σκυτάλη: Difference between revisions

|Full diacritics=σκῠτᾰ́λη

|Definition=[ᾰ], ἡ,<br><span class="bld">A</span> [[staff]], [[cudgel]], [[club]], [[Diodorus Siculus|D.S.]]3.8; σκυτάλη  [[ἀγριέλαιος]], of [[Heracles]]' [[club]], AP9.237 (Eryc.); cf. [[σκύταλον]]:—Special usages:<br><span class="bld">1</span> at Sparta, [[staff]] or [[baton]], used as a cypher for writing dispatches, a strip of leather being rolled slantwise round it, on which the dispatches were written lengthwise, so that when unrolled they were unintelligible: commanders abroad had a staff of like thickness, round which they rolled these strips, and so were able to read the dispatches:—hence [[σκυτάλη]] came to mean a [[Spartan dispatch]], Th.1.131, X.''HG''3.3.8, Ar.''Lys.''991, Plu.''Lys.''19, Gell.17.9.15; and, generally, [[dispatch]], [[message]], as Pi. calls the bearer of his ode σκυτάλα Μοισᾶν ''O.''6.91, where the Sch. quotes <b class="b3">ἀχνυμένη σκυτάλη</b> (dub. sens.) from Archil. (''Fr.''89.2); <b class="b3">ἡ σκυτάλης περιτροπή</b>, of [[labour in vain]] (cf. [[ὕπερος]]), [[Plato|Pl.]]''[[Theaetetus|Tht.]]''209d.<br><span class="bld">2</span> [[pole]] or [[staff]], like those of a sedan-chair, [[LXX]] ''Ex.''30.4.<br><span class="bld">3</span> [[strickle for levelling grain]] piled up in a measure, σ. δικαία ''PTeb.''823.15, ''PAmh.''2.43.10 (both ii B.C.), cf. Poll.4.170.<br><span class="bld">4</span> [[wooden tally]] or [[ticket]] on a money-bag, etc., Diosc.Hist.4, [[Diodorus Siculus|D.S.]]13.106.<br><span class="bld">5</span> [[strip]] or [[rod of metal]] or [[ivory]], κασσιτέρου ''Inscr.Délos'' 442 ''B''170 (ii B.C.); [[ἐλέφαντος]] ibid.; cf. Hld.9.15.<br><span class="bld">6</span> [[scourge whip]], Moer.p.346P.<br><span class="bld">7</span> [[handle]] or [[lever]] in a machine, Orib.49.3.3; [[handspike]] for turning a [[wheel]], Ph.''Bel.''68.6, 85.2, Hero ''Bel.''86.12 (pl.).<br><span class="bld">II</span> [[sucker]] from a stem, ''Gp.''9.11.4, al.<br><span class="bld">III</span> [[cylinder]] or [[roller]] wherewith weights are moved, Arist.''Mech.''852a16, cf. ''CPHerm.'' 95.16 (iii A.D.).<br><span class="bld">IV</span> a [[serpent]], of uniform [[roundness]] and [[thickness]], Nic.''Th.''384, Sor. ap. Philum.''Ven.''27.3 (for Plu.''Crass.''32 v. [[Σκύλλα]]).<br><span class="bld">2</span> a [[fish]] of like shape, Opp.''H.''1.184.<br><span class="bld">V</span> [[finger-bone]], [[phalanx]], Paul.Aeg.6.43, Tz.''H.''9.126.

|btext=ης (ἡ) :<br />bâton, <i>particul.</i> :<br /><b>1</b> [[bâton à gros bout]];<br /><b>2</b> <i>à Sparte</i> scytale, bâton d'une grosseur déterminée sur lequel on enroulait les lanières servant à écrire les dépêches d'État ; illisible une fois déroulée, la dépêche ne pouvait être lue que roulée de nouveau sur un bâton de même grosseur ; <i>p. ext.</i> dépêche, message, nouvelle;<br /><b>3</b> <i>p. anal.</i> sorte de gros serpent.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> [[scutula]].

|elnltext=σκυτάλη -ης, ἡ, Dor. σκυτάλα [~ σκῦτος] knuppel, stok; spec. in Sparta berichtenstok, een stok die werd gebruikt om boodschappen te coderen en te ontcijferen: om de stok werd schuin een stuk leer gewonden, waarop in de lengte van de stok een boodschap werd geschreven. Die was dan alleen maar leesbaar voor iemand die het stuk leer om een stok van gelijke dikte wond; spreekw..; ἡ σκυτάλης περιτροπή het om en om draaien van een berichtenstok (d.w.z. het eindeloos herhalen van dezelfde handeling) Plat. Tht. 209d; πέμψαντες κήρυκα... καὶ σκυτάλην door een bode met een berichtenstok te sturen Thuc. 1.131.1; vandaar (geheim) bericht (uit Sparta); uitbr. boodschapper. Pind. een slangensoort. Plut. Crass. 32.5.

