, οἱ χαρακτηριστικοὶ τύποι αὐτῆς, [[αὐτόθι]] 4, 12· - ἐν σχήματι νόμου, ἐν εἴδει νόμου, Πλάτ. Νόμ. 718Β ἐν ἀπολογίας σχ. Ἰσοκρ. 311Ε· ἐν μύθου σχ. Ἀριστ. Μετὰ τὰ Φυσ. 11. 8, 19, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 22C. 7) [[σχῆμα]], [[τρόπος]] ὀρχήσεως, Ἀριστοφ. Σφ. 1485, Πλάτ. Νόμ. 669D· ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐν τῷ πληθ., σχήματα, χειρονομίαι καὶ στάσεις τοῦ σώματος, παντομιμικαὶ κινήσεις (πρβλ. [[σχημάτιον]]), Φρύνιχ. Τραγ. παρὰ Πλουτ., Εὐρ. Κύκλ. 221, Ἀριστοφ. Εἰρ. 323, Ξεν., κλπ· σχήματα πρὸς τὸν αὐλὸν ὀρχῆσθαι ὁ αὐτ. ἐν Συμπ. 7, 5· σχήμασι μιμεῖσθαι, ἴδε [[χρῶμα]] ΙΙ. 1· - [[ὡσαύτως]], ἐπὶ τῶν στάσεων τοῦ σώματος ἀθλητοῦ, Ἰσοκρ. π. Ἀντιδ. § 183· - [[καθόλου]], [[στάσις]], [[θέσις]], [[σχῆμα]], Ἱππ. περὶ Ἰητρεῖον 744, πρβλ. [[σχηματίζω]] ΙΙ. 3. β) ἐν τῇ μουσικῇ, ἐν... μουσικῇ καὶ σχήματα... καὶ [[μέλη]] ἔνεστι, μελῳδίαι καὶ τρόποι, Πλάτ. Νόμ. 655Α. γ) ἐν τῇ Ρητορικῇ, ὁ αὐτ. ἐν Ἴωνι 536C, πρβλ. Κικ. Brul. 37, κλπ. δ) ἐν τῇ Λογικῇ, [[σχῆμα]] συλλογισμοῦ, Ἀριστ. Ἀναλυτ. Πρότ. 1. 22, κλπ. ε) τὸ σχ. τῆς λέξεως, ἥ τε γραμματικὴ μορφὴ προτάσεως, ὁ αὐτ. περὶ Σοφιστ. Ἐλέγχ. 4, 1. κλπ., καὶ ὁ ῥυθμικὸς αὐτῆς [[τύπος]], ὁ αὐτ. ἐν Ρητ. 3. 8, 1, κλπ. 8) γεωμετρικὸν [[σχῆμα]], ὁ αὐτ. περὶ Ψυχῆς 2. 3, 5 κἑξ., κ. ἀλλ.· [[διάγραμμα]], σχέδιον, [[σχεδίασμα]], [[εἰκών]], [[σχῆμα]] πράγματός τινος, Πλάτ. Πολ. 365C.
