σημείο: Difference between revisions

|mltxt=το / σημεῖον, ΝΜΑ, και ιων. τ. [[σημήϊον]] και δωρ. τ. σαμήϊον και σαμεῑον και [[σαμῇον]] και σαμᾱον και [[σάμαον]], Α<br /><b>1.</b> [[καθετί]] που αποτελεί διακριτικό [[γνώρισμα]] πράγματος ή γεγονότος, [[σημάδι]] (α. «είχε [ή έφερε] [[καθαρά]] τα [[σημεία]] του βιασμού» β. «σημεῖα τών δεδικασμένων», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[φαινόμενο]] ή [[γεγονός]] από το οποίο συμπεραίνεται ή προμαντεύεται [[κάτι]] (α. «[[σημεία]] του μέλλοντος» β. «σημεῖα δ' ἥξειν τῶνδε μοι παρηγγύα», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>3.</b> [[σύμπτωμα]] νόσου<br /><b>4.</b> εξωτερική [[εκδήλωση]], [[έκφραση]], [[ένδειξη]] κατάστασης ή πράγματος («δεν έδινε κανένα [[σημείο]] ζωής» β. «τέχνης σημεῖα τῆς ἐμῆς», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>5.</b> μαθηματικό [[σύμβολο]]<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σημεία]] τών καιρών» — χαρακτηριστικά φαινόμενα και εκδηλώσεις μιας ορισμένης εποχής<br />β) «[[σημεία]] και τέρατα» — εντελώς παράλογα ή απίστευτα πράγματα<br /><b>νεοελλ.</b><br />ορισμένος [[τόπος]], καθορισμένη [[θέση]] (α. «[[σημείο]] αναχώρησης» β. «[[σημείο]] συνάντησης»)<br /><b>2.</b> [[βαθμός]], όριο σε [[κατάσταση]], [[ιδιότητα]], [[ενέργεια]] ή [[γεγονός]] (α. «οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε αποφασιστικό [[σημείο]]» β. «το κρίσιμο [[σημείο]] της νόσου πέρασε» γ. «έφθασε στο έσχατο [[σημείο]] διαφθοράς»)<br /><b>3.</b> ορισμένο [[μέρος]], ορισμένο [[τμήμα]] ενός συνόλου («σε αυτό το [[σημείο]] της αγόρευσής του σταμάτησε»)<br /><b>4.</b> [[νεύμα]], [[νόημα]] («του έκανε [[σημείο]] να πλησιάσει»)<br /><b>5.</b> <b>γραμμ.</b> καθένα από τα διάφορα σύμβολα που τίθενται [[πάνω]] στις λέξεις, [[πριν]] από αυτές ή [[μετά]] από αυτές (α. «[[σημείο]] στίξης» β. «[[σημείο]] παραπομπής» γ. «[[σημείο]] τονισμού»)<br /><b>6.</b> <b>μουσ.</b> [[φθογγόσημο]], καθένα από τα σύμβολα τών μουσικών φθόγγων, [[νότα]]<br /><b>7.</b> <b>μαθ.</b> α) καθένα από τα σύμβολα με τα οποία δηλώνονται οι [[τέσσερεις]] πράξεις της αριθμητικής, [[δηλαδή]] <span style="color: red;">+</span>, -, χ,:, [[καθώς]] και καθένα από τα αλγεβρικά σύμβολα που δηλώνουν τους θετικούς ή αρνητικούς αριθμούς, [[δηλαδή]] <span style="color: red;">+</span>, -<br />β) [[στοιχείο]] γεωμετρικού χώρου το οποίο δεν έχει [[σχήμα]] και [[έκταση]], δεν έχει καμία [[διάσταση]], όπως [[είναι]] η [[τομή]] δύο γραμμών ή τα [[άκρα]] μιας γραμμής<br />γ) [[στοιχείο]] ενός γραμμικού ή τοπολογικού χώρου<br />8) (ναυτ.-στρ.) καθεμιά από τις ποικιλόσχημες και ποικιλόχρωμες σημαίες με τις οποίες διαβιβάζονται μηνύματα στη [[διάρκεια]] της ημέρας, [[σήμα]], [[σινιάλο]]<br /><b>9.