ὅσος: Difference between revisions

{{bailly

|btext=η, ον :<br /><b>A.</b> <i>adj.</i> <b>I.</b> <i>dans le disc. direct</i>;<br /><b>1</b> combien grand : [[ὅσσος]] [[ἔην]] οἷός [[τε]] IL combien il était grand et combien beau ! ; ὅσσοι [[τε]] καὶ οἵτινες OD combien nombreux et quels ils sont ! ; <i>en corrélat. avec</i> [[τόσος]], [[τοσόσδε]], [[τοσοῦτος]], autant… que, aussi grand… que ; <i>sans antécéd. exprimé</i> : τὴν δὲ γυναῖκα [[εὗρον]], ὅσην τ’ ὄρεος κορυφτήν OD ils trouvèrent sa femme aussi grande qu'une cime de montagne ; <i>au plur.</i> ὅσοι, ὅσαι, ὅσα, combien (aussi) nombreux que, tous ceux qui : τοσοῦτοι ὄντες ὅσοι [[νῦν]] συνεληλύθατε XÉN étant aussi nombreux que vous voilà en ce moment réunis ; [[μυρίοι]], [[ὅσσα]] <i>épq.</i> [[τε]] φύλλα καὶ ἄνθεα γίγνεται ὥρῃ IL innombrables autant que naissent dans la saison les feuilles et les fleurs ; ὅσσαι νύκτες [[τε]] καὶ ἡμέραι εἰσίν OD autant qu’il y a de jours et de nuits ; <i>d'où les locut.</i> : ὅσα ἔτη XÉN tous les ans, annuellement ; ὅσαι νύκτες LUC toutes les nuits, chaque nuit ; avec un gén. partit. : κατὰ μὲν Τρώων θάνον ὅσσοι ἄριστοι IL tous les plus braves des Troyens étaient morts ; avec un rég. à l'accus. : [[λίμνη]] [[μέγαθος]] ὅσητερ ἡ [[ἐν]] Δήλῳ HDT un lac de dimensions aussi grandes que celui de Délos ; <i>joint à</i> [[τις]] : [[ὅσον]] [[τι]] [[δένδρον]] [[μέγαθος]] HDT à peu près de la grandeur d’un arbre ; après des adjectifs : πίθηκοι ἄφθονοι ὅσοι γίγνονται HDT des singes en très grand nombre ; χρήματα θαυμαστὰ ὅσα PLAT des richesses en quantité prodigieuse ; [[ὀλίγος]] [[ὅσος]], prodigieusement peu ; <i>adv.</i> • θαυμαστὸν [[ὅσον]] PLAT merveilleusement (<i>cf. lat.</i> mirum quantum) ; avec un Sp. : ὅσας ἂν πλείστας δύναιντο καταστρέφεσθαι [[τῶν]] [[πολίων]] HDT le plus de villes qu’ils pourraient en détruire (<i>cf. lat.</i> quantas possent plurimas) ; ἀνακραγόντες [[ὅσον]] ἐδύναντο μέγιστον XÉN ayant crié le plus fort qu’ils pouvaient ; [[ὅσον]] [[τάχιστα]] ATT aussi vite que possible (<i>cf. lat.</i> quam celerrime) ; avec un inf. : [[ὅσον]] ἀποζῆν THC assez pour vivre <i>litt.</i> autant qu’il est nécessaire pour vivre ; εὐδαιμονίας τοσοῦτον, [[ὅσον]] δοκεῖν SOPH autant de bonheur qu’(il est nécessaire) pour paraître (heureux) ; <i>en forme de parenthèse dans les locut.