αἴρω: Difference between revisions

{{DGE

|dgtxt=<b class="num">• Alolema(s):</b> ép., jón., lír. [[ἀείρω]] A.<i>Pers</i>.660, lesb. [[ἀέρρω]] Alc.363, Sapph.111.3<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> pres. part. med. fem. plu. [[ἀυηρομέναι]] Alcm.1.63; aor. ind. act. ἤροσα LXX <i>Io</i>.3.14, subj. ἀέρσω Panyas.17.13, cret. part. ac. plu. ἤραντας <i>ICr</i>.4.181.8 (Gortina II a.C.); perf. 2^a sg. ἦρκες <i>PMich</i>.216.28 (III d.C.); plusperf. med.-pas. 3^a sg. [[ἄωρτο]] <i>Il</i>.3.272, 19.253, Theoc.24.43<br /><b class="num">A</b> tr.<br /><b class="num">I</b> c. mov. ‘hacia arriba’<br /><b class="num">1</b> [[levantar]], [[alzar]] στεφάνην <i>Il</i>.10.30, [[δέπας]] <i>Il</i>.11.637, (κυνέην) ἀπὸ [[ἕθεν]] ὑψόσ' ἀείρας <i>Il</i>.10.465, με αἴ. ἀπὸ χθονός <i>IG</i> 12(3).449 (Tera VI/V a.C.), ἀπὸ γῆς ἡμᾶς αἴ. Pl.<i>Ti</i>.90a, cf. ἔμπνους ἔτι ἀρθείς levantado del suelo todavía vivo</i> Antipho 2.1.9<br /><b class="num">•</b>[[izar]] ἱστὸν ... στῆσαν ἀείραντες <i>Od</i>.15.290, ἱστία ... στεῖλαν ἀείραντες <i>Od</i>.3.11, cf. A.R.2.1229, κεραίας D.S.13.12, τὴν Ἱερὰν (ἄγκυραν) Plu.<i>Cor</i>.32<br /><b class="num">•</b>mismo sent. en v. med. ἱστία Hdt.8.56, cf. E.<i>Fr</i>.81D.<br /><b class="num">•</b>en escenografía μηχανήν Antiph.189.15, θεούς Pl.<i>Cra</i>.425d<br /><b class="num">•</b>[[levantar]], [[enarbolar]] τοῖς κέρασι σημεῖον hacer una señal a las alas (levantando algo)</i>, X.<i>Cyr</i>.7.1.23<br /><b class="num">•</b>[[levantar]] algo para herir o golpear [[ἔγχος]] <i>Il</i>.8.424, ἐφ' ἵπποιιν μάστιγας <i>Il</i>.23.362, ἄρας (περόνας) ἔπαισεν alzando (los broches) se los clavó</i> S.<i>OT</i> 1270<br /><b class="num">•</b>gener. de partes del cuerpo χεῖρας (para orar) <i>Il</i>.7.130, <i>Od</i>.11.423, LXX <i>Ps</i>.27.2, para votar ἀράτω τὴν χεῖρα <i>IG</i> 2².1368.23 (II d.C.), σκέλη [[ἄνω]] αἴ. ἵππος X.<i>Eq</i>.10.15, Arist.<i>IA</i> 710^b20, τὸ κάρα A.<i>Ch</i>.496, μύξας S.<i>Fr</i>.89, ὀφθαλμὸν ἄρας levantando la vista</i> S.<i>Tr</i>.795, ὁ τὰς ὀφρῦς αἴρων de un pedante, Diph.86.4, Men.<i>Fr</i>.37, 349<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. κεφαλὴν ἀραμένη Plb.21.38.5<br /><b class="num">•</b>[[levantar]] la cabeza de la víctima en el sacrificio πατὴρ φίλον υἱὸν ἀείρας Emp.B 137<br /><b class="num">•</b>en v. med. τὸν βοῦν αἴρεσθαι Thphr.