|elnltext=σχῆμα -ατος, τό [~ἔχω] uiterlijke vorm als typisch kenmerk van iem. of iets van personen uiterlijke vorm, gestalte:; Ἱππομέδοντος σχῆμα de gestalte van Hippomedon Aeschl. Sept. 488; houding, gedrag:; προδείκνυμι σχῆμα een houding voordoen Hdt. 1.60.4; καθ’ Ἡρακλέα τὸ σχῆμα καὶ τὸ λῆμ’ ἔχων met de houding en het lef van Heracles Aristoph. Ran. 463; ἄφοβον... σχῆμ ( α ) onbevreesde houding Xen. Cyr. 6.4.20; τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ door houding, blik en stem Dem. 21.72; τοῖς σχήμασιν συναπεργαζόμενον (de handeling) met de bijbehorende houdingen realiserend Aristot. Poët. 1455a29; rol, manier (van optreden), handelwijze, stijl:; μεταλαβεῖν τὸ σχῆμα de rolverdeling wisselen [Plat.] Alc.1 135d; ἐν πατρός τε καὶ μητρὸς σχήμασι op de manier van vader en moeder Plat. Lg. 859a; τούτῳ δὴ κατῴκουν τῷ σχήματι in deze vorm leefden zij daar dus Plat. Criti. 112d; allure:. τύραννον σχῆμ’ ἔχων in koninklijke stijl Soph. Ant. 1169; τὸ τῆς ἀρχῆς ἐκείνης σχῆμα de glorie van dat rijk Plat. Lg. 685c. van zaken en abstracta uiterlijke of kenmerkende vorm: trag. ter omschrijving:; ὦ σχῆμα πέτρας δίπυλον o rots met dubbele ingang! Soph. Ph. 952; σχῆμα... Ἑλλάδος στολῆς het uiterlijk van Griekse kleding Soph. Ph. 223; τρίτον δὲ σχῆμα πολιτείας een derde staatsvorm Plat. Plt. 291d; τὸ τῆς κωμῳδίας σχῆμα πρῶτος ὑπέδειξεν hij heeft als eerste de specifieke vorm komedie laten zien Aristot. Poët. 1448b36; ongunstig uiterlijke schijn:. ἦν δὲ τοῦτο μὲν σχῆμα πολιτικὸν τοῦ λόγου αὐτοῖς dat was de voor de politiek bedoelde vorm van hun betoog Thuc. 8.89.3; οὐ σχήμασι ἀλλὰ ἀληθείᾳ niet voor de vorm, maar naar waarheid (de deugd erend) Plat. Epin. 989d; σχήματι ξενίας φιλανθρώπου onder het mom van vriendelijke gastvrijheid Plut. Dion 16.1. vorm, figuur, in allerlei contexten; dansfiguur:; σχήματα καὶ μέλη dansfiguren en zang Plat. Lg. 655a; gramm. vorm, figuur:; σχημάτων σύνθεσις combinatie van lettertekens Hp. Vict. 1.23; τὸ... σχῆμα τῆς λέξεως de vorm van het taalgebruik Aristot. Rh. 1408b21; ret.: τὰ σχήματα τῆς λέξεως manieren van spreken; stijlfiguren; milit. formatie:. εἰς τὸ αὐτὸ σχῆμα κατέστησεν... τὴν φάλαγγα hij stelde de slaglinie in dezelfde formatie op Xen. An. 1.10.10.
}}
{{elru
|elrutext='''σχῆμα:''' ατος τό [[σχεῖν]]<br /><b class="num">1)</b> [[вид]], [[внешность]], [[фигура]], [[наружность]], Aesch.: γνοίη δ᾽ ἂν ἀνθρώπου [[πέρι]] τὸ σ. [[ἰδών]] τις Eur. видя внешность, можно познать человека;<br /><b class="num">2)</b> [[осанка]], [[статность]] (σ. εὐπρεπέστατον Her.);<br /><b class="num">3)</b> воен. [[построение]], [[строй]] (sc. τῆς φάλαγγος Xen.);<br /><b class="num">4)</b> [[форма]]: σ. πολιτείας Plat. государственная форма, образ правления; σ. λέξεως [[ἔμμετρον]] Arst. метрическая форма речи; ἐν σχήματι νόμου Plat. в форме закона; τὰ τῆς κωμῳδίας σχήματα Arst. комедийные формы;<br /><b class="num">5)</b> лог. [[фигура силлогизма]] Arst.;<br /><b