πλείων: Difference between revisions

4,145 bytes added ,  3 January 2019
2b
(nl)
(2b)
Line 36: Line 36:
{{elnl
{{elnl
|elnltext=πλείων -ον [πολύς] comp., zie πολύς en superl. πλεῖστος; nom. m. en f. πλείων en πλέων, n. πλεῖον πλέον en Att. πλεῖν; acc. sing. m. en f. πλείω en πλείονα; plur. nom. πλείους en πλείονες, n. πλείω en πλείονα; acc. πλείους en πλείονας, plur. ook πλέες, acc. πλέᾰς, dat. plur. πλεόνεσσι; Ion. sing. πλέων n. πλέον en πλεῦν, gen. πλεῦνος, dat. πλέονι, acc. πλέω en πλεῦνα; plur. πλεῦνες, n. πλέονα en πλέω, gen. πλεόνων en πλεύνων, dat. πλέοσι, acc. πλεῦνας, meer als adj. (groter in aantal, omvang, duur of belang) predicatief, met collect. meer:; παροίχωκεν... πλέων νὺξ τῶν δύω μοιράων de nacht was voor meer dan twee derde voorbij Il. 10.252; πλείω τὸν πλοῦν... ποιησάμενοι hun tocht verlengend Thuc. 8.39.3; ὁ δ ’ ὄχλος πλείων καὶ πλείων ἐπέρρει de menigte die toestroomde werd groter en groter Xen. Cyr. 7.5.39; meer, voordelig; met οὐδέν (en ww. v. ‘doen’): geen enkel voordeel:; οὐδὲν πλέον εἴργασμαι ik ben er niets mee opgeschoten Eur. Hipp. 284; οὐδὲν πλέον ποιῆσαι er niets mee opschieten And. 4.7 = οὐδὲν πλέον πρᾶξαι Eur. IA 1373; met τι (en ww. v. ‘doen’):; πλέον τί με ποιῆσαι ἀπολογούμενον (ik zou willen) dat ik er iets mee opschoot door me te verdedigen Plat. Ap. 19a; ook. τί πλέον: τί πλέον πλουτεῖν ἐστιν τούτων... ἀποροῦντα wat schiet je er mee op rijk te zijn als je aan die dingen gebrek hebt? Aristoph. Pl. 531. attr..; οὔτε ἐκείνῃ πλεῦνα χρόνον συνοικήσεις en evenmin zul jij nog langer met haar samenwonen Hdt. 9.111.5; met lidw. het grootste deel (van twee). τὴν... πλέω στρατιὴν ἀπῆκε het grootste deel van het leger stuurde hij weg Hdt. 6.81. subst. zonder lidw., met gen. partit. meer:; τίς ἀνὴρ πλέον τᾶς εὐδαιμονίας φέρει welk mens behaalt groter geluk? Soph. OT 1189; met gen. compar..; πολλῷ πλέον εἶχον τῶν Λακεδαιμονίων zij hadden een veel sterkere positie dan de Lacedaemoniërs Hdt. 9.70.2; πλέον alleen; πλέον ἔφερέ οἱ ἡ γνώμη κατεργάσεσθαι τὴν Ἑλλάδα het idee dat hij Griekenland zou veroveren had zijn voorkeur Hdt. 8.100.1; plur.. ἐς πλείονας οἰκεῖν een bestuur hebben in het belang van de meerderheid Thuc. 2.37.1. met lidw. en gen. partit. het grootste deel:; τὸ... πλεῖον... πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσι het leeuwendeel van het krijgswerk verrichten mijn handen Il. 1.165; τὰς πλεῦνας τῶν γυναικῶν de meerderheid van de vrouwen Hdt. 1.1.4; ἐπὶ τὸ πλέον ἵκεο μοίσας jij hebt de hoogste muzikaliteit bereikt Theocr. Id. 1.20; zonder gen. partit. οἱ πλέονες de meerderheid, de massa; Il. 5.673; het volk; Thuc. 8.73.3; eufem. van de doden; Aristoph. Eccl. 1073; lidw. semant. redundant:. τοῦ πλέονος... ὀρέγονται zij streven naar meer Thuc. 4.17.4; ἐς τὸ πλέον οὐκέτι προελθών zonder nog verder voorwaarts te gaan Thuc. 2.21.1; μή νύν μ ’ ἔρῃ τὰ πλείον ( α ) stel mij nu geen verdere vragen Soph. Ph. 576. adv. uitdrukkingen zonder lidw., acc. n. meer:; οὐ τοῦτο δειμαίνεις πλέον; ben je daar niet banger voor? Aeschl. PV 41; τῇ θαλάσσῃ ἤδη πλείω χρώμενοι toen zij al meer ervaring hadden met de zee Thuc. 1.3.4; vaak met ἤ, gen. compar. of πλέον alleen meer dan; πεινων... πλεῖν ἢ τρίακονθ ’ ἡμέρας meer dan 30 dagen honger lijdend Aristoph. Ach. 858; πλεῖν ἢ μαίνομαι ik ben er meer dan dol op Aristoph. Ran. 103; πλεῖν ἑξακοσίους τὸν ἀριθμόν (vogels) meer dan 600 in getal Aristoph. Av. 1251; κώμας... οὐ πλέον εἴκοσι σταδίων ἀπεχούσας dorpen die niet verder dan 20 stadiën verwijderd waren Xen. An. 3.2.34; met lidw., acc. n. (voor) het grootste deel:; ἡσύχαζον τὸ πλέον τοῦ χρόνου het grootste deel van de tijd kwamen ze niet in beweging Thuc. 1.118.2; ἔστιν ὁ πόλεμος οὐχ ὅπλων τὸ πλέον ἀλλὰ δαπάνης de oorlog is in hoofdzaak geen kwestie van wapens maar van geld Thuc. 1.83.2; het meeste:. βλαψόμεθα τὰ πλείω wij zullen de grootste schade lijden Thuc. 1.81.4. met prep..; ὅπως ἐπὶ πλέον ὁ σῖτος ἀντίσχῃ opdat de proviand voor langere tijd voldoende zou zijn Thuc. 1.65.1; ἐπὶ πλέον διηγήσασθαι uitvoeriger vertellen Thuc. 6.54.1; met gen. comp. of ἤ:. σὲ... τῶνδ ’ ἐς πλέον... σέβω u acht ik hoger dan deze mensen hier Soph. OT 700; ἐπὶ πλέον τῶν ἄλλων ἰσχύσας in hogere mate dan de anderen sterk geworden Thuc. 1.9.3; ἀφ ’ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο op basis van wat hij uitvoeriger dan de anderen te horen kreeg Thuc. 7.48.2; περὶ πλείονος ποιεῖσθαι van meer belang achten Xen. An. 7.7.44. vaste formules:. τὸ δὲ πλέον, ἦλθον... en wat belangrijker is, ik kwam... Eur. Suppl. 148; τί πλέον; … en verder? nou en? Luc. 79.5.
|elnltext=πλείων -ον [πολύς] comp., zie πολύς en superl. πλεῖστος; nom. m. en f. πλείων en πλέων, n. πλεῖον πλέον en Att. πλεῖν; acc. sing. m. en f. πλείω en πλείονα; plur. nom. πλείους en πλείονες, n. πλείω en πλείονα; acc. πλείους en πλείονας, plur. ook πλέες, acc. πλέᾰς, dat. plur. πλεόνεσσι; Ion. sing. πλέων n. πλέον en πλεῦν, gen. πλεῦνος, dat. πλέονι, acc. πλέω en πλεῦνα; plur. πλεῦνες, n. πλέονα en πλέω, gen. πλεόνων en πλεύνων, dat. πλέοσι, acc. πλεῦνας, meer als adj. (groter in aantal, omvang, duur of belang) predicatief, met collect. meer:; παροίχωκεν... πλέων νὺξ τῶν δύω μοιράων de nacht was voor meer dan twee derde voorbij Il. 10.252; πλείω τὸν πλοῦν... ποιησάμενοι hun tocht verlengend Thuc. 8.39.3; ὁ δ ’ ὄχλος πλείων καὶ πλείων ἐπέρρει de menigte die toestroomde werd groter en groter Xen. Cyr. 7.5.39; meer, voordelig; met οὐδέν (en ww. v. ‘doen’): geen enkel voordeel:; οὐδὲν πλέον εἴργασμαι ik ben er niets mee opgeschoten Eur. Hipp. 284; οὐδὲν πλέον ποιῆσαι er niets mee opschieten And. 4.7 = οὐδὲν πλέον πρᾶξαι Eur. IA 1373; met τι (en ww. v. ‘doen’):; πλέον τί με ποιῆσαι ἀπολογούμενον (ik zou willen) dat ik er iets mee opschoot door me te verdedigen Plat. Ap. 19a; ook. τί πλέον: τί πλέον πλουτεῖν ἐστιν τούτων... ἀποροῦντα wat schiet je er mee op rijk te zijn als je aan die dingen gebrek hebt? Aristoph. Pl. 531. attr..; οὔτε ἐκείνῃ πλεῦνα χρόνον συνοικήσεις en evenmin zul jij nog langer met haar samenwonen Hdt. 9.111.5; met lidw. het grootste deel (van twee). τὴν... πλέω στρατιὴν ἀπῆκε het grootste deel van het leger stuurde hij weg Hdt. 6.81. subst. zonder lidw., met gen. partit. meer:; τίς ἀνὴρ πλέον τᾶς εὐδαιμονίας φέρει welk mens behaalt groter geluk? Soph. OT 1189; met gen. compar..; πολλῷ πλέον εἶχον τῶν Λακεδαιμονίων zij hadden een veel sterkere positie dan de Lacedaemoniërs Hdt. 