σύνεση: Difference between revisions

|mltxt=η / [[σύνεσις]], -έσεως, ΝΜΑ, και [[ξύνεσις]] Α [[συνίημι]]<br />[[φρόνηση]], [[περίσκεψη]], [[σωφροσύνη]] βασισμένη στη σωστή [[κρίση]] (α. «στην [[αντιμετώπιση]] κρίσιμων προβλημάτων έδειξε [[σύνεση]] και [[αποφασιστικότητα]]» β. «[[σύνεσις]] [[πολιτική]]», <b>Αριστοτ.</b><br />γ. «[[σύνεσις]] φρενῶν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «[[σχήμα]] [[κατά]] σύνεσιν» — το [[σχήμα]] [[κατά]] το νοούμενον, [[κατά]] το οποίο η [[συμφωνία]] όρου μιας πρότασης με άλλον όρο γίνεται με [[βάση]] αυτό που δηλώνει και όχι με τον γραμματικό του τύπο<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[ικανότητα]], [[δεξιότητα]] («γενναῑος [[παλαιστής]], [[μέγας]] ὤν τῇ συνέσει καὶ τῇ ἀνδρείᾳ», Αθανασ.)<br /><b>2.</b> [[έννοια]], [[σημασία]] («ἐπὶ τῷ [[γνῶναι]] καὶ ὑμῡς τοῡ μυστηρίου τὴν σύνεσιν», Θεόδ. Μοψ.)<br /><b>3.</b> [[ένστικτο]] («τὴν ἐν αὐτοῑς τοῑς ζῴοις δεδομένην σύνεσιν πρὸς τὸ γεννᾱν καὶ ἐκτρέφειν» Θεοφρ. Αντ.)<br /><b>4.</b> [[απόφαση]] («[[κατά]] γε τὴν τοῡ λαοῡ καὶ τῆς ἡμετέρας προαιρέσεως σύνεσίν τε καὶ βούλησιν», Ευσ.)<br /><b>5.</b> [[συγκατάθεση]]<br /><b>6.</b> <b>γραμμ.</b> [[υπόταξη]], [[συνδυασμός]] προτάσεων<br /><b>7.</b> (ως τιμητική [[προσφώνηση]]) η [[σωφροσύνη]] σου («τὰ γραφέντα [[παρά]] τῆς ὑμετέρας συνέσεως», Ευσ.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />η αντιληπτική [[ικανότητα]], η ευφυΐα, το να κατανοεί εύκολα [[κανείς]] [[κάτι]] σε [[αντιδιαστολή]] [[πρός]] τη [[σοφία]], τη [[γνώση]] της αλήθειας (α. «σοφίας μὲν γὰρ πνεῦμα Σολομῶν ἔσχε, συνέσεως δὲ καὶ [[βουλῆς]] Δανιήλ», Ιουστίν.<br />β. «ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν καταργήσω», ΠΔ)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για ποταμούς ή γραμμές) [[συνάντηση]], [[συμβολή]]<br /><b>2.</b> η [[συνείδηση]] («οὐδεὶς [[οὕτως]] [[οὔτε]] [[μάρτυς]] ἐστὶ φοβερὸς [[οὔτε]] [[κατήγορος]] δεινὸς ὡς ἡ [[σύνεσις]] ἡ ἐγκατοικοῡσα ταῑς ἑκάστων ψυχαῑς», Πολύβ.)<br /><b>3.</b> η [[γνώση]], σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] την [[άγνοια]]<br /><b>4.</b> [[κλάδος]] τέχνης ή επιστήμης<br /><b>5.</b> [[αναφορά]], [[έκθεση]].

|mltxt=η / [[σύνεσις]], -έσεως, ΝΜΑ, και [[ξύνεσις]] Α [[συνίημι]]<br />[[φρόνηση]], [[περίσκεψη]], [[σωφροσύνη]] βασισμένη στη σωστή [[κρίση]] (α. «στην [[αντιμετώπιση]] κρίσιμων προβλημάτων έδειξε [[σύνεση]] και [[αποφασιστικότητα]]» β. «[[σύνεσις]] [[πολιτική]]», <b>Αριστοτ.</b><br />γ. «[[σύνεσις]] φρενῶν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «[[σχήμα]] [[κατά]] σύνεσιν» — το [[σχήμα]] [[κατά]] το νοούμενον, [[κατά]] το οποίο η [[συμφωνία]] όρου μιας πρότασης με άλλον όρο γίνεται με [[βάση]] αυτό που δηλώνει και όχι με τον γραμματικό του τύπο<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[ικανότητα]], [[δεξιότητα]] («γενναῑος [[παλαιστής]], [[μέγας]] ὤν τῇ συνέσει καὶ τῇ ἀνδρείᾳ», Αθανασ.)<br /><b>2.</b> [[έννοια]], [[σημασία]] («ἐπὶ τῷ [[γνῶναι]] καὶ ὑμῡς τοῡ μυστηρίου τὴν σύνεσιν», Θεόδ. Μοψ.)<br /><b>3.</b> [[ένστικτο]] («τὴν ἐν αὐτοῑς τοῑς ζῴοις δεδομένην σύνεσιν πρὸς τὸ γεννᾱν καὶ ἐκτρέφειν» Θεοφρ. Αντ.)<br /><b>4.</b> [[απόφαση]] («[[κατά]] γε τὴν τοῡ λαοῡ καὶ τῆς ἡμετέρας προαιρέσεως σύνεσίν τε καὶ βούλησιν», Ευσ.)<br /><b>5.</b> [[συγκατάθεση]]<br /><b>6.</b> <b>γραμμ.</b> [[υπόταξη]], [[συνδυασμός]] προτάσεων<br /><b>7.</b> (ως τιμητική [[προσφώνηση]]) η [[σωφροσύνη]] σου («τὰ γραφέντα [[παρά]] τῆς ὑμετέρας συνέσεως», Ευσ.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />η αντιληπτική [[ικανότητα]], η ευφυΐα, το να κατανοεί εύκολα [[κανείς]] [[κάτι]] σε [[αντιδιαστολή]] [[πρός]] τη [[σοφία]], τη [[γνώση]] της αλήθειας (α. «σοφίας μὲν γὰρ πνεῦμα Σολομῶν ἔσχε, συνέσεως δὲ καὶ [[βουλῆς]] Δανιήλ», Ιουστίν.<br />β. «ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν καταργήσω», ΠΔ)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για ποταμούς ή γραμμές) [[συνάντηση]], [[συμβολή]]<br /><b>2.</b> η [[συνείδηση]] («οὐδεὶς [[οὕτως]] [[οὔτε]] [[μάρτυς]] ἐστὶ φοβερὸς [[οὔτε]] [[κατήγορος]] δεινὸς ὡς ἡ [[σύνεσις]] ἡ ἐγκατοικοῡσα ταῑς ἑκάστων ψυχαῑς», Πολύβ.)<br /><b>3.</b> η [[γνώση]], σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] την [[άγνοια]]<br /><b>4.</b> [[κλάδος]] τέχνης ή επιστήμης<br /><b>5.</b> [[αναφορά]], [[έκθεση]].