class="num">6)</b> мат. [[фигура]] (sc. τοῦ τριγώνου Arst.);<br /><b class="num">7)</b> [[грамматическая форма]] (τῆς λέξεως Arst.);<br /><b class="num">8)</b> (в пляске) преимущ. pl. фигура, поза, позиция или жест Eur., Arph., Plat., Plut.: πρὸς τὸν αὐλὸν σχήματα ὀρχεῖσθαι Xen. танцевать под звуки флейты;<br /><b class="num">9)</b> [[схема]], [[набросок]], [[очерк]], [[эскиз]], [[план]]: πρόθυρα καὶ σ. Plat. в качестве предварительной схемы;<br /><b class="num">10)</b> [[внешний вид]], [[видимость]] (οὐ σχήμασι, ἀλλ᾽ ἀληθείᾳ Plat.): σχήματι ξενίας Plut. под видом гостеприимства;<br /><b class="num">11)</b> [[образ действий]], [[поведение]]: [[ἄφοβον]] σ. δεικνύναι Xen. выказывать бесстрашие;<br /><b class="num">12)</b> [[великолепие]], [[пышность]]: τύραννον σ. ἔχειν Soph. быть окруженным царским великолепием;<br /><b class="num">13)</b> [[наряд]], [[одежда]]: ἀρχαίῳ σχήματι [[λαμπρός]] Arph. блистающий старинным нарядом; ἐν ταπεινῷ σχήματι Xen. в скромной одежде;<br /><b class="num">14)</b> [[достоинство]]: κατὰ σ. τὴν περιπέτειαν φέρειν Polyb. с достоинством переносить несчастье; ὀφρῦν κατὰ σ. κινεῖν Plut. с важностью поводить бровью;<br /><b class="num">15)</b> [[положение]], [[роль]]: πάντα σχήματα ποιεῖν ὡς [[οἰκεῖος]] Plat. всячески разыгрывать роль близкого друга; ἀπολαβεῖν τὸ [[ἑαυτοῦ]] [[σχῆμα]] Xen. вернуться к своим прежним функциям; ἐν μητρὸς καὶ τροφοῦ σχήματι τιμᾶσθαι Plat. быть на почетном положении матери и кормилицы;<br /><b class="num">16)</b> поэт. (описательно и плеонастически, без перевода): σ. δόμων Eur. дом, жилище; σ. πέτρας Soph. скала; σ. Ἑλλάδος στολῆς Soph. греческое одеяние; μορφῆς σ. Eur. (странное) явление, диковина.
}}
}}
{{eles
{{eles
Line 34: Line 37:
|lsmtext='''σχῆμα:''' -ατος, τό ([[σχεῖν]]),<br /><b class="num">1.</b> όπως το Λατ. [[habitus]], [[σχήμα]], [[μορφή]], γεωμετρικό ή στερεομετρικό [[σώμα]], σε Ευρ., Αριστοφ. κ.λπ.· περιφρ., [[σχῆμα]] πέτρας = [[πέτρα]], σε Σοφ.· [[σχῆμα]] δόμων, σε Ευρ.<br /><b class="num">2.</b> [[σχήμα]], [[μορφή]], [[εμφάνιση]], [[επιφαινόμενο]], [[τύπος]], αντίθ. προς την [[πραγματικότητα]]· επιφανειακή [[αφορμή]], [[πρόσχημα]], [[πρόφαση]], σε Θουκ.· [[ἔχει]] τι [[σχῆμα]], σε Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> [[έκφραση]], όψη, ύφος, [[παρουσιαστικό]] προσώπου, σε Ηρόδ., Σοφ.· στον πληθ., χειρονομίες, σε Ξεν.<br /><b class="num">4.</b> [[σχήμα]], [[μορφή]], [[τρόπος]] ενός πράγματος· [[σχῆμα]] στολῆς, [[τρόπος]] ενδυμασίας, σε Σοφ.· [[σχῆμα]] βίου, <i>μάχης</i>, σε Ευρ.· απόλ., [[ενδυμασία]], [[περιβολή]], [[ιματισμός]], σε Αριστοφ., Πλάτ.<br /><b class="num">5.</b> [[μορφή]], [[χαρακτήρας]], χαρακτηριστική [[ιδιότητα]] ενός πράγματος, σε Θουκ.· βασιλείας [[σχῆμα]], [[μορφή]], [[γνώρισμα]] μοναρχίας, σε Αριστ.<br /><b class="num">6.</b> χορευτική [[φιγούρα]], [[τρόπος]] που χορεύει [[κάποιος]], σε Αριστοφ.· στον πληθ., κινήσεις παντομίμας, ποικίλες χειρονομίες και στάσεις του σώματος, στον ίδ. κ.λπ.
