πατήρ: Difference between revisions

|Definition=ὁ, gen. and dat. [[πατέρος]], [[πατέρι]] in Ep. and Lyr., Att. [[πατρός]], [[πατρί]] (which is also the commoner form in Hom., Hes., and Pi.); acc. always [[πατέρα]]; voc. [[πάτερ]] : pl. [[πατέρες]], [[πατέρας]], [[πατέρων]] ([[πατρῶν]] only Od.4.687, 8.245); dat. [[πατράσι]] [ᾰ] (cf. Skt. loc. pl.<br><span class="bld">A</span> pitṛṣu, no dat. pl. occurs in Hom. or Hes.), late Ep. πατέρεσσι Q.S.10.40 :— [[father]], Il.1.98, etc.; [[πατρὸς πατήρ]] = [[grandfather]], 14.118, Od.19.180, X.HG6.3.4, etc.; τοῦδε κεκλῆσθαι πατρός S.Fr.86; μητρὸς καλεῖσθαι παῖδα τοῦ πατρός [[παρόν]] ib.564; [[τὰ πρὸς πατρός]] = [[by the father's side]], Hdt.7.99, cf. SIG1015.7 (Halic.), etc.; esp. of God, the [[father]] of the [[Israelite]]s, LXXDe.32.6, al.; [[father]] of men, Ev.Matt. 6.8, al.; [[father]] of Jesus Christ, ib.7.21,al.<br><span class="bld">II</span> esp. as epith. of Zeus, πατὴρ [[Ζεύς]], πατὴρ [[Κρονίδης]], [[πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε]], Il.4.235, 21.508, 1.544, al.; [[Ζεὺς π]]. A.Th. 512, etc.; Ζεῦ πάτερ καὶ θεοί Ar.Ach.225;  πατέρ' Οὐρανιδᾶν Ζῆνα  Pi.P.4.194; ὁ τῶν ἁπάντων Ζεὺς πατὴρ [[Ὀλύμπιος]] S.Tr.275, etc.<br><span class="bld">III</span> respectful mode of addressing persons older than oneself, ξεὶνε πάτερ Od.7.28,48,8.145, cf. POxy. 1296.15 (iii A. D.), etc.; in addressing an elder brother, UPZ65.3 (ii B.C.).<br><span class="bld">IV</span> metaph., [[father]], [[author]], ἀοιδᾶν π… [[εὐαίνητος]] [[Ὀρφεύς]] Pi.P.4.176; [[χρόνος]] ὁ πάντων [[πατήρ]] Id.O.2.17, cf. Pl.Ti.41a; τοῦ λόγου πατήρ Id.Smp. 177d, cf. Phdr.257b, etc.; [[ὁ πατὴρ τῶν φώτων]], i.e. [[God]], the [[father]] of the [[star]]s, Ep.Jac.1.17; [[οἱ πατέρες τῶν ἀτόμων]] = the [[author]]s of the [[atomic]] [[theory]], Gal.1.246; of [[capital]], τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους Pl.R.555e.<br><span class="bld">V</span> [[title]] of a [[grade]] in the mysteries of [[Mithras]], IG14.1272, etc.<br><span class="bld">VI</span> [[πατὴρ πατρίδος]], = Lat. [[pater patriae]], Plu.Cic.23, BGU1074.1 (i A. D.), IG7.2713.33 (Acraeph., i A. D.), etc.; similarly, [[πατὴρ τῆς πόλεως]] = [[curator]] [[ciuitatis]], [[pater]] [[ciuitatis]] ib.5(1).1417.11 (Methone).<br><span class="bld">VII</span> in pl., [[πατέρες]] <br><span class="bld">1</span> [[forefathers]], Il.6.209, etc.; [[ἐξέτι πατρῶν]] = [[from our fathers' time]], Od.8.245; ἐκ πατέρων Pi.P.8.45.<br><span class="bld">2</span> [[parents]], D.S.21.17, Alciphr.3.40, Epigr.Gr.227 (Teos).<br><span class="bld">3</span> [[parent]] [[nation]], opp. [[colonist]]s, Hdt.7.51, 8.22, Plu.Them.9. (Cf. Skt. pitár-, Lat. [[pater]], etc.)