</i> ὅσ’ ἀπεικάσαι SOPH autant que je présume ; ὅσσον [[ἔγωγε]] [[γιγνώσκω]] IL autant que je puis juger ; ὅσσον ἐγὼ [[δύναμαι]] IL, ἐφ’ [[ὅσον]] [[δύναμαι]] THC autant que je puis ; [[εἰς]] [[ὅσον]] γ’ ἐγὼ [[σθένω]] SOPH autant qu’il est du moins en mon pouvoir ; [[ὅσον]] καθ’ ἕνα ἄνδρα DÉM autant qu’il était au pouvoir d’un seul homme, autant que cela dépend d’un seul ; <i>de même avec</i> ὅσα : ὅσα [[γε]] [[ἦν]] εἰκάσαι THC autant qu’on pouvait prévoir ; ὅσα ἐγὼ [[μέμνημαι]] XÉN autant que je me rappelle ; <i>elliptiq.</i> : ὅσα [[γε]] [[τἀνθρώπεια]] PLAT autant que l'humanité le comporte, au moins d’après les vues humaines;<br /><b>2</b> <i>pour</i> [[ὅτι]] [[τοσοῦτος]], que… aussi grand;<br /><b>3</b> <i>joint à des particules</i> : [[ὅσος]] [[ἄν]], aussi grand que, [[ὅσος]] [[δή]], <i>dans Hom.</i> combien grand <i>ou</i> combien nombreux en effet ; <i>après Hom.</i> en assez grande quantité, en assez grand nombre : ζημίην ὅσην [[δή]] HDT une amende assez forte ; γυναῖκας ὅσας [[δή]] HDT des femmes en nombre suffisant ; <i>postér.</i> [[ὁσοσδήποτε]], <i>ion.</i> ὁσοσδήκοτε, <i>m. sign.</i> ; [[ὅσος]] [[οὖν]] <i>ou</i> ὁσοσοῦν, <i>ion.</i> ὁσοσῶν, quelque grand <i>ou</i> quelque nombreux que ; <i>adv.</i> • καὶ [[ὁσονῶν]] HDT si peu que ce soit ; [[ὅσοσπερ]], aussi grand que ; <i>au plur.</i> aussi nombreux que ; [[ὅσος]] [[τε]], <i>c.</i> [[ὅσος]];<br /><b>II.</b> <i>dans le disc. indir.</i> : ὁρᾷς τὴν [[θεῶν]] ἰσχὺν ὅση SOPH tu vois combien est grande la force des dieux !;<br /><b>B.</b> <i>adv.</i> <b>I.</b> • [[ὅσον]] <i>et</i> • ὅσα :<br /><b>1</b> autant que, <i>en corrélat. avec</i> τόσον, τόσονδε, τοσοῦτον;<br /><b>2</b> au point que ; <i>avec idée de temps</i> ὅσονπερ, aussi longtemps que;<br /><b>3</b> autant que, aussi loin que, <i>càd</i> seulement jusqu’à : [[ὅσον]] [[ἐς]] Σκαίας [[τε]] πύλας ἵκανεν IL <i>litt.</i> il s'avançait aussi loin qu’il y a jusqu’à la porte Scées, <i>càd</i> seulement jusqu’à ; [[οὐκ]] ἐπικομένη [[ἐς]] τὴν γῆν ταύτην…, ἀλλ’ [[ὅσον]] [[ἐκ]] Φοινίκης [[ἐς]] Κρήτην HDT n'étant pas venue jusqu’à cette terre…, mais seulement de Phénicie en Crète ; <i>de même</i> [[ὅσον]] μόνον THC, [[ἐγώ]] μιν [[οὐκ]] [[εἶδον]] [[εἰ]] μὴ [[ὅσον]] γραφῇ HDT quant à moi, je ne l'ai pas vu, sinon seulement en peinture;<br /><b>4</b> <i>avec un accus. de mesure ou de nombre</i> autant que (telle mesure, tel nombre) <i>càd</i> à peu près, environ : [[ὅσον]] τ’ ὄργυιαν OD environ une brasse ; [[ὅσον]] τ’ ἐπὶ ἥμισυ OD environ jusqu à la moitié ; [[ὅσον]] [[τε]] ἑκατὸν σταδίους HDT environ cent stades ; [[ὅσον]] παρασάγγην XÉN environ à une distance d’un parasange;<br /><b>5</b> <i>avec un Cp.