|lsmtext='''σχῆμα:''' -ατος, τό ([[σχεῖν]]),<br /><b class="num">1.</b> όπως το Λατ. [[habitus]], [[σχήμα]], [[μορφή]], γεωμετρικό ή στερεομετρικό [[σώμα]], σε Ευρ., Αριστοφ. κ.λπ.· περιφρ., [[σχῆμα]] πέτρας = [[πέτρα]], σε Σοφ.· [[σχῆμα]] δόμων, σε Ευρ.<br /><b class="num">2.</b> [[σχήμα]], [[μορφή]], [[εμφάνιση]], [[επιφαινόμενο]], [[τύπος]], αντίθ. προς την [[πραγματικότητα]]· επιφανειακή [[αφορμή]], [[πρόσχημα]], [[πρόφαση]], σε Θουκ.· [[ἔχει]] τι [[σχῆμα]], σε Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> [[έκφραση]], όψη, ύφος, [[παρουσιαστικό]] προσώπου, σε Ηρόδ., Σοφ.· στον πληθ., χειρονομίες, σε Ξεν.<br /><b class="num">4.</b> [[σχήμα]], [[μορφή]], [[τρόπος]] ενός πράγματος· [[σχῆμα]] στολῆς, [[τρόπος]] ενδυμασίας, σε Σοφ.· [[σχῆμα]] βίου, <i>μάχης</i>, σε Ευρ.· απόλ., [[ενδυμασία]], [[περιβολή]], [[ιματισμός]], σε Αριστοφ., Πλάτ.<br /><b class="num">5.</b> [[μορφή]], [[χαρακτήρας]], χαρακτηριστική [[ιδιότητα]] ενός πράγματος, σε Θουκ.· βασιλείας [[σχῆμα]], [[μορφή]], [[γνώρισμα]] μοναρχίας, σε Αριστ.<br /><b class="num">6.</b> χορευτική [[φιγούρα]], [[τρόπος]] που χορεύει [[κάποιος]], σε Αριστοφ.· στον πληθ., κινήσεις παντομίμας, ποικίλες χειρονομίες και στάσεις του σώματος, στον ίδ. κ.λπ.
}}
}}
{{elru
{{ls
|elrutext='''σχῆμα:''' ατος τό [[σχεῖν]]<br /><b class="num">1)</b> [[вид]], [[внешность]], [[фигура]], [[наружность]], Aesch.: γνοίη δ᾽ ἂν ἀνθρώπου [[πέρι]] τὸ σ. [[ἰδών]] τις Eur. видя внешность, можно познать человека;<br /><b class="num">2)</b> [[осанка]], [[статность]] (σ. εὐπρεπέστατον Her.);<br /><b class="num">3)</b> воен. [[построение]], [[строй]] (sc. τῆς φάλαγγος Xen.);<br /><b class="num">4)</b> [[форма]]: σ. πολιτείας Plat. государственная форма, образ правления; σ. λέξεως [[ἔμμετρον]] Arst. метрическая форма речи; ἐν σχήματι νόμου Plat. в форме закона; τὰ τῆς κωμῳδίας σχήματα Arst. комедийные формы;<br /><b class="num">5)</b> лог. [[фигура силлогизма]] Arst.;<br /><b class="num">6)</b> мат. [[фигура]] (sc. τοῦ τριγώνου Arst.);<br /><b class="num">7)</b> [[грамматическая форма]] (τῆς λέξεως Arst.);<br /><b class="num">8)</b> (в пляске) преимущ. pl. фигура, поза, позиция