|sltr=<b>πᾰτήρ</b> ([[πατήρ]], πατέρος, πατρός, πατρί, πατέρ（α), πάτερ; πατέρες, πατέρων.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[father]] υἱὲ Ταντάλου, ὁπότ' ἐκάλεσε πατὴρ (O. 1.37) Πισάτα παρὰ πατρὸς Oinomaos (O. 1.70) πατρὶ βωμῶν ἁγισθέντων [[Zeus]] (O. 3.19) ὃν πατέρ' Ἄκρων ἐκάρυξε καὶ τὰν νέοικον ἕδραν (O. 5.8) Φοίβου γὰρ αὐτὸν φᾶ [[γεγάκειν]] πατρός (O. 6.50) εὖτ' ἂν [[Ἡρακλέης]] πατρὶ ἑορτάν τε κτίσῃ [[Zeus]] (O. 6.68) ἄνδρα πατέρα τε Δαμάγητον (O. 7.17) πατρὶ δὲ πατρὸς ἐνέπνευσεν [[μένος]] (O. 8.70) ἀλλ' ὥτε [[παῖς]] ἐξ ἀλόχου πατρὶ ποθεινὸς (O. 10.86) πατρὸς δὲ Θεσσαλοἶ (O. 13.35) Πτοιοδώρῳ σὺν πατρὶ (O. 13.41) καὶ τὰν πατρὸς [[ἀντία]] Μήδειαν θεμέναν γάμον αὐτᾷ (O. 13.53) τοῖσι μὲν ἐξεύχετ' ἐν ἄστει Πειράνας σφετέρου πατρὸς ἀρχὰν καὶ βαθὺν κλᾶρον [[ἔμμεν]] (O. 13.61) “Δαμαίῳ πατρὶ δεῖξον” [[Poseidon]], reputed [[father]] of [[Bellerophon]] (O. 13.69) ἔλθ, Ἀχοῖ, πατρὶ κλυτὰν φέροισ' ἀγγελίαν Kleodamos (O. 14.21) [[χάρμα]] δ' [[οὐκ]] ἀλλότριον [[νικαφορία]] πατέρος (P. 1.59) ἀμφοτέροις ὁμοῖοι τοκεῦσι, τὰ ματρόθεν μὲν [[κάτω]], τὰ δ' [[ὕπερθε]] πατρός Kentauros (P. 2.48) κρύβδαν πατρός (P. 3.13) ἤ τινα Λατοίδα κεκλημένον ἢ πατέρος (P. 3.67) “πατρὸς [[ἐμοῦ]]” Aison (P. 4.106) ὀφθαλμοὶ πατρός Aison (P. 4.120) πατὴρ [[Βορέας]] (P. 4.182) πατέρ' Οὐρανιδᾶν Ζῆνα (P. 4.194) πατρὶ [[τεῷ]], Θρασύβουλε Xenokrates (P. 6.15) ([[Ἀντίλοχος]]) ὃς ὑπερέφθιτο πατρός [[Nestor]] (P. 6.30) [[πρίατο]] μὲν θανάτοιο κομιδὰν πατρός (P. 6.39) “φυᾷ τὸ γενναῖον ἐπιπρέπει ἐκ πατέρων παισὶ [[λῆμα]]” (P. 8.45) πατὴρ δὲ θυγατρὶ φυτεύων κλεινότερον γάμον Antaios (P. 9.111) τὸ δὲ συγγενὲς ἐμβέβακεν ἴχνεσιν πατρὸς (P. 10.12) Ὀρέστα· τὸν δὴ φονευομένου πατρὸς Ἀρσινόα Κλυταιμήστρας [[χειρῶν]] [[ὕπο]] κρατερᾶν ἐκ δόλου τροφὸς ἄνελε [[Agamemnon]] (P. 11.17) ἢ πατρὶ Πυθονίκῳ τό γέ [[νυν]] ἢ Θρασυδᾴῳ (P. 11.43) εἰ δ' [[ἔτι]] ζαμενεῖ Τιμόκριτος ἁλίῳ σὸς πατὴρ ἐθάλπετο (N. 4.14) πατρὶ Σωγένης ἀταλὸν ἀμφέπων θυμὸν (N. 7.91) Δείνιος δισσῶν σταδίων καὶ πατρὸς Μέγα Νεμεαῖον [[ἄγαλμα]] (N. 8.16) πατρὶ δ' Ἀδράστοιο Λυγκεῖ τε Talaos (N. 10.12) ἄνδρα δ' ἐγὼ [[μακαρίζω]] μὲν πατέῤ Ἀρκεσίλαν (N. 11.11) τὰν Ἀσωποδώρου πατρὸς αἶσαν (I. 1.34) Αἴαντος Τελαμωνιάδα καὶ πατρός (I. 6.27) πατρὸς ἀγλαὸν Τελεσάρχου παρὰ [[πρόθυρον]] (I. 8.2) πατρὸς [[οὕνεκα]] δίδυμαι γένοντο θύγατρες Ἀσωπίδων ὁπλόταται Asopos (I. 8.17) πεπρωμένον ἦν φέρτερον πατέρος ἄνακτα [[γόνον]] [[τεκεῖν]] ποντίαν θεόν (Ahlwardt: γόν. ἄν. πατρὸς codd.: φέρτερόν γε [[γόνον]] Bury) (I. 8.32) ]ν ἀπὸ καὶ πατρός Πα. 7C. 9. ]υσε πατέρα Γοργόν[ων Phorkos Δ. 1. . μ]έμηλεν πατρὸς νόῳ Δ. 4. 