</i> d’autant… que : [[καί]] μοι ὑποστήτω, ὅσσον βασιλεύτερός εἰμι IL qu’il me cède d’autant plus que je suis roi, <i>càd</i> plus puissant ; <i>avec un Sp.</i> autant que : [[ὅσον]] [[τάχιστα]] ATT aussi vite que possible;<br /><b>6</b> [[ὅσον]] [[οὐ]], [[ὅσον]] [[οὐκ]], presque, à peu près (<i>cf. lat.</i> tantum non) : [[οὐχ]] [[ὅσον]] [[οὐκ]], ἀλλ’ οὐδε THC non seulement ne pas, mais pas même ; [[ὅσον]] [[οὐκ]] [[ἤδη]], <i>litt.</i> autant que ce n’est pas dès maintenant, <i>càd</i> bientôt, aussitôt ; [[ὅσον]] [[αὐτίκα]] LUC, [[ὅσον]] [[οὔπω]] THC, [[ὅσον]] [[οὐδέπω]] LUC <i>m. sign.</i><br /><b>7</b> [[ὅσον]] [[μή]], en tant que ne pas, sauf que ; <i>avec un part.</i> en tant que ne : [[ἴσθι]] [[δοκῶν]] ἐμοὶ εἰργάσθαι, [[ὅσον]] μὴ χερσὶ καίνων SOPH sache que tu me sembles avoir fait cela, mais sans y mettre la main toi-même ; <i>de même</i> ὅσα [[μή]] THC <i>avec un verbe à un mode pers.</i> : πείθεσθαι [[οὐκ]] ἐθέλοντας [[ὅσον]] ἂν μὴ [[ἀνάγκη]] ᾖ XÉN ne voulant pas obéir en tant que cela n’est pas absolument nécessaire;<br /><b>8</b> comme : [[τῇ]] γαστρὶ ὅσα πήρᾳ χρῶνται LUC ils usent de leur ventre comme d’une besace;<br /><b>9</b> combien <i>dans le disc. indir.</i> : [[ἴστε]] γὰρ ὅσσον ἐμοὶ ἀρετῇ περιβάλλετον ἵπποι IL car vous savez combien mes deux chevaux l'emportent en courage ; μαθήσεται [[ὅσον]] τό τ’ ἄρχειν καὶ τὸ δουλεύειν [[δίχα]] ESCHL il apprendra combien c'est chose différente d’être maître <i>ou</i> d’être esclave ; <i>avec un Cp.</i> ὄφρ’ [[εὖ]] εἰδῇς ὅσσον φέρτερός εἰμι [[σέθεν]] IL afin que tu saches combien je suis plus fort que toi ; <i>avec un Sp.</i> γνώσεται [[ὅσον]] εἰμὶ [[θεῶν]] [[κάρτιστος]] ἁπάντων IL il apprendra combien je suis le plus puissant de tous les dieux;<br /><b>II.</b> • ὅσῳ :<br /><b>1</b> de combien, d’autant que, d’autant plus que, <i>avec un Cp.</i> : χάριν [[σοι]] [[εἴσομαι]], ὅσῳ ἂν [[πλεονάκις]] εἰσίῃς [[ὡς]] [[ἐμέ]] XÉN je te saurai d’autant plus gré que tu viendras me voir plus souvent;<br /><b>2</b> <i>avec un Sp.</i> ὅσῳ [[μᾶλλον]]…, τοσούτῳ [[μᾶλλον]]… PLAT d’autant plus… d’autant plus… ; <i>invers.</i> τοσούτῳ [[μᾶλλον]]…, ὅσῳ [[μᾶλλον]]… XÉN d’autant plus… que plus;<br /><b>III.</b> <i>Locut. adv. avec</i> [[ὅσον]] <i>précédé d’une prép.</i> • ἐφ’ [[ὅσον]], • [[ἐς]] [[ὅσον]], • καθ’ [[ὅσον]] ATT autant que, en tant que ; • ὅσσον [[ἔπι]], <i>ou</i> • [[ὅσον]] τ’ [[ἔπι]], aussi bien que IL, OD, • ἐπ’ [[ὅσον]] HDT, • ἐφ’ [[ὅσον]] XÉN <i>m. sign.</i> ; • [[ἐν]] ὅσῳ, pendant que, en attendant que ; • παρ’ [[ὅσον]], outre que, excepté que ATT.<br />'''Étymologie:''' [[ὅς]].