или жест Eur., Arph., Plat., Plut.: πρὸς τὸν αὐλὸν σχήματα ὀρχεῖσθαι Xen. танцевать под звуки флейты;<br /><b class="num">9)</b> [[схема]], [[набросок]], [[очерк]], [[эскиз]], [[план]]: πρόθυρα καὶ σ. Plat. в качестве предварительной схемы;<br /><b class="num">10)</b> [[внешний вид]], [[видимость]] (οὐ σχήμασι, ἀλλ᾽ ἀληθείᾳ Plat.): σχήματι ξενίας Plut. под видом гостеприимства;<br /><b class="num">11)</b> [[образ действий]], [[поведение]]: [[ἄφοβον]] σ. δεικνύναι Xen. выказывать бесстрашие;<br /><b class="num">12)</b> [[великолепие]], [[пышность]]: τύραννον σ. ἔχειν Soph. быть окруженным царским великолепием;<br /><b class="num">13)</b> [[наряд]], [[одежда]]: ἀρχαίῳ σχήματι [[λαμπρός]] Arph. блистающий старинным нарядом; ἐν ταπεινῷ σχήματι Xen. в скромной одежде;<br /><b class="num">14)</b> [[достоинство]]: κατὰ σ. τὴν περιπέτειαν φέρειν Polyb. с достоинством переносить несчастье; ὀφρῦν κατὰ σ. κινεῖν Plut. с важностью поводить бровью;<br /><b class="num">15)</b> [[положение]], [[роль]]: πάντα σχήματα ποιεῖν ὡς [[οἰκεῖος]] Plat. всячески разыгрывать роль близкого друга; ἀπολαβεῖν τὸ [[ἑαυτοῦ]] [[σχῆμα]] Xen. вернуться к своим прежним функциям; ἐν μητρὸς καὶ τροφοῦ σχήματι τιμᾶσθαι Plat. быть на почетном положении матери и кормилицы;<br /><b class="num">16)</b> поэт. (описательно и плеонастически, без перевода): σ. δόμων Eur. дом, жилище; σ. πέτρας Soph. скала; σ. Ἑλλάδος στολῆς Soph. греческое одеяние; μορφῆς σ. Eur. (странное) явление, диковина.
|lstext='''σχῆμα''': τό, (ἔχω, σχεῖν) ὡς τὸ Λατιν. habitus, ὡς καὶ νῦν, τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[μορφή]], [[σῶμα]], Εὐρ. Ἴων 238, Ἀριστοφ. Σφ. 1170, Πλάτ., κλπ.· καθ’ Ἡρακλέα τὸ σχ. καὶ τὸ λῆμ’ ἔχων Ἀριστοφ. Βάτρ. 463· διερεισαμένη τὸ σχ. τῇ βακτηρίᾳ, «στηρίξασα τὸ [[σῶμα]] εἰς τὴν βακτηρίαν, ὁ αὐτ. ἐν Ἐκκλ. 150· Ἱππομέδοντος σχ. καὶ [[μέγας]] [[τύπος]] Αἰσχύλ. Θήβ. 488· ἀλλὰ παρὰ Τραγικ. [[εἶναι]] ἐν χρήσει συχν. ὡς ἁπλῆ [[περίφρασις]], [[σχῆμα]] πέτρας = [[πέτρα]], Σοφ. Φιλ. 952· σχ. τέκνων Εὐρ. Μήδ. 1071· σχ. δόμων ὁ αὐτ. ἐν Ἀλκ. 911, πρβλ. Ἑκάβ. 619· Ἀσιάτιδος γῆς σχ. ὁ αὐτ. ἐν Ἀνδρ. 1· ἐν τῷ πληθ., ἐπὶ ἑνὸς μόνον προσώπου, φωτὸς κακούργου σχήματ’ ἐκμιμούμενον ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. Ἀντιόπ. 