δύναμαι: Difference between revisions

{{bailly

|btext=<i>impf.</i> ἐδυνάμην, <i>postér.</i> [[ἠδυνάμην]] ; <i>f.</i> [[δυνήσομαι]] ; <i>ao.</i> [[ἐδυνήθην]], <i>postér.</i> [[ἠδυνήθην]] ; <i>pf.</i> [[δεδύνημαι]];<br /><b>A.</b> pouvoir, <i>càd</i> :<br /><b>I.</b> avoir la faculté de, être capable de : δ. ἄπαντα OD pouvoir tout ; <i>abs.</i> [[εἰ]] δύνασαί [[γε]] IL si du moins tu le peux ; [[δύναμαι]] [[γάρ]] OD car je le puis ; [[οὐ]] [[δύναμαι]] [[μή]] avec l'inf. je ne puis pas ne pas, il m'est impossible de, je ne puis m'empêcher de ; ἐπορεύοντο ᾗ ἐδύναντο [[τάχιστα]] XÉN les troupes marchèrent le plus rapidement possible ; ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἁθροίσας XÉN ayant réuni le plus d'hommes qu’il put;<br /><b>II.</b> <i>abs.</i><br /><b>1</b> être puissant, avoir du crédit : [[μέγα]] δυνάμενος OD très puissant ; [[οἱ]] τὸ μέγιστον δυνάμενοι XÉN ceux qui sont le plus puissants ; [[μέγα]] δύνασθαι [[παρά]] τινι HDT être puissant auprès de qqn;<br /><b>2</b> avoir un sens, une signification : δύναται δὲ τὸ νεοδαμῶδες ἐλεύθερον [[ἤδη]] [[εἶναι]] THC or néodamode signifie affranchi ; [[τοῦτο]] δύνανται [[αἱ]] ἀγγελίαι THC voilà où tendent ces nouvelles;<br /><b>3</b> <i>en parl. de monnaies ou de nombres</i> avoir une valeur : δύναται παρ’ ἐκείνοις Ἀττικὸς [[ὀβολός]] LUC l'obole attique a cours <i>litt.</i> a de la valeur chez eux ; ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ [[ἡμιωβόλιον]] XÉN le sigle vaut sept oboles et demie ; τριηκόσιαι γενεαὶ [[δυνέαται]] <i>(ion.)</i> μύρια ἔτεα HDT trois cents générations équivalent à dix mille années;<br /><b>III.</b> pouvoir, consentir à, supporter de : σὲ [[οὐ]] [[δύναμαι]] προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα OD je ne puis pas t’abandonner malheureux comme tu es ; [[οὐκ]] [[ἔτι]] ἐδύνατο βιοτεύειν THC il ne pouvait plus supporter de vivre (dans son ancien état);<br /><b>B.</b> • <i>impers.</i> δύναται, il est possible ; τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι [[οὐκ]] ἐδύνατο HDT il n'était pas possible aux Spartiates d'obtenir d'heureux présages.<br />'''Étymologie:''' pê apparenté à [[δύω]] et [[δύνω]].

}}

{{ls

{{lsm

|lsmtext='''δύνᾰμαι:''' αποθ., [[κλίση]] σε ενεστ. και παρατ. όπως το [[ἵσταμαι]]· βʹ ενικ. [[δύνασαι]], Αττ. [[δύνᾳ]]· Ιων. [[δύνῃ]]· Ιων. γʹ πληθ. [[δυνέαται]]· υποτ. <i>δύνωμαι</i>, Επικ. βʹ ενικ. <i>δύνησι</i>, Αττ. [[δύνῃ]]· βʹ ενικ. παρατ. [[ἐδύνω]], Ιων. γʹ πληθ. [[ἐδυνέατο]], μέλ. [[δυνήσομαι]], αόρ. αʹ <i>ἐδυνησάμην</i>, Επικ. [[δυνησάμην]], επίσης <i>ἐδυνάσθην</i>, Επικ. <i>δυνάσθην</i>, στην Αττ. [[ἐδυνήθην]], παρακ. [[δεδύνημαι]]. Ο αόρ. αʹ έχει επίσης [[διπλή]] [[αύξηση]], [[ἠδυνάμην]], [[ἠδυνήθην]].<br /><b class="num">I. 1.</b> [[μπορώ]], είμαι [[ικανός]], [[δυνατός]], έχω τη [[δύναμη]] να κάνω, με απαρ., σε Όμηρ. κ.λπ.· [[αλλά]] το απαρ. [[συχνά]] παραλείπεται, [[Ζεύς|Ζεὺς]] δύναται ἅπαντα (ενν. <i>ποιεῖν</i>), σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως επίσης, [[μέγα]] δυνάμενος, [[πολύ]] [[δυνατός]], [[πανίσχυρος]], στο ίδ.· <i>οἱ δυνάμενοι</i>, άνδρες που έχουν [[δύναμη]], [[εξουσία]], σε Ευρ., Θουκ.· δυνάμενος [[παρά]] τινι, έχοντας [[δύναμη]], [[επιρροή]] με αυτόν, σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> είμαι σε [[θέση]], δηλ. [[τολμώ]] ή [[αντέχω]] να κάνω [[κάτι]], <i>οὐδὲ ποιήσειν δύναται</i>, σε Ομήρ. Οδ.· [[οὐκέτι]] ἐδύνατο βιοτεύειν, σε Θουκ.<br /><b class="num">3.</b> με το <i>ὡς</i> και υπερθ., <i>ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα</i>, όσο πιο [[κρυφά]], όσο πιο [[μυστικά]] μπορούσαν, στον ίδ.· ὡς [[δύναμαι]] [[μάλιστα]], όσο το δυνατόν περισσότερο [[μπορώ]], σε Πλάτ.· ή [[απλώς]], <i>ὡς ἐδύνατο</i>, με τον καλύτερο τρόπο που μπορούσε, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε Ξεν.<br /><b class="num">II.</b> [[ισοδυναμώ]], [[λογίζομαι]], θεωρούμαι, δηλ.:<br /><b class="num">1.</b> λέγεται για χρήματα, [[αξίζω]] τόσο, με αιτ., ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολούς, ο [[σίγλος]] ισοδυναμεί, αξίζει [[εφτά]] οβολούς, στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για αριθμούς, είμαι [[ισοδύναμος]] με, [[ισάξιος]] με, τριηκόσιαι γενεαὶ [[δυνέαται]] μύρια ἔτεα, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">3.</b> λέγεται για λέξεις, [[σημαίνω]], [[δηλώνω]], Λατ. valere, στον ίδ. κ.λπ.· [[ἴσον]] δύναται, Λατ. [[idem]] valet, στον ίδ.· <i>τὴν αὐτὴν δύνασθαι δουλείαν</i>, εννοώντας την [[ίδια]] [[δουλεία]], την [[σκλαβιά]], σε Θουκ.· επίσης, [[ωφελώ]], [[χρησιμεύω]], <i>οὐδένα καιρὸν δύναται</i>, δεν χρησιμεύει σε [[τίποτα]], για κανένα σκοπό, σε Ευρ.<br /><b class="num">III.</b> απρόσ., <i>οὐ δύναται</i>, με απαρ., δεν είναι δυνατόν να είναι, σε Ηρόδ.

}}

{{etym