cupiditas: Difference between revisions

{{Georges

|georg=cupiditās, ātis, f. ([[cupidus]]), die Begierde, das [[Verlangen]], die [[Lust]], im üblen Sinne = die [[Sucht]], der [[Hang]], die [[Leidenschaft]] ([[auch]] [[wie]] επιθυμία, [[als]] affektvolle [[Stimmung]]), I) im allg.: a) eig. ([[oft]] verb. [[libido]] [[vel]]. c., [[vel]] [[libido]] [[vel]] c., [[libido]] cupiditasve, s. Baiter Cic. Tusc. 4, 44. p. 317, 24), de voluntate tua, ut [[simul]] [[simus]], [[vel]] [[potius]] studio et cupiditate [[non]] [[dubito]], Cic.: eādem levitate [[cupiditas]] est in appetendo, quā [[laetitia]] in fruendo, Cic.: [[ardens]] in cupiditatibus, Sall.: [[intemperans]] [[sum]] in [[eius]] [[rei]] cupiditate, [[quam]] [[nosti]], Cic.: [[quam]] [[diu]] in his annis sumus cupiditatum, in der [[Sturm]]- und Drangperiode, Ps. Quint. decl.- c. [[acrior]], acerrima, Cic.: c. [[tam]] caeca, Cic.: c. alcis effrenata et furiosa, Cic.: c. [[flagrans]], flagrantissima, Cic. u. Val. Max.: cupiditates immodicae, Curt.: c. [[inexplebilis]], Cic.: c. [[incredibilis]], Cic.: cupiditates indomitae [[atque]] effrenatae, Cic.: cupiditates infinitae, Cic.: c. insana, Cic.: cupiditates insatiabiles, Cic.: c. [[nimis]] magna, Cic., [[maior]], Nep., maxima, Val. Max.: c. [[mala]], Ter.: mira, Tac., [[mirabilis]], Nep.: nimia, Cic.: cupiditates naturales, necessariae, Cic.: cupiditates turpissimae, Nep. – m. subj. Genet., [[temeritas]] cupiditasque militum, [[Hitze]], Caes.: cupiditates principum (Ggstz. [[continentia]] [[plebis]]), Cic.: [[administer]] istius cupiditatum erat, Cic. – m. obj. Genet., c. argenti caelati, Cic.: pecuniae, Cic.: praedae, Caes., praedae ac rapinarum, Cic. – c. cognitionis et scientiae, Cic.: gloriae, maioris gloriae, Cic.: c. gloriae nimia, Cic.: honorum, Cic.: c. honestatis et dignitatis [[nimis]] magna, Cic.: c. imperii, Nep., imperiorum, Cic., regni, Caes.: potentiae, Suet.: ultionis, Tac. – vitae, [[Lust]], [[Liebe]] zum [[Leben]], Val. Max.: dass. c. lucis ([[Lebenslicht]]), Quint. – infinita quaedam c. aedificandi, Lact.: c. audiendi, Plin. ep., Platonis audiendi, Nep.: c. discendi, Cic. u. Sen.: bellandi, Nep., belli gerendi, Caes.: ignota cognoscendi, Sen.: dominandi, Cic.: edendi, bibendi, [[Fest]].: habendi, Rutil. Lup.: imitandi, Cic.: laedendi, Quint.: mercandi, Sen.: pugnandi, Nep.: gratiae referendae, Cic.: ulciscendi, Liv.: c. [[summa]] videndi mei, Cic.: vincendi, Cic.: vivendi, [[Lust]], [[Liebe]] zum [[Leben]], Amm. (vgl. [[vorher]] c. vitae). – m. ad u. Akk., tanta c. ad [[reditum]], Cic. Phil. 1, 4, 9: tanta c. ad venandum, Curt. 9, 1 (6), 33. – [[tantum]] [[abesse]] a cupiditate pecuniae, ut etc. (v. Pers.), Nep.: cum spe vincendi [[simul]] abicere certandi cupiditatem, Cic.: accendi ([[accensus]]) regni cupiditate, Curt.: ardere cupiditate, Cic., cupiditate inimicos ulciscendi, Liv. – coërcere cupiditates, Cic.: meditare, quibus verbis incensam illius cupiditatem comprimas [[atque]] restinguas, Cic. – [[ubi]] [[animus]] [[semel]] se cupiditate devinxit malā, Ter.: duci ([[ductus]]) cupiditate pecuniae [[vel]] gloriae, Scrib. – efferri gloriae cupiditate, Cic. – explere cupiditates (suas), Cic.; vgl. [[neque]] expletur [[umquam]] [[nec]] satiatur cupiditatis [[sitis]], Cic.: an potest [[cupiditas]] finiri? tollenda est [[atque]] extrahenda [[radicitus]], Cic. – ferri ([[sich]] [[fortreißen]] [[lassen]]) cupiditate pecuniae, Cic.: flagrare cupiditate (absol.), Cic.: flagrare aedium (alcis) cupiditate, Cic.: flagrare mirabili pugnandi cupiditate, Nep.: flagrare cupiditate discendi, Sen.: frangere cupiditates Cic.: frangi cupiditate, Cic.: fugienda est pecuniae [[cupiditas]], Cic. – honestatis et dignitatis habere [[nimis]] magnam cupiditatem, Cic.: [[quam]] multas cupiditates, [[quam]] varias, [[quam]] [[infinitas]] habuerit, Cic. – turpissimis imbui cupiditatibus, Nep.: alqm in od. ad regni cupiditatem impellere, [[Brut]]. in Cic. ep. u. Curt.: [[cuius]] [[rei]] [[cupiditas]] impellit me [[interdum]], ut te hortari [[velim]], Cic.: imperare cupiditatibus (Ggstz. servire cupiditatibus), Cic.: cum incendisses cupiditatem meam consuetudinis augendae nostrae, Cic.: [[illa]] me incendit c. festinationis, Cic.: [[hunc]] tantā cupiditate incendit bellandi, ut etc., Nep.: [[philosophia]] cognitionis cupiditate incensa, Cic.: incĭdere in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem, Cic.: incitare alqm cupiditate imitandi, Cic.: omnem suam mentem, curam, cogitationem ad alcis [[rei]] cupiditatem incitare, Cic.: cupiditati suae indulgere alqā re, Val. Max.: cupiditatibus principum et vitiis infici solet tota [[civitas]], Cic.: inflammare cupiditates (Ggstz. minuere), Cic.: inflammari solere corporis facibus ad omnes [[fere]] cupiditates, Cic.: inflammari ([[inflammatus]]) incredibili cupiditate, Cic.: inflammari (inflammatum [[esse]]) cupiditate honorum od. vincendi, Cic.: cupiditatum incendiis [[inflammatus]], Cic.: [[summa]] [[alacritas]] et [[cupiditas]] belli gerendi innata est, Caes.: nimia [[cupiditas]] [[principatus]] innascitur, Cic. – cupiditates minuere (Ggstz. inflammare), Cic.: illae leges cupiditates [[nostras]] libidinesque moderantur, Plin. pan.: sapientis [[animus]] [[numquam]] cupiditate movetur, Cic. – ne [[qua]] oriatur pecuniae [[cupiditas]], Caes. – parēre alcis libidini cupiditatique, Cic.: prolabi ([[sich]] [[verleiten]] [[lassen]]) cupiditate regni, Liv.; vgl. se cupiditate (Pachtlust) prolapsos [[nimium]] magno conduxisse, Cic. – praedae ac rapinarum [[cupiditas]] caeca rapit alqm, Cic.: eorum studio cupiditatique resistere, Auct. b. Afr.: respiravit [[cupiditas]] [[atque]] [[avaritia]] [[paululum]], Cic.: restinguere cupiditates eloquentiā, Cic. – servire cupiditatibus (Ggstz. imperare cupiditatibus), Cic. – alqm tanta [[cupiditas]] tenet dimicandi cum alqo, ut etc., Liv.: [[tenere]] (im Zaume [[halten]]) cupiditates suas, Cic.: consuetudine ad imperii cupiditatem trahi, Nep.: omnes trahimur et ducimur ([[werden]] [[unwillkürlich]], [[unwiderstehlich]] hingezogen) ad cognitionis et scientiae cupiditatem, Cic.: vincere alqm cupiditate ([[Eifer]]) in alqa re, Cic. – b) meton., [[wie]] επιθυμία, der [[Gegenstand]] der Begierde, das [[Gelüste]], alcis ex impurissimis faucibus inhonestissimam cupiditatem eripere, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 6. § 19.<br />'''II)''' insbes.: a) die phys. Begierde, [[Lust]], der [[Drang]] [[nach]] etw., α) übh.: c. cibi ([[Appetit]]), zB. si cibi c. est od. [[non]] est, Cels.: cibi cupiditatem excitare, Cels.: [[quodsi]] c. cibi reverterit, Cels.: cibi cupiditate redditā, Cels. – c. deiectionis, deiciendi, [[Drang]] zum Stuhlgang, Cels.: c. tussiendi, Cels.: [[crebra]] c. urinae, cels. – β) insbes., der Begattungstrieb, die [[Brunst]] eines Menschen, Plin. 36, 21: eines Tieres, Col. 6, 27, 4. – b) die [[Leidenschaft]] = die [[Liebe]], cupiditatis [[ardor]], Curt. 8, 4 (16), 27: [[summa]], Val. Max. 5, 7 ext. 1: c. insana, Val. Max. 7, 3, 10: reliquas sorores [[nec]] cupiditate tantā [[nec]] dignatione dilexit, ut etc., Suet. Cal. 24, 3. – c) das ehrsüchtige (ehrgeizige) [[Streben]], die Ehrsucht, der [[Ehrgeiz]], Plur. = ehrgeizige Absichten, Bestrebungen od. [[Gelüste]], [[bes]]. [[nach]] einem Amte od. [[nach]] [[Verlängerung]] eines Amtes, Tib. Claudii, Liv.: collegarum, Liv.: [[popularis]], der blinde [[Ehrgeiz]], die [[Neuerungssucht]] der Demagogen (Ggstz. [[consilium]] principum, besonnene [[Überzeugung]] der usw.), Cic.: P. [[Naso]] ommi carens cupiditate, Cic.: [[quanto]] modestior illius [[cupiditas]] fuit, [[quam]] tua, Appi? Liv.: cupiditatem et arrogantiam incendere, Cic.: illius cupiditatem refutare, Cic.: alcis cupiditati suffragari, Cic. – nachaug. [[auch]] = die [[Herrschsucht]], das Herrschergelüst, [[non]] te propria [[cupiditas]], [[sed]] aliena [[utilitas]] principem fecit, Plin. pan. 7, 1. – d) der [[Hang]] zu [[wüsten]] Begierden, [[vita]] [[maxime]] disiuncta a cupiditate, Cic. Rosc. Am. 39. – insbes. der [[Hang]] zu üppigem [[Leben]], die [[Genußsucht]], cum [[propinquitas]] et [[celebritas]] loci suspicionem desidiae tollat [[aut]] cupiditatis, Cic. [[pro]] Scauro 45. – e) die Begehrlichkeit [[nach]] fremdem [[Gut]], der [[Eigennutz]], das [[Interesse]], allgem. [[Ausdruck]] [[für]] das spez. [[Habsucht]], Geldgier, Plur. = habsüchtige, eigennützige [[Gelüste]] (Ggstz. [[abstinentia]], [[integritas]] et [[innocentia]], [[contemptus]] pecuniae; zuw. verb. [[cupiditas]] [[atque]] [[avaritia]], [[avaritia]] et [[cupiditas]], s. [[Bünem]]. Lact. 1, 20, 25): c. immodica, Liv.: c. immensa, Suet.: c. proiecta quaedam et effrenata, Cic.: c. pristina, Suet. – Sex. Naevi [[cupiditas]] crudelitasque, Cic. – [[homo]] a cupiditate omni remotissimus, Cic.: [[quanto]] ab [[eiusmodi]] cupiditatibus remotior [[eius]] [[animus]] esset, [[tanto]] etc., Plin. ep.: [[ita]] caecum cupiditate et avaritiā fuisse, ut etc., Quint. – [[cupiditas]] [[causa]] sceleris fuit, Quint.: [[vicinus]] [[dives]] cupiditatem irritat, Sen.: alcis cupiditati morem gerere, obtemperare, Cic.: [[sine]] cupiditate vixisse, Cic.; vgl. [[etiamtum]] [[vita]] hominum [[sine]] cupiditate agitabatur, sua cuique [[satis]] placebant, Sall. – f) die [[Leidenschaft]] [[für]] jmd. (Ggstz. [[invidia]]), α) im guten Sinne, die leidenschaftliche [[Hingebung]], [[Ergebenheit]], der [[Enthusiasmus]], tanta erat [[magnificentia]] [[apud]] opulentiores, [[cupiditas]] [[apud]] humiliores, Hirt. b. G. 8, 51, 3. – β) im üblen Sinne, die [[Leidenschaftlichkeit]] [[des]] Redners, Richters, Zeugen usw., [[mit]] der er [[wider]] [[Recht]] und [[Pflicht]] [[nur]] [[nach]] persönlicher [[Neigung]] spricht, richtet, zeugt usw., das parteiische [[Interesse]], die [[Parteilichkeit]] (vgl. Benecke Cic. Lig. 3. p. 11 sq. Drak. Liv. 24, 28, 8. Gräve u. Ruhnken Suet. Caes. 12), c. inconsiderata, Cic.: cupiditatis [[atque]] inimicitiarum [[suspicio]], Cic.: [[quo]] [[minus]] cupiditatis et studii ([[Parteilichkeit]] u. [[Vorliebe]]) visa est [[oratio]] habere, eo [[plus]] auctoritatis habuit, Liv.: et [[sine]] amore et [[sine]] cupiditate et [[rursus]] [[sine]] [[odio]] et [[sine]] [[invidia]] iudicabunt, Cic.: [[qui]] (testes) [[aut]] [[sine]] [[ullo]] studio dicebant [[aut]] dissimulatione aliquā cupiditatis, Cic.: his utitur laudatoribus [[Flaccus]], his innocentiae testibus, ut Graecorum cupiditati Graecorum [[auxilio]] resistamus, Cic. – / Genet. Plur. gew. cupiditatum; [[doch]] [[auch]] cupiditatium, zB. Cic. Sest. 138. Sen. ep. 5, 7 u. 117, 25; de tranqu. anim. 12, 1.

}}

{{trml

|trtx====[[cupidity]]===

Armenian: ագահություն, ընչաքաղցություն; Bulgarian: алчност; Czech: chamtivost; Dutch: [[hebzucht]]; German: [[Habgier]]; Greek: [[φιλοχρηματία]], [[απληστία]], [[πλεονεξία]], [[ταμάχι]]; Ancient Greek: [[μισητία]], [[τὸ φιλοχρήματον]], [[φιλοχρηματία]]; Hungarian: pénzéhesség, pénzéhség, kapzsiság; Ido: ganemeso, pekuniavideso; Italian: [[cupidigia]], [[cupidità]]; Latin: [[cupiditas]]; Macedonian: алчност, лакомост; Romanian: cupiditate; Russian: [[алчность]], [[жадность]], [[корыстолюбие]]; Scottish Gaelic: sannt; Serbo-Croatian Cyrillic: похлепа, алавост; Latin: pohlepa, alavost; Spanish: [[codicia]]

}}