3,273,780
edits
(13_7_3b) |
(6_3) |
||
Line 12: | Line 12: | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0626.png Seite 626]] ([[δίκη]]), zuweilen 2 End.; Eur. Heracl. 902; I. T. 1202; vgl. Aesch. Spt. 626; u. bei Sp., wie D. Sic. 5, 72 u. Alciphr. 3, 23; – der <b class="b2">nach Sitten. Brauch</b> handelt (vgl. [[δίκη]]), z. B. οὐκ ἐθέλουσι δικαίως μνᾶσθαι Od. 14, 90. Gew. = <b class="b2">gerecht</b>, der seine Pflichten gegen Götter u. Menschen erfüllt, von Hom. an überall; im Ggstz von [[δυσσεβής]], Aesch. Spt. 580, wo es 592 neben [[σώφρων]], [[ἀγαθός]], [[εὐσεβής]] steht; [[Χείρων]] ist δικαιότατος Κεντααρων, Il. 11, 832, von Epaphroditos in den Scholl. φιλοξενώτατος erklärt; denn die Pflichten gegen Fremde sind bes. im [[δίκαιος]] einbegriffen, machen den Menschen zum wohlgesitteten; vgl. Odyss. 6, 120 [[τέων]] [[αὖτε]] βροτῶν ἐς γαῖαν [[ἱκάνω]]; ἦ ῥ' οἵ γ' ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δίκαιοι, ἦε φιλόξεινοι, [[καί]] [[σφιν]] [[νόος]] ἐστὶ [[θεουδής]]. Uebrigens ist zu Iliad. 11, 832 in den Scholl. noch bemerkt τὸ ὑπερθετικὸν κεῖται ἀντὶ τοῦ ἀπολύτου· ἔστι δὲ ὁ [[μόνος]] ἐν Κενταύροις [[δίκαιος]]. ὅμοιον δὲ τούτῳ τὸ »μελάντερον ἠύτε [[πίσσα]] (Iliad. 4, 277)«; also etwa »der (sehr) gerechte unter den Centauren«. Iliad. 13, 6 Ἀβίων τε, δικαιοτάτων ἀνθρώπων, vgl. Scholl. Bei Plat. Gorg. 507 b wird [[δίκαιος]] auf das Verhalten gegen die Menschen, [[ὅσιος]] auf das gegen die Götter bezogen; περὶ τὴν πόλιν, Ar. Plut. 588. – Nach Arist. Eth. Nic. 5, 2, 8 διώρισται τὸ δίκαιον τό τε νόμιμον καὶ τὸ [[ἶσον]]. Insbesondere ist [[δίκαιος]]: – a) <b class="b2">gleichmäßig</b>; [[ἅρμα]] οὐ δίκαιον ἀδίκων ίππων συνεζευγμένων Xen. Cyr. 2, 2, 26, was B. A. 344 εὐπειθές erkl. wird, ein gleichmäß gehender Wagen od. übh. ein tüchtiger; u. so von Sachen:<b class="b2"> tüchtig</b>, brauchbar, was so ist, wie es sein soll; βοῦς, [[ἵππος]], Xen. Mem. 4, 4, 5; [[ἵππος]] δ. τὴν γνάθον, mit gleichweichen Kinnbacken, Poll. 1, 196, im Ggstze von [[ἑτερόγναθος]]; vom Acker, dem πονηρόν entgeggstzt, Xen. Cyr. 8, 3, 38; – αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. 2, 149, gerade, vollkommen 100 Klafter. – Aber auch ἰητρός, Hippocr.; [[συγγραφεύς]], Luc. hist. conscr. 39. – b)<b class="b2"> gesetzmäßig</b>, recht; [[πηδάλιον]] Pind. P. 1, 86; [[λόγος]] Aesch. Suppl. 