βάλλω: Difference between revisions

|mltxt=(AM [[βάλλω]])<br /><b>1.</b> [[ρίχνω]], [[εκσφενδονίζω]] («ὁ [[ἀναμάρτητος]] [[πρῶτος]] τὸν λίθον βαλέτω»)<br /><b>2.</b> <i>βάλλομαι</i><br />[[δέχομαι]] βολές, εχθρικά [[πυρά]]<br /><b>3.</b> [[τοποθετώ]], [[βάζω]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[βάλλω]] [[φωνή]](ν)» — [[φωνάζω]], [[κραυγάζω]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />«[[βάλλω]] είς voῡv», «... [[κατά]] νοῦν», «...εἰς λογισμόν» — [[βάζω]] στον νου μου, [[σκέφτομαι]] [[κάτι]]<br /><b>2.</b> [[βαδίζω]], [[προχωρώ]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> «[[βάλλω]] [[χέρα]]» — [[αρχίζω]]<br /><b>2.</b> «[[βάλλω]] γονυκλισίαν» — [[βάζω]] [[μετάνοια]], [[γονατίζω]]<br /><b>3.</b> (για [[ασθένεια]]) [[προσβάλλω]]<br /><b>αρχ.</b><br />Ι. 1. [[κτυπώ]], [[πλήττω]]<br /><b>2.</b> [[ρίχνω]], [[απορρίπτω]]<br /><b>3.</b> [[αφήνω]] να πέσει [[κάτι]]<br /><b>4.</b> (για τα μάτια) [[ρίχνω]] [[κάπου]] τη [[ματιά]] μου, [[στρέφω]] το [[βλέμμα]] μου<br /><b>5.</b> (για ζώα) [[οδηγώ]], [[κατευθύνω]] ή [[τοποθετώ]] σε ορισμένη [[θέση]]<br /><b>6.</b> [[τοποθετώ]] [[κάτι]] [[κάπου]]<br /><b>7.</b> (για χρήματα) [[τοποθετώ]], [[καταθέτω]]<br /><b>8.</b> (για ζάρια, κύβους <b>κ.λπ.</b>) [[ρίχνω]] α) «τρὶς ἕξ βαλεῖν» — [[φέρνω]] [[τρεις]] εξάρες<br />β) «εὔ...» ή «[[καλῶς]] βάλλειν» — [[φέρνω]] καλή [[ζαριά]], [[είμαι]] [[τυχερός]]<br /><b>9.</b> <b>φρ.</b> «βάλλ' ἐς [[κόρακας]]» — άι στον κόρακα, άι στα κομμάτια<br />II. (-ομαι)<br /><b>1.</b> περιβάλλομαι, [[φοράω]] («τόξα ἀμφ' ὤμοισιν βάλλομαι», «ἐπὶ [[κάρα]] στέφη βάλλομαι»)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «ἐς [[γαστέρα]] βάλλομαι [[γόνον]]» — [[συλλαμβάνω]]<br />β) «κρηπῑδα βάλλομαι» — [[θεμελιώνω]], [[στερεώνω]]<br />γ) «βάλλομαι ἱερὸν [[περί]] τι» — [[χτίζω]]<br />δ) «βάλλομαι ἄγκυραν» — [[ρίχνω]] [[άγκυρα]], [[αγκυροβολώ]]. (Βλ. και [[βάζω]] και [[βάνω]]).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το [[θέμα]] του ενεστώτα [[βάλλω]] αποτελεί τη συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] <i>βαλ</i> (με απαθή <i>βελ</i>- <span style="color: red;"><</span> <i>g</i>^w<i>el</i>-, [[πρβλ]]. [[βέλος]] και ετεροιωμένη <i>βολ</i>-, [[πρβλ]]. [[βολή]]), όπου τα [[διπλά]] -<i>λλ</i>- ερμηνεύονται από τον σχηματισμό του θέματος [[είτε]] με [[επίθημα]] -<i>y</i>- (<i>βάλιω</i>), [[είτε]], το πιθανότερο, με έρρινο [[επίθημα]] -<i>ν</i>- (<i>βαλ</i>-<i>ν</i>-<i>∂</i>-<i>ω</i>, αθέματο <i>βαλ</i>-<i>ν</i>-<i>η</i>-<i>μι</i>). Παράλληλα [[προς]] τις μονοσύλλαβες το [[θέμα]] εμφανίζει και δισύλλαβες μεταπτωτικές βαθμίδες, [[ήτοι]] <i>βλη</i>- <span style="color: red;"><</span> <i>g</i>^w<i>led</i>₁ ([[πρβλ]]. [[βλήμα]], <i>βέ</i>-<i>βλη</i>-<i>κα</i>, αβεστ, <i>ni</i>-<i>γr</i><i>ā</i>-<i>ire</i> «[[είναι]] καταβεβλημένοι», τοχ. Α' και Β' <i>kl</i><i>ā</i>- «[[πέφτω]]») και <i>βελε</i>- ([[πρβλ]]. <i>βέλε</i>-<i>μνον</i>), οι οποίες βασίζονται σε αρχική [[ρίζα]] <i>βέλη</i>-. Η δισύλλαβη [[ρίζα]] επιβεβαιώνεται [[επίσης]] στο σανσκρ. <i>ud</i>-<i>gurna</i>- «ανυψωμένος», ενώ η [[σύνδεση]] του [[βάλλω]] με σανσκρ. <i>galati</i> «[[στάζω]] [[στάλα]]-[[στάλα]]» και αρχ. άνω γερμ. <i>guellam</i> «[[πηγάζω]]» δεν φαίνεται δυνατή. Το ρ. [[βάλλω]] στην Ιων.