λόγος: Difference between revisions

|btext=ου (ὁ) :<br /><b>A.</b> [[parole]] :<br /><b>I.</b> [[la parole]] <i>en gén.</i> : ἔργα λόγου [[μέζω]] HDT actions au-dessus de ce qu’on en pourrait dire ; λόγου κρεῖσσον THC au-dessus de toute expression ; λόγῳ μὲν…, ἔργῳ [[δέ]] HDT en parole…, mais en fait ; ἔργῳ [[κοὐ]] λόγῳ ESCHL en réalité et non en parole;<br /><b>II.</b> <i>particul.</i> une parole, un mot : [[ὡς]] [[εἰπεῖν]] λόγῳ HDT, [[ὡς]] ἀπλῷ λόγῳ ESCHL, ἀπλῷ λόγῳ ESCHL pour le dire en un mot, en un seul mot, d'un simple mot ; οἱ λόγοι mots, paroles, <i>d'où</i> langage : αἰμύλιοι λόγοι OD paroles de flatterie, flatteries;<br /><b>III.</b> une parole, <i>pour marquer diverses applications particulières</i> :<br /><b>1</b> ce qu’on dit, un dire;<br /><b>2</b> [[révélation divine]];<br /><b>3</b> [[sentence]], [[maxime]], [[proverbe]];<br /><b>4</b> exemple : λόγου [[ἕνεκα]] PLAT par exemple, <i>càd</i> pour la forme, en apparence;<br /><b>5</b> [[décision]], [[résolution]];<br /><b>6</b> condition : ἐπὶ λόγῳ HDT à une condition;<br /><b>7</b> [[promesse]];<br /><b>8</b> prétexte : ἐκ σμικροῦ λόγου SOPH sous un prétexte frivole;<br /><b>9</b> [[argument]];<br /><b>10</b> [[ordre]];<br /><b>11</b> phrase (Arstt);<br /><b>IV.</b> mention : λόγου ἄξιον HDT (pour que cela) vaille la peine qu’on en parle ; <i>particul. en b. part</i> renommée, renom : [[λόγος]] [[ἔχει]] [[σε]] HDT on parle de toi ; περὶ [[σέο]] [[λόγος]] [[ἀπῖκται]] [[πολλός]] HDT ta renommée est venue jusqu’à moi ; λόγον ἀκούειν ATT entendre parler de soi (v. [[ἀκούω]]) ; <i>en mauv. part</i> mauvais bruit, mauvaise réputation;<br /><b>V.</b> bruit qui court, bruit répandu : [[λόγος]] [[ἐστί]], [[λόγος]] [[ἔχει]], [[λόγος]] φέρεται avec une prop. inf. ATT c'est un bruit répandu que, le bruit se répand que ; Κλεισθένης λόγον [[ἔχει]] τὴν Πυθίαν ἀναπεῖσαι HDT Clisthène passe pour avoir inspiré la Pythie ; <i>particul.</i> nouvelle;<br /><b>VI.</b> entretien, conversation : εἰς λόγους [[ἐλθεῖν]], συνελθεῖν, [[ἰέναι]], [[ἀφικέσθαι]] τινί, s'entretenir <i>ou</i> conférer avec qqn;<br /><b>VII.</b> [[récit]] :<br /><b>1</b> [[fable]];<br /><b>2</b> [[récit d'histoire]] ; οἱ λόγοι traditions historiques;<br /><b>VIII.</b> <i>p. ext.</i> composition en prose ; <i>particul.</i> :<br /><b>1</b> [[discours oratoire]], [[discours]];<br /><b>2</b> traité de philosophie, de morale, de médecine, <i>etc.</i><br /><b>3</b> [[ouvrage]] <i>en gén. ou</i> partie d'un ouvrage : [[ἐν]] [[τῷ]] [[ἔμπροσθεν]] λόγῳ XÉN, [[ἐν]] [[τῷ]] [[πρόσθεν]] λόγῳ XÉN dans le livre précédent;<br /><b>IX.</b> <i>p. ext.</i> sujet d'entretien, d'étude <i>ou</i> de discussion : περὶ λόγου τινὸς διαλέγεσθαι PLAT s'entretenir d'un sujet d'étude ; [[ἐς]] λόγον τινός HDT, πρὸς λόγον τινός ESCHL ce dont il s'agit, l'objet en cause, en discussion, <i>etc.