δάκτυλος: Difference between revisions

|dgtxt=-ου, ὁ<br /><b class="num">• Morfología:</b> [plu. δάκτυλα Arist.<i>Phgn</i>.810^a22, Theoc.19.3, <i>AP</i> 9.365 (Iul.)]<br /><b class="num">I</b> anat. y zool.<br /><b class="num">1</b> de pers. [[dedo]] de la mano y el pie ἄρθρα δακτύλων Hp.<i>Art</i>.67, cf. <i>Fract</i>.9, Arist.<i>PA</i> 687^b10, δ. [[ἄκρος]] = <i>extremo, punta del dedo</i> Hp.<i>Art</i>.80, cf. <i>Batr</i>.(a) 45, frec. en plu. ἄκροισι δακτύλοισι = <i>con las puntas de los dedos</i> E.<i>Ba</i>.709, cf. Hp.<i>Off</i>.4, <i>Coac</i>.396, Call.<i>Fr</i>.203.61, Theoc.19.3, D.Chr.32.59, Eun.<i>VS</i> 502, 503, [[LXX]] 4<i>Ma</i>.10.7, I.<i>AI</i> 11.234, <i>Eu.Luc</i>.16.24, Luc.<i>Nau</i>.45, θοὰ δάκτυλα [[χειρῶν]] <i>AP</i> 9.365 (Iul.), δακτύλων [[κορυφή]] Hp.<i>Off</i>.4, ὑπὸ τοῦ ψύχους τοὺς δακτύλους τῶν ποδῶν ἀποσεσηπότες = <i>con los dedos de los pies gangrenados por el frío</i> X.<i>An</i>.4.5.12, cf. Ar.<i>Eq</i>.874, Arist.<i>HA</i> 494^a12, <i>IG</i> 4².121.113 (Epidauro IV a.C.), Vett.Val.63.23, Ach.Tat.3.8.3, <i>PHerm.Rees</i> 7.19 (IV d.C.), ἀποσποδῆσαι τοὺς ὄνυχας τῶν δακτύλων = <i>destrozarse las uñas de los pies</i> por andar mucho, Ar.<i>Au</i>.8, ἀνὴρ τοὺς [[τᾶς]] χηρὸς δακτύλους ἀκρατεῖς ἔχων <i>IG</i> 4².121.22 (Epidauro IV a.C.), δ. [[περιττός]] = <i>un dedo de más</i> D.Chr.10.11, ἀνὴρ [[ὑπερμεγέθης]], καὶ δάκτυλοι αὐτοῦ ἓξ καὶ ἕξ, [[εἴκοσι]] [[τέσσαρες]] [[LXX]] 1<i>Pa</i>.20.6<br /><b class="num">•</b> [[ὁ μέγας δάκτυλος]] = <i>[[el dedo pulgar]]</i> Hp.<i>Fract</i>.6, Diog.Apoll.B 6, Arist.<i>PA</i> 687^b20, cf. Hdt.3.8, tb. llamado [[δάκτυλος πρῶτος]] <i>BGU</i> 153.8, <i>PSI</i> 1031.7 (ambos II d.C.), del pie [[ὁ μείζων δάκτυλος]] = <i>[[el dedo gordo]]</i> Plu.<i>Pyrrh</i>.3, [[δάκτυλος δεύτερος]] = <i>[[dedo índice]]</i>, <i>PAmh</i>.113.11 (II d.C.), tb. llamado [[ὁ λιχανὸς δάκτυλος]] Hp.<i>Art</i>.37, <i>CPR</i> 17A.32.6 (IV d.C.), [[ὁ μέσος δάκτυλος]] = <i>[[el dedo corazón]]</i> Arist.<i>PA</i> 687^b18, D.Chr.33.37, <i>PAmh</i>.113.25 (II d.C.), [[δάκτυλος παράμεσος]] = <i>[[dedo anular]]</i>, <i>PFlor</i>.52.9, 12 (IV d.C.), tb. llamado [[ἰατρικὸς δάκτυλος]] Alex.Trall.2.475.23, cf. Gal.14.704, ὁ σμικρὸς δ. = <i>el dedo meñique</i> Hp.<i>Fract</i>.3, cf. [[LXX]] 2<i>Pa</i>.10.10, <i>SB</i> 11487.7 (I d.C.), D.Chr.4.46, tb. llamado [[ὁ ἔσχατος δάκτυλος]] Arist.