168; [[ψῆφος]] Eum. 675; [[γνώμη]] Soph. El. 551; [[μέμψις]] Ar. Plut. 10; [[λογισμός]], richtig, Dem. 60, 32; καὶ ὀρθὴ [[ὁδός]] 18, 15; auch καὶ ὀρθὴ καὶ [[ἀδιάφθορος]] [[ψυχή]] 18, 298; καὶ προσήκουσα [[ἀπολογία]] 19, 202, u. öfter [[κρίσις]], [[αἰτία]] u. ä., bes. bei den Rednern; [[χάριν]] [[παρασχεῖν]] Soph. O. C. 1494, gebührenden, wie Dem. 38, 25; δίκαια λέγειν, πράττειν, Soph. O. R. 280 O. C. 829; Plat. Gorg. 460 b u. sonst; – τὸ δίκαιον, das Recht, Aesch. Prom. 187; Ar. Ach. 645; τὸ δίκαιον οὕτω ἔφερε, das Recht brachte es so mit sich, Her. 7, 137; μετὰ τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου Plat. Apol. 32 c, u. oft bei den Rednern; auch = ein <b class="b2">Rechtsgrund</b>; δίκαια, ἃ ἔχομεν Thuc. 3, 54; ὑπάρχει μοι καὶ τοῦτο τὸ δίκαιον Dem. 12, 21; vgl. 22, 70; τὰ τούτου τοῦ ἀγῶνος δίκαια 25, 1; τὰ τῶν προγόνων καλὰ καὶ δίκαια, Ehre u. Recht, 18, 63; τὰ παρ' ἐμοῦ δ. Aesch. 1, 196; δίκαια λέγειν, Recht haben, Soph. O. R. 280; Thuc. 2, 72; aber τὰ δίκαια πράξασθαί τινα, Einen zur gebührenden Strafe ziehen, Aesch. Ag. 812; adverb., τό γε δίκαιον, und das mit Recht, Plat. Crat. 412 d; ὥς γε τὸ δίκαιον Legg. II, 659 b; ὥςπερ τὸ δ., wie es recht ist, Lach. 181 c; τῶν δικαίων τυγχάνειν, sein Recht erlangen, D. Hal. 5, 66; τὰ δίκαια ἔχειν, λαμβάνειν, vom gebührenden Solde, Xen. An. 7, 7, 14. 17; vgl. Hell. 7, 4, 4; τὰ δ. τοῖς ξένοις ποιεῖν Plut. Dion. 40; πάντα τὰ δίκαια ποιεῖν τινι, Einem alles erweisen, was er billiger Weise erwarten kann, Arat. 48. Auch gegenseitige rechtliche Verhältnisse, Verträge, τὰ [[πρός]] τινα δ. Pol. 3, 21, 10; τὰ πρὸς Σύλλαν δ. Plut. Lucull. 3; ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις D. Hal. 3, 51. – Die Vbdgn ἐκ τοῦ δικαίου, σὺν τῷ δικαίῳ, [[κατά]] u. παρὰ τό δίκαιον s. unter den Präpositionen. – Sehr gewöhnl. δίκαιόν ἐστι, mit folgdm inf., τὸν σέβοντ' εὐεργετεῖν Aesch. Eum. 695; ἐμὲ φράζειν, es ist recht, billig, daß ich sage, Her. 1, 39; Plat. u. A.; wofür noch üblicher die Attraction: δίκαιός εἰμι τῶνδ' ἀπηλλάχθαι κακῶν, es ist billig, daß ich befreit bin, Soph. Ant. 396; vgl. Ar. Nubb. 1265; δίκαιός εἰμι [[οὔνομα]] τοῦτο φέρεσθαι, ich verdiene, Her. 1, 32; u. so bei Att.; Thuc. 1, 40; δίκαιοί εἰσιν ἀπιστότατοι εἶναι, sie sind berechtigt, bes. mißtrauisch zu sein, 4, 7; δίκαιοί ἐστε γνώμην ἔχειν, ἐλεεῖν, Andoc. 