δεῖπνον: Difference between revisions

|dgtxt=-ου, τό<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> tard. [[δεῖπνος]], ὁ Gr.Naz.M.37.919A<br /><b class="num">I</b> [[comida]] para pers.<br /><b class="num">1</b> en Hom. y época antigua [[comida]] [[principal]] o una de las principales del [[día]], gener. el [[almuerzo]]<br /><b class="num">a)</b> tomado a [[mediodía]], por op. a [[ἄριστον]] ‘[[desayuno]]’ y [[δόρπον]] ‘[[cena]]’, ἀνὴρ ὡπλίσσατο δ. <i>Il</i>.11.86, cf. <i>Od</i>.10.116, διώρισα, ἄριστα, δεῖπνα δόρπα θ' αἱρεῖσθαι τρίτα = he establecido [[tomar]] las tres (comidas), [[desayuno]]s, [[almuerzo]]s y [[cena]]s</i> A.<i>Fr</i>.182;<br /><b class="num">b)</b> el [[almuerzo]] tomado por la mañana, antes de la lucha ἔρχεσθ' ἐπὶ δ. <i>Il</i>.2.381, cf. 19.171, <i>Od</i>.15.94;<br /><b class="num">c)</b> a veces sin op. temp. clara a otros términos, [[banquete]], [[comida]] (trad. en algún caso por cont. amplio como [[cena]]), δείπνου πασσαμένω = habiendo degustado ambos la comida</i>, <i>Od</i>.4.61, cf. 10.57, οὐ ... τι χέρειον ἐν ὥρῃ δ. ἑλέσθαι = no es malo [[tomar]] la [[comida]] a su hora</i>, <i>Od</i>.17.176, αἶγας ἄγων, ... δ. μνηστήρεσσι <i>Od</i>.17.214, δ. ... τετύκοντο ... δόρπου δ' οὐκ ἄν πως ἀχαρίστερον ἄλλο γένοιτο tenían preparado el [[banquete]], pero nunca habría otra cena más ingrata que aquella</i>, <i>Od</i>.20.390<br /><b class="num">•</b>ref. a la comida tomada al final de una [[noche]] <i>Il</i>.10.578.<br /><b class="num">2</b> gener. [[comida principal]] o una de las principales del día, frec. ref. la de última hora de la tarde [[cena]] op. [[ἄριστον]] ‘[[almuerzo]]’ οὐ δύνανται κατεσθίειν ἀνηριστηκότες τό δ. Hp.<i>Acut</i>.30, ὁκόταν δὲ δείπνου ὥρη ᾖ Hp.<i>Int</i>.12, σοὶ δὲ μελήσει, ὅταν ᾖ δεκάπουν τὸ στοιχεῖον, ... χωρεῖν ἐπὶ δ. a ti (sólo) te preocupará ir a la [[cena]], cuando la [[sombra]] del reloj sea de diez pies</i> Ar.<i>Ec</i>.652, cf. Eub.117.5, <i>IG</i> 12(5).647.16 (Ceos III a.C.), πρὸ δείπνου ἢ ἀπὸ δείπνου = [[antes]] o [[después]] de la [[cena]]</i> Antipho 1.17, παρασκευάζεται δ. Pherecr.50.1, cf. X.Eph.3.9.2, ποιεῖν τὸ δ. Dionys.Com.2.4, Diph.61.1, ἐπὶ δ. ἢ φίλον τιν' ἢ ξένον καλέσας Eub.72, ἀπὸ δείπνου ὄντες habiendo cenado</i> Aen.Tact.26.2, ὅταν ποιῇς [[ἄριστον]] ἢ δ. cuando des un almuerzo o una cena</i>, <i>Eu.Luc</i>.14.12, cf. Clem.Al.<i>Paed</i>.2.1.4, ἐπὶ δ. ἦλθε D.C.68.15.5, cf. 69.18.3, δ. ἀποφόρητον [[cena]] para [[llevar]]</i> que se daba a los asistentes al [[santuario]] de [[Zeus]] Panamaro <i>IStratonikeia</i> 270.13 (I d.C.), 242.33 (II d.C.), 343.4 (imper.)