</b> <b>ναυτ.</b> [[σήμα]], [[κατασκευή]] ή [[φυσική]] [[θέση]] που αναγνωρίζεται εύκολα από τον κυβερνήτη ή από τα αρμόδια [[μέλη]] του πληρώματος ενός πλοίου<br /><b>10.</b> <b>(φυτοπαθ.)</b> το ορατό [[μέρος]] του αναπαραγωγικού ή βλαστικού τμήματος του θαλλού ενός μύκητα ή ενός άλλου παθογόνου οργανισμού το οποίο παράγεται [[πάνω]] ή [[μέσα]] στους ιστούς του προσβεβλημένου φυτού<br /><b>11.</b> <b>ιατρ.</b> αντικειμενικό [[σύμπτωμα]] νόσου, το οποίο παρατηρείται και ερμηνεύεται από τον γιατρό, σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] το υποκειμενικό [[σύμπτωμα]], που γίνεται αισθητό από τον ασθενή<br /><b>12.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σημείο]] του ορίζοντα»<br />i) (αστρον.-γεωγρ.) καθένα από τα [[τέσσερα]] [[σημεία]], [[βορράς]], [[νότος]], [[ανατολή]], [[δύση]], τα οποία προκύπτουν από τις τομές του μεσημβρινού και του παραλλήλου ενός τόπου με τον ορίζοντα<br />ii) η [[ακριβής]] [[θέση]] του βορρά, του νότου, της ανατολής ή της δύσης [[πάνω]] στον ορίζοντα<br />β) «γλωσσικό [[σημείο]]»<br /><b>γλωσσ.</b> η κύρια [[αυτοτελής]] [[μονάδα]] [[κάθε]] ανθρώπινης γλώσσας, ο [[συνδυασμός]] μιας ορισμένης σημασίας, λεξικής ή γραμματικής, με μια ορισμένη φωνολογική [[δήλωση]] ή [[μορφή]], όπως λ.χ. το γλωσσικό [[σημείο]] [[δένδρο]] αποτελείται από τον συνδυασμό «[[δένδρο]]» ([[σημασία]]) και / d. e. n. d. r. o. / (φωνολογική [[δήλωση]])<br />γ) «[[σημεία]] στίξης»<br /><b>γραμμ.</b> γραπτά [[σημεία]] που συγκροτούν ιδιαίτερο [[σύστημα]], γνωστό ως [[στίξη]], και τα οποία χρησιμοποιούνται στον γραπτό λόγο για να αποδώσουν την [[κύμανση]] της φωνής και γενικότερα τα εκφραστικά γνωρίσματα που έχει η προφορική [[γλώσσα]], όπως [[είναι]] η [[τελεία]], το [[κόμμα]] κ.ά.<br />δ) «κρίσιμο [[σημείο]]» — [[σημείο]] [[πέρα]] από το οποίο μια [[κατάσταση]], μια [[ιδιότητα]], μια [[ποιότητα]] κ.λπ. παύει να υπάρχει και στη [[θέση]] της εμφανίζεται μια [[άλλη]], νέα, αλλ. οριακό [[σημείο]]<br />ε) «[[σημείο]] του σταυρού»<br /><b>εκκλ.</b> ο [[σταυρός]], το [[σταυροκόπημα]], αλλ. κυριακό [[σημείο]] ή κυριαρχικό [[σημείο]]<br />στ) «κυριακό [[σημείο]]»<br /><b>εκκλ.</b> το [[σημείο]] του σταυρού<br />ζ) «ουδέτερο [[σημείο]]»<br /><b>αστρον.</b> [[κάθε]] [[σημείο]] στο [[διάστημα]] στο οποίο συμβαίνει να εξισώνονται τα [[μέτρα]] τών διανυσμάτων, [[αλλά]] δεν συμπίπτουν απαραίτητα οι διευθύνσεις και οι φορές τους που περιγράφουν τις ελκτικές δυνάμεις οι οποίες ασκούνται από τη Γη, τη Σελήνη και άλλα ουράνια σώματα<br />η) «ισέκκεντρο [[σημείο]]»<br /><b>αστρον.</b> (στο πτολεμαϊκό [[σύστημα]]) το [[σημείο]] του άξονα τών αψίδων το οποίο [[είναι]] συμμετρικό του κέντρου της Γης ως [[προς]] το [[κέντρο]] του έκκεντρου κύκλου<br />θ) «ισημερινό [[σημείο]]»<br /><b>αστρον.