-Αττ. και [[κυρίως]] στον Όμηρο χρησιμοποιείται με τη [[σημασία]] του «[[πλήττω]]» (αντιτιθέμενο σημασιολογικά [[προς]] το [[τύπτω]]), σε άλλες δε περιπτώσεις [[επίσης]] στον Όμηρο έχει την [[έννοια]] του «[[ρίπτω]], [[εκτοξεύω]]» ή «[[βάζω]]». Τέλος, ως αμετάβατο το ρ. [[βάλλω]] αναφέρεται σε ποταμό και σημαίνει «ρίπτομαι, [[εκβάλλω]]».<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βέλος]], [[βλήμα]], [[βλητός]], [[βολή]], [[βόλος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βέλεμνον]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[βαλμός]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[βάλσιμο]], [[βαλτός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[αμφιβάλλω]], [[αναβάλλω]], [[αποβάλλω]], <i>βιαβάλλω</i>, [[εισβάλλω]], [[εκβάλλω]], [[εμβάλλω]], [[επιβάλλω]], [[καταβάλλω]], [[μεταβάλλω]], [[παραβάλλω]], [[περιβάλλω]], [[προβάλλω]], [[προσβάλλω]], [[συμβάλλω]], [[υπερβάλλω]], [[υποβάλλω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αντιβάλλω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[εφεσιβάλλω]], [[πανικοβάλλω]]].

|esmgtx=1 [[echar]], [[poner]] gener. ingredientes (ac.) en recipientes (εἰς y ac.) κάνθαρον ἡλιακὸν ... βάλε εἰς ἀγγεῖον ὑελοῦν <b class="b3">echa el escarabajo solar en un vaso de cristal</b> P IV 758 P VII 976 βάλε τὸν αὐτὸν καλαβώτην εἰς ἀγγεῖον σιδηροῦν <b class="b3">echa la salamanquesa en un recipiente de hierro</b> P LXI 41 P LXI 43 λαβὼν ζμύρναν καὶ λίβανον ἀρσενικὸν βάλε εἰς ποτήριον <b class="b3">toma mirra e incienso macho y échalo en una copa</b> P XXXVI 135 P LXI 5 <ταῦτα δίωκε> ἐπὶ φιάλης, εἰς ἣν βαλεῖς ἐλαίου χρηστοῦ κοτ(ύλην) αʹ <b class="b3">recita esto sobre una fuente en la que pondrás una cotila de buen aceite</b> P LXII 39 λαβὼν μερίδια τὰ πρῶτα βάλλε εἰς παραψίδιον ναοῦ <b class="b3">toma las primeras porciones y échalas en un platillo de un templo</b> P X 2 λαβὼν αὐτὸ κεχαραγμένον βάλε αὐτὸ εἰς γλωσσόκομον καθαρόν <b class="b3">toma la lámina grabada y échala en un estuche puro</b> P XIII 1009 λαβὼν λάμναν ... γράφε τὰ ὑποκείμενα ὀνόματα καὶ βάλλε εἰς αὐτὸ γλῶσσαν βατράκου <b class="b3">toma una lámina, graba los nombres que siguen y pon en ella una lengua de rana</b> P X 38 λαβὼν κοκκοφαδίου τὴν καρδίαν βάλε εἰς ζμύρναν <b class="b3">toma el corazón de una abubilla y échalo en mirra</b> P VII 412 βάλε (τὸν δακτύλιον) εἰς κρίνινον ἔλαιον <b class="b3">echa el anillo en aceite de lirio</b> P VII 631 βάλλε δὲ εἰς τὴν φιάλην χόριον κυνός <b class="b3">echa en la fuente una placenta de perra</b> P LXII 44 λαβὼν ἀπομύξης