<i>PA</i> 687^b17, y tb. ὁ [[βραχύτατος]] δ. I.<i>AI</i> 8.217, del [[pie]] [[ὁ σμικρὸς δάκτυλος]] = <i>[[el dedo pequeño]]</i> Hp.<i>Fract</i>.12<br /><b class="num">•</b> en cuanto a funciones, gestos ἐπὶ δακτύλων συμβαλλόμενος τοὺς μῆνας = <i>contando los meses con los dedos</i> Hdt.6.63, cf. Hippon.107.10, Plu.2.174b, [[λίνον]] ἠλακάτᾳ δακτύλοις ἕλισσεν E.<i>Or</i>.1432, cf. 1469, ἅψαι ... τῷ δακτύλῳ Ar.<i>Lys</i>.365, τὸ [[κνῦμα]] ... τῶν δακτύλων = <i>el roce de los dedos</i> llamando a la [[puerta]], Ar.<i>Ec</i>.36, cf. Charito 2.2.2, ῥέπουσι τοῖσι δακτύλοισι ἄκροισιν Hp.<i>Art</i>.55, cf. E.<i>IT</i> 266, [[ψόφος δακτύλων]] = <i>[[chasquido de dedos]]</i> como [[gesto]] de [[burla]], Clearch.51d, οἱ διὰ τῶν δακτύλων ψόφοι para llamar a los criados, Clem.Al.<i>Paed</i>.2.7.60, [[αἴρειν τοὺς δακτύλους]] = <i>[[levantar los dedos]]</i> los atletas, como señal de que aceptan la [[derrota]], Arist.<i>Ep</i>.13, en la [[curación]] divina de un [[ciego]] (τὸν θεὸν) τοῖς δακτύλοις διάγειν τὰ ὄμματα <i>IG</i> 4².121.120, cf. 27 (Epidauro IV a.C.), τὴν ἐπιστολὴν ἔχων περὶ τοὺς δακτύλους Aen.Tact.31.33, [[δάκτυλον]] ἐπιθέντες ἐπὶ στόματι [[LXX]] <i>Ib</i>.29.9, cf. Mnesith.Ath.20.19, τῷ δὲ δακτύλῳ νεύων τὸν τόπον ἐδείκνυ' Babr.50.9, ἐὰν μὴ βάλω ... τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν [[ἥλων]] ... οὐ μὴ πιστεύσω <i>Eu.Io</i>.20.25, cf. <i>Eu.Marc</i>.7.33, τὸ ἑνὶ κνᾶσθαι δακτύλῳ τὴν κεφαλήν síntoma de afeminamiento, Plu.2.89e, cf. Luc.<i>Rh.Pr</i>.11, τοὺς δακτύλους πιέζειν como muestra de nerviosismo, Alciphr.4.19.5, φιλήματα ... διὰ τῶν δακτύλων ἔπεμπε D.C.64.8.1, οἱ δάκτυλοι κυβερνῶσι τὰ αὐλήματα Ach.Tat.8.6.6, θεὶς ἐπὶ δακτύλων τὴν ψῆφον = <i>poniendo el ábaco en los dedos</i> para hacer cuentas, Procop.Gaz.<i>Ep</i>.107<br /><b class="num">•</b> [[proverb|prov.]] ἐπὶ δακτύλων θεῖναι (σημαίνει) τὸ λογίσασθαι Poll.2.156, cf. [[δεῖ]] δὲ μὴ ... γαμεῖν ... τοῖς δακτύλοις = <i>no hay que casarse con los dedos</i> e.d. contando con los dedos la cuantía de la dote, Plu.2.141c, [[ἄκρῳ δακτύλῳ]] = <i>[[con la punta del dedo]]</i> Philostr.<i>VS</i> 522, cf. Luc.<i>Hist.Cons</i>.4, [[proverb|prov.]] [[ἄκρῳ ἅψασθαι τῷ δακτύλῳ]] = de los que no están bien [[adiestrado]]s, Zen.1.61, cf. Luc.