</b> καθένα από τα δύο [[σημεία]] [[πάνω]] στην ουράνια [[σφαίρα]] [[κατά]] τα οποία ο [[ουράνιος]] [[ισημερινός]] τέμνει την εκλειπτική<br />ι) «ισοηλεκτρικό [[σημείο]]»<br /><b>χημ.</b> η [[τιμή]] του [[πεχά]], της ενεργού οξύτητας, για την οποία σε έναν αμφολύτη, [[δηλαδή]] σε ένα χημικό [[είδος]] που μπορεί να φέρει μεταβλητό αριθμό φορτίων, πραγματοποιείται [[εξίσωση]] του θετικού και του αρνητικού φορτίου<br />ια) «[[σημείο]] Κιουρί»<br /><b>φυσ.</b> [[θερμοκρασία]] [[κατά]] την οποία ορισμένα μαγνητικά υλικά υφίστανται απότομη [[μεταβολή]] τών μαγνητικών ιδιοτήτων τους, αλλ. [[σημείο]] Νεέλ<br />ιβ) «[[σημείο]] βρασμού»<br /><b>φυσ.</b> [[θερμοκρασία]] [[κατά]] την οποία αρχίζει ο [[βρασμός]] ενός υγρού υπό ορισμένη [[πίεση]], αλλ. [[σημείο]] ζέσης<br />ιγ) «[[σημείο]] ζέσης»<br /><b>φυσ.</b> το [[σημείο]] βρασμού<br />ιδ) «[[σημείο]] πήξης»<br /><b>φυσ.-χημ.</b> η [[θερμοκρασία]] [[κατά]] την οποία συντελείται η [[στερεοποίηση]] ενός υγρού, η [[μετατροπή]] ενός υγρού σώματος σε στερεό [[σώμα]]<br />ιστ) «[[σημείο]] τήξης»<br /><b>φυσ.-χημ.</b> η [[θερμοκρασία]] [[κατά]] την οποία ένα στερεό [[σώμα]] υγροποιείται<br />ιζ) «ευτηκτικό [[σημείο]]»<br /><b>φυσ.-χημ.</b> η [[θερμοκρασία]] [[κατά]] την οποία πραγματοποιείται η [[στερεοποίηση]] ενός ευτηκτικού σώματος, [[δηλαδή]] ενός μίγματος αποτελούμενου από ένα [[σύνολο]] επιμέρους συστατικών σε τέτοια [[αναλογία]], ώστε να επιτυγχάνεται το χαμηλότερο δυνατό [[σημείο]] τήξης<br />ιη) «ευτηκτοειδές [[σημείο]]»<br /><b>φυσ.-χημ.</b> η χαρακτηριστική [[θερμοκρασία]] υπό την οποία μία [[στερεά]] [[φάση]] αντιστρεπτής διαδικασίας μετατρέπεται σε δύο άλλες διακεκριμένες στερεές φάσεις<br />ιθ) «[[σημείο]] στήριξης»<br /><b>φυσ.</b> (σχετικά με μοχλό) το [[υπομόχλιο]]<br />κ) «τριπλό [[σημείο]]»<br /><b>φυσ.-χημ.</b> [[σημείο]] το οποίο αντιπροσωπεύει τις συνθήκες [[κατά]] τις οποίες ένα [[σώμα]] μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα σε [[στερεά]], υγρά και [[αέρια]] [[κατάσταση]]<br />κα) «[[σημείο]] πάχνης» ή «[[σημείο]] παγετού»<br /><b>(μετεωρ.)</b> [[θερμοκρασία]] μικρότερη από 0° C, [[κατά]] την οποία η [[υγρασία]] του αέρα αρχίζει να συμπυκνώνεται υπό μορφήν στρώματος πάχνης [[πάνω]] σε μια ελεύθερη [[επιφάνεια]]<br />κβ) «[[σημείο]] δρόσου»<br /><b>(μετεωρ.)</b> [[θερμοκρασία]] στην οποία ο [[αέρας]] με ορισμένη [[υγρασία]] γίνεται κορεσμένος σε υδρατμούς<br />κγ) «σαγματικό [[σημείο]]» ή «[[σημείο]] [[σέλας]]»<br /><b>μαθ.</b> [[σημείο]] στο οποίο μηδενίζονται οι δύο πρώτες μερικές παράγωγοι μιας συνάρτησης και το οποίο δεν [[είναι]] τοπικό [[μέγιστο]] ή τοπικό ελάχιστο<br />κδ) «[[σημείο]] στο [[άπειρο]]»<br /><b>μαθ.