1, 3; Is. 5, 35; δικαιότατος γὰρ εἶ τοὺς λόγους ἀπαγγέλλειν, es ziemt sich, daß du gerade, Plat. Conv. 172 b, wie auch Xen. An. 5, 9, 3 οὓς ἐδόκουν δικαιοτάτους εἶναι die richtige Lesart ist; τούτου τὴν αἰτίαν ἔχειν οὗτός ἐστιν δ., es ist recht, daß er, Dem. 18, 4; – Sp. Der Zusammenhang entscheidet, ob es zu übersetzen:<b class="b2"> werth, befugt, verpflichtet sein</b>. – Adv. δικαίως, z. B. μνᾶσθαι (s. oben), gerechter, billiger Weise, bei Dichtern u. in Prosa; δικαίως [[ἐμός]] Soph. Ai. 456, in Wahrheit mein eigen. – Compar. gew. δικαιότερος, nach E. M. 31, 8 u, Eust. 1441, 23 auch δικαιέστερος; – δικαιοτέρως, Isocr. antid. §. 181; δικαιότατα, Ar. Av. l 222. | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0626.png Seite 626]] ([[δίκη]]), zuweilen 2 End.; Eur. Heracl. 902; I. T. 1202; vgl. Aesch. Spt. 626; u. bei Sp., wie D. Sic. 5, 72 u. Alciphr. 3, 23; – der <b class="b2">nach Sitten. Brauch</b> handelt (vgl. [[δίκη]]), z. B. οὐκ ἐθέλουσι δικαίως μνᾶσθαι Od. 14, 90. Gew. = <b class="b2">gerecht</b>, der seine Pflichten gegen Götter u. Menschen erfüllt, von Hom. an überall; im Ggstz von [[δυσσεβής]], Aesch. Spt. 580, wo es 592 neben [[σώφρων]], [[ἀγαθός]], [[εὐσεβής]] steht; [[Χείρων]] ist δικαιότατος Κεντααρων, Il. 11, 832, von Epaphroditos in den Scholl. φιλοξενώτατος erklärt; denn die Pflichten gegen Fremde sind bes. im [[δίκαιος]] einbegriffen, machen den Menschen zum wohlgesitteten; vgl. Odyss. 6, 120 [[τέων]] [[αὖτε]] βροτῶν ἐς γαῖαν [[ἱκάνω]]; ἦ ῥ' οἵ γ' ὑβρισταί τε καὶ ἄγριοι οὐδὲ δίκαιοι, ἦε φιλόξεινοι, [[καί]] [[σφιν]] [[νόος]] ἐστὶ [[θεουδής]]. Uebrigens ist zu Iliad. 11, 832 in den Scholl. noch bemerkt τὸ ὑπερθετικὸν κεῖται ἀντὶ τοῦ ἀπολύτου· ἔστι δὲ ὁ [[μόνος]] ἐν Κενταύροις [[δίκαιος]]. ὅμοιον δὲ τούτῳ τὸ »μελάντερον ἠύτε [[πίσσα]] (Iliad. 4, 277)«; also etwa »der (sehr) gerechte unter den Centauren«. Iliad. 13, 6 Ἀβίων τε, δικαιοτάτων ἀνθρώπων, vgl. Scholl. Bei Plat. Gorg. 507 b wird [[δίκαιος]] auf das Verhalten gegen die Menschen, [[ὅσιος]] auf das gegen die Götter bezogen; περὶ τὴν πόλιν, Ar. Plut. 588. – Nach Arist. Eth. Nic. 5, 2, 8 διώρισται τὸ δίκαιον τό τε νόμιμον καὶ τὸ [[ἶσον]]. Insbesondere ist [[δίκαιος]]: – a) <b class="b2">gleichmäßig</b>; [[ἅρμα]] οὐ δίκαιον ἀδίκων ίππων συνεζευγμένων Xen. Cyr. 2, 2, 