ἀρχιτέκτων: Difference between revisions

|Definition=-ονος, ὁ,<br><span class="bld">A</span> [[chief-artificer]], [[master-builder]], [[director of works]], τοῦ ὀρύγματος, τῆς γεφύρας, [[Herodotus|Hdt.]]3.60, 4.87; opp. [[χειροτέχνης]], [[Aristotle|Arist.]]''[[Metaphysics|Metaph.]]''981a30; opp. [[ἐργατικός]], [[Plato|Pl.]]''[[Politicus|Plt.]]'' 259e; [[commissioner of works]], IG2.403, al., ib.9(1).694.145 (Corcyra), ''SIG''284.12 ([[Chios]], from [[Erythrae]]), etc.; ἀρχιτέκτων τοῦ ναοῦ ib.494.3 (Delph.); ἀ. ἐπὶ τὰ ἱερά ''IG''2.404.<br><span class="bld">b</span> pl., [[board]] of [[naval]] [[constructor]]s, Arist.''Ath.''46.1.<br><span class="bld">2</span> generally, [[author]], [[contriver]], E.''Cyc.''477; ἀ. κύριος τῆς ἡδονῆς Alex. 149.2; ἀρχιτέκτων τῆς ἐπιβουλῆς D.56.11; τοῦ τέλους [[Aristotle|Arist.]]''[[Nicomachean Ethics|EN]]''1152b2; τοὺς ταῖς διανοίαις ἀρχιτέκτονας τινός = those that direct activities by [[thought]], Id.''Pol.''1325b23.<br><span class="bld">II</span> at Athens, [[manager]] of the state [[theatre]] and of the [[Dionysia]], D.18.28, ''IG''2.335.