9.70.2; πλέον alleen; πλέον ἔφερέ οἱ ἡ γνώμη κατεργάσεσθαι τὴν Ἑλλάδα het idee dat hij Griekenland zou veroveren had zijn voorkeur Hdt. 8.100.1; plur.. ἐς πλείονας οἰκεῖν een bestuur hebben in het belang van de meerderheid Thuc. 2.37.1. met lidw. en gen. partit. het grootste deel:; τὸ... πλεῖον... πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσι het leeuwendeel van het krijgswerk verrichten mijn handen Il. 1.165; τὰς πλεῦνας τῶν γυναικῶν de meerderheid van de vrouwen Hdt. 1.1.4; ἐπὶ τὸ πλέον ἵκεο μοίσας jij hebt de hoogste muzikaliteit bereikt Theocr. Id. 1.20; zonder gen. partit. οἱ πλέονες de meerderheid, de massa; Il. 5.673; het volk; Thuc. 8.73.3; eufem. van de doden; Aristoph. Eccl. 1073; lidw. semant. redundant:. τοῦ πλέονος... ὀρέγονται zij streven naar meer Thuc. 4.17.4; ἐς τὸ πλέον οὐκέτι προελθών zonder nog verder voorwaarts te gaan Thuc. 2.21.1; μή νύν μ ’ ἔρῃ τὰ πλείον ( α ) stel mij nu geen verdere vragen Soph. Ph. 576. adv. uitdrukkingen zonder lidw., acc. n. meer:; οὐ τοῦτο δειμαίνεις πλέον; ben je daar niet banger voor? Aeschl. PV 41; τῇ θαλάσσῃ ἤδη πλείω χρώμενοι toen zij al meer ervaring hadden met de zee Thuc. 1.3.4; vaak met ἤ, gen. compar. of πλέον alleen meer dan; πεινων... πλεῖν ἢ τρίακονθ ’ ἡμέρας meer dan 30 dagen honger lijdend Aristoph. Ach. 858; πλεῖν ἢ μαίνομαι ik ben er meer dan dol op Aristoph. Ran. 103; πλεῖν ἑξακοσίους τὸν ἀριθμόν (vogels) meer dan 600 in getal Aristoph. Av. 1251; κώμας... οὐ πλέον εἴκοσι σταδίων ἀπεχούσας dorpen die niet verder dan 20 stadiën verwijderd waren Xen. An. 3.2.34; met lidw., acc. n. (voor) het grootste deel:; ἡσύχαζον τὸ πλέον τοῦ χρόνου het grootste deel van de tijd kwamen ze niet in beweging Thuc. 1.118.2; ἔστιν ὁ πόλεμος οὐχ ὅπλων τὸ πλέον ἀλλὰ δαπάνης de oorlog is in hoofdzaak geen kwestie van wapens maar van geld Thuc. 1.83.2; het meeste:. βλαψόμεθα τὰ πλείω wij zullen de grootste schade lijden Thuc. 1.81.4. met prep..; ὅπως ἐπὶ πλέον ὁ σῖτος ἀντίσχῃ opdat de proviand voor langere tijd voldoende zou zijn Thuc. 1.65.1; ἐπὶ πλέον διηγήσασθαι uitvoeriger vertellen Thuc. 6.54.1; met gen. comp. of ἤ:. σὲ... τῶνδ ’ ἐς πλέον... σέβω u acht ik hoger dan deze mensen hier Soph. OT 700; ἐπὶ πλέον τῶν ἄλλων ἰσχύσας in hogere mate dan de anderen sterk geworden Thuc. 1.9.3; ἀφ ’ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο op basis van wat hij uitvoeriger dan de anderen te horen kreeg Thuc. 7.48.2; περὶ πλείονος ποιεῖσθαι van meer belang achten Xen. An. 7.7.44. vaste formules:. τὸ δὲ πλέον, ἦλθον... en wat belangrijker is, ik kwam... Eur. Suppl. 148; τί πλέον; … en verder? nou en? Luc. 79.5.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: adj. (comp.)<br />Meaning: [[more]], [[longer]], [[larger]] (Hom.).<br />Other forms: <b class="b3">πλέων</b>, n. <b class="b3">πλεῖον</b>, <b class="b3">πλέον</b> (Il.), ep. Aeol. pl. also <b class="b3">πλέες</b>, Cret. <b class="b3">πλίες</b> etc. (further forms in Seiler Steigerungsformen 113, Schwyzer 537 n. 6; cf. also bel.); superl. <b class="b3">πλεῖστος</b> (Il.) <b class="b2">most, the longset, the greatest</b>.