|mltxt=η, ΝΜΑ<br />ξύλινη κυλινδρική [[ράβδος]] που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες για [[αποστολή]] κρυπτογραφημένων μηνυμάτων<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> μικρή κυλινδρική [[ράβδος]] που χρησιμοποιούν οι αθλητές σκυταλοδρομίας<br /><b>2.</b> <b>ναυτ.</b> [[καθένας]] από τους μοχλούς που περιστρέφουν τον [[εργάτη]], το [[εξάρτημα]] του πλοίου με το οποίο σηκώνεται η [[άγκυρα]], κν. [[μανέλα]]<br /><b>3.</b> <b>ζωολ.</b> [[ονομασία]] οφιδίου<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[παραδίδω]] [ή [[παίρνω]]] τη [[σκυτάλη]]» — [[αφήνω]] κάποιον να συνεχίσει το [[έργο]] μου ή [[διαδέχομαι]] κάποιον στην [[εκτέλεση]] ενός έργου<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />καθένα από τα οστά τών δακτύλων, [[φάλαγγα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ξύλινο [[ραβδί]] που χρησιμοποιούσαν ως όπλο, [[ματσούκι]], [[ρόπαλο]] («ἀναλωθέντων δὲ τῶν ὀϊστῶν, σκυτάλαις ξυλίναις διαγωνίζονται», <b>Διόδ.</b>)<br /><b>2.</b> η περιελιγμένη [[ταινία]] στην οποία ήταν κρυπτογραφημένο το [[μήνυμα]] που στελνόταν από τις αρχές της Σπάρτης («πέμψαντες κήρυκα οἱ ἔφοροι καὶ σκυτάλην [[εἶπον]] τοῦ [[κήρυκος]] μὴ λείπεσθαι», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>3.</b> (γενικά) [[άγγελμα]], [[μήνυμα]] («ἠυκόμων σκυτάλα Μοισᾱν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>4.</b> καθεμιά από τις ράβδους που υποβάσταζαν [[φορείο]] («καὶ ἔσονται ψαλίδες ταῖς σκυτάλαις ὤστε αἵρειν αὐτὸ ἐν αὐταῖς», ΠΔ)<br /><b>5.</b> [[κανόνας]] με τον οποίο ισοπέδωναν το [[χύμα]] [[σιτάρι]] με τα χείλη του χρησιμοποιούμενου μέτρου χωρητικότητας<br /><b>6.</b> ξύλινη [[πινακίδα]], [[αβάκιο]] («ὄντων δὲ τῶν χρημάτων ἐν σακκίοις, καὶ τούτων ἔχοντος ἑκάστου σκυτάλην, ἔχουσαν τὴν ἐπιγραφήν», <b>Διόδ.</b>)<br /><b>7.</b> [[ράβδος]] ή [[ταινία]] από [[μέταλλο]] («σκυτάλας ἐλέφαντος, κασσιτέρου», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>8.</b> [[μαστίγιο]], [[καμουτσίκι]]<br /><b>9.</b> [[μοχλός]] μηχανής<br /><b>10.</b> [[μέσο]] για την [[μετάδοση]] κίνησης σε τροχό<br /><b>11.</b> [[βλαστός]] ή [[παραφυάδα]]<br /><b>12.</b> [[κύλινδρος]] τον οποίο χρησιμοποιούσαν κυλίοντάς τον, για την [[μετακίνηση]], [[πάνω]] σε αυτόν, μεγάλων βαρών<br /><b>13.</b> [[είδος]] φιδιού που έχει ίδιο [[πάχος]] σε όλο του το [[μήκος]]<br /><b>14.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> «σκυτάλαι<br />αἱ ἱππικαὶ ἶλαι... ἢ θύλακες δερμάτινοι»<br /><b>15.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σκυτάλη]] [[ἀγριέλαιος]]» — το [[ρόπαλο]] του Ηρακλή<br />β) «σκυτάλης [[περιτροπή]]» — [[μάταιος]] [[κόπος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Τεχνικός όρος αβέβαιης ετυμολ. Κατά μία [[άποψη]], η λ. έχει σχηματιστεί <span style="color: red;"><</span> αμάρτυρο τ. [[σκύτος]] «[[κομμάτι]] αποφλοιωμένου ξύλου» (<b>πρβλ.</b> [[σκύτη]] / [[σκῦτος]]) <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>αλο</i>- (<b>βλ.</b> και λ. [[σκύταλον]]), που δηλώνει όργανο ([[πρβλ]]. [[πάσσαλος]], [[ῥόπαλον]]) και συνδέεται με τα: λιθουαν. <i>skutas</i> «[[κομμάτι]], [[κουρέλι]]», <i>skutu</i> «[[ξεφλουδίζω]]». Τη λ. δανείστηκε η Λατινική, <b>πρβλ.</b> λατ. <i>scutula</i>].