35. pl. pro s., [[γόνον]] ὑπάτων μὲν πατέρων μελπόμενοι γυναικῶν τε Καδμειᾶν i. e. Dionysos, [[son]] of [[Zeus]] and [[Semele]] fr. 75. 11.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b> [[ancestor]] εὐωνύμων τε πατέρων [[ἄωτον]] (O. 2.7) [[σάφα]] δαεὶς ἅ τε οἱ πατέρων ὀρθαὶ φρένες ἐξ ἀγαθῶν ἔχρεον (O. 7.91) “λευκίππων δὲ δόμους πατέρων φράσσατέ μοι” (P. 4.117) φῶτες Αἰγείδαι, ἐμοὶ πατέρες (P. 5.76) πατρὸς δ' ἀμφοτέραις ἐξ ἑνὸς ἀριστομάχου [[γένος]] Ἡρακλέος βασιλεύει (P. 10.2) ]Φόρκοιο, σύγγονον πατέρων Δ. 1. 17, cf. (O. 13.61), 69.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>3</b> met.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[guardian]] [[βασιλεύς]], οὐ φθονέων ἀγαθοῖς, ξείνοις δὲ θαυμαστὸς [[πατήρ]] Hieron (P. 3.71) ζαθέων ἱερῶν πάτερ, κτίστορ Αἴτνας fr. 105. 3.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> φορμιγκτὰς ἀοιδᾶν [[πατήρ]], [[Ὀρφεύς]] (P. 4.176) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>4</b> epith. of [[various]] deities.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[Zeus]]. πατὴρ [[ὕπερ]] κρέμασε καρτερὸν [[αὐτῷ]] λίθον (O. 1.57) [[Ζεὺς]] [[πατήρ]] (O. 2.27) σὺν βαρυγδούπῳ πατρὶ (O. 6.81) πατέρος [[Ἀθαναία]] κορυφὰν κατ' ἄκραν ἀνορούσαισ (O. 7.36) πατρί τε θυμὸν ἰάναιεν κόρᾳ τ (O. 7.43) ἀλλ' ὦ Ζεῦ πάτερ (O. 7.87) πατρὶ μεγίστῳ (O. 10.45) Ζεῦ πάτερ (O. 13.26) αἰέναον σέβοντι πατρὸς Ὀλυμπίοιο τιμάν (O. 14.12) [[Ζεὺς]] πατὴρ (P. 3.98) “[[Κρονίων]] [[Ζεὺς]] πατὴρ” (P. 4.23) πὰρ βωμὸν πατέρος Ἑλλανίου στάντες (N. 5.10) ξεινίου πατρὸς χόλον δείσαις (N. 5.33) Ζεῦ πάτερ (N. 8.35), (N. 9.31), (N. 9.53), (N. 10.29) παρὰ πατρὶ φίλῳ Δὶ (N. 10.55) “πάτερ [[Κρονίων]]” Polydeukes speaks (N. 10.76) “ὦ Ζεῦ πάτερ” Herakles speaks (I. 6.42) βαρυσφαράγῳ πατρὶ (I. 8.22) Μοῖσαι, κελαινεφεῖ σὺν πατρὶ (Pae. 6.56) πατὴρ δὲ [[Κρονίων]] (Pae. 15.5) Δωδωναῖε μεγασθενὲς ἀριστότεχνα πάτερ fr. 57. 2. ]πάτερ fr. 59. 