}}

{{ls

{{lsm

|lsmtext='''ὅσος:''' Επικ. επίσης [[ὅσσος]], <i>-η</i>, <i>-ον</i>, όπως το Λατ. [[quantus]],<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για [[μέγεθος]], τόσο [[μεγάλος]] όσο, όσο [[μεγάλος]]· λέγεται για [[ποσότητα]], τόσο [[πολύς]] όσο, όσο [[πολύς]]· λέγεται για [[διάστημα]], τόσο [[μακριά]] όσο, πόσο [[μακριά]]· λέγεται για χρόνο, τόσο χρόνο όσο, [[πόση]] ώρα· λέγεται για [[πλήθος]], τόσο [[πολλά]] όσα, πόσα [[πολλά]]· λέγεται για ήχο, τόσο [[δυνατός]] όσο, όσο [[δυνατός]]· στον πληθ., τόσα όσα, Λατ. [[quot]], το προσδιοριζόμενο που προηγείται είναι το [[τόσος]], [[μετά]] το οποίο το [[ὅσος]] σημαίνει [[απλώς]] όσος· <i>τόσσον χρόνον</i>, <i>ὅσσον ἄνωγας</i>, τόσο χρόνο, όσον όρισες, σε Ομήρ. Ιλ.· [[συχνά]] το δεικτικό προσδιοριζόμενο που προηγείται παραλείπεται, <i>φωνὴ ὅση σκύλακος</i>, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">2.</b> με το τις, χρησιμ. για να δηλώσει αόριστο, αδιευκρίνιστο [[μέγεθος]] ή αριθμό, [[ὅσον]] τι [[δένδρον]], σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> με επίθ. που δηλώνουν [[ποσότητα]], [[ὄχλος]] ὑπερφυὴς [[ὅσος]], [[τερατωδώς]] [[μεγάλος]], σε Αριστοφ.· θαυμαστὸν [[ὅσον]] διαφέρει, διαφέρει εκπληκτικά, σε Πλάτ.· ομοίως, στην Λατ. mirum [[quantum]], [[immane]] [[quantum]].<br /><b class="num">4.</b> με υπερθ., ὅσα [[πλεῖστα]], τα δυνατόν περισσότερα, σε Ηρόδ. κ.λπ.· βλ. κατωτ. IV. 4.<br /><b class="num">5.</b> με απαρ., τόσο [[πολύς]] όσος είναι [[αρκετός]], [[ὅσον]] ἀποζῆν, αρκετό για να ζει [[κάποιος]] απ' αυτό, σε Θουκ.· <i>ὅσονδοκεῖν</i>, αρκετό για να φαίνεται, σε Σοφ.<br /><b class="num">6.</b> με οριστ., ὅσσον [[ἔγωγε]] [[γιγνώσκω]], όσο [[τουλάχιστον]] [[γνωρίζω]] εγώ, σε Ομήρ. Ιλ.· ὅσονπερ [[σθένω]], σε Σοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">II. 1.</b> ακολουθ. από μόρια, [[ὅσος]] ἄν, οσοδήποτε [[μεγάλος]], με υποτ., σε Όμηρ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> [[ὅσος]] δή, όσο [[μεγάλος]], <i>ἐπὶ μισθῷ ὅσῳ δή</i>, λέγεται για [[πληρωμή]] συγκεκριμένου ποσού, σε Ηρόδ.· <i>ὁσοσοῦν</i>, Ιων. <i>-ῶν</i>, οσοδήποτε [[μικρός]], στον ίδ.<br /><b class="num">III.