26, was B. A. 344 εὐπειθές erkl. wird, ein gleichmäß gehender Wagen od. übh. ein tüchtiger; u. so von Sachen:<b class="b2"> tüchtig</b>, brauchbar, was so ist, wie es sein soll; βοῦς, [[ἵππος]], Xen. Mem. 4, 4, 5; [[ἵππος]] δ. τὴν γνάθον, mit gleichweichen Kinnbacken, Poll. 1, 196, im Ggstze von [[ἑτερόγναθος]]; vom Acker, dem πονηρόν entgeggstzt, Xen. Cyr. 8, 3, 38; – αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. 2, 149, gerade, vollkommen 100 Klafter. – Aber auch ἰητρός, Hippocr.; [[συγγραφεύς]], Luc. hist. conscr. 39. – b)<b class="b2"> gesetzmäßig</b>, recht; [[πηδάλιον]] Pind. P. 1, 86; [[λόγος]] Aesch. Suppl. 168; [[ψῆφος]] Eum. 675; [[γνώμη]] Soph. El. 551; [[μέμψις]] Ar. Plut. 10; [[λογισμός]], richtig, Dem. 60, 32; καὶ ὀρθὴ [[ὁδός]] 18, 15; auch καὶ ὀρθὴ καὶ [[ἀδιάφθορος]] [[ψυχή]] 18, 298; καὶ προσήκουσα [[ἀπολογία]] 19, 202, u. öfter [[κρίσις]], [[αἰτία]] u. ä., bes. bei den Rednern; [[χάριν]] [[παρασχεῖν]] Soph. O. C. 1494, gebührenden, wie Dem. 38, 25; δίκαια λέγειν, πράττειν, Soph. O. R. 280 O. C. 829; Plat. Gorg. 460 b u. sonst; – τὸ δίκαιον, das Recht, Aesch. Prom. 187; Ar. Ach. 645; τὸ δίκαιον οὕτω ἔφερε, das Recht brachte es so mit sich, Her. 7, 137; μετὰ τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου Plat. Apol. 32 c, u. oft bei den Rednern; auch = ein <b class="b2">Rechtsgrund</b>; δίκαια, ἃ ἔχομεν Thuc. 3, 54; ὑπάρχει μοι καὶ τοῦτο τὸ δίκαιον Dem. 12, 21; vgl. 22, 70; τὰ τούτου τοῦ ἀγῶνος δίκαια 25, 1; τὰ τῶν προγόνων καλὰ καὶ δίκαια, Ehre u. Recht, 18, 63; τὰ παρ' ἐμοῦ δ. Aesch. 1, 196; δίκαια λέγειν, Recht haben, Soph. O. R. 280; Thuc. 2, 72; aber τὰ δίκαια πράξασθαί τινα, Einen zur gebührenden Strafe ziehen, Aesch. Ag. 812; adverb., τό γε δίκαιον, und das mit Recht, Plat. Crat. 412 d; ὥς γε τὸ δίκαιον Legg. II, 659 b; ὥςπερ τὸ δ., wie es recht ist, Lach. 181 c; τῶν δικαίων τυγχάνειν, sein Recht erlangen, D. Hal. 5, 66; τὰ δίκαια ἔχειν, λαμβάνειν, vom gebührenden Solde, Xen. An. 7, 7, 14. 17; vgl. Hell. 7, 4, 4; τὰ δ. τοῖς ξένοις ποιεῖν Plut. Dion. 40; πάντα τὰ δίκαια ποιεῖν τινι, Einem alles erweisen, was er billiger Weise erwarten kann, Arat. 48. Auch gegenseitige rechtliche Verhältnisse, Verträge, τὰ [[πρός]] τινα δ. Pol. 3, 21, 10; τὰ πρὸς Σύλλαν δ. Plut. Lucull. 3; ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις D. Hal. 3, 51. – Die Vbdgn ἐκ τοῦ δικαίου, σὺν τῷ δικαίῳ, [[κατά]] u. παρὰ τό δίκαιον s. unter den Präpositionen. – Sehr gewöhnl. δίκαιόν ἐστι, mit folgdm inf., τὸν σέβοντ' εὐεργετεῖν Aesch. Eum. 695; ἐμὲ φράζειν, es ist recht, billig, daß ich sage, Her. 1, 39; Plat. u. A.; wofür noch üblicher die Attraction: δίκαιός εἰμι τῶνδ' ἀπηλλάχθαι κακῶν, es ist billig, daß ich befreit bin, Soph. Ant. 396; vgl. Ar. Nubb. 1265; δίκαιός εἰμι [[οὔνομα]] τοῦτο φέρεσθαι, ich verdiene, Her. 1, 32; u. so bei Att.; Thuc. 1, 40; δίκαιοί εἰσιν ἀπιστότατοι εἶναι, sie sind berechtigt, bes. mißtrauisch zu sein, 4, 7; δίκαιοί ἐστε γνώμην ἔχειν, ἐλεεῖν, Andoc. 1, 3; Is. 5, 35; δικαιότατος γὰρ εἶ τοὺς λόγους ἀπαγγέλλειν, es ziemt sich, daß du gerade, Plat. Conv. 172 b, wie auch Xen. An. 5, 9, 3 οὓς ἐδόκουν δικαιοτάτους εἶναι die richtige Lesart ist; τούτου τὴν αἰτίαν ἔχειν οὗτός ἐστιν δ., es ist recht, daß er, Dem. 18, 4; – Sp. Der Zusammenhang entscheidet, ob es zu übersetzen:<b class="b2"> werth, befugt, verpflichtet sein</b>. – Adv. δικαίως, z. B. μνᾶσθαι (s. oben), gerechter, billiger Weise, bei Dichtern u. in Prosa; δικαίως [[ἐμός]] Soph. Ai. 456, in Wahrheit mein eigen. – Compar. gew. δικαιότερος, nach E. M. 31, 8 u, Eust. 1441, 23 auch δικαιέστερος; – δικαιοτέρως, Isocr. antid. §. 181; δικαιότατα, Ar. Av. l 222. | ||
}} | |||
{{ls | |||
|lstext='''δίκαιος''': [ῐ], -α, -ον, [[ὡσαύτως]] -ος, -ον, Εὐρ. [[Ἡρακλ]]. 901, Ι. Τ. 1202, Διόδ. 5. 72 ([[δίκη]]). Α. παρ’ Ὁμ. καὶ τοῖς παλαιοτέροις συγγραφ., Ι. ἐπὶ προσώπων, ὁ τηρῶν τὰ ἔθιμα καὶ [[νόμιμα]], Ὀδ. Γ. 52· ἰδίως ἐπὶ κοινωνικῆς τάξεως, [[καλῶς]] συντεταγμένος, πεπολιτισμένος, ὡς τὸ Λατ. humanus, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὰς ἀγρίας, ἀπολιτίστους φυλάς, ὑβρισταί τε καὶ [[ἄγριοι]] οὐδὲ δίκαιοι, ἀντίθ. φιλόξεινοι καί [[σφιν]] [[νόος]] ἐστὶ θεουδὴς Ὀδ. Ι. 175, Ν. 201, πρβλ. Θ. 575· [[οὕτως]] οἱ Γαλακτοφάγοι [[εἶναι]] δικαιότατοι, Ἰλ. Ν. 6· ὁ Χείρων [[εἶναι]] δικαιότατος Κενταύρων, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τοὺς ἀξέστους ἀδελφοὺς [[αὐτοῦ]], Ἰλ. Λ. 832, πρβλ. Θέογν. 314, 795· οὕτω καὶ δικαίη ζόη, [[κανονικός]], [[συνήθης]] [[τρόπος]] τοῦ ζῆν, ἀνεγνωρισμένος ὡς καλὸς καὶ ἀξιότιμος, Ἡρόδ. 2. 177· καὶ ἐν τῷ ἐπιρρ., δικαίως μνᾶσθαι, ἐπιζητῶ νὰ [[λάβω]] γυναῖκα [[προσηκόντως]], τιμίως, Ὀδ. Ξ. 90·- ὁ Σόλων μεταχειρίζεται τὸ ἐπίθ. ἐπὶ τῆς θαλάσσης, [[γαλήνιος]], [[ἤρεμος]], Ἀποσπ. 