2. [[Ζεὺς]] πατὴρ fr. 93. ἕσσατο ἄνακτι βωμὸν πατρί τε Κρονίῳ (sc. [[Ἡρακλέης]]) fr. 140a. 64 (38). δεξιὰν κατὰ χεῖρα πατρὸς (sc. ἡμένα [[Ἀθάνα]]) fr. 146. 2.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> [[Apollo]]. ἀκερσεκόμα πάτερ (Pae. 9.45) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>c</b> Helios. ὀξειᾶν ὁ [[γενέθλιος]] ἀκτίνων [[πατήρ]] (O. 7.70) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>d</b> Time. Χρόνος ὁ πάντων [[πατήρ]] (O. 2.17) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>e</b> Kronos. πατὴρ [[μέγας]] [[πόσις]] ὁ πάντων Ῥέας ὑπέρτατον ἐχοίσας [[θρόνον]] (O. 2.76) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>5</b> fragg. ]πατὴρ δεπ[ (Pae. 10.9) ]ἐν δασκίοισιν [[πατήρ]] fr. 177e. ]πατρὸς [[ἑοῖο]][ ?fr. 335. ]πατρὸς εχ[ P. Oxy. 1792, fr. 34.

|elnltext=πατήρ πατρός, ὁ Aeol. πάτηρ; gen. ep. en lyr. πατέρος, Aeol. πάτρος en πάτερος; dat. πατρί en πατέρι; acc. πατέρα, Aeol. πάτερα; vocat. πάτερ; nom. plur. πατέρες; gen. πατέρων, ep. ook πατρῶν; dat. πατρᾰ́σι(ν); acc. πατέρας vader:; πατὴρ ἐμὸς ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς mijn vader, de edele Odysseus Od. 2.71; epith. van Zeus:; πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε vader van mensen en goden Il. 1.544; christ. God:; ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς jullie vader die in de hemel is NT Mt. 7.11; uitbr., plur. οἱ πατέρες de voorouders:; πατέρων θ ’ ἕξει μέγαν ὄλβον hij zal de grote rijkdom van zijn voorouders bezitten Aeschl. Ch. 865; overdr.:; οὐ ποιέετε δίκαια ἐπὶ τοὺς πατέρας σρατευόμενοι jullie doen onrecht door tegen jullie vaderland op te trekken Hdt. 8.22.1; in vocat. beleefde aanspreekvorm van ouder persoon; ξεῖνε πάτερ geachte vreemdeling Od. 7.28; eretitel. π. πατρίδος vader des vaderlands Plut. Cic. 23.6. overdr. voor schepper, maker; Χρόνος ὁ πάντων πατήρ Tijd, de vader van alles Pind. O. 2.17; τὸν... ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ πάντος de maker en vader van dit alles Plat. Tim. 28c; van een hoofdsom (kapitaal). τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους πολλαπλασίους κομιζόμενοι (geldhandelaren) die rentes als veelvoudige nazaten van hun vader binnenhalen Plat. Resp. 555e.