6· - τὸ [[σχῆμα]] καθ’ ὃ στρατεύματα παρατάσσονται, Ξεν. Ἀνάβ. 1.10, 10· μορφῆς [[σχῆμα]] ἢ σχήματα Εὐρ. Ἴων 992, Ι. Τ. 292· - νόσοι ἀπὸ σχημάτων, προξενούμενοι ἐξ ἰδιαζόντων σχηματισμῶν, Ἱππ. π. Ἀρχ. Ἰητρ. 17. 2) τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[μορφή]], τὸ φαινόμενον, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[πρᾶγμα]], τὴν πραγματικότητα, οὐδὲν [[ἄλλο]] [[πλήν]]... [[σχῆμα]], μόνον ἐξωτερικόν, Εὐρ. Ἀποσπ. 25, πρβλ. 362. 27· - ἀκολούθως ὡς τὸ [[πρόσχημα]], ἦν δὲ τοῦτο... σχ. πολιτικὸν τοῦ λόγου Θουκ. 8. 89· οὐ σχήμασιν, ἀλλ’ ἀληθείᾳ Πλάτ. Ἐπιν. 989C· σχήματι ξενίας, ὑπὸ τὸ [[πρόσχημα]]... Πλούτ. Δίων 16, κλπ. 3) τὸ [[σχῆμα]], ἡ [[ἔκφρασις]], ὁ [[τρόπος]] προσώπου, Ἡρόδ. 1. 60· τύραννον σχ. ἔχειν Σοφ. Ἀντ. 1169· ἄφοβον σχ. δεικνύναι Ξεν. Κύρ. 6. 4, 20· ταπεινὸν σχ. [[αὐτόθι]] 5. 1, 5· ὑπηρέτου σχ. Δημ. 690. 21· τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ ὁ αὐτ. 537. 25· ὄμμασι καὶ σχήμασι καὶ βαδίσματι [[φαιδρός]], ταῖς χειρονομίαις, Ξεν. Ἀπολ. 27, πρβλ. Ἀπομν. 3. 10, 5· - [[μάλιστα]] ἐξωτερικὴ [[ἐπίδειξις]], [[πομπή]], τὸ τῆς ἀρχῆς σχ. Πλάτ. Νόμ. 685C· - [[ἀξίωμα]], [[τάξις]], βαθμός, οὐ κατὰ σχ. φέρειν τι, οὐχὶ κατὰ τὸ [[ἀξίωμα]], κατὰ τὴν τάξιν [[αὐτοῦ]], Πολύβ. 3. 85, 9, πρβλ. 5. 56, Πλούτ., κλπ.· - ἔχει τι [[σχῆμα]], μετ’ ἀπαρεμφ. ὑπάρχει τι τὸ ὁποῖον δύναται νὰ λεχθῇ [[περί]]..., Εὐρ. Τρῳ. 470, πρβλ. Ι. Τ. 983· - ἐπὶ τοῦ μεγαλοπρεποῦς παραστήματος ἵππου, Ξεν. Ἱππ. 1, 8., 7, 10. 4) [[σχῆμα]], [[τρόπος]] πράγματός τινος, σχ. ζητήσιος Ἱππ. περὶ Ἀρχ. Ἰητρ. 8· [[σχῆμα]] μὲν γὰρ Ἑλλάδος στολῆς ὑπάρχει, [[τρόπος]] ἱματισμοῦ, Σοφ. Φιλ. 223 σχ. τοῦ κόσμου Εὐρ. Βάκχ. 832· σχ. βίου, μάχης ὁ αὐτ. ἐν Μηδ. 1039, Φοιν. 252· τούτῳ... κατῴκουν τῷ σχήματι Πλάτ. Κριτί. 112D. β) ἀπολ., [[ἱματισμός]], [[περιβολή]], [[ὁπλισμός]], ἀρχαίῳ σχ. λαμπρὸς Ἀριστοφ. Ἱππ. 1331· βαβαιὰξ τοῦ σχήματος! ὁ αὐτ. ἐν Ἀχ. 64, πρβλ. Ξεν. Οἰκ. 2, 4, Θεόκρ. 10. 35. 5) τὸ ἀναλαμβανόμενον [[πρόσωπον]], τὸ [[μέρος]] ὃ ὑποκρίνεταί τις, Λατιν. persona, partes, τὸ σχ. μεταβάλλειν Πλάτ. Ἀλκ. 1. 