πλοῦτος: Difference between revisions

|sltr=<b>πλοῡτος</b> (-ος, -ου, -ῳ, -ον.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[wealth]] μεγάνορος [[ἔξοχα]] πλούτου (O. 1.2) αἰὼν δ' πλοῦτόν τε καὶ [[χάριν]] [[ἄγων]] (O. 2.10) ὁ μὰν [[πλοῦτος]] ἀρεταῖς δεδαιδαλμένος φέρει [[τῶν]] τε καὶ [[τῶν]] καιρόν (O. 2.53) [[πλοῦτος]] ὁ λαχὼν ποιμένα ἐπακτὸν ἀλλότριον, θνᾴσκοντι στυγερώτατος (O. 10.88) Δίκα καὶ [[ὁμότροφος]] Εἰρήνα, τάμἰ [[ἀνδράσι]] πλούτου (O. 13.7) πλούτου στεφάνωμ' ἀγέρωχον (P. 1.50) εἰ δέ μοι πλοῦτον θεὸς ἁβρὸν ὀρέξαι (P. 3.110) “πλοῦτον πιαίνων” (P. 4.150) ὁ [[πλοῦτος]] [[εὐρυσθενής]] (P. 5.1) νόῳ δὲ πλοῦτον [[ἄγει]] (P. 6.47) πέταται ὑποπτέροις ἀνορέαις, ἔχων κρέσσονα πλούτου μέριμναν (P. 8.92) ἕποιτο [[μοῖρα]] καὶ ὑστέραισιν ἐν ἁμέραις ἀγάνορα πλοῦτον ἀνθεῖν [[σφίσιν]] (P. 10.18) [[οὐκ]] [[ἔραμαι]] πολὺν ἐν μεγάρῳ πλοῦτον κατακρύψαις ἔχειν (N. 1.31) Κινύραν ἔβρισε πλούτῳ (N. 8.18) δένδρεά τ' [[οὐκ]] ἐθέλει πάσαις ἐτέων περόδοις [[ἄνθος]] εὐῶδες φέρειν πλούτῳ [[ἴσον]] (N. 11.41) εἰ δέ [[τις]] [[ἔνδον]] νέμει πλοῦτον κρυφαῖον (I. 1.67) εὐτυχήσαις ἢ σὺν εὐδόξοις ἀέθλοις ἢ σθένει πλούτου (I. 3.2) καὶ ματρόθε Λαβδακίδαισιν σύννομοι πλούτου διέστειχον τετραοριᾶν πόνοις (v. [[διαστείχω]]) (I. 3.17) “πλούτου πειρῶν (Pae. 4.46) ἕσπετο δ' αἰενάου πλούτου [[νέφος]] fr. 119. 4. πελάγει δ' ἐν πολυχρύσοιο πλούτου πάντες ἴσᾳ νέομεν fr. 124. 6.

|mltxt=<b>(I)</b><br />ο / πλοῡτος, και [[πλούτος]], το / πλοῡτος, -εος, ΝΜΑ, πληθ. ουδ. και πλούτια Ν, πληθ. αρσ. οἱ πλοῡτοι Α<br /><b>1.</b> [[αφθονία]] αγαθών, [[κυρίως]] εκείνων που [[είναι]] αναγκαία για να ζήσει [[κανείς]]<br /><b>2.</b> [[αφθονία]] οποιουδήποτε πράγματος, [[πληθώρα]], [[πλησμονή]] (α. «[[πλούτος]] γνώσεων» β. «το [[πλούτος]] της αντρείας», <b>Ερωτόκρ.</b> γ. «πλοῡτος τῆς σοφίας» <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[πολυτέλεια]] («[[πλούτος]] διακοσμήσεως»)<br /><b>2.</b> η [[τάξη]] τών πλουσίων, οι πλούσιοι<br /><b>3.</b> αρετές και προτερήματα ενός ανθρώπου («[[γεις]] [[καβαλάρης]] [[δυνατός]] και με μεγάλο [[πλούτος]]» <b>Ερωτόκρ.</b>)<br /><b>4.</b> [[ωφέλεια]] («[[ανάθεμα]] το [[διάφορο]] τών τραγουδιών το [[πλούτος]]» <b>Ερωτόκρ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «[[εθνικός]] [[πλούτος]]» — το [[σύνολο]] τών πλουτοπαραγωγικών πηγών και υλικών αγαθών μιας χώρας<br />β) «[[ιδιωτικός]] [[πλούτος]]»<br />i) ο [[πλούτος]] που ανήκει σε ένα [[άτομο]]<br />ii) το [[σύνολο]] τών ιδιωτικών περιουσιών<br />γ) «[[ορυκτός]] [[πλούτος]]» — ο εκμεταλλεύσιμος [[πλούτος]] του υπεδάφους μιας χώρας<br />δ) «[[λεκτικός]] [[πλούτος]]» — ο [[πλούτος]] τών λέξεων που χρησιμοποιεί ένα [[πρόσωπο]] ή που υπάρχουν σε ένα [[κείμενο]]<br /><b>6.