λαλώ: Difference between revisions

|mltxt=-έω και -άω (AM λαλῶ, -έω)<br /><b>1.</b> [[λέγω]] (α. «[[εἶπα]] καὶ ἐλάλησα ἁμαρτίαν οὐκ ἔχω» β. «αὐτοῦ ἀκούσεσθε κατὰ [[πάντα]] ὅσα ἄν λαλήσῃ πρὸς ὑμᾱς», ΚΔ)<br /><b>2.</b> έχω έναρθρο λόγο, [[ομιλώ]], εκφράζομαι [[προφορικά]] («λαλεῑ οὐθὲν τῶν ἄλλων ζῴων πλὴν ἀνθρώπου», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>3.</b> (για πτηνά) [[κελαδώ]], [[τερετίζω]] ή [[κράζω]] (α. «άκου πώς λαλεί το [[αηδόνι]]» β. «[[ακόμη]] δεν λάλησε ο [[πετεινός]]»)<br /><b>4.</b> (για μουσικό όργανο) [[παράγω]] ήχο, ηχώ, [[παίζω]] («ὡς σάλπιγγος λαλούσης», ΚΔ)<br /><b>5.</b> [[παίζω]] μουσικό όργανο, [[βαρώ]], [[κρούω]], [[σημαίνω]] (α. «[[λαλώ]] τη [[φλογέρα]]» β. «κἤν αὐλῷ [[λαλέω]]», <b>Θεόκρ.</b>)<br /><b>6.</b> [[αντηχώ]], [[αντιλαλώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[πορεύομαι]], [[βαδίζω]], [[πηγαίνω]] («στη [[στράτα]] που ελάλει», δημ. [[τραγούδι]])<br /><b>2.</b> [[μαρτυρώ]], [[προδίδω]] («ο Μιστόκλης τσάκισε και λάλησε στην [[ανάκριση]]»<br /><b>3.</b> (η μτχ. παθ. παρακμ. ως επίθ.) <i>λαλημένος</i>, -<i>η</i>, -<i>ο</i><br />[[ξακουστός]], φημισμένος<br /><b>4.</b> <b>παροιμ.</b> «όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει» — όταν σε μια [[ενέργεια]] ανακατεύονται [[πολλά]] άτομα, αργούν να τή φέρουν εις [[πέρας]]<br />β) «όποιος [[πολλά]] λαλεί [[πολλά]] σφάλλει» — ο [[φλύαρος]] [[συχνά]] λέει ανοησίες<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>1.</b> [[προσκαλώ]], [[φωνάζω]] κάποιον από [[μακριά]]<br /><b>2.</b> [[συμπεριφέρομαι]]<br /><b>3.</b> [[παρακινώ]] με τη [[φωνή]] ζώο να βαδίσει [[γρήγορα]]<br /><b>4.</b> [[διαδίδω]] ως [[φήμη]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[τραγουδώ]] με [[συνοδεία]] μουσικού οργάνου<br /><b>2.</b> [[διηγούμαι]], [[εξιστορώ]]<br /><b>3.</b> [[υποστηρίζω]] [[άποψη]], διατείνομαι, [[ισχυρίζομαι]]<br /><b>4.</b> [[συμβουλεύω]]<br /><b>5.</b> επικαλούμαι τη [[βοήθεια]] κάποιου<br /><b>6.</b> [[εξαγγέλλω]], [[γνωστοποιώ]], [[ανακοινώνω]]<br /><b>7.</b> [[ερωτώ]]<br /><b>8.</b> [[ονομάζω]], [[αποκαλώ]]<br /><b>9.</b> [[ψάλλω]]<br /><b>10.</b> (για [[έγγραφο]]) [[αναφέρω]]<br /><b>11.</b> <b>φρ.</b> «λαλῶ εἰς τὸν λογισμὸν κάποιου» — [[προσπαθώ]] να επηρεάσω τη [[σκέψη]] κάποιου<br />(μσν. -αρχ.)<br /><b>1.</b> [[συζητώ]], [[κουβεντιάζω]] φιλικά<br /><b>2.</b> [[λέγω]] [[πολλά]], [[μιλώ]] ακατάσχετα, [[φλυαρώ]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[απαγγέλλω]] με σκοπό την [[τέρψη]] ή τη [[διδασκαλία]] κάποιου, [[καθοδηγώ]], [[διδάσκω]]<br /><b>2.</b> εκφράζομαι με μιμικές κινήσεις («χειρσὶν ἄπαντα λαλήσας», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>3.</b> [[βγάζω]] άναρθρες κραυγές («λαλοῦσι μὲν οὗτοι [oἱ πίθηκοι] φράζουσι δ' οὔ», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>4.</b> (για δένδρα) [[θροΐζω]], [[ψιθυρίζω]]<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «[[ζωγραφία]] λαλοῦσα» — η [[ποίηση]], σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] το «[[ποίησις]] σιωπῶσα», δηλ. τη ζωγραφική.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>la</i>- (με αναδιπλασιασμό), που [[είναι]] [[προϊόν]] ηχομιμήσεως και συνδέεται με λατ. <i>lallo</i> «[[νανουρίζω]] [[νήπιο]]», λιθουαν. <i>laluoti</i> «[[τραυλίζω]], [[ψελλίζω]]», ρωσ. <i>lala</i> «[[φλύαρος]], [[λάλος]]» και πιθ. με το [[λάσκω]] «[[κραυγάζω]]». Η λ. μαρτυρείται στα ανθρωπωνύμια <i>Λάλα</i>, <i>Λάλος</i>, <i>Λάλαξ</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[λάλημα]], [[λαλητός]], [[λαλιά]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[λαλαγώ]], [[λαλάζω]], [[λάλαξ]], [[λάλη]], [[λάληθρος]], [[λάλησις]], [[λαλητρίς]], [[λαλιός]], [[λαλίς]], [[λάλλαι]], <i>λαλλόεις</i><br /><b>μσν.</b><br />[[λαλημός]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[λαλούμενα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[λαλητής]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[λαλοβαρυπαραμελορυθμοβάτης]]. (Β' συνθετικό) [[αντιλαλώ]], [[διαλαλώ]], [[καταλαλώ]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[απολαλώ]], [[εκλαλώ]], <i>ελλαλώ [[επιλαλώ]], [[ολιγολαλώ]], [[παραλαλώ]], [[περιλαλώ]], [[προλαλώ]], [[προσκαταλαλώ]], [[προσλαλώ]], [[συλλαλώ]], [[συνεκλαλώ]], [[υπερλαλώ]], [[υπολαλώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αηδονολαλώ]], [[βροντολαλώ]], [[γλυκολαλώ]], [[πολυλαλώ]], <i>σιγολαλώ</i>, [[τρανολαλώ]]].