δέκατος: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=-η, -ο (AM [[δέκατος]], -η, -ον)<br />Ι. αυτός που έχει τον αριθμό [[δέκα]] στην [[αρίθμηση]] [[κατά]] [[σειρά]]<br />II. <b>το θηλ. ως ουσ.</b> η δέκατη και η [[δεκάτη]] (AM [[δεκάτη]])<br /><b>1.</b> η δέκατη [[μέρα]] του [[μήνα]]<br /><b>2.</b> το ένα δέκατο ποσότητας προϊόντων ή άλλων αγαθών<br /><b>3.</b> [[προσφορά]] του ενός δεκάτου της παραγωγής ως [[θυσία]] σε θεό<br /><b>4.</b> η υποχρεωτική [[προσφορά]] του ενός δεκάτου της παραγωγής ή εισοδημάτων στο [[κράτος]], σε άρχοντα, ιδιοκτήτη κ.λπ.<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[τελωνειακός]] [[δεσμός]] επί τών εμπορευμάτων τών πλοίων<br /><b>2.</b> [[εορτή]] [[κατά]] τη δέκατη [[μέρα]] από τη [[γέννηση]] παιδιού, [[κατά]] την οποία του έδιναν και τ' όνομα του<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «τήν δεκάτην θύειν» ή «δεκάτην [[ὑπέρ]] τινος ἑστιᾱσαι» — η [[παράθεση]] γεύματος [[κατά]] τη δέκατη [[μέρα]] από τη [[γέννηση]]<br />III. <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>το δέκατο</i> (AM δέκατον)<br />το ένα δέκατο, το ένα από τα [[δέκα]] ίσα μέρη στα οποία έχει διαιρεθεί [[κάτι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>τα δέκατα</i><br />ο [[πυρετός]] που ανεβάζει τον υδράργυρο του θερμομέτρου [[μερικά]] δέκατα [[πάνω]] από την κανονική [[θερμοκρασία]] του σώματος.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. [[δέκατος]] ανάγεται σε ΙΕ <i>dekm</i>-<i>to</i>-<i>s</i> <span style="color: red;"><</span> <i>dekm</i> «[[δέκα]]» με [[παρέκταση]] σε -<i>t</i>- (<b>[[πρβλ]].</b> λιθ. <i>dešimtas</i>, αρχ. σλαβ. <i>deseto</i>. γοτθ. <i>taihunda</i>)].

}}