<i>Char</i>.27.5, cf. <i>IG</i> 2².1028.10, 13, 28 (I a.C.), pero ταῦρον [[ἀράμενοι]] κομίζουσι πρὸς τὸ ἱερόν subiéndose un toro sobre los hombros lo llevan al templo</i> Paus.8.19.2<br /><b class="num">•</b>c. sent. hostil ἦρε τὰς χεῖρας ... πρός τὸν ... αὐλητήν lazó los puños contra el flautista</i> Plb.30.22.10, ἤραντο κατὰ Χριστοῦ χεῖρας Eus.<i>DE</i> 1.1 (p.4.28)<br /><b class="num">•</b>c. sent. obsceno αἴρειν τὰ σκέλη Ar.<i>Ec</i>.265<br /><b class="num">•</b>ref. al acto de andar εὔμαριν ἀείρων levantando la sandalia</i> A.<i>Pers</i>.660, κοῦφον αἴ. βῆμ' andar con paso ligero</i> E.<i>Tr</i>.342.<br /><b class="num">2</b> fig. [[levantar]], [[suscitar]] (φήμη κακή) κούφη μὲν ἀεῖραι Hes.<i>Op</i>.761, [[δείδια]] ... μή σ' Ὕβρις ἐνὶ φρεσὶ θυμὸν ἀέρσῃ Panyas.17.13, πόλεμον Plb.11.4.6<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. νεῖκος Thgn.90, E.<i>Heracl</i>.966, πόλεμον A.<i>Supp</i>.342, αἴρεσθαι ... τὸ ῥόθιον levantar un torrente de aplausos</i> Ar.<i>Eq</i>.546, cf. Hdt.7.132, Th.4.60, D.5.5, Plb.7.9.13, κίνδυνον Antipho 5.63<br /><b class="num">•</b>[[levantar]], [[aumentar]], [[engrandecer]] ὄλβον A.<i>Pers</i>.164, θυμόν S.<i>OT</i> 914, θάρσος cobrar valor</i> E.<i>IA</i> 1598, ἀπὸ σμικροῦ δ' ἂν ἄρειας μέγαν δόμον A.<i>Ch</i>.262, ἀ. τῷ λόγῳ τὸ πρᾶγμα exagerar</i> D.21.71<br /><b class="num">•</b>en v. med. ὄγκον S.<i>Ai</i>.129, cf. Pl.<i>Plt</i>.277b<br /><b class="num">•</b>de pers. [[exaltar]], [[alabar]] (σε) ὑψηλὸν ἀρῶ E.<i>Heracl</i>.322.<br /><b class="num">II</b> según el cont. indique mov. ‘hacia’ o ‘desde’<br /><b class="num">1</b> [[levantar y traer o llevar]] de cosas μή μοι οἶνον ἄειρε no me traigas vino</i>, <i>Il</i>.6.264, νέκυν <i>Il</i>.17.724, πίνακας <i>Od</i>.1.141<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. τύπωμα ... ᾐρμένοι χεροῖν S.<i>El</i>.54, κανοῦν Ar.<i>Au</i>.850<br /><b class="num">•</b>[[llevar, transportar (en vehículo)]] μῆλα ... ἐξ' Ἰθάκης ... ἄειραν νηυσί <i>Od</i>.21.18, κτήματ' ... ὅσα οἱ νέες [[ἄχθος]] ἄειραν <i>Od</i>.3.312, ἐπ' ἄμαξαν ... [[ἄχθος]] ἀείρας Hes.<i>Op</i>.692, ἦρκα τὰ σπέρματα εἰς Σεμολώ <i>PSarap</i>.102.2 (II d.C.), un cadáver a enterrar <i>PFay</i>.103.3 (III d.C.), en v. pas. φορέ(τρου) κε(ραμίων) αἰρομένων ἀπὸ ἡλι<α>στ(ηρίου) εἰς πλοῖον <i>PSarap</i>.56.27 nota (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>fig. en v. pas. [[ser arrebatado o arrastrado]] φόβῳ A.<i>Th</i>.214, δείμασι E.<i>Hec</i>.69, c. ac. de rel. ἣ ... οὐκ ἤρθη νοῦν ἐς ἀτασθαλίην Simon.85D.<br /><b class="num">•</b>ref. a un ejército o escuadra [[poner en movimiento]] τὰς ναῦς Th.1.52, στόλον A.<i>Pers</i>.795, cf. <i>A</i>.46, ref. a pers. individuales ἆρον Στρουθὸν μετ' ἐσοῦ llévate a Estruto contigo</i>, <i>PCair.Isidor</i>.133.11 (III d.C.), ἦρεν αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα LXX 4<i>Re</i>.4.20<br /><b class="num">•</b>en v. med. [[coger para sí]], [[alzar]], [[coger en alto]] (πέπλων) ἕν' ἀειραμένη φέρε <i>Il</i>.6.293, [[ἀυηρομέναι]] (φᾶρος) Alcm.1.63, ἀειράμενος πελέκεας ... φερέσθω <i>Il</i>.23.856, [[βάρος]] E.<i>Cyc</i>.473, ἀειραμένους νιν ἐξενεγκεῖν <i>IG</i> 4².122.112 (Epidauro IV a.C.), τὰ Σαμόσατα ὁ αὐτὸς ... ἀράμενος αὐτῇ ἀκροπόλει καὶ τείχεσιν μετέθηκεν ἐς τὴν Μεσοποταμίαν Luc.<i>Hist.Cons</i>.24<br /><b class="num">•</b>[[alcanzar]] ἄρατο νίκαν B.2.5, cf. Plb.<i>Fr</i>.2, Str.3.2.13, κλέος Pl.<i>Lg</i>.969a<br /><b class="num">•</b>[[adoptar]], [[tomar]] φυγὴν αἴρεσθαι A.<i>Pers</i>.481, E.<i>Rh</i>.54<br /><b class="num">•</b>en v. act. tb. [[coger]] ἄρας οὖν τὰ μέλη Χριστοῦ 1<i>Ep.Cor</i>.6.15.<br /><b class="num">2</b> [[sacar]] ἄρτους ἐκ κανέοιο <i>Od</i>.18.120, ἐκ ποταμῶν δρόσον ἄρατε Ar.<i>Ra</i>.1339, ἐκ βελέων Σαρπηδόνα δῖον ἀείρας <i>Il</i>.16.678.<br /><b class="num">3</b> fig. [[llevar encima como una carga]], [[soportar]], [[sufrir]] πολύστονον [[ἄλγος]] A.R.4.65<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. πόνον S.<i>Ant</i>.907, πένθος S.<i>OT</i> 1225.<br /><b class="num">4</b> [[quitar]], [[retirar]] κακά E.<i>El</i>.942, ἤραντας τὰν ἐνεστακυῖαν διαφοράν <i>ICr</i>.4.181.8 (Gortina II a.C.), τὸ ἱμάτιον <i>Eu.Luc</i>.6.29, en v. pas. ἀρθέντος τοῦ αἰτίου Arist.<i>Pr</i>.920^b11<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. οὐ [[γάρ]] ποτ' ἄν νιν ἠράμην βάθρων ἄπο no la habría quitado (la estatua) del pedestal</i> E.<i>IT</i> 1201<br /><b class="num">•</b>[[anular]], [[suspender]], [[abrogar]] νόμον Plb.18.4.8, συγγραφήν <i>PEnteux</i>.48.9 (III a.C.), cf. 85.10 (III a.C.), en v. pas. ὠνὰ ἀρμένα <i>GDI</i> 1746.5 (Delfos II a.C.), <i>IG</i> 9².624d.6 (Naupacto II a.C.)<br /><b class="num">•</b>[[negar]] τι S.E.<i>P</i>.1.4<br /><b class="num">•</b>de pers. [[echar]], [[sacar]] ἄρας ἐκ τῆς πόλεως αὐτόν Pl.<i>R</i>.578e, αὐτὸ (χειρόγραφον) ἐκ τοῦ μέσου <i>Ep.Col</i>.2.14, αὐτὸν ἐκ τῶν ζώντων <i>IKnidos</i> 147.18 (III/II a.C.), ἆρον ἆρον σταύρωσον αὐτόν ¡fuera, fuera, crucifícalo!</i>, <i>Eu.Io</i>.19.15<br /><b class="num">•</b>de colectividades, ciudades [[destruir]], [[aniquilar]] ὁ κατακλυσμὸς ἦρεν ἅπαντας <i>Eu.Matt</i>.24.39<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. πόλιν D.H.6.23, παιδία D.H.4.4<br /><b class="num">•</b>fig. ἀπό με ... τιμᾶν ... ἦραν A.<i>Eu</i>.846, ἆραι τὸν ζυγὸν ἀπ' αὐτῶν LXX 1<i>Ma</i>.8.18.<br /><b class="num">III</b> usos esp.<br /><b class="num">1</b> [[levantar]], [[construir]] τεῖχος Th.1.90<br /><b class="num">•</b>táct., de señales [[alzar]], [[poner en alto]] φρυκτοὶ ᾔροντο Th.2.94, λαμπτὴρ αἰρέσθω Aen.Tact.26.14.<br /><b class="num">2</b> [[criar]] un niño, Herod.9.13, Nic.<i>Fr</i>.108.<br /><b class="num">3</b> de cosechas [[recoger]] οὐ φορβὰν ... οὐκ ἄλλων αἴρων τῶν νεμόμεσθ' ἀνέρες S.<i>Ph</i>.709<br /><b class="num">•</b>de plantas [[coger]] [[αἴρω]] σε, ἥ τις [[βοτάνη]], χειρὶ πενταδακτύλῳ <i>PMag</i>.4.287, cf. 24.19<br /><b class="num">•</b>de otras cosas [[recoger]], [[levantar]] la mesa τραπέζας Men.<i>Fr</i>.209<br /><b class="num">•</b>[[cobrar]] los intereses, Plu.2.829b, τῖμον Ant.Lib.17.5.<br /><b class="num">4</b> [[llevar encima]], [[ponerse]] vestidos LXX 1<i>Re</i>.2.28.<br /><b class="num">5</b> mat., c. ἀπό y gen. [[restar de]] ἀπὸ τῶν κ̅ε̅ ἆρον τὰ θ̅, λοιπὰ ις geom. en <i>PGen</i>.124.7 (II d.C.), cf. astr. en <i>PRyl</i>.27.8 (III d.C.)<br /><b class="num">•</b>c. ἐπί [[multiplicar por]] ἆρον ... τὰ λοιπὰ ἐπὶ τξε multiplica el resto por 365</i>, astr. en <i>PRyl</i>.27.1<br /><b class="num">•</b>c. [[ἀνά]] [[dividir por]] τὰ πλήρη ἔτη, πρ(όσθες) β, ἆρον ἀνὰ κε al número completo de años súmale 2, divídelo por 25</i> astr. en <i>PRyl</i>.27.1.<br /><b class="num">6</b> αἴρειν μασχάλην [[ahuecar el brazo]], [[danzar]], [[realizar una danza rústica]] Hsch., Greg.Cypr.1.1.12, Apostol.1.74<br /><b class="num">•</b>μασχάλην αἴρειν [[empinar el codo]], [[beber]], [[emborracharse]] Cratin.301, Hsch.s.u. μασχάλην, Poll.6.26, Diogenian.1.6.33, Greg.Cypr.2.2.72 (Leid.), Apostol.11.8b, Zen.5.7, Phot.μ 139, Sud.s.u. μασχάλην.<br /><b class="num">B</b> intr.<br /><b class="num">I</b> c. mov. ‘hacia’ o ‘desde’ [[ponerse en marcha]] c. dat. ἄρας τῷ στρατῷ saliendo con el ejército</i> Th.2.12, cf. Plu.<i>Publ</i>.22, por mar στόλῳ Ἴωνας ἀερθέντας πλέειν ἐς Σαρδώ Hdt.1.170, abs. ἀερθέντες ἀπαλλάσσοντο Hdt.9.52, ἄραντες ἐκ τῶν Ἀχαρνῶν Th.2.23, Πολυνείκης ἀρθεὶς νεικέων ἐξ ἀμφιλόγων S.<i>Ant</i>.111, ἀερθέντες ἐκ τῶν Οἰνουσσέων ἔπλεον Hdt.1.165<br /><b class="num">•</b>en v. med. mismo sent. βαρὺς ἀείρεσθαι pesado para ponerme en camino</i> Hdt.4.150.<br /><b class="num">II</b> c. mov. ‘hacia arriba’<br /><b class="num">1</b> en v. med. y med.-pas. [[levantarse]] κονίη <i>Il</i>.2.151, cf. Simon.11, τρίχες ... ἀειρόμεναι los pelos que se erizan (de frío)</i>, Hes.<i>Op</i>.540, ᾔρετο δὲ τὸ ὗψος τοῦ τείχους μέγα Th.2.75, βοὴ αἴρεται I.<i>AI</i> 19.249<br /><b class="num">•</b>[[elevarse]] κῆρες ... πρὸς οὐρανόν ... ἄερθεν <i>Il</i>.8.74, κέαρ δ' ἀνόρουσε πρὸς αἰθέρα δῖαν ἀερθέν <i>IG</i> 7.117.2 (Mégara III/IV d.C.), ([[αἰετός]]) ἐς αἰθέρα δῖαν <i>Od</i>.19.540, ἴρηξ ... ἀπ' [[αἰγίλιπος]] πέτρης <i>Il</i>.13.63, tb. en v. act. (ἡ ψυχὴ) ἦρεν Pl.<i>Phdr</i>.248a<br /><b class="num">•</b>de cuerpos celestes ὁ ἥλιος πρὶν [[ἄνω]] ἀρθῆναι Hp.<i>Aër</i>.6, cf. S.<i>Ph</i>.1331, σελήνη E.<i>Alc</i>.450, Ὠρίων Arat.326, 405<br /><b class="num">•</b>[[subirse]] ποτὶ ἐρινεόν <i>Od</i>.12.432<br /><b class="num">•</b>[[dar un salto]] οἱ ἵπποι ὑψόσ' ἀειρέσθην <i>Il</i>.23.501, cf. <i>Od</i>.13.83<br /><b class="num">•</b>[[saltar de júbilo]], fig. [[sentirse levitar]] S.<i>Tr</i>.216, αἴρεσθ' [[ἄνω]] Ar.<i>Ec</i>.1180<br /><b class="num">•</b>[[salir despedido]] εἰ θενεῖς τὸν ἄνδρα τοῦτον, αὐτὸς ἀρθήσει τάχα si tocas a este hombre, tú mismo saldrás despedido al punto</i> Ar.<i>Ach</i>.565<br /><b class="num">•</b>fig. [[surgir]] πόλεμος αἴρεται Ar.<i>Au</i>.1188<br /><b class="num">•</b>[[crecer]], [[aumentar]] ἡ [[δύναμις]] Th.1.118.<br /><b class="num">2</b> [[hincharse]] de las olas κῦμα ... ποταμοῖο ἵστατ' ἀειρόμενον <i>Il</i>.21.327, cf. <i>Il</i>.21.307<br /><b class="num">•</b>[[subir]], [[desbordarse]] ἐμφραχθείσης δὲ τῆς ἀπορροίας ᾔρετο τὸ ὕδωρ ὑπὲρ ... θεμελίον X.<i>HG</i> 5.2.5, Νεῖλος ἀρθείς <i>AP</i> 9.568 (Dioscor.)<br /><b class="num">•</b>medic. [[inflamarse]] (σπλήν) ἀερθείς Hp.<i>Mul</i>.1.61, μαζοὶ ἀείρονται Hp.<i>Mul</i>.2.174, ἀειρόμενον στόμα γαστρός Nic.<i>Al</i>.20<br /><b class="num">•</b>de pers. [[engrandecerse]], [[hacerse poderoso]] ἣ ... οὐκ ἤρθη νοῦν ἐς ἀτασθαλίην Simon.85D. ἤρθη μέγας D.2.8.<br /><b class="num">3</b> [[estar colgado]] (μάχαιρα) πὰρ ξίφεος ... [[ἄωρτο]] <i>Il</i>.3.272, cf. <i>Il</i>.19.253.<br /><b class="num">C</b> <b class="num">1</b>αἴροντας· μισοῦντας Hsch.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> Etimología desconocida a no ser que se acepte la derivación de ἀερ- ‘aire’.

}}