3,274,159
edits
πῆμα: Difference between revisions
6
(32) |
(6) |
||
| Line 27: | Line 27: | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=τὸ, Α<br /><b>1.</b> [[πάθημα]], [[δυστύχημα]], [[συμφορά]] («[[πῆμα]] θεὸς Δαναοῑσι κυλίνδει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> (για τους άθλους που επιβλήθηκαν στον Ηρακλή) [[βαρύς]] [[μόχθος]] («πολλῶν σοφιστὴς πημάτων ἐγιγνόμην», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (<b>για πρόσ.</b>) ὁλεθρος, [[καταστροφή]], [[βάσανο]], [[πληγή]] («[[πῆμα]] κακὸς [[γείτων]] ὅσσον τ' ἀγαθὸς μέγα [[ὄνειαρ]]», <b>Ησίοδ.</b>)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[πῆμα]] ἐπὶ πήματι κεῑται»<br /><b>μτφ.</b> (στον <b>Ηρόδ.</b>) το ολέθριο [[σίδερο]], δηλ. το [[ξίφος]] που σφυρηλατείται [[πάνω]] στο σιδερένιο [[αμόνι]] του σιδηρουργού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ποιητική λ., αβέβαιης ετυμολ., που δηλώνει μια [[κατάσταση]] και εμφανίζει κατάλ. -<i>μα</i> (<b>πρβλ.</b> <i>σή</i>-<i>μα</i>, <i>σώ</i>-<i>μα</i>). Οι πιο πιθανές, από μορφολογική [[άποψη]], συνδέσεις της λ. [[είναι]] με: αβεστ. <i>p</i><i>ā</i><i>man</i>- «[[ονομασία]] αρρώστιας του δέρματος», αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>man</i>- «[[αρρώστια]] του δέρματος», ενώ το αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>pman</i>- «[[πόνος]], [[λύπη]], [[ταραχή]], [[βλάβη]]» (κατ' [[επίδραση]] του <i>p</i><i>ā</i><i>pa</i>- «[[κακός]]») βρίσκεται από σημασιολογική [[άποψη]] πιο [[κοντά]] στη λ. [[πῆμα]]. Έχει, [[επίσης]], προταθεί η [[σύνδεση]] της λ. με ελλ. τύπους όπως [[ταλαίπωρος]], [[πηρός]], [[πένομαι]], [[πένθος]] ή με το λατ. <i>patior</i> «[[πάσχω]]». Η [[οικογένεια]] της λ. [[πῆμα]] [[είναι]] αρχαϊκή και η [[χρήση]] της υποχώρησε [[νωρίς]]]. | |mltxt=τὸ, Α<br /><b>1.</b> [[πάθημα]], [[δυστύχημα]], [[συμφορά]] («[[πῆμα]] θεὸς Δαναοῑσι κυλίνδει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> (για τους άθλους που επιβλήθηκαν στον Ηρακλή) [[βαρύς]] [[μόχθος]] («πολλῶν σοφιστὴς πημάτων ἐγιγνόμην», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (<b>για πρόσ.</b>) ὁλεθρος, [[καταστροφή]], [[βάσανο]], [[πληγή]] («[[πῆμα]] κακὸς [[γείτων]] ὅσσον τ' ἀγαθὸς μέγα [[ὄνειαρ]]», <b>Ησίοδ.</b>)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[πῆμα]] ἐπὶ πήματι κεῑται»<br /><b>μτφ.</b> (στον <b>Ηρόδ.</b>) το ολέθριο [[σίδερο]], δηλ. το [[ξίφος]] που σφυρηλατείται [[πάνω]] στο σιδερένιο [[αμόνι]] του σιδηρουργού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ποιητική λ., αβέβαιης ετυμολ., που δηλώνει μια [[κατάσταση]] και εμφανίζει κατάλ. -<i>μα</i> (<b>πρβλ.</b> <i>σή</i>-<i>μα</i>, <i>σώ</i>-<i>μα</i>). Οι πιο πιθανές, από μορφολογική [[άποψη]], συνδέσεις της λ. [[είναι]] με: αβεστ. <i>p</i><i>ā</i><i>man</i>- «[[ονομασία]] αρρώστιας του δέρματος», αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>man</i>- «[[αρρώστια]] του δέρματος», ενώ το αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>pman</i>- «[[πόνος]], [[λύπη]], [[ταραχή]], [[βλάβη]]» (κατ' [[επίδραση]] του <i>p</i><i>ā</i><i>pa</i>- «[[κακός]]») βρίσκεται από σημασιολογική [[άποψη]] πιο [[κοντά]] στη λ. [[πῆμα]]. Έχει, [[επίσης]], προταθεί η [[σύνδεση]] της λ. με ελλ. τύπους όπως [[ταλαίπωρος]], [[πηρός]], [[πένομαι]], [[πένθος]] ή με το λατ. <i>patior</i> «[[πάσχω]]». Η [[οικογένεια]] της λ. [[πῆμα]] [[είναι]] αρχαϊκή και η [[χρήση]] της υποχώρησε [[νωρίς]]]. | ||
}} | |||
{{lsm | |||
|lsmtext='''πῆμα:''' -ατος, τό (πρβλ. [[πάσχω]]),·<br /><b class="num">I.</b> [[πόνος]], [[δυστυχία]], [[συμφορά]], [[θλίψη]], όλεθρος, σε Όμηρ. κ.λπ.· <i>πήματα ἐπὶ πήμασι</i>, [[συμφορά]] πάνω στη [[συμφορά]], σε Σοφ.· <i>πῆμ' ἐπὶ πήματι κεῖται</i>, το [[ξίφος]] σφυρηλατείται πάνω στο [[αμόνι]], σε Χρησμ. [[παρά]] Ηροδ.<br /><b class="num">II.</b> λέγεται για ανθρώπους, συμφορές, δυστυχίες, [[βυθίζω]] στα συντρίμμια, [[καταστρέφω]] και με ηπιότερη [[σημασία]], [[λυπάμαι]], καταθλίβομαι, σε Όμηρ., Τραγ.· [[πημαίνω]] τὴν γῆν, την [[καταστρέφω]], σε Ηρόδ.· απόλ., κάνω [[κακό]], σε Ομήρ. ιλ. — Παθ., [[υποφέρω]] από [[πληγή]] ή [[βλάβη]], σε Ομήρ. Οδ., Αισχύλ. κ.λπ.· <i>ἴσθιπημανούμενος</i>, μάθε ότι θα δυστυχήσεις, σε Σοφ. | |||
}} | }} | ||