135D· πάντα σχ. ποιεῖν ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 576Α· ἐν μητρὸς σχήματι, Λατιν. iu matris loco, ὁ αὐτ. ἐν Νόμ. 918Ε, πρβλ. 859Α, Ἰσοκρ. 311Ε· ἀπολαβοῦσαι (αἱ κάμηλοι) [[πάλιν]] τὸ ἑαυτῶν [[σχῆμα]] ἐν τοῖς σκευοφόροις διάγουσι, ἀναλαβοῦσαι τὴν οἰκείαν αὐταῖς μορφὴν διάγουσιν ἐν τοῖς σκευοφόροις, Ξεν. Κύρ. 7. 1, 49. 6) ἡ [[μορφή]], ὁ [[χαρακτήρ]], ἡ χαρακτηριστικὴ [[ἰδιότης]] πράγματός τινος, πόλεως Θουκ. 6. 89· πολιτείας Πλάτ. Πολιτικ. 291D· βασιλείας σχ. ἔχειν, τὴν μορφὴν τῆς μοναρχίας, Ἀριστ. Ἠθικ. Νικ. 8. 10, 4· σχ. λέξεως ἔμμετρον, μετρικὴ [[μορφή]], ὁ αὐτ. ἐν Ρητ. 3. 8, 1· ([[ἀλλά]], τὰ σχ. τῆς λέξεως, οἱ τύποι οἱ ἐν χρήσει ἐν τῇ δραματικῇ ποιήσει, [[οἷον]] [[ἱκεσία]], ἀπειλή, [[προσταγή]], ὁ αὐτ. ἐν Ποιητ. 19. 7)· τὰ σχ. τῆς κωμῳδίας, οἱ χαρακτηριστικοὶ τύποι αὐτῆς, [[αὐτόθι]] 4, 12· - ἐν σχήματι νόμου, ἐν εἴδει νόμου, Πλάτ. Νόμ. 718Β ἐν ἀπολογίας σχ. Ἰσοκρ. 311Ε· ἐν μύθου σχ. Ἀριστ. Μετὰ τὰ Φυσ. 11. 8, 19, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 22C. 7) [[σχῆμα]], [[τρόπος]] ὀρχήσεως, Ἀριστοφ. Σφ. 1485, Πλάτ. Νόμ. 669D· ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐν τῷ πληθ., σχήματα, χειρονομίαι καὶ στάσεις τοῦ σώματος, παντομιμικαὶ κινήσεις (πρβλ. [[σχημάτιον]]), Φρύνιχ. Τραγ. παρὰ Πλουτ., Εὐρ. Κύκλ. 221, Ἀριστοφ. Εἰρ. 323, Ξεν., κλπ· σχήματα πρὸς τὸν αὐλὸν ὀρχῆσθαι ὁ αὐτ. ἐν Συμπ. 7, 5· σχήμασι μιμεῖσθαι, ἴδε [[χρῶμα]] ΙΙ. 1· - [[ὡσαύτως]], ἐπὶ τῶν στάσεων τοῦ σώματος ἀθλητοῦ, Ἰσοκρ. π. Ἀντιδ. § 183· - [[καθόλου]], [[στάσις]], [[θέσις]], [[σχῆμα]], Ἱππ. περὶ Ἰητρεῖον 744, πρβλ. [[σχηματίζω]] ΙΙ. 3. β) ἐν τῇ μουσικῇ, ἐν... μουσικῇ καὶ σχήματα... καὶ [[μέλη]] ἔνεστι, μελῳδίαι καὶ τρόποι, Πλάτ. Νόμ. 655Α. γ) ἐν τῇ Ρητορικῇ, ὁ αὐτ. ἐν Ἴωνι 536C, πρβλ. Κικ. Brul. 37, κλπ. δ) ἐν τῇ Λογικῇ, [[σχῆμα]] συλλογισμοῦ, Ἀριστ. Ἀναλυτ. Πρότ. 1. 22, κλπ. ε) τὸ σχ. τῆς λέξεως, ἥ τε γραμματικὴ μορφὴ προτάσεως, ὁ αὐτ. περὶ Σοφιστ. Ἐλέγχ. 4, 1. κλπ., καὶ ὁ ῥυθμικὸς αὐτῆς [[τύπος]], ὁ αὐτ. ἐν Ρητ. 3. 8, 1, κλπ. 8) γεωμετρικὸν [[σχῆμα]], ὁ αὐτ. περὶ Ψυχῆς 2. 3, 5 κἑξ., κ. ἀλλ.· [[διάγραμμα]], σχέδιον, [[σχεδίασμα]], [[εἰκών]], [[σχῆμα]] πράγματός τινος, Πλάτ. Πολ. 365C.