|dgtxt=(ἀρχῐτέκτων) -ονος, ὁ<br /><b class="num">• Morfología:</b> [fem. ἡ Ph.1.660; lat. ac. <i>architectonem</i> Plaut.<i>Mos</i>.760, <i>Poen</i>.1110]<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[ingeniero arquitecto]] pontonero ἀ. τῆς γεφύρας sobre el Bosforo, Hdt.4.87, 88, 7.36<br /><b class="num">•</b>[[arquitecto o ingeniero naval]] Moschio Hist.2, formando parte de un cuerpo elegido en Atenas χειροτονεῖ δ' ἀρχιτέκτονας ὁ δῆμος ἐπὶ τὰς ναῦς Arist.<i>Ath</i>.46.1, a la vez que constructor de edificios κατασκευάζειν οἰκίαν καὶ πλοῖον ... χωρὶς ἀρχιτέκτονος Phld.<i>Vit</i>.32.25<br /><b class="num">•</b>[[ingeniero]] diseñador de máquinas de guerra, de Arquímedes, Plb.8.7.2, cf. Onas.42.3, a la vez que ingeniero naval, Polyaen.7.21.2.<br /><b class="num">2</b> [[arquitecto ingeniero]] de canales y diques para conducción de agua e irrigación τοῦ ὀρύγματος τούτου Hdt.3.60, τοῦ Ἀρσινοίτου νόμου <i>PLond</i>.2074.2 (III a.C.), cf. <i>PPetr</i>.2.9.4.7, <i>PLugd.Bat</i>.20 <i>Supl</i>.A.39 (III a.C.), <i>PLond</i>.2173.4<br /><b class="num">•</b>de puertos, Pl.<i>Grg</i>.455b (cf. tb. 3).<br /><b class="num">3</b> [[arquitecto]], [[alarife]] constructor de monumentos y edificios ἀ. τῆς στέγης de un monumento monolítico egipcio, Hdt.2.175, esp. templos <i>IG</i> 2².839.29 (III a.C.), τοῦ ναοῦ <i>FD</i> 3.184.3 (III a.C.), cf. <i>Pan</i> 51.30 (I d.C.), gener. <i>IEryth</i>.503.12 (III a.C.), <i>SIG</i> 707.8 (Olbia II d.C.), <i>MAMA</i> 3.522 (Córico), 796 (Elaiusa), <i>CIRB</i> 1112, 1245.17<br /><b class="num">•</b>para hacer el tabernáculo, I.<i>AI</i> 3.104, desmontar el Zeus de Olimpia, I.<i>AI</i> 19.9, o construir murallas y fortificaciones, Plb.13.4.6, [[Diodorus Siculus|D.S.]]14.18, I.<i>Vit</i>.156, y gener. edificios públicos y privados <i>PCair.Zen</i>.193.3, 8, 200.3, 233.2, 7 (III a.C.), τῆς καινῆς οἰκίας [[LXX]] 2<i>Ma</i>.2.29, cf. Phld.<i>Rh</i>.1.192, Plaut.<i>Mos</i>.760, Varro <i>Sat.Men</i>.249, I.<i>AI</i> 10.56, <i>PTeb</i>.286.19 (II d.C.), Plu.2.156b, <i>PBerl.Borkowski</i> 2.15, 5.7 (III/IV d.C.), <i>PKöln</i> 197.2 (V/VI d.C.)<br /><b class="num">•</b>en Roma ἔπαρχος ἀρχιτεκτόνων praefectus fabrum</i>, <i>IG</i> 2².3546.12 (I d.C.), cf. <i>ABSA</i> 56.1961.23 n.58 (Pafo II a.C.)<br /><b class="num">•</b>considerado como [[gran supervisor]] de obras y operarios ἀ. ... οὐκ αὐτὸς ἐργατικός, ἀλλ' ἐργατῶν ἄρχων Pl.<i>Plt</i>.259e, cf. Arist.<i>Metaph</i>.981^a30, ^b31, <i>Pol</i>.1253^b38, μεγάλους ἀρχιτέκτονας καὶ τεχνίτας para la construcción de los monumentos de la acrópolis ateniense, Plu.<i>Per</i>.13, τέκτων καὶ ἀ. [[LXX]] <i>Si</i>.38.27<br /><b class="num">•</b>dotado de gran formación y especiales dotes intelectuales γνωμονικοῦ γὰρ ἀνδρὸς καὶ τοῦτο [[δεῖ]] (<i>[[sc.]]</i> ἀρχιτέκτονα γενέσθαι) X.<i>Mem</i>.4.2.10, σοφὸς ἀ. [[LXX]] <i>Is</i>.5.3, 1<i>Ep.Cor</i>.3.10<br /><b class="num">•</b>ἀ. [[διδάσκαλος]] profesor de arquitectura</i>, <i>DP</i> 7.74.<br /><b class="num">4</b> [[administrador general del teatro]] en Atenas, D.18.28.<br /><b class="num">II</b> fig.<br /><b class="num">1</b> [[diseñador]], [[artífice]], [[cerebro]] τοῖσιν ἀρχιτέκτοσι πείθεσθ' E.<i>Cyc</i>.477, τῆς ὅλης ἐπιβουλῆς D.56.11, cf. 40.32, τοῦ φόνου Lib.<i>Or</i>.24.23<br /><b class="num">•</b>[[ingenioso]], [[maquinador]], [[inventor]] a veces peyor. [[patrañero]], <i>me quoque dolis iam superat architectonem</i> Plaut.<i>Poen</i>.1110, de autores literarios, Luc.<i>Hist.Cons</i>.12, de Homero, Luc.<i>Cont</i>.4.<br /><b class="num">2</b> [[supremo artesano]], [[gran arquitecto]], [[gran artífice]] del filósofo político οὗτος γὰρ τοῦ τέλους ἀ. Arist.<i>EN</i> 1152^b2, τοὺς ταῖς διανοίαις ἀρχιτέκτονας Arist.<i>Pol</i>.1325^b23, cf. <i>MM</i> 1198^a36ss., ἀ. κύριος τῆς ἡδονῆς Alex.149.2<br /><b class="num">•</b>de Dios ἀρχιτέκτονος οὗ καὶ σύμπας ὁ κόσμος ἔλαχε Ph.1.583, cf. 1.5<br /><b class="num">•</b>pred. ἀ. λόγος Arist.<i>Pol</i>.1260^a18, τοῖς σοφῆς ἀρχιτέκτονος, ἀλληγορίης, ἑπόμενοι παραγγέλμασιν ἐποικοδομῶμεν Ph.1.660.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0366.png Seite 366]] ονος, ὁ, 1) der Baumeister, Xen. Mem. 4, 2, 10; übh. der etwas veranlaßt u. ausführen läßt, nach Plat. Polit. 259 e πᾶς οὐκ αὐτὸς [[ἐργαστικός]], ἀλλὰ ἐργατῶν [[ἄρχων]]; vgl. Eur. Cycl. 477; τῆς ἐπιβουλῆς Dem. 56, 11; vgl. Arist. Polit. 7, 3, 5. – 2) in Athen, der Theaterpächter, Böckh Staatsh. I p. 236.

