αἰτία: Difference between revisions

{{DGE

|dgtxt=-ας, ἡ<br /><br /><b class="num">• Alolema(s):</b> jón. -ίη Hdt.9.88<br /><b class="num">I</b> [[lo que se dice de uno]] en cont. desfavorables<br /><b class="num">1</b> [[responsabilidad]], [[culpa]], [[tacha]] μείων γὰρ [[αἰτία]] Pi.<i>O</i>.1.35, αἰτίαν ἔχω ... τοῦ φόνου A.<i>Eu</i>.579, S.<i>Ant</i>.1312, E.<i>El</i>.213, Anaxarch.B 1, τὴν αἰτίαν ἐπιφέρειν τινί Hdt.1.26, ἐκείνῳ πᾶς τις αἰτίαν νέμει S.<i>Ai</i>.28, cf. Antipho 3.2.4, D.18.283, ἀνατιθέναι Hp.<i>VM</i> 21, προστιθέναι Ar.<i>Pax</i> 640, παῦσαι τῆς αἰτίας Gorg.B 11.2, ἀπολύειν τινὰ τῆς αἰτίης Hdt.9.88, ἡγεῖται μὲν τῆς αἰτίας ταύτης ὁ πρωτοστάτης τοῦ δεξιοῦ κέρως el responsable de esta falsa maniobra es el cabeza de fila del ala derecha</i> Th.5.71.<br /><b class="num">2</b> [[acusación]], [[inculpación]] esp. αἰτίαν ἔχειν [[ser acusado de]] c. gen. φόνου Hdt.5.70, c. part. αἰτίαν ἔχω ταῦτα δρᾶν ξυνωμότης ὢν καὶ φρονῶν τυραννικά Ar.<i>V</i>.506, αἰτίαν ἔχει ὡς μανικῶς διακείμενος Pl.<i>Phdr</i>.249d, cf. <i>Ap</i>.38c, ἔχω μεγίστην αἰτίαν κείνων ὕπο afronto la más grave acusación de aquéllos</i> A.<i>Eu</i>.99, cf. Pl.<i>R</i>.565b, Th.2.18, τοιαύτας ἔχοντες προφάσεις καὶ αἰτίας teniendo esas excusas y acusaciones</i> Th.3.13, αἰτίαν ὑπέχειν Pl.<i>Ap</i>.33b, X.<i>Cyr</i>.6.3.16, αἰτίαν φεύγειν τινός S.<i>Ph</i>.1404, τῶν φευγόντων ἐπὶ τῇ αἰτίῃ ταύτῃ <i>IIasos</i> 1.4 (IV a.C.), ἐν αἰτίῃ ἔσεσθαι Hp.<i>Art</i>.67, ἐν αἰτίᾳ εἶναι X.<i>Mem</i>.2.8.6, αἰτίαις ἐνέχεσθαι Pl.<i>Cri</i>.52a, ἐν αἰτίῃ ἔχειν Hdt.5.106, γίγνεσθαι αἰτίαις περιπίπτειν Lys.7.1, εἰς αἰτίαν ἐμπίπτειν Pl.<i>Tht</i>.150a, ἐν αἰτίᾳ βάλλειν S.<i>OT</i> 656, αἰτίας τυγχάνειν D.<i>Ep</i>.2.2, δι' αἰτίας ἔχειν Th.2.60, ἐκτὸς αἰτίας κυρεῖν A.<i>Pr</i>.330, ἀόριστον εἰπὼν αὐτὴν τὴν αἰτίαν enunciando la acusación de manera ambigua</i> D.23.75, ψευδεῖς αἰτίας ἡμῖν [ἐ] πιφέρειν <i>SB</i> 15036.11 (II/III d.C.).<br /><b class="num">3</b> [[reconvención]] op. κατηγορία: καὶ μηδεὶς ὑμῶν ἐπ' ἔχθρᾳ τὸ πλέον ἢ αἰτίᾳ νομίσῃ τάδε λέγεσθαι· [[αἰτία]] μὲν γὰρ φίλων ἀνδρῶν ἐστιν ἁμαρτανόντων que ninguno de vosotros crea que el decir esto es por hostilidad, sino más bien una reconvención. Pues la reconvención (se hace) a los amigos que se equivocan (mientras que la κατηγορία ...)</i> Th.1.69<br /><b class="num">•</b>op. [[ἔλεγχος]] [[invectiva gratuita]], [[acusación sin pruebas]] D.22.23, cf. 18.15.<br /><b class="num">4</b> [[tacha]], [[tara]] Hsch.s.u. [[ἀναγωγή]], αὕτη δὲ ἡ [[αἰτία]] καμάτῳ ἐπιγίνεται <i>Hippiatr</i>.52.12<br /><b class="num">•</b>[[enfermedad]] ποίᾳ αἰτίᾳ οὗτος ἐτελεύτησεν; <i>A.Pil.A</i> 1.5.<br /><b class="num">II</b> gener. en cont. favorables [[responsabilidad]] de algo bueno [[reputación]], [[fama]] εἰ μὲν γὰρ εὖ πράξαιμεν [[αἰτία]] θεοῦ A.<i>Th</i>.4, αἰτίαν ἔχουσι Ἀθηναῖοι βελτίους γεγονέναι los atenienses tienen fama de haberse hecho mejores</i> Pl.<i>Grg</i>.503b, cf. Arist.<i>Metaph</i>.984^b19, αἰτίαν ἔχεις Pl.<i>Tht</i>.169a, cf. 435c, <i>Lg</i>.624a, And.2.12, καὶ τῶν ἀμεινόνων τήν τε αἰτίαν ἐς πάντας μᾶλλον ἢ ἐς αὐτὸν ἀνῆγε D.C.9.2, ὅτι ἔχει ἡ ψυχὴ τῆς αἰσθήσεως τὴν πλείστην αἰτίαν Epicur.<i>Ep</i>.[2] 63.11 (cf. III 1 d).<br /><b class="num">III</b> en cont. neutr. y no personales<br /><b class="num">1</b> <b class="num">a)</b>[[causa]], [[razón]], [[motivo]] αἰτίη ἁμαρτίης Democr.B 83, ἀδικίας Gorg.B 11a.36, τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ Pl.