</i> ; μετέχειν τοῦ λόγου HDT participer à l'objet (de l'entretien) <i>càd</i> être dans le secret;<br /><b>B.</b> [[raison]] :<br /><b>I.</b> [[faculté de raisonner]], [[raison]], [[intelligence]];<br /><b>II.</b> [[raison]], [[bon sens]] : ὀρθὸς [[λόγος]] PLAT droite raison ; ἔχειν λόγον PLAT être conforme à la raison, être juste <i>ou</i> raisonnable ; [[οὐκ]] [[ἔχει]] λόγον SOPH cela n'a pas de raison ; τὸ παρὰ λόγον (<i>cf.</i> [[παράλογος]]) ATT ce qui est contraire à la raison ; [[λόγος]] αἰτεῖ avec une prop. inf. : la raison exige que, <i>etc.</i><br /><b>III.</b> [[raison intime d'une chose]], [[fondement]], [[motif]] : κατὰ τίνα λόγον ; PLAT sur quel fondement ? [[ἐξ]] οὐδενὸς λόγου SOPH sans aucune raison ; ὁ [[λόγος]] αἱρέει με HDT la raison de la chose me convainc ; ὁ [[λόγος]] [[οὕτως]] αἱρέει avec une prop. inf. HDT la raison des choses veut ainsi que, <i>etc.</i><br /><b>IV.</b> [[exercice de la raison]], [[jugement]] :<br /><b>1</b> [[opinion]] : ἅπαντα νικᾶν λόγον SOPH surpasser tout ce qu’on peut dire <i>ou</i> penser;<br /><b>2</b> <i>en b. part</i> bonne opinion, estime : λόγῳ [[ἐν]] σμικρῷ [[εἶναι]] PLAT être en médiocre estime ; πλείστου λόγου [[εἶναι]] HDT, ἐλαχίστου λόγου [[εἶναι]] HDT être en très grande, en très petite estime ; λόγου [[εἶναι]] [[πρός]] τινος HDT être estimé par qqn ; λόγου οὐδενὸς [[γενέσθαι]] [[πρός]] τινος HDT ne jouir d'aucune considération de la part de qqn ; λόγον ἔχειν τινός HDT faire cas de qqn <i>ou</i> de qch ; λόγον τινὸς [[οὐκ]] ἔχειν οὐδένα ESCHL, οὐδένα λόγον ποιεῖσθαί τινος HDT, [[ἐν]] οὐδενὶ λόγῳ ποιεῖσθαί τινα HDT ne faire aucun cas de qqn;<br /><b>3</b> compte qu’on fait de qqn <i>ou</i> de qch, valeur qu’on leur attribue, avec un gén. déterminatif : [[ἐν]] ἀνδρὸς λόγῳ [[εἶναι]] HDT être considéré comme un homme de haut rang ; [[ἐν]] ἀνδραπόδων λόγῳ ποιεύμενος HDT considéré <i>ou</i> traité à l'égal d'esclaves ; <i>p. ext.</i> évaluation <i>en gén.</i><br /><b>4</b> [[relation]], [[proportion]], [[analogie]] : ἀνὰ τὸν αὐτὸν λόγον PLAT, εἰς τὸν αὐτὸν λόγον PLAT, κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον HDT selon la même évaluation, dans la même proportion ; πρὸς λόγον τινός ESCHL, κατὰ λόγον τινός HDT eu égard à, relativement à, proportionnellement à qch ; κατὰ λόγον τῆς δυνάμεως XÉN en raison de leur puissance;<br /><b>V.</b> compte-rendu, justification, explication ; λόγον ἑαυτῷ διδόναι [[περί]] τινος HDT se rendre compte de qch ; αἰτεῖν <i>ou</i> ἀπαιτεῖν [[περί]] τινος ATT demander compte à qqn, se faire rendre compte par qqn ; λόγον διδόναι τινός ATT <i>ou</i> παρέχειν PLAT rendre raison, rendre compte de qch ; opinion au sujet d'une chose à venir, présomption, attente : ἐπὶ [[τῷ]] λόγῳ [[ὥστε]] HDT dans l'attente que, <i>etc.</i><br /><b>VI.</b> <i>postér., au sens philosophique</i> le [[λόγος]] divin, la raison divine.<br />'''Étymologie:''' [[λέγω]].