|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[stick]], [[club]], [[spar]], [[drum]] in diff. technical mean. (Archil., Pi.). From the lit. is esp. known the letter-staff, which the Spartans used for secret dispatches. Metaph. as des. of a snake (Nic. a. o.), of a fish (Opp.; Strömberg Fischn. 36).<br />Other forms: Beside [[σκύταλον]] n. [[stick]], [[club]] (Pi., Hdt., Ar., X.).<br />Derivatives: Dimin. <b class="b3">σκυτάλ-ιον</b> n. (Ar., hell. a. late), <b class="b3">-ίς</b> f. (Hdt., hell a. late); further <b class="b3">-ίας</b> m. as name of a [[σίκυος]] (Thphr.; Strömberg Theophr. 91) a. o.; <b class="b3">-ωτός</b> <b class="b2">provided with a σ.</b> (Hero, EM); <b class="b3">-ισμός</b> m. [[fist-law]], in Argos ([[Diodorus Siculus|D.S.]], Plu.); <b class="b3">-όομαι</b> to [[be clubbed]] (EM, H.) with <b class="b3">-ωσις</b> (Trozen).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Instrument name like [[ῥόπαλον]], [[πάσσαλος]] a. o. (Chantraine Form. 245 f.); no certain connection. First from <b class="b3">*σκύτος</b> (cf. <b class="b3">σκυτίζει σπαράττει</b> H. ?), which agrees formally with Lith. <b class="b2">skùtas</b> [[rag]], [[piece]], [[patch]]. Besides the primary verb <b class="b2">skutù</b>, <b class="b2">skùsti</b> [[shave]], [[plane]], [[peel]] (cf. on [[ξύω]]); so <b class="b3">*σκύος</b>, <b class="b3">-άλη</b> prop. *'planed piece of wood'? (Lith. <b class="b2">skutùlė</b> [[wooden box with cover]] (Rozwadowski, s. Glotta 2, 356) is a loan from MLG [[schuttel]], from Lat. [[scutella]]). -- Lat. LW [loanword] [[scutula]]. Cf. [[σκῦρος]], [[σκύτη]] and [[σκῦτος]].

|ftr='''σκυτάλη''': {skŭtálē}<br />'''Forms''': Daneben [[σκύταλον]] n. [[Stock]], [[Knüppel]] (Pi., Hdt., Ar., X.).<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Stock]], [[Keule]], [[Rundholz]], [[Walze]] in versch. technischen Bedd. (seit Archil., Pi.). Aus der Lit. besonders bekannt ist der Briefstab, dessen sich die Spartaner bei Sendung geheimer Depeschen bedienten. Übertr. als Ben. einer Schlange (Nik. u. a.), eines Fisches (Opp.; Strömberg Fischn. 36).<br />'''Derivative''': Davon die Demin. [[σκυτάλιον]] n. (Ar., hell. u. sp.), -ίς f. (Hdt., hell u. sp.); ferner -ίας m. als N. eines [[σίκυος]] (Thphr.; Strömberg Theophr. 91) u. a.; -ωτός ‘mit σ. versehen’ (Hero, ''EM''); -ισμός m. [[Faustrecht]], in Argos ([[Diodorus Siculus|D.S.]], Plu.); -όομαι [[geknüppelt werden]] (''EM'', H.) mit -ωσις (Trozen).<br />'''Etymology''': Gerätename wie [[ῥόπαλον]], [[πάσσαλος]] u. a. (Chantraine Form. 245 f.); ohne sichere Anknüpfung. Zunächst aus *σκύτος (vgl. σκυτίζει· σπαράττει H. ?), das sich mit lit. ''skùtas'' [[Fetzen]], [[Stück]], [[Lappen]] formal deckt. Daneben das primäre Verb ''skutù'', ''skùsti'' [[rasieren]], [[schaben]], [[schälen]] (vgl. zu [[ξύω]]); *σκύος, -άλη somit eig. *’abgeschabtes Holzstück’? Lit. ''skutùlė'' [[hölzerne Büchse mit Deckel]] (Rozwadowski, s. Glotta 2, 356) ist aus mnd. ''schuttel'' (aus lat. ''scutella'') entlehnt. — Lat. LW ''scutula''. Vgl. [[σκῦρος]], [[σκύτη]] und [[σκῦτος]].<br />'''Page''' 2,744