</b> τα [[ὅσον]] και <i>ὅσα</i>, ως επίρρ.: <b>1. α)</b> σε τέτοιο βαθμό όσον, τόσο [[πολύ]] όσο, οὐ [[μέντοι]] ἐγὼ τόσον αἴτιός εἰμι, [[ὅσον]] οἱ ἄλλοι, σε Ομήρ. Ιλ.· με απαρ., [[ὅσον]] γέ μ' [[εἰδέναι]], τόσο όσο [[μπορώ]] να [[γνωρίζω]], σε Αριστοφ. <b>β)</b> πόσο, πόσο [[πολύ]], [[ἴστε]] ὅσσον περιβάλλετον ἵπποι, γνωρίζετε πόσο υπερείχαν, σε Ομήρ. Ιλ.· με επίθ., πόσο, [[ὅσον]] [[μέγα]], σε Ησίοδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> μόνο τόσο όσο, μόνο έως, [[ὅσον]] ἐς Σκαιάς τε πύλας καὶ φηγὸν ἵκανεν, σε Ομήρ. Ιλ.· εἰ μὴ [[ὅσον]] γραφῇ, [[εκτός]] από μια [[εικόνα]] μόνο, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">3.</b> λέγεται για αποστάσεις, [[ὅσον]] τε, [[περίπου]], [[σχεδόν]], [[ὅσον]] τ' ὄργυιαν, σε Ομήρ. Οδ.· [[ὅσον]] τε [[δέκα]] στάδια, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">4.</b> με επίθ., <i>ὅσσον βασιλεύτερός εἰμι</i>, σε τέτοιο βαθμό όσο, [[καθόσον]], είμαι ενδοξότερος [[βασιλιάς]], σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως με επιρρ., [[ὅσον]] [[τάχιστα]], στους Αττ.· [[ὅσον]] [[μάλιστα]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">5.</b> με αρνητικά, [[ὅσον]] οὐ ή <i>ὁσονού</i>, Λατ. [[tantum]] [[non]], [[παρά]] μόνον, [[σχεδόν]], σε Θουκ.· [[ὅσον]] οὐκ [[ἤδη]], [[αμέσως]], σε Ευρ.· <i>οὐχ ὅσσον οὐκ ἠμύναντο ἀλλ'</i>, όχι μόνο δεν εκδικήθηκαν για λογαριασμό τους, σε Θουκ.· [[ὅσον]] μή, μόνον που δεν, [[εκτός]] από το ότι, με την [[εξαίρεση]] του ότι, [[ὅσον]] γε μὴ ποτιψαύων, όσο [[μπορώ]] [[χωρίς]] να αγγίξω..., σε Σοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">IV.</b> 1. <i>ὅσῳ</i>, <i>ὅσῳ περ</i>, με όσο [[πολύ]], με όσο, ὅσῳ [[πλέον]], σε Ησίοδ.· [[διέδεξε]], ὅσῳ ἐστὶ [[τοῦτο]] [[ἄριστον]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> το <i>ὅσῳ</i> με συγκρ. όταν ακολουθ. [[άλλος]] συγκρ. με το <i>τοσούτῳ</i>, όπως το Λατ. [[quo]] ή [[quanto]] [[melior]], eo [[magis]], ὅσῳ [[μᾶλλον]] [[πιστεύω]], τοσοῦτῳ [[μᾶλλον]] ἀπορῶ, σε Πλάτ.<br /><b class="num">V.</b> 1. τα ἐς [[ὅσον]], ἐφ' [[ὅσον]], καθ' [[ὅσον]] [[συχνά]] χρησιμ. [[σχεδόν]] όπως το [[ὅσον]], εἰς [[ὅσον]] [[σθένω]], σε Σοφ.· ἐφ' [[ὅσον]] ἠδύνατο, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> <i>ἐν ὅσῳ</i>, ενώ, κατά τη [[διάρκεια]] που, σε Αριστοφ., Θουκ.

}}

{{etym