}}
{{elnl
|elnltext=σχῆμα -ατος, τό [~ἔχω] uiterlijke vorm als typisch kenmerk van iem. of iets van personen uiterlijke vorm, gestalte:; Ἱππομέδοντος σχῆμα de gestalte van Hippomedon Aeschl. Sept. 488; houding, gedrag:; προδείκνυμι σχῆμα een houding voordoen Hdt. 1.60.4; καθ’ Ἡρακλέα τὸ σχῆμα καὶ τὸ λῆμ’ ἔχων met de houding en het lef van Heracles Aristoph. Ran. 463; ἄφοβον... σχῆμ ( α ) onbevreesde houding Xen. Cyr. 6.4.20; τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ door houding, blik en stem Dem. 21.72; τοῖς σχήμασιν συναπεργαζόμενον (de handeling) met de bijbehorende houdingen realiserend Aristot. Poët. 1455a29; rol, manier (van optreden), handelwijze, stijl:; μεταλαβεῖν τὸ σχῆμα de rolverdeling wisselen [Plat.] Alc.1 135d; ἐν πατρός τε καὶ μητρὸς σχήμασι op de manier van vader en moeder Plat. Lg. 859a; τούτῳ δὴ κατῴκουν τῷ σχήματι in deze vorm leefden zij daar dus Plat. Criti. 112d; allure:. τύραννον σχῆμ’ ἔχων in koninklijke stijl Soph. Ant. 1169; τὸ τῆς ἀρχῆς ἐκείνης σχῆμα de glorie van dat rijk Plat. Lg. 685c. van zaken en abstracta uiterlijke of kenmerkende vorm: trag. ter omschrijving:; ὦ σχῆμα πέτρας δίπυλον o rots met dubbele ingang! Soph. Ph. 952; σχῆμα... Ἑλλάδος στολῆς het uiterlijk van Griekse kleding Soph. Ph. 223; τρίτον δὲ σχῆμα πολιτείας een derde staatsvorm Plat. Plt. 291d; τὸ τῆς κωμῳδίας σχῆμα πρῶτος ὑπέδειξεν hij heeft als eerste de specifieke vorm komedie laten zien Aristot. Poët. 1448b36; ongunstig uiterlijke schijn:. ἦν δὲ τοῦτο μὲν σχῆμα πολιτικὸν τοῦ λόγου αὐτοῖς dat was de voor de politiek bedoelde vorm van hun betoog Thuc. 8.89.3; οὐ σχήμασι ἀλλὰ ἀληθείᾳ niet voor de vorm, maar naar waarheid (de deugd erend) Plat. Epin. 989d; σχήματι ξενίας φιλανθρώπου onder het mom van vriendelijke gastvrijheid Plut. Dion 16.1. vorm, figuur, in allerlei contexten; dansfiguur:; σχήματα καὶ μέλη dansfiguren en zang Plat. Lg. 655a; gramm. vorm, figuur:; σχημάτων σύνθεσις combinatie van lettertekens Hp. Vict. 1.23; τὸ... σχῆμα τῆς λέξεως de vorm van het taalgebruik Aristot. Rh. 1408b21; ret.: τὰ σχήματα τῆς λέξεως manieren van spreken; stijlfiguren; milit. formatie:. εἰς τὸ αὐτὸ σχῆμα κατέστησεν... τὴν φάλαγγα hij stelde de slaglinie in dezelfde formatie op Xen. An. 1.10.10.
}}
}}
{{etym
{{etym
Retrieved from "https://lsj.gr/wiki/Special:MobileDiff/2669500"