<br /><b class="num">•</b>a veces ref. a una [[comida extraordinaria]] por dif. motivos, [[banquete]] frec. en plu. ἐν δείπνοις = en un [[banquete]]</i> S.<i>OT</i> 779, τὰ ... ἐπώνυμα δεῖπνα Θυέστου E.<i>Or</i>.1008, Ἡρῴδης τοῖς γενεσίοις αὐτοῦ δ. ἐποίησεν τοῖς μεγιστᾶσιν <i>Eu.Marc</i>.6.21, cf. Euph.38A.5<br /><b class="num">•</b>esp. [[banquete cultual]] en el culto mistérico de [[Deméter]] y [[Perséfone]] en Andania ἱερὸν δ. <i>IG</i> 5(1).1390.95, 96 (I a.C.), ἔν τε τοῖς Ἰσι[α] κοῖς καὶ πυροφορικοῖς δείπνοις <i>IG</i> 5(2).269.24 (Mantinea I d.C.)<br /><b class="num">•</b>[[banquete]] [[público]], gener. ligado a la [[fiesta]] y a las instituciones καλέσαι δὲ τὴν πρεσβείαν τῶν Σαμίων ἐπὶ δ. [ἐς τὸ πρυτανέ] ον ἐς [[αὔριον]] <i>IG</i> 2².1.54 (V a.C.), cf. 107.33 (IV a.C.), Ar.<i>Ach</i>.1085, τὸ δ. ἀποδιδότωσαν (οἱ ἐπιμεληταί) [το] ῖς τε πολίταις πᾶσιν ... [κα] ὶ ξένοις <i>IG</i> 12(7).515.53 (Amorgos II a.C.), εὐεργετοῦσα δείπνοις ... μεγαλομερέσι <i>IG</i> 5(2).266.14 (Mantinea I a.C.), τὸ πάνδημον δ. <i>IG</i> 7.2712.79 (Acrefía I d.C.), cf. <i>IG</i> 12(5).647.16 (Ceos III a.C.), 5(2).24.3 (Tegea I a.C.), <i>IStratonikeia</i> 205.28 (II d.C.), ποιήσας δὲ καὶ τοῖς παι[σ] ὶ τὰ δεῖπνα ἐν τοῖς Ἀνοιγμοῖς <i>Didyma</i> 297.6 (imper.)<br /><b class="num">•</b>crist. [[la Ultima Cena]], <i>Eu.Io</i>.13.2, 4<br /><b class="num">•</b>de la [[Eucaristía]] [[κυριακὸν δεῖπνον]] = la [[cena]] del [[Señor]]</i> 1<i>Ep.Cor</i>.11.20, μυστικὰ δεῖπνα Chrys.M.61.204<br /><b class="num">•</b>[[el banquete celestial]] μακάριοι οἱ εἰς τὸ δ. τοῦ γάμου τοῦ Ἀρνίου κεκλημένοι <i>Apoc</i>.19.9, τὸ δ. τὸ μέγα τοῦ θεοῦ <i>Apoc</i>.19.17<br /><b class="num">•</b>Θυέστεια δεῖπνα banquetes de Tiestes</i> e.e., fiestas caníbales de las que los cristianos eran acusados por los paganos <i>A.Mart</i>.5.1.14 (cf. b), Athenag.<i>Leg</i>.3.1.<br /><b class="num">II</b> [[comida]] de anim. [[pasto]], [[forraje]] para los caballos τις ἵπποισιν δ. δότω <i>Il</i>.2.383, en la [[fábula]] del [[halcón]] y el [[ruiseñor]], Hes.<i>Op</i>.209, ὄρνισι δ. οὐκ [[ἀναίνομαι]] [[πέλειν]] = no me niego a ser [[pasto]] de las aves</i> A.<i>Supp</i>.801, δ. ... κοράκεσσιν epigr. en Philostr.<i>Her</i>.73.13, τὰ λοιπὰ τῶν σπερμάτων, ὅσα μυρμήκων δ. ἐστιν Ael.<i>VH</i> 1.12.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Quizá rel. [[δάπτω]], [[δαπάνη]], qq.u., lat. <i>[[daps]]</i>, e.e., de *<i>deH^i̯2°p</i>-; cf. c. otros alarg., [[δαίνυμι]], [[δατέομαι]], etc.