18. 4· ὑπὸ ζυγῷ λόφον δ. εἶχον, πιστῶς, ἐν ὑπακοῇ, Σοφ. Ἀντ. 292. 2) τηρῶν τοὺς νόμους ἢ κανόνας τοῦ ὀρθοῦ καὶ πρέποντος, «[[σωστός]]», ἀκριβὴς εἰς ὅλα τὰ καθήκοντα αὑτοῦ [[πρός]] τε τοὺς θεοὺς καὶ τοὺς ἀνθρώπους, [[ὅσιος]] καὶ [[δίκαιος]]· [[συχνάκις]] παρ’ Ὁμ. κτλ.· ἀντίθ. [[δυσσεβής]], Αἰσχύλ. Θήβ. 598, πρβλ. 610· βραδύτερον τοῦτο ἦτο δ. καὶ [[ὅσιος]], ἴδε Πλάτ. Γοργ. 507B· ὡς οὐσιαστ. =ὁ [[δίκαιος]] [[ἄνθρωπος]], Σοφ. Ἀντ. 741. ΙΙ. ἐπὶ πράξεων, κτλ., [[σύμφωνος]] πρὸς τὸ ὀρθόν, Ὅμ., κλπ.· ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ, διὰ [[πρᾶγμα]] ὀρθῶς λεχθέν, Ὀδ. Σ. 413. Β. Περὶ τῆς μεταγεν. χρήσεως, Ι. περὶ πραγμάτων δυνάμεθα νὰ παραδεχθῶμεν τὴν διαίρεσιν τοῦ Ἀριστοτέλους ἐν Ἠθ. Ν. 5. 2, 8 ([[ἔνθα]] [[ὅμως]] παράγει τὴν λέξιν ἐκ τοῦ [[δίχα]])· 1) ὡς τὸ [[ἴσος]], [[ὁμαλός]], [[ἰσόρροπος]], [[σύμμετρος]], ἅρμα δίκαιον, [[ὁμαλῶς]] κινούμενον, Ξεν. Κύρ. 2. 2, 26· δικαιόταται ἀντιρροπαὶ Ἱππ. Ἄρθρ. 783· δικαιότατα μοχλεύειν [[αὐτόθι]]· -[[ὀρθός]], [[ἴσος]], [[ἀπροσωπόληπτος]], «ἀμερόληπτος», [[βάσανος]] Ἀντιφῶν 112. 23. β) κατὰ νόμους [[ἀκριβής]], [[αὐστηρός]], τῷ δικαιοτάτῳ τῶν λόγων. Ἡρόδ. 7. 108, πρβλ. Θουκ. 3. 44· πάντα δικαίως ἡμῑν τετήρηται Δημ. 515· 13· δικαίως ἐξετάζειν ὁ αὐτ. 564. 16·- ἐπὶ ἀριθμῶν, αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι Ἡρόδ. 2. 149. 2) [[ὀρθός]], [[νόμιμος]], ἰδίως τὸ δίκαιον, ἀντίθ. τὸ ἄδικον, Ἡρόδ. 1. 96, Αἰσχύλ. Πρ. 187, κτλ.· τὰ δίκαια κἄδικα Ἀριστοφ. Νεφ. 99, πρβλ. Ἀνδοκ. 17. 38· τὰ ἴσα καὶ δίκαια (ἴδε ἐν λ. [[ἴσος]] Ι. 2)· τοὐμὸν δ., «τὸ δίκῃο μου», Εὐρ. Ι. Α. 810· ἐλθεῖν ἐπὶ τοῦτο τὸ δίκαιον, Ἀντιφῶν 144. 14· τὰ δ. ποιεῖν τινι, [[κάμνω]] εἴς τινα ὅ,τι [[εἶναι]] ὀρθὸν καὶ δίκαιον, Ξεν. Ἑλλ. 5. 3, 10, κτλ.· τὰ δ. ἔχειν, λαμβάνειν, ἔχω, [[λαμβάνω]] ὅ,τι [[εἶναι]] δίκαιον, ὁ αὐτ. Ἀν. 7. 7, 14 καὶ 17· -τὰ δ. πράττεσθαί τινα, ἐπιβάλλειν τινὶ τὴν πρέπουσαν ποινήν, τιμωρεῖν τινα, Αἰσχύλ Ἀγ. 812· -ἐκ τοῦ δικαίου =δικαίως, Ἀριστοφ. Ὄρν. 1435, Θουκ. 2. 89· [[μετὰ]] τοῦ δ. Λυσ. 191. 33· -τὸ δίκαιον [[εἶναι]] [[ὡσαύτως]] τὸ ὀφειλόμενον, [[νόμιμος]] [[ἀπαίτησις]], Θουκ. 3. 54, Δημ. 572. 14, κτλ.· τὰ πρὸς ἀλλήλους δίκαια, ἀμοιβαῖαι ὑποχρεώσεις ἢ συμφωνίαι, Πολύβ. 3. 21, 10· ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις, ἐπὶ ὡρισμένοις τισὶν ὅροις, Διον. Ἁλ. 3. 