</b> [[σημείο]] στο οποίο [[είναι]] αποδεκτό ότι συναντώνται όλες οι παράλληλες ευθείες που έχουν την [[ίδια]] [[κατεύθυνση]]<br />κε) «νεκρό [[σημείο]]»<br />i) <b>(οικον.)</b> <b>βλ.</b> [[νεκρός]]<br />ii) <b>τεχνολ.</b> <b>βλ.</b> [[νεκρός]]<br />iii) <b>(αυτοκ.)</b> [[θέση]] του μοχλού ταχυτήτων ενός αυτοκινήτου στην οποία το [[κιβώτιο]] ταχυτήτων δεν μεταδίδει [[κίνηση]] στον κεντρικό άξονα<br />κστ) «[[σημείο]] θερμικής αδρανοποίησης»<br /><b>βιολ.</b> η χαμηλότερη [[θερμοκρασία]] στην οποία, αν παραμείνει [[ένας]] ιός ή ένα ένζυμο [[κατά]] ένα ορισμένο [[χρονικό]] [[διάστημα]], [[συνήθως]] 10 λεπτά, χάνει τη μολυσματικότητά του ή τη δραστηριότητά του, αντίστοιχα<br />κζ) «[[σημείο]] θερμικής νέκρωσης»<br /><b>βιολ.</b> η χαμηλότερη [[θερμοκρασία]] στην οποία, όταν παραμείνει για ορισμένο χρόνο, [[συνήθως]] 10 λεπτά, [[ένας]] [[μικροοργανισμός]] νεκρώνεται<br />κη) «[[σημείο]] υπηρεσίας»<br /><b>στρ.</b> [[κάθε]] διακριτικό που φέρει η [[στολή]] τών στρατιωτικών, ναυτικών, αστυνομικών, πυροσβεστών, όταν βρίσκονται σε [[υπηρεσία]]<br />κθ) «στρατηγικό [[σημείο]]»<br />i) <b>στρ.</b> [[τοποθεσία]] της οποίας η [[κατοχή]] επηρεάζει το [[αποτέλεσμα]] μιας μάχης ή μιας στρατιωτικής επιχείρησης γενικότερα<br />ii) <b>μτφ.</b> επίκαιρη [[θέση]], καίριο [[σημείο]], [[σημείο]] αποφασιστικής σημασίας<br />λ) «αρχικό [[σημείο]] διέλευσης»<br /><b>στρ.</b> [[σημείο]] στο οποίο καταφθάνουν οι στρατιωτικές μονάδες οι οποίες σταθμεύουν σε γειτονικούς χώρους, με σκοπό να ενταχθούν σε [[φάλαγγα]] πορείας σε προκαθορισμένη χρονική [[στιγμή]] και [[διάταξη]]<br />λα) «[[σημείο]] επίθεσης» ή «[[σημείο]] προσβολής»<br /><b>στρ.</b> κεντρικό [[σημείο]] της εχθρικής περιοχής [[προς]] το οποίο κατευθύνεται ο [[κύριος]] όγκος τών δυνάμεων που ενεργούν [[επίθεση]] με σκοπό την κατάληψή του<br />λβ) «[[σημείο]] σκόπευσης»<br /><b>στρ.</b> [[σημείο]] στο οποίο καταλήγει η σκοπευτική [[γραμμή]] και το οποίο πρόκειται να προσβληθεί με τη [[βολή]] που θα ακολουθήσει<br />λγ) «[[σημείο]] επισήμανσης»<br /><b>στρ.</b> [[σημείο]] του εδάφους το οποίο επιλέγεται [[κατά]] τη [[βολή]] του πυροβολικού και βάσει του οποίου γίνεται η [[κατεύθυνση]] της βολής τών πυροβόλων [[προς]] τον στόχο<br />λδ) «[[σημείο]] διάρρηξης»<br /><b>στρ.</b> [[σημείο]] [[πάνω]] από το [[έδαφος]] στο οποίο θα γίνει η [[έκρηξη]] εγκαιροβλεγούς βλήματος με σκοπό την [[πρόκληση]] του καταστρεπτικότερου αποτελέσματος στον εχθρό<br />λε) «[[σημείο]] πτώσης»<br /><b>στρ.</b> το [[σημείο]] του εδάφους στο οποίο φθάνει ένα [[βλήμα]] και καταλήγει η [[τροχιά]] του<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[γεγονός]] ή [[φαινόμενο]] που προκαλεί θαυμασμό ή [[κατάπληξη]] («καὶ δώσουσι σημεῖα μεγάλα καὶ τέρατα», ΚΔ)<br /><b>2.