<br />Compounds: As 1. member a.o. in the compound <b class="b3">πλεον-εξ-ία</b> f. [[greed]], [[benefitl]], <b class="b3">πλεον-εκτέω</b> with <b class="b3">-έκτημα</b>, <b class="b3">έκτης</b>, <b class="b3">-εκτικός</b> (IA.; from <b class="b3">πλέον ἔχειν</b>, cf. <b class="b3">εὑεξία</b> a.o. s. 1. <b class="b3">ἔχω</b> and Fraenkel Nom. ag. 1, 166); <b class="b3">πλειστό-μβροτος</b> <b class="b2">very rich in people</b> (Pi.).<br />Derivatives: From <b class="b3">πλε(ί)ων</b>, <b class="b3">πλέον</b> : <b class="b3">πλειότης</b> f. [[plurality]] (Theol. Ar.), <b class="b3">πλειονότης</b> f. <b class="b2">the superior length of the chord</b> (Nicom. Harm.); <b class="b3">πλεον-άκις</b> <b class="b2">more often</b> (IA.), <b class="b3">-αχός</b>, <b class="b3">-αχῶς</b> <b class="b2">multiple, in multiple ways</b> (Arist.), <b class="b3">-αχῃ̃</b> <b class="b2">in more respects</b> (Pl.); <b class="b3">-άζω</b> <b class="b2">to have an abundance, to be excessive, to grow in number, to increase</b> (IA.) with <b class="b3">-ασμός</b>, <b class="b3">-ασμα</b>, <b class="b3">-ασις</b> (Arist., hell.). Fronm <b class="b3">πλεῖστος</b>: <b class="b3">πλειστ-άκις</b> <b class="b2">most often, very often</b> (IA.), <b class="b3">-αχόθεν</b> <b class="b2">from the most (very many) places</b> (Ar.), <b class="b3">-ήρης</b> <b class="b2">the most (χρόνος), the longest</b> (A. Eu. 763), <b class="b3">-ηρίζομαι</b> approx. <b class="b2">to appoint someone as the highest authority</b> (A. Ch. 1029), <b class="b3">-ηριάζω</b> <b class="b2">to bid the highest price (in auctions), to outbid</b> (Lys., Pl. Com., Them.) with <b class="b3">-ηριασμός ὑπερθεματισμός</b> H.<br />Origin: IE [Indo-European] [798] <b class="b2">*pleh₁-</b> [[full]]<br />Etymology: As basis of the above comp. forms one may posit PGr. <b class="b3">*πλή-</b>[ι̯]<b class="b3">ων</b>, <b class="b3">*πλή-ιστος</b>; from there <b class="b3">πλέων</b>, <b class="b3">πλεῖστος</b>; to <b class="b3">πλεῖστος</b> analog. <b class="b3">πλείων</b> (cf. also <b class="b3">μείων</b>). The seemingly archaic <b class="b3">πλέες</b>, <b class="b3">πλίες</b> (s. on them Schwyzer 537 n. 6 w. rich lit.) are best taken as innovations to <b class="b3">πλέον</b>, pl. <b class="b3">πλέα</b> (Leumann Mus. Helv. 2, 1f. = Kl. Schr. 214f.). Unclear Att. <b class="b3">πλεῖν</b> = <b class="b3">πλέον</b> and Arc. <b class="b3">πλος</b> (<b class="b3">πλως</b>?) [[plus]], s. Schwyzer l.c. (also n. 1) and Leumann l.c. The sporadic attestations with <b class="b3">η</b>, e.g. <b class="b3">πλῆον</b> (Milete a.e.), <b class="b3">Πλήστ-αρχος</b> (Tegea) can hardly be interpreted as testimonies of older situations (s. Seiler l.c.). -- A corresponding comp. gives Av. <b class="b2">frāyah-</b> [[more]], [[much]], [[many]], Skt. adv. <b class="b2">prāyaḥ</b>. As the superlative originally had zero grade and a zero grade form. has been supposed in Av. [[fraēštǝm]] [[mostly]], OWNo. [[fleistr]] [[most]] (with comp. [[fleiri]]), but it has full grade, IE <b class="b2">*pleh₁-isto-</b>? The stem <b class="b3">πλη-</b> is best seen in [[πίμπλημι]] (s. v.); on the positive [[πολύς]] s. v. -- Details in the above mentioned lit. and in WP. 2, 65 (Pok. 798), W.-Hofmann s. [[plūs]], Mayrhofer s. <b class="b2">prāyaḥ</b>.
}}
}}