View source for ἄμπελος

{{LSJ1
|Full diacritics=ἄμπελος
|Medium diacritics=