|lstext='''δεῖπνον''': τό, (ἴδε ἐν λ. [[δάπτω]])· – παρ’ Ὁμήρῳ [[ἐνίοτε]] ἡ μεσημβρινὴ [[τροφή]], Ἰλ. Λ. 85, κἑξ.· [[ἐνίοτε]] = ἄριστον, ἡ πρωινὴ δηλ. [[τροφή]], Β. 381., Κ. 578., Τ. 171, κἑξ., Ὀδ. Ο. 94, κἑξ., 500· [[ἐνίοτε]] = [[δόρπον]], ἡ ἐσπερινὴ [[τροφή]], Ρ. 176., Υ. 390, κἑξ.· πρβλ. Βουττμ. Λεξ. ἐν λ. [[δείλη]] 12. Ὁ Nitzsch (Ὀδ. Α. 124) φρονεῖ ὅτι παρ’ Ὁμήρῳ [[εἶναι]] ἡ [[κυρία]] [[τροφή]], ὁποτεδήποτε καὶ ἂν ἐλαμβάνετο. Παρὰ τοῖς παλ. Ἀττ. βεβαίως ἦτο ἡ μεσημβρινὴ ἢ ἡ μετὰ μεσημβρίαν [[τροφή]], σῖτον εἰδέναι διώρισα, – ἄριστα, δεῖπνα, δόρπα θ’ αἱρεῖσθαι τρίτα Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 181· ἀλλὰ κατὰ τοὺς νεώτερους Ἀττ. χρόνους τὸ [[δόρπον]] ἐξέλιπε, καὶ τὸ [[δεῖπνον]] κατέστη ἡ μόνη μετὰ μεσημβρίαν ἢ πρὸς ἑσπέραν [[τροφή]], Λατ. coena· ὁ δὲ [[χρόνος]] καθ’ ὃν ἐγίνετο ἐποίκιλλε κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς ἐποχῆς, [[ἄλλοτε]] μὲν ἐνωρίτερον, [[ἄλλοτε]] δὲ τοσοῦτον ἀργά, [[ὥστε]] ἠδύνατο νὰ θεωρηθῇ ὡς τὸ τῶν Γάλλων soup é· ἴδε Λεξικ. τῶν Ἀρχαιοτήτων ἐν λ. coena· [[συχνάκις]] κατὰ πληθ. ὡς τὸ Λατ. epulae, Σοφ. Ο. Τ. 770, Ἠλ. 203, Εὐρ. Ὀρ. 1008. – Φράσεις: ἀπὸ δείπνου, ἀμέσως μετὰ τὸ [[δεῖπνον]], ἀπὸ δ’ αὐτοῦ θωρήσσοντο Ἰλ. Θ. 54· πρβλ. ἀπὸ II. 2· – καλεῖν ἐπὶ [[δεῖπνον]], κεκλῆσθαι ἐπὶ δ. Εὔβουλ. Οἰδ. 1, Ἀδήλ. 1, κτλ.· πρβλ. [[ἄκλητος]], [[ἀσύμβολος]], κτλ.· – δ. παρασκευάζειν Φερεκρ. Δουλ. 1, Ἀδήλ. 91, κτλ.· παραθεῖναι αὐτ. 55· ποιεῖν Διονύσ. Θεσμ. 1. 4· – πρβλ. [[συμφορητός]]. 2) [[καθόλου]], [[τροφή]], ζωοτροφίαι, ἵπποισιν [[δεῖπνον]] δότε Ἰλ. Β. 383· ὄρνισι [[δεῖπνον]] Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 801, κτλ.