|sltr=[[λόγος]] (-ος, -ῳ, -ον; -οι, -ων, -οισι.) <[[span]] [[class]]=mstonen>A <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[reason]] τὸ καὶ [[νῦν]] φέρει λόγον ([[ἔχει]] λόγον. Σ.) (I. 8.61) <[[span]] [[class]]=mstonen>B [[word]], etc.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> s.,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[account]], [[story]], [[report]] [[ὑπὲρ]] τὸν ἀλαθῆ λόγον δεδαιδαλμένοι ψεύδεσι ποικίλοις ἐξαπατῶντι μῦθοι [[beyond]] the true [[version]] (O. 1.28) ἐθελήσω ξυνὸν ἀγγέλλων διορθῶσαι λόγον (O. 7.21) ἐν Μεγάροισίν τ' [[οὐχ]] ἕτερον λιθίνα [[ψᾶφος]] [[ἔχει]] λόγον (O. 7.87) [[ἀπό]] μοι λόγον τοῦτον, [[στόμα]], ῥῖψον (O. 9.35) αἰεὶ δὲ τοιαύταν αἶσαν ἀστοῖς καὶ βασιλεῦσιν διακρίνειν ἔτυμον λόγον ἀνθρώπων (P. 1.68) σὲ [[ποτὶ]] πάντα λόγον ἐπαινεῖν (P. 2.66) πάντα λόγον [[θέμενος]] σπουδαῖον συγγενέσιν παρεκοινᾶθ (P. 4.132) πάσαισι γὰρ πολίεσι [[λόγος]] ὁμιλεῖ Ἐρεχθέος ἀστῶν ([[varia lectio|v.l.]] ὁ [[λόγος]]) (P. 7.9) [[ἀρχαῖον]] ὀτρύνων λόγον, ὡς (N. 1.34) ἕπεται δὲ λόγῳ δίκας [[ἄωτος]]· ἐσλὸν αἰνεῖν avec mon [[dire]] s'accorde [[justice]] la plus stricte Puech. (N. 3.29) [[ἀπειρομάχας]] [[ἐών]] κε φανείη, λόγον ὁ μὴ [[συνιείς]] (N. 4.31) ἄπορα γὰρ λόγον Αἰακοῦ παίδων τὸν ἅπαντά μοι [[διελθεῖν]] (N. 4.71) [[οἷον]] αἰνέων κε Μελησίαν ἔριδα στρέφοι, ῥήματα πλέκων, [[ἀπάλαιστος]] ἐν λόγῳ ἕλκειν in the [[telling]] (N. 4.94) ψευστὰν δὲ ποιητὸν συνέπαξε λόγον, ὡς [[ἦρα]] (N. 5.29) κλεινὸς Αἰακοῦ [[λόγος]], κλεινὰ δὲ καὶ ναυσικλυτὸς [[Αἴγινα]] (I. 9.1) μὴ πρὸς ἅπαντας ἀναρρῆξαι τὸν ἀχρεῖον λόγον fr. 180. 1. and so, a [[report]] [[about]] [[oneself]], εἴ [[τις]] εὖ πάσχων λόγον ἐσλὸν ἀκούῃ (I. 5.13) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> = [[εὐλογία]], [[praise]] cf. B. 2. b, infra. ὁπᾷ τε κοινὸν λόγον φίλαν τείσομεν ἐς [[χάριν]] (τὸν ὕμνον Σ.) (O. 10.11) ἐγκωμίων γὰρ [[ἄωτος]] ὕμνων ἐπ' ἄλλοτ ἄλλον ὥτε [[μέλισσα]] [[θύνει]] λόγον (P. 10.54) ὃς τάνδε νᾶσον εὐκλέι προσέθηκε λόγῳ (N. 3.68) ἐγὼ δὲ [[πλέον]]' ἔλπομαι λόγον Ὀδυσσέος ἢ πάθαν διὰ τὸν ἁδυεπῆ γενέσθ Ὅμηρον (N. 7.21) τιμὰ δὲ γίνεται ὧν θεὸς ἁβρὸν αὔξει λό- γον τεθνακότων (N. 7.32) καὶ γὰρ ἡρώων ἀγαθοὶ πολεμισταὶ λόγον ἐκέρδαναν (τὸν ἐγκωμιαστικὸν λόγον. Σ.) (I. 5.27) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>c</b> [[utterance]], [[statement]], [[precept]] ἕπεται δὲ [[λόγος]] εὐθρόνοις Κάδμοιο κούραις (O. 2.22) αὐδάσομαι ἐνόρκιον λόγον ἀλαθεῖ νόῳ [[τεκεῖν]] μή τιν (O. 2.92) οὐ ψεύδει τέγξω λόγον· διάπειρά [[τοι]] βροτῶν [[ἔλεγχος]] (O. 4.18) ὁ δὲ [[λόγος]] ταύταις ἐπὶ συντυχίαις [[δόξαν]] φέρει (P. 1.35) τό γ' ἐν ξυνῷ πεποναμένον εὖ μὴ λόγον βλάπτων ἁλίοιο γέροντος κρυπτέτω (P. 9.94) [cf. λόγῳ, B. 1. a, supra, (N. 3.29) ] ἔστι δέ [[τις]] [[λόγος]] ἀνθρώπων, τετελεσμένον ἐσλὸν μὴ [[χαμαὶ]] [[σιγᾷ]] καλύψαι (N. 9.6) καὶ γυναιξὶν καλλικόμοισιν ἀριστεύει [[πάλαι]] (''[[sc.]]'' [[Ἄργος]]). [[Ζεύς|Ζεὺς]] ἐπ' Ἀλκμήναν Δανάαν τε μολὼν τοῦτον κατέφανε λόγον (N. 10.11) λόγον ἄνακτος Εὐξαντίου ἐπαίνεσα (Pae. 4.35) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>d</b> [[prophecy]] παραπειρῶνται Διὸς ἀργικεραύνου, εἴ τιν' [[ἔχει]] λόγον ἀνθρώπων [[πέρι]] (O. 8.4) σὲ δἐν [[τούτῳ]] λόγῳ χρησμὸς ὤρθωσεν (P. 4.59) λόγον φέρεις, τὸν ὅνπερ ποτ' Ὀικλέος [[παῖς]] αἰνίξατο (P. 8.38) ἄγγελλε δὲ [[φοινικόπεζα]] λόγον [[παρθένος]] εὐμενὴς Ἑκάτα τὸν ἐθέλοντα [[γενέσθαι]] (Pae. 2.77) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>e</b> [[converse]], [[speaking]] δᾶμον Ὑπερβορέων πείσαις λόγῳ (O. 3.16) [[κέντρον]] δὲ μάχας ὁ κρατιστεύων [[λόγος]] fr. 180. 3. κυριωτερο[ λτ;εἰς σοφίας λόγον&gt; (supp. Snell ex Aristide: as regards the [[utterance]] of [[wisdom]] ) fr. 260. 7. as opposed to [[thought]], [[ἄνδρες]] [[θήν]] τινες ἀκκιζόμενοι νεκρὸν ἵππον στυγέοισιλόγῳ κείμενον ἐν φάει, [[κρυφᾷ]] δὲ σκολιαῖς γένυσσιν ἀνδέροντι fr. 203. 