51·- ἐπίρρ., ὀρθῶς, Ἡρόδ. 6.137, Αἰσχύλ. Ἀγ. 376, κτλ. ΙΙ. ἐπὶ προσώπων τε καὶ πραγμάτων, ὡς τὸ Λατ. justus, [[πρέπων]] καὶ [[ὀρθός]], ἁρμόζων, δ. τοῦδε τοῦ φόνου ῥαφεὺς Αἰσχύλ. Ἀγ. 1604· [[κόσμος]] οὐ φέρειν [[δίκαιος]] ὁ αὐτ. Εὐμ. 55· [[σχῆμα]] σώματος Ἱππ. Ἄρθρ. 832· δ. πρὸς πᾶσαν ὁμιλίαν, [[κατάλληλος]], [[ἐπιτήδειος]] εἰς.., ὁ αὐτ. 19. 22· ἵππον δ. ποιεῖσθαί τινι, [[κάμνω]] ἵππον κατάλληλον πρὸς χρῆσιν ἑτέρου, Ξεν. Ἀπομν. 4. 4, 5, πρβλ. Κυν. 7, 4· [[ἀλλά]], [[ἵππος]] δ. τὴν σιαγόνα, ἔχων καλὸν [[στόμα]], [[Πολυδ]]. Α΄, 196. 2) [[πραγματικός]], [[γνήσιος]], συγγραφεὺς Λουκ. Ἱστ. Συγγραφ. 39· [[εἴπερ]] δικαίως ἔστ’ ἐμὸς, ἐὰν ἀληθῶς, [[ὄντως]] [[εἶναι]] [[ἰδικός]] μου, Σοφ. Αἴ. 547· οὐ δικαίου πολίτου, δὲν [[εἶναι]] [[ἔργον]] ἀληθοῦς, γνησίου, πιστοῦ πολίτου, δὲν ἀνήκει, δὲν ἁρμόζει εἰς.., Δημ. 34. 15. 3) καλὸς, [[πρέπων]], [[μέτριος]] Θουκ. 1. 76·- δικαίως, εὐλόγως, ὁ αὐτ. 6. 34, πρβλ. Σοφ. Ο. Τ. 675·- συγκρ. -οτέρως Ἰσοκρ. Ἀντιδ. 181, κοινότερον -ότερον· ὑπερθ. -ότατα Ἀριστοφ. Ὄρν. 1222. Γ. Παρὰ πεζοῖς σημειωτέα ἡ προσωπ. σύνταξ., δίκαιός εἰμι, =δίκαιόν ἐστιν ἐμέ· μετ’ ἀπαρ., δίκαιοί ἐστε ἰέναι, =δίκαιόν ἐστιν ὑμᾶς.., Ἡρόδ. 9. 60, πρβλ. 8. 137· δ. εἰμι ἔχειν ὁ αὐτ. 9. 27· δ. εἰμι κολάζειν, ἔχω τὸ [[δικαίωμα]] νὰ τιμωρῶ, Ἀριστοφ. Νεφ. 1434· δ. ἐστι περιπεσεῖν κακοῖς Ἀντιφῶν 123. 17· δ. εἰσι ἀπιστότατοι [[εἶναι]], ἔχουσι δίκαιον νὰ δυσπιστῶσι, Θουκ. 4. 17· δ. βλάπτεσθαι Λυσ. 159. 6· δ. ἐστιν ἀπολωλέναι, dignus est qui pereat, Δημ. 74. 26· ὁ [[σπουδαῖος]] ἄρχειν δ., ἔχει [[δικαίωμα]] νὰ…, [[εἶναι]] δίκαιον νὰ…, Ἀριστ. Πολ. 3. 16, 10· σπανιώτερον ἐν τῷ συγκρ. καὶ ὑπερθ., δικαιότεροι χαρίζεσθαι Λυσ. 161. 13· δικαιότατος εἶ ἀπαγγέλλειν Πλάτ. Συμπ. 172B· πρβλ. [[κύριος]] Ι. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπρόσωπ. [[σύνταξις]], δίκαιόν ἐστι, μετ’ ἀπαρ., [[ὡσαύτως]] [[εἶναι]] [[δόκιμος]], ὡς Ἡρόδ. 1. 39, Αἰσχύλ. Πρ. 611, κτλ.· [[ὡσαύτως]] κατὰ πλ., δίκαια γὰρ τόνδ’ εὐτυχεῑν Σοφ. Αἴ. 1126, πρβλ. Τρ. 495, 1116. -Ἐνίοτε δὲ εὑρίσκομεν καὶ δικαίως ἂν μετ’ εὐκτ., ὡς Πλάτ. Φαίδρ. 276A, Πολ. 331A. Δ. Ἐπίρρ. -ως, ἴδε ἀνωτ. Α Ι, Β ΙΙ, III, V, VI. [δικαίων [[μετὰ]] τῆς παραληγούσης βραχείας ἐν Ὀρφ. Ἀποσπ. 2. 2, [[ὅπερ]] ὑποδεικνύει τύπον δίκᾱος· καὶ παρ’ Ἡσυχ. ἔχομεν οὐ δίκαον· οὐ δίκαιον· -πρβλ. δείλαιος δείλαος, παλαιὸς πάλαος]. | |||
}} | }} |