πυρώνω: Difference between revisions

|mltxt=πυρῶ, -όω, ΝΜΑ [[πῡρ]]<br /><b>1.</b> [[πυρακτώνω]]<br /><b>2.</b> [[ζεσταίνω]], [[θερμαίνω]] [[κάτι]] στη [[φωτιά]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>(αμτβ.)</b> α) (για [[πράγμα]]) πυρακτώνομαι («πύρωσε το [[σίδερο]]»)<br />β) (για πρόσ. και [[πράγμα]]) ζεσταίνομαι πολύ, [[κορώνω]] («καθόμουν πολύ ώρα [[δίπλα]] στο [[τζάκι]] και πύρωσα»)<br />γ) <b>μτφ.</b> ερεθίζομαι, διεγείρομαι, εξάπτομαι («μην του πολυμιλάς, [[γιατί]] πυρώνει εύκολα»)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[δίνω]] σε [[κάτι]] το κόκκινο [[χρώμα]] της φωτιάς, [[κάνω]] [[κάτι]] να φαίνεται κόκκινο σαν τη [[φωτιά]] («κι [[ακόμα]] ο [[ήλιος]] πύρωνε τα [[θάμνα]], βασιλεύοντας», Αγγ. Σικελ.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>μτφ.</b> [[ανάβω]] κάποιον με [[κάτι]] («[[ἔρως]], σὺ δ' [[εὐθέως]] με πύρωσον», Ανακρεοντ.)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κατακαίω]] [[κάτι]] με [[φωτιά]], [[πυρπολώ]] («πρὶν ἤ ἕλω τε καὶ πυρώσω τὰς Ἀθήνας», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>2.</b> [[καίω]] [[κάτι]] σε έμπυρη [[θυσία]]<br /><b>3.</b> (το ενεργ. και το μέσ.) [[καίω]] [[κάτι]] σε [[πυρά]]<br /><b>4.</b> [[ανάβω]] [[φωτιά]] («τοδὶ δὲ τῷ φλόγᾳ ποιεῖν καὶ πυροῦν», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>5.</b> [[χρησιμοποιώ]] [[φωτιά]]<br /><b>6.</b> (<b>κατ' επέκτ.</b>) [[ψήνω]]<br /><b>7.</b> [[λειώνω]], [[διαλύω]] («πυροῦν ἀργυρώματα», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>8.</b> [[καπνίζω]], [[θυμιάζω]] [[κάτι]]<br /><b>9.</b> [[εξαγνίζω]] με [[φωτιά]]<br /><b>10.</b> [[υποβάλλω]] σε [[δοκιμασία]] με [[φωτιά]] («πειρασμούς, καθ' οὕς... πυρωθέντες... ἐδοκιμάσθησαν», Μεθοδ.)<br /><b>11.</b> <b>παθ.</b> <i>πυροῦμαι</i>, -<i>όομαι</i><br />α) [[παίρνω]] [[φωτιά]], [[ανάβω]]<br />β) καυτηριάζομαι, απολυμαίνομαι («ἡ μὲν οὖν φλὲψ δύναται πυροῦσθαι, νεῡρον δὲ πᾱν φθείρεται πυρωθέν», <b>Αριστοτ.</b>)<br />γ) (για χρυσό) δοκιμάζομαι με [[φωτιά]] («[[χρυσίον]] πεπυρωμένον ἐκ [[πυρός]]», ΚΔ.)<br />δ) προσβάλλομαι από [[φωτιά]], [[υφίσταμαι]] [[πυράκτωση]]<br />ε) <b>μτφ.</b> [[γίνομαι]] [[δεκτός]], εγκρίνομαι («τὰ [[λόγια]] κυρίου πεπυρωμένα», ΠΔ)<br />στ) <b>ιατρ.</b> προσβάλλομαι από [[καρδιαλγία]]<br /><b>12.</b> <b>φρ.</b> «πυροῦν τὴν γεῡσιν [ή τὴν γλῶσσαν]» — το να παρέχει [[κάτι]] [[αίσθημα]] θερμότητας στη [[γεύση]] ή στη [[γλώσσα]].