|btext=ονος (ὁ) :<br />architecte, constructeur ; <i>p. ext., à Athènes</i> administrateur de théâtre.<br />'''Étymologie:''' [[ἄρχω]], [[τέκτων]].

|elrutext='''ἀρχιτέκτων:''' ονος ὁ<br /><b class="num">1</b> [[зодчий]], [[строитель]] (τῆς γεφύρας Her.; ''[[sc.]]'' οἰκίας Plut.);<br /><b class="num">2</b> [[устроитель]], [[руководитель]] (ἀ. ἐργατῶν [[ἄρχων]] ἐστίν Plat.; τοῖσιν ἀρχιτέκτοσι πείθεσθαι Eur.): τοῦ τέλους ἀ. Arst. устанавливающий цель;<br /><b class="num">3</b> (в Афинах), [[арендатор театра]] Dem.

|lstext='''ἀρχιτέκτων''': -ονος, ὁ, ὁ πρῶτος τῶν τεκτόνων, ὁ διευθύνων οἱανδήποτε τεκτονικὴν ἐργασίαν, [[ἀρχιτέκτων]] ὡς και νῦν, μηχανικὸς κτλ. [[ἀρχιτέκτων]] τοῦ ὀρύγματος, τῆς γεφύρας Ἡρόδ. 3. 60., ἐπὶ τὴν γέφυραν τῆς [[ἀρχιτέκτων]] ἐγένετο Μανδροκλέης 4. 87· ἀντίθετον τῷ [[χειροτέχνης]], Ἀριστ. Μεταφ. 1. 1, 11· συχν. ἐν Ἐπιγρ., Συλλ. Ἐπιγρ. 77., 160. 2, 2158, κ. ἀλλ. 2) ὁ διευθύνων τὰς ἐργασίας τῶν ἐργατῶν, [[ἐπιστάτης]] αυτῶν, καὶ γὰρ [[ἀρχιτέκτων]] γε πᾶς οὐκ αὐτὸς [[ἐργατικός]], ἀλλὰ ἐργατῶν ἄρχων Πλάτ. Πολιτ. 259Ε. 3) μεταφορ. ὁ πρῶτος ἐπινοήσας τι, ὁ πρωτουργὸς πράξεώς τινος, σιγᾶτέ νυν… [[χὤταν]] κελεύσω, τοῖσιν ἀρχιτέκτοσι πείθεσθ᾿ Ευρ. Κύκλ. 477· οὐκ [[ἀρχιτέκτων]] [[κύριος]] τῆς ἡδονῆς [[μόνος]] καθέστηκ᾿ Ἄλεξ. ἐν «Μιλησίοις» 1· ἀρχ. τῆς ἐπιβουλῆς Δημ. 1286. 10· τοῦ τέλους Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 7. 11, 1· τοὺς ταῖς διανοίαις ἀρχ. τινός ὁ αὐτ. Πολ. 7. 3, 8. ΙΙ. ἐν Ἀθήναις, ἰδίως ὁ ἐπὶ τοῦ δημοσίου θεάτρου καὶ τῶν Διονυσίων, Δημ. 234. 24· πρβλ. Βοικχ. ΙΙ. Οἰ. 1. 294.

|lsmtext='''ἀρχιτέκτων:''' -ονος, ὁ,<br /><b class="num">I. 1.</b> [[αρχιτεχνίτης]], [[εργολάβος]] οικοδομών, αυτός που διευθύνει τις εργασίες, αρχιτέκτων, [[μηχανικός]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> γενικά, [[δημιουργός]], [[κατασκευαστής]], [[πρωτεργάτης]], σε Ευρ., Δημ.<br /><b class="num">II.</b> στην Αθήνα, [[διευθυντής]] δημοσίου θεάτρου και των Διονυσίων, στον ίδ.