πετάννυμι: Difference between revisions

|mltxt=και [[πεταννύω]], ΜΑ<br /><b>1.</b> [[απλώνω]], [[ανοίγω]], [[εκτείνω]] (α. «εἵματα... πέτασαν παρὰ θῑν' ἁλός», <b>Ομ. Οδ.</b><br />β. «ὁ [[ἄνθρωπος]] τὰς χεῖρας πετάσας», Πορφ.)<br /><b>2.</b> <b>θρησκ.</b> [[υψώνω]] τα χέρια σε [[στάση]] ικεσίας<br /><b>3.</b> [[υψώνω]] το [[βλέμμα]] [[προς]] τον ουρανό («εἰς τὸν οὐρανὸν πετάσας τὸ [[ὄμμα]] καὶ τὰς παλάμας», Ιωάνν. Ελεήμ.)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[προθυμοποιούμαι]], [[απλώνω]] τα χέρια για να υποδεχθώ<br /><b>2.</b> <b>παθ.</b> <i>πετάννυμαι</i><br />(για θύρες) [[ανοίγω]], [[είμαι]] [[ανοιχτός]]<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «θυμὸν πετάσαι» — το να δίνει [[κανείς]] [[θάρρος]] σε κάποιον.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. [[πετάννυμι]] ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] με σημ. «[[απλώνω]], [[εκτείνω]]», η οποία απαντά ως δισύλλαβη <i>pet</i><i>ā</i>- και ως μονοσύλλαβη <i>pet</i>- και συνδέεται με λατ. <i>pateo</i> «[[είμαι]] [[ανοιχτός]]», <i>patulus</i> «[[ανοιχτός]], [[ευρύς]]», αβεστ. <i>paθana</i>- «[[μεγάλος]], [[πελώριος]]», αρχ. άνω γερμ. <i>fedel</i>-<i>gold</i> «[[φύλλο]] χρυσού» (με [[επίθημα]] -<i>l</i>-, <b>πρβλ.</b> <i>πέτα</i>-<i>λ</i>-<i>ον</i>). Ο αρχαιότερος τ. ενεστ. του ρ. [[είναι]] ο τ. [[πίτνημι]] (<span style="color: red;"><</span> <i>p</i>^o<i>t</i>-<i>n</i>-<i>e</i><i>ә</i>₂-) με το έρρινο [[ένθημα]] -<i>ν</i>- (<b>πρβλ.</b> <i>κίρ</i>-<i>ν</i>-<i>ημι</i>, <i>σκίδ</i>-<i>ν</i>-<i>ημι</i>). Ο τ. [[πετάννυμι]] (<span style="color: red;"><</span> <i>πετάσ</i>-<i>νυ</i>-<i>μι</i>) έχει σχηματιστεί από τον σιγματικό αόρ. <i>ἐ</i>-<i>πέτασ</i>-<i>α</i> (με απαθές το πρώτο [[φωνήεν]] και συνεσταλμένο το δεύτερο) με ενεστωτικό [[επίθημα]] -<i>νυ</i>- (<b>πρβλ.</b> [[κεράννυμι]]: <i>ἐκέρασα</i>, [[σκεδάννυμι]]: <i>ἐσκέδασα</i>). Ο παρακμ. <i>πέ</i>-<i>πτα</i>-<i>μαι</i> (με μηδενισμένο το πρώτο [[φωνήεν]] και συνεσταλμένο το δεύτερο) εμφανίζει υστερογενές -<i>ᾰ</i>- βραχύ, σε [[αντίθεση]] [[προς]] το -<i>ᾱ</i>- του <i>κέκρᾱμαι</i> (<b>βλ. λ.</b> [[κεράννυμι]]). Τέλος, από το ρ. [[πετάννυμι]] (<b>πρβλ.</b> [[πέταλον]]) προέρχονται τα ανθρωπωνύμια <i>Πέταλος</i>, το οποίο μαρτυρείται πιθ. ήδη στη Μυκηναϊκή, <i>Πατάλας</i>, <i>Πετάλη</i>, <i>Πεταλώ</i>].