<i>Demon</i>.4, τῆς σῆς μούσης ἄκρῳ ... δακτύλῳ γευσάμενοι Procop.Gaz.<i>Ep</i>.120<br /><b class="num">•</b> en lit. judeo crist. [[δάκτυλος θεοῦ]] = [[el dedo de Dios]] e.d. [[la mano de Dios]], su [[poder de Dios]] δάκτυλος θεοῦ ἐστιν [[τοῦτο]] [[LXX]] <i>Ex</i>.8.15, cf. Ph.2.98, Clem.Al.<i>Strom</i>.6.16.1, πλάκας λιθίνας γεγραμμένας τῷ δακτύλῳ τοῦ θεοῦ de las tablas de la ley, [[LXX]] <i>Ex</i>.31.18, <i>De</i>.9.10, cf. Ph.1.449, <i>Eu.Luc</i>.11.20, <i>Ep.Barn</i>.14.2b, del Espíritu Santo ἡ Γραφὴ ... τὸ ἅγιον Πνεῦμα [[δάκτυλον]] Θεοῦ [[καλεῖ]] Ath.Al.M.26.1020A.<br /><b class="num">2</b> de anim., del mono [[dedo]] [[ἔχει]] ... χεῖρας καὶ δακτύλους καὶ ὄνυχας ὁμοίους ἀνθρώπῳ Arist.<i>HA</i> 502^b3, 6<br /><b class="num">•</b> de aves [[uña]] o [[garra]] Arist.<i>HA</i> 498^a34, <i>PA</i> 695^a22, 23, <i>Phgn</i>.810^a22<br /><b class="num">•</b> de artrópodos como el escarabajo [[artejo]] Horap.1.10.<br /><b class="num">II</b> <b class="num">1</b> [[dedo]] medida de longitud equiv. a una dieciseisava parte del [[πούς]] (dos centímetros aprox.) γυνὴ ... [[μέγαθος]] ἀπὸ τεσσέρων πήχεων ἀπολείπουσα [[τρεῖς]] δακτύλους = <i>una mujer de cuatro codos menos tres dedos de estatura</i> Hdt.1.60, τὸ δὲ [[μέγεθος]] τῆς γλώττης [[ἔχει]] ἡ [[πορφύρα]] [[μεῖζον]] δακτύλου Arist.<i>HA</i> 547^b6, cf. <i>GA</i> 728^b31, ἑπτὰ παλαστῶν δακτύλο λειπόντων = <i>siete palmos menos un dedo</i>, <i>IG</i> 2².1665.10, cf. 463.67 (ambas IV a.C.), [[μῆκος]] ὀκτὼ ποδῶν καὶ [[δέκα]] δακτύλων, [[πλάτος]] παλαστῶν [[ἐννέα]] καὶ δακτύλοιν δυοῖν <i>ID</i> 104-4a.A.56 (IV a.C.), [[λιθάριον]] ... τριῶν δακτύλων τὸ [[μέγεθος]] <i>Ath.Askl</i>.4.121 (III a.C.), cf. <i>ID</i> 1409Ba.1.33 (II a.C.), <i>IG</i> 7.3073.109, 138 (Lebadea II a.C.), [[πάχος]] τοῦ στύλου τεσσάρων δακτύλων τὰ κοιλώματα [[LXX]] 3<i>Re</i>.7.3, cf. <i>Ie</i>.52.21, I.<i>AI</i> 3.116, <i>ISyène</i> 251.4, 28 (imper.), Luc.<i>Icar</i>.18, Ach.Tat.3.20.6<br /><b class="num">•</b> aplicado al tiempo πώνωμεν· ... δ. [[ἀμέρα]] = <i>bebamos; ... el día es un dedo e.e. acaba de [[despuntar]] el [[alba]]</i> Alc.346.1, cf. <i>AP</i> 12.50 (Asclep.).<br /><b class="num">2</b> astr. [[dígito]] Cleom.2.3, Vett.Val.283.18.<br /><b class="num">III</b> métr. y mús.<br /><b class="num">1</b> [[dáctilo]] pie [[métrico]] formado por una sílaba larga y dos breves, ¯˘˘, ([[ῥυθμός]]) κατὰ [[δάκτυλον]] Ar.