</b> [[σήμα]], [[τύμβος]]<br /><b>3.</b> [[σήμα]], [[σύνθημα]] μάχης («τὰ σημεῖα ἤρθη», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>4.</b> [[σύνθημα]] συμφωνημένο από [[πριν]] («τὸ σημεῖον τοῦ [[πυρός]], ὡς εἴρητο, ἀνέσχον», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>5.</b> [[σύνθημα]] με το οποίο αναγγελλόταν η [[έναρξη]] ή η [[λήξη]] τών [[εργασιών]] της εκκλησίας του δήμου («τὸ τῆς ἐκκλησίας σημεῖον», Χριστοφ.)<br /><b>6.</b> [[σήμα]] με το οποίο γινόταν η [[έναρξη]] ενός έργου<br /><b>7.</b> [[σήμα]] με το οποίο δινόταν σε κάποιον η [[εντολή]] να κάνει [[κάτι]]<br /><b>8.</b> [[ακροστόλιο]] πλοίου («σημεῖον ἐν ταῖς ναυσίν», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>9.</b> [[σήμα]] στο [[πλοίο]] του ναυάρχου ή στη [[σκηνή]] του στρατηγού, [[έμβλημα]]<br /><b>10.</b> [[ράβδωση]]<br /><b>11.</b> [[χάραγμα]], [[παράσταση]] σε [[ασπίδα]] ή σε [[σφραγίδα]]<br /><b>12.</b> [[σύμβολο]] του γραπτού λόγου, [[γράμμα]]<br /><b>13.</b> [[δείγμα]], [[έμβλημα]] αξιώματος («ὁρῶ τρίαιναν τήνδε σημεῖον θεοῦ», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>14.</b> [[εικόνα]], [[παράσταση]]<br /><b>15.</b> στρατιωτικό [[σύνθημα]] φρουρών ή στρατιωτών την ώρα της μάχης («ἀπὸ σημείου ἑνὸς ἐπιστρέφειν τὰς ναῡς», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>16.</b> το εξωτερικό όριο στρατιωτικής παράταξης<br /><b>17.</b> <b>συνεκδ.</b> στρατιωτικό [[σώμα]]<br /><b>18.</b> όριο, [[σύνορο]] («ἔξω τῶν σημείων τοῦ ἡμετέρου ἐμπορίου», <b>Δημοσθ.</b>)<br /><b>19.</b> <b>(λογ.)</b> α) [[τεκμήριο]], [[απόδειξη]]<br />β) (στον <b>Αριστοτ.</b>) πιθανό [[επιχείρημα]] για την [[απόδειξη]] του συμπεράσματος<br /><b>20.</b> [[παράδειγμα]]<br /><b>21.</b> στενογραφικό, ταχυγραφικό [[σύμβολο]]<br /><b>22.</b> κριτικό [[σύμβολο]] σε [[κείμενο]]<br /><b>23.</b> <b>(μετρ.)</b> ο βραχύτερος [[χρόνος]] στη [[στιχουργία]], η βραχεία [[συλλαβή]]<br /><b>24.</b> χαρακτηριστικό [[γνώρισμα]] ενός ατόμου<br /><b>25.</b> [[λίθος]] [[πάνω]] στον οποίο αναγράφονταν οι αποστάσεις, [[οδοδείκτης]]<br /><b>26.</b> η [[πορφύρα]] στην [[παρυφή]] της εσθήτας ως [[έμβλημα]] Ρωμαίου συγκλητικού<br /><b>27.</b> το [[σημάδι]] που αφήνει [[κανείς]] όταν περπατάει, [[ίχνος]], [[χνάρι]], [[πατημασιά]]<br /><b>28.</b> [[φακοειδής]] [[σπίλος]] του δέρματος, [[ελιά]]<br /><b>29.</b> <b>φρ.</b> α) «σημεῖον (χρόνου)» — χρονική [[στιγμή]] (<b>Αριστοτ.</b>)<br />β) «Περὶ σημείων» — [[τίτλος]] έργου του Ζήνωνος.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[σῆμα]] <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>εῖον</i> (<b>πρβλ.</b> <i>πορθμ</i>-<i>εῖον</i>)].