2.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>f</b> [[sentence]] δικάζει [[τις]], ἐχθρᾷ λόγον φράσαις ἀνάγκᾳ (O. 2.60) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>g</b> [[question]] “καὶ [[γάρ]] σε ἔτραπε [[μείλιχος]] ὀργὰ παρφάμεν τοῦτον λόγον” (P. 9.43) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>h</b> frag. ]λόγον τερπνῶν ἐπέων[ (Pae. 14.34) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b> pl.,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> words γνῶναί τ' ἔπειτ [[ἀρχαῖον]] [[ὄνειδος]] ἀλαθέσιν λόγοις εἰ φεύγομεν (O. 6.90) τελεύταθεν δὲ λόγων κορυφαὶ ἐν ἀλαθείᾳ [[πετοῖσαι]] of his [[request]] (O. 7.68) ἀγανοῖσι λόγοις ὧδ' ἀμείφθη (P. 4.101) εἰ δὲ λόγων [[συνέμεν]] κορυφάν, [[Ἱέρων]], ὀρθὰν [[ἐπίστᾳ]] (P. 3.80) “ἀλλὰ τούτων μὲν κεφάλαια λόγων [[ἴστε]]” (P. 4.116) μειλιχίοισι λόγοις (P. 4.128) μειλιχίοις τε λόγοις (P. 4.240) λόγοισι θνατῶν εὔδοξον ἅρματι νίκαν Κρισαίαις ἐνὶ πτυχαῖς ἀπαγγελεῖ (P. 6.16) [[τοῖο]] δ' ὀργὰν κνίζον αἰπεινοὶ λόγοι (N. 5.32) [[ὄψον]] δὲ λόγοι φθονεροῖσιν (N. 8.21) καὶ τοιᾷδε κορυφᾷ σάμαινεν λόγων (λόγον Π&#774;{S}) Πα. 8A. 14. [θανόντων δὲ καὶ λόγοι φίλοι προδόται (λόγοι ut glossema del. Bergk) fr. 160.]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> esp., words, expressions of [[praise]] ἐπίκουρον εὑρὼν ὁδὸν λόγων (O. 1.110) [[οὔτοι]] χαμαιπετέων λόγων [[ἐφάψεαι]] (O. 9.12) μελιγάρυες ὕμνοι ὑστέρων ἀρχὰ λόγων τέλλεται (O. 11.5) ὃς ἔχεις καὶ πεδὰ μέγαν κάματον λόγων φερτάτων μναμήἰ (P. 5.48) παροιχομένων γὰρ ἀνέρων, ἀοιδαὶ καὶ λόγοι τὰ [[καλά]] [[σφιν]] ἔργ' ἐκόμισαν (Pauw: ἀοιδοὶ καὶ λόγιοι codd., Π.) (N. 6.30) θρασύ μοι τόδ' [[εἰπεῖν]] φαενναῖς ἀρεταῖς ὁδὸν κυρίαν λόγων [[οἴκοθεν]] (N. 7.51) [[ὑπὲρ]] πολλῶν τε τιμαλφεῖν λόγοις νίκαν (N. 9.54) ἐν λόγοις δ' ἀστῶν ἀγαθοῖσιν ἐπαινεῖσθαι [[χρεών]] (N. 11.17) [[εἶα]] τειχίζωμεν [[ἤδη]] ποικίλον κόσμον αὐδάεντα λόγων fr. 194. 3.