<i>Nu</i>.651, cf. Pl.<i>R</i>.400b, Poll.2.156, Cic.<i>Orat</i>.217, Diom.465.15, Quint.<i>Inst</i>.9.4.49, τὸ κατὰ [[δάκτυλον]] [[εἶδος]], ὅ τινες ἐξ Ὀρθίου νόμου φασὶν [[εἶναι]] Plu.2.1133f, [[δάκτυλος κατ' ἴαμβον]] = <i>[[dáctilo yámbico]]</i> o [[dáctilo diyambo]]</i>, ˘¯˘¯, Aristid.Quint.38.5, [[δάκτυλος κατὰ βακχεῖον τὸν ἀπὸ τροχαίου]] = <i>[[dáctilo baqueo-trocaico]]</i> ¯˘˘¯, Aristid.Quint.38.6, [[δάκτυλος κατὰ βακχεῖον τὸν ἀπὸ ἰάμβου]] = <i>[[dáctilo baqueo-yámbico]]</i>, ˘-¯˘, Aristid.Quint.38.8, [[δάκτυλος κατὰ χορεῖον τὸν ἰαμβοειδῆ]] = <i>[[dáctilo coreico-yamboide]]</i>, ¯˘˘¯˘˘, Aristid.Quint.38.9, [[δάκτυλος κατὰ χορεῖον τὸν τροχαιοειδῆ]] = <i>[[dáctilo coreico-trocoide]]</i>, ¯˘˘˘˘¯, Aristid.Quint.38.11<br /><b class="num">•</b> en plu. [[dáctilos]] una de las cinco partes de que se compone el [[νόμος]] [[Πυθικός]] (género musical citaródico sin acompañamiento de voz), Str.9.3.10.<br /><b class="num">2</b> οἱ δάκτυλοι cierta [[danza]] τὰ δὲ στασιμώτερα καὶ πυκνότερα καὶ τὴν ὄρχησιν ἁπλουστέραν ἔχοντα καλεῖται δάκτυλοι Ath.629d.<br /><b class="num">IV</b> bot.<br /><b class="num">1</b> [[δάκτυλοι Ἰδαῖοι]] otro n. de la [[γλυκυσίδη]] [[peonía]], [[Paeonia]] sp. Dsc.3.140, Dsc.Lat.3.152, <i>[[dactilus]] erba epionia</i>, <i>Gloss</i>.3.513, cf. Isid.<i>Etym</i>.17.9.48.<br /><b class="num">2</b> [[dátil]] Artem.5.89, Plin.<i>HN</i> 13.46, Isid.<i>Etym</i>.17.7.1, <i>Gloss</i>.3.513.<br /><b class="num">3</b> cierto tipo de [[uva]] alargada <i>praelongis dactyli porriguntur acinis</i> Plin.<i>HN</i> 14.15, cf. Colum.3.2.1, Isid.<i>Etym</i>.17.5.15.<br /><b class="num">4</b> [[grama]], [[Cynodon dactylon]] Pers., Plin.<i>HN</i> 24.182.<br /><b class="num">V</b> ict., un [[molusco]] [[bivalvo]] [[bálano]], [[escaramujo]], [[Lithodomus lithofagus]] o bien [[Pholas dactylus]] L., Plin.<i>HN</i> 9.184, 32.151.<br /><b class="num">VI</b> geol. [[dactylus Idaeus]], [[dedo del Ida]] cierto [[fósil]] [[cretense]] en forma de [[pulgar]], quizás una [[belemnita]], Plin.<i>HN</i> 37.170, Solin.11.14, Isid.<i>Etym</i>.16.15.12.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Etim. dud.: ¿rel. c. gót. <i>tekan</i> ‘[[tocar]]’, lat. <i>[[digitus]]</i>? ¿O de *δάτκυλος, de δατ- ‘[[distribuir]]’, cf. [[δατέομαι]]?