ἀπὸ βοὸς μετὰ κριθῶν βάλε εἰς δέρμα ἐλάφιον <b class="b3">toma moco de una vaca y échalo con cebada en una piel de ciervo</b> P XXXVI 329 βάλε δὲ ἐκ τῶν ζʹ ἀνθέων ... εἰς τὸ μέλαν <b class="b3">echa de las siete flores en la tinta</b> P XIII 432 2 [[arrojar]] ὁ δὲ κρίκος καὶ εἰς φρέαρ βάλλεται ἀχρημάτιστον <b class="b3">el anillo también se arroja a un pozo que no se use</b> P V 346 βάλε (τὸ πέταλον) εἰς ποταμόν <b class="b3">arroja la lámina a un río</b> P VII 420 P VII 437 P VII 463 P VII 469 P VII 470 κυνόδηκτον λίθον βάλε εἰς τὸ μέσον <b class="b3">tira una piedra mordida por un perro al medio</b> SM 76 8 βάλε ἔμπροσθεν αὐτοῦ κλῶνας ἐλαίας <b class="b3">arroja delante de él ramas de olivo</b> P IV 1229 ἄρας κόπρια ἀπὸ τοῦ τόπου, ὅπου πράσσεις, βάλε ἔσω παρ' αὐτήν <b class="b3">tomando estiércol del lugar donde realizas la práctica, arrójalo hacia donde ella está</b> P IV 1397 λαβὼν ἀνφώδευμα κυνὸς βάλε κα<τὰ> τοῦ στροφέως τῆς θύρας αὐτῶν <b class="b3">toma excremento de perro y arrójalo en el quicio de sus puertas</b> P XIII 240 P XXXVI 136 βάλλω σε εἰς τὸ πῦρ τὸ καόμενον καὶ ὁρκίζω σε <b class="b3">te arrojo al fuego ardiente y te conjuro</b> P IV 1550 βάλε (τοὺς βόλους) ἐν τῷ πυρ<ί> <b class="b3">arroja las píldoras al fuego</b> P XXXVI 297 P XXXVI 307 3 [[introducir]], [[meter]], [[poner dentro]] en una figura βάλε δὲ ἐν τῇ κοιλίᾳ αὐτοῦ καρδίαν μαγνητίνην <b class="b3">en el hueco (de la figura) introduce un corazón de magnetita</b> P IV 3141 en animales λαβὼν βάτραχον ζῶντα βάλε εἰς τὸ στόμα αὐτοῦ τοὺς ὀρόβους <b class="b3">toma una rana viva e introduce en su boca las arvejas</b> P XXXVI 325 ἀναπτύξας βάθρακον φροῦνον βάλε (τὴν λάμναν) εἰς τὴν γαστέραν αὐτοῦ <b class="b3">abre en canal un sapo y mete la lámina en su vientre</b> P XXXVI 236 λαβὼν χάρτην καθαρὸν γράφε αἵματι ὀνίῳ τὰ ὑποκείμενα ὀνόματα καὶ τὸ ζῴδιον, καὶ βαλὼν οὐσίαν <b class="b3">toma un rollo de papiro limpio, escribe con sangre de asno los nombres siguientes y la figura y pon dentro entidad mágica</b> P XXXVI 73 P XXXVI 369 4 [[verter]] líquidos ἐπικαλούμενος εἰς τὸ οὖς σου τὸ δεξιὸν βάλε ὀλίγον <b class="b3">al hacer la invocación vierte un poco (de agua) en tu oído derecho</b> P II 40 βάλε ὕδωρ, ἐὰν μὲν τοὺς ἐπουρανίους θεοὺς κλῄζῃ, ζήνιον <b class="b3">si vas a invocar a los dioses del cielo, vierte agua de lluvia</b> P IV 224 βαλὼν ἔλαιον εἰς τὸν λύχνον <b class="b3">vierte aceite en la lámpara</b> P VII 599 βαλὼν μὲν γάλα, οἶνον, ὕδωρ ἐν καινῷ ἀγγείῳ <b class="b3">vierte leche, vino y agua en un recipiente nuevo</b> P XIII 1015 5 sent. fig. [[hacer]] un nudo λαβὼν μίτον μέλανα βάλε ἅμματα τξεʹ <b class="b3">toma un hilo negro y haz trescientos sesenta y cinco nudos</b> P VII 452 λέγε τὸ ὄνομα <τ>ὸ δίσκου, βαλὼν ἅμμα τοῦ παλλίου σου ἢ τοῦ ἐπικαρσίου <b class="b3">pronuncia el nombre del disco solar haciendo un nudo en tu manto o en la capa</b> P XIII 252