ἕλκω: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=και ελκύω (AM [[ἕλκω]] και [[ἑλκύω]])<br /><b>1.</b> [[σέρνω]], [[τραβώ]] κάποιον ή [[κάτι]] [[προς]] το [[μέρος]] μου<br /><b>2.</b> [[προσελκύω]], [[σαγηνεύω]]<br /><b>3.</b> (για [[πλοίο]]) [[καθελκύω]], [[τραβώ]] από την [[ξηρά]] στη [[θάλασσα]]<br /><b>4.</b> (για [[πλοίο]]) [[ρυμουλκώ]]<br /><b>5.</b> (για [[άροτρο]], [[άμαξα]], [[μηχανή]]) κινούμαι [[προς]] τα [[εμπρός]], σέρνοντας [[πίσω]] μου<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «[[έλκω]] το [[γένος]]» — [[κατάγομαι]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[σέρνω]] με τη βία, [[αιχμαλωτίζω]]<br /><b>αρχ.</b><br />Ι. 1. [[σπαράζω]], [[σέρνω]] και [[κομματιάζω]]<br /><b>2.</b> [[δυσφημώ]], [[διασύρω]]<br /><b>3.</b> έχω ως επακόλουθο<br /><b>4.</b> [[τεντώνω]] τη [[νευρά]] του τόξου<br /><b>5.</b> [[τραβώ]] το [[σπαθί]] από τη [[θήκη]]<br /><b>6.</b> (για ναύτες) [[ανοίγω]] πανιά<br /><b>7.</b> [[κωπηλατώ]]<br /><b>8.</b> [[σηκώνω]] [[ψηλά]]<br /><b>9.</b> [[σέρνω]] κάποιον στα δικαστήρια<br /><b>10.</b> [[τραβώ]] με τη βία για [[ασέλγεια]]<br /><b>11.</b> [[αναρροφώ]]<br /><b>12.</b> (για μεθύστακες) [[πίνω]] υπερβολικά<br /><b>13.</b> παρατείνομαι, [[εξακολουθώ]]<br /><b>14.</b> [[καθυστερώ]]<br /><b>15.</b> [[χορεύω]]<br /><b>16.</b> (για πράγματα) [[ζυγίζω]], έχω [[βάρος]]<br /><b>17.</b> [[αντλώ]] από μια [[πηγή]], [[παραλαμβάνω]]<br /><b>18.</b> [[προσλαμβάνω]]<br /><b>19.</b> [[κατεργάζομαι]] μαλακή ύλη, [[πλάθω]]<br /><b>20.</b> [[γυμνάζω]]<br /><b>21.</b> <b>μέσ.</b> [[τραβώ]] τα μαλλιά μου<br /><b>22.</b> [[καταρρέω]]<br /><b>23.</b> <b>φρ.</b> α) «[[ἕλκω]] μαστόν» — [[θηλάζω]]<br />β) «[[ἕλκω]] βίοτον, ζωάν» — ζω άθλια ζωή<br />γ) «προφάσεις [[ἕλκω]]» [[προβάλλω]] πρόχειρες δικαιολογίες<br />ΙΙ. (η μτχ. ενεστ. αρσ.) <i>ὁ ἑλκόμενος</i><br /><b>φρ.</b> «ὁ ἑλκόμενος [[Χριστός]]» — η [[απεικόνιση]] του Χριστού που σύρεται να σταυρωθεί.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. [[έλκω]] αποτελεί αρχαίο θεματικό ενεστώτα που συνδέεται [[πιθανώς]] με τοχαρ. Β. <i>salk</i> «[[σύρω]], [[τραβώ]]» και αλβ. <i>helq</i>. Κατά την [[κλίση]] του το ρ. [[έλκω]] εμφανίζει [[τρία]] θέματα που μαρτυρούνται και σε ορισμένα παράγωγα και [[σύνθετα]]: Το [[θέμα]] <i>ελκ</i>- μαρτυρείται στον ενεστώτα και στον μέλλοντα (<b>[[πρβλ]].</b> <i>έλξω</i>), το [[θέμα]] <i>ελκη</i>-, με [[παρέκταση]] σε -<i>η</i>-, εμφανίζεται μόνο στους ομηρικούς τύπους <i>ελκήσω</i>, <i>ελκήσαι</i>, <i>ελκηθήναι</i>, ενώ το [[θέμα]] <i>ελκυ</i>- (<b>[[πρβλ]].</b> <i>ελκύω</i>, <i>έλκυσις</i>), που [[είναι]] μεταγενέστερο, αποτελεί αναλογικό σχηματισμό [[προς]] το <i>ερύ</i>-<i>ω</i>. Σε ορισμένα παράγωγα του ρήματος [[έλκω]] εμφανίζεται η ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] του θέματος <i>ελκ</i>- (<b>[[πρβλ]].</b> [[ολκός]], [[ολκή]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[έλκηθρο]], [[έλκυση]], [[ελκυσμός]], [[ελκυστήρας]], <i>έλκυστρο</i>, [[έλξη]], [[ολκή]], [[ολκός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ελκηδόν]], [[ελκηθμός]], [[ελκητήρ]], [[ελκτός]], <i>ελκύσιμος</i>, [[έλκυσμα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[έλκημα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[ελκεσίπεπλος]], <i>ελκεσίχειρος</i>, [[ελκετρίβων]], [[ελκεχίτων]]. (Β' συνθετικό) [[εφέλκω]], [[παρέλκω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>αμφέλκω</i>, [[ανέλκω]], [[ανθέλκω]], [[αντιμεθέλκω]], <i>αντιπεριέλκω</i>, [[αφέλκω]], [[διέλκω]], [[εισέλκω]], <i>ενέλκω</i>, [[εξέλκω]], [[επανέλκω]], [[επεξέλκω]], [[καθέλκω]], [[μεθέλκω]], [[προανέλκω]], [[προαφέλκω]], [[προέλκω]], [[προσκαθέλκω]], [[συγκαθέλκω]], [[συμπεριέλκω]], [[συνανέλκω]], [[συνανθέλκω]], [[συνέλκω]], [[συνεφέλκω]], [[υπανέλκω]], [[υφέλκω]]].

}}