</b> <b>παροιμ.</b> «έχεις πλούτη; έχεις [[γνώση]]» — λέγεται για να δηλώσει ότι [[εκείνος]] που έχει πλούτη έχει και τη [[δύναμη]] να επιβάλλει τη [[γνώμη]] του, [[έστω]] κι αν δεν έχει [[γνώση]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[θησαυρός]] («εὐαγγελίσασθαι τὸν ἀνεξιχνίαστον πλοῡτον τοῦ Χριστοῦ», ΚΔ)<br /><b>2.</b> (ως κύριο ὁν.) <i>Πλοῡτος</i><br />ο [[θεός]] τών αγαθών της γης, [[γιος]] της Δήμητρος και του Ιασίου.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. <i>πλοῡτος</i> ανάγεται στην ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>plou</i>- της ΙΕ ρίζας <i>pleu</i>- «ρέω» του ρ. [[πλέω]] με [[επίθημα]] -<i>to</i>- (<b>πρβλ.</b> <i>νόσ</i>-<i>τος</i>, <i>φόρ</i>-<i>τος</i>). Στη λ. [[πλούτος]] η [[ρίζα]] χρησιμοποιείται με τη σημ. «διασκορπίζομαι, [[πλημμυρίζω]], [[γεμίζω]]» για άφθονες ποσότητες. Ο τ. [[πλούτος]] (<i>το</i>) [[είναι]] μεταπλασμένος τ. του [[πλοῦτος]] (<i>ο</i>) με [[αλλαγή]] γένους. Η λ. [[πλοῦτος]], [[τέλος]], εμφανίζεται στα ανθρωπωνύμια [[Πλούταρχος]], <i>Πλουτοκλής</i>, <i>Πλουτᾶς</i>, <i>Πλουτῖνος</i>, <i>Πλουτίων</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[πλούσιος]], [[πλουτίζω]], [[πλουτώ]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[πλούταξ]], [[πλουτηρός]], [[πλουτιαίος]], [[πλουτίνδα]], [[πλουτίνδην]], [[πλουτίς]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[πλουταίνω]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[πλουτοδότης]], [[πλουτοφόρος]], [[πλουτόχθων]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[πλουθυγίεια]], [[πλούταρχος]], [[πλουτογαθής]], [[πλουτοδοτήρ]], [[πλουτοκρατούμαι]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[πλουτοποιός]], [[πλουτοτραφής]]<br /><b>μσν.</b><br />[[πλουτοβρύτης]], [[πλουτοκράτωρ]], [[πλουτολεκτώ]], [[πλουτοπράτης]], <i>πλουτοταπείνωσις</i>, [[πλουτοφανής]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[πλουτοκράτης]], [[πλουτοκτησία]], [[πλουτολογία]], <i>πλουτοπαραγωγικός</i>. (Β' συνθετικό) [[βαθύπλουτος]], [[ζάπλουτος]], [[νεόπλουτος]], [[πάμπλουτος]], [[υπέρπλουτος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>αδρόπλουτος</i>, <i>ανδρόπλουτος</i>, [[άπλουτος]], [[αρτίπλουτος]], [[αρχαιόπλουτος]], [[αρχέπλουτος]], [[βαρύπλουτος]], [[διάπλουτος]], <i>εύπλουτος</i>, [[καλλίπλουτος]], [[μεγαλόπλουτος]], [[μεσόπλουτος]], [[ολβιόπλουτος]], <i>παλαι</i>(<i>ο</i>)<i>πλουτος</i>, [[υπόπλουτος]], [[φιλόπλουτος]], [[ψευδόπλουτος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[οψίπλουτος]]].<br /> <b>(II)</b><br />-εος, το, ΝΜΑ<br /><b>βλ.</b> [[πλούτος]], <i>ο</i>.