<i>R</i>.464b, προθήσομαι τὰς αἰτίας δι' ἅς ... Gorg.B 11.5, δι' ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν Hdt.proem., τὰς αἰτίας προύγραψα Th.1.23, cf. 1.55 (pero v. Th.3.13, en I 2), 66, Pl.<i>Ti</i>.68e<br /><b class="num">•</b>[[por causa de]] en dat. αἰτίᾳ κοινοῦ τινος ἀγαθοῦ Th.4.87, cf. D.H.8.29<br /><b class="num">•</b>en gen. ἐτίας (<i>sic</i>) ... τούτων <i>MAMA</i> 3.50.10 (Cilicia II d.C.);<br /><b class="num">b)</b> [[causa]], [[razón]], [[motivo]], [[porqué]] εἰδέναι τὰς αἰτίας ἑκάστου Pl.<i>Phd</i>.95e, πάντα τὰ γιγνόμενα [[διά]] τινα αἰτίαν γίγνεσθαι Pl.<i>Phlb</i>.26e, πρὶν ἂν λάβωμεν τὸ διὰ τί περὶ ἕκαστον (τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ λαβεῖν τὴν πρώτην αἰτίαν) Arist.<i>Ph</i>.194^b20, cf. Plb.2.38.5;<br /><b class="num">c)</b> entre los estoicos identificado con λόγος: [[αἰτία]] ἐστι λόγος αἰτίου la causa es la razón del causante</i> Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.118.5, cf. 2.287.30, 2.264.22, M.Ant.9.1.2;<br /><b class="num">d)</b> en sentido cien. [[causa]], [[razón]], [[motivo]], [[explicación]] ἐς βραχὺ ἄγοντες τὴν ἀρχὴν τῆς αἰτίης τοῖσιν ἀνθρώποισι τῶν νούσων τε καὶ τοῦ θανάτου Hp.<i>VM</i> 1, esp. entre los epicúreos καὶ τὴν ὑπὲρ κυριωτάτων αἰτίαν ἐξακριβῶσαι φυσιολογίας ἔργον εἶναι [[δεῖ]] νομίζειν conviene tener en cuenta que es tarea de la ciencia indagar exactamente la explicación de los (fenómenos) fundamentales</i> Epicur.<i>Ep</i>.[2] 78.1, cf. [2] 79.5, αἰτίαι τρόπων καὶ δύσεων καὶ ἀνατολῶν καὶ ἐκλείψεων Epicur.<i>Ep</i>.[2] 79.8, considerado como un conjunto de causas para cada fenómeno τὸ δὲ μίαν αἰτίαν τούτων ἀποδιδόναι ... μανικόν Epicur.<i>Ep</i>.[3] 113.8, cf. 116.9, [4] 132.4, cf. Phld.<i>Ir</i>.18.40, 30.30, astrol. en <i>PRyl</i>.63.2.<br /><b class="num">2</b> en Arist.<i>Metaph</i>. [[causa]] identificada con las ἀρχαί o <i>principios</i> στοιχεῖα μὲν τρία, αἰτίαι δὲ καὶ ἀρχαὶ τέτταρες Arist.<i>Metaph</i>.1070^b27, ἐπεὶ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἀκροτάτας αἰτίας ζητοῦμεν Arist.<i>Metaph</i>.1003^a27, ὧν μίαν μὲν αἰτίαν φαμὲν εἶναι τὴν οὐσίαν καὶ τὸ τί ἦν εἶναι (causa formal) ... ἑτέραν δὲ τὴν ὕλην καὶ τὸ ὑποκείμενον (causa material), τρίτην δὲ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως (causa eficiente), τετάρτην δὲ τὴν ἀντικειμένην αἰτίαν ταύτῃ, τὸ οὗ [[ἕνεκα]] καὶ ἀγαθόν (causa final), Arist.<i>Metaph</i>.983^a2732.<br /><b class="num">3</b> [[causalidad]], [[principio de causalidad]] ἕως ἄν τις αὐτὸς δήσῃ αἰτίας λογισμῷ hasta que uno las une con el razonamiento causal</i> Pl.<i>Men</i>.98a, τοὺς δὲ τῷ λογισμῷ ἑλομένους (φθόγγους) κατὰ τὴν πλείστην αἰτίαν οὕτως ἑρμηνεῦσαι Epicur.<i>Ep</i>.[2] 76.7.<br /><b class="num">4</b> [[motivo]], [[tema]] αἰτίαν ῥοαῖσι Μοισᾶν ἐνέβαλε Pi.<i>N</i>.7.11, αἰτίαν παρέχειν Luc.<i>Tyr</i>.13<br /><b class="num">•</b>[[motivo legal]], <i>PStras</i>.22.4 (III d.C.).<br /><b class="num">5</b> [[caso]], [[relación]] (latinismo por [[causa]]) ἡ αἰ. τοῦ ἀνθρώπου μετὰ τῆς γυναικός (si) este (va a ser) el caso del hombre con la mujer (más vale no casarse)</i> <i>Eu.Matt</i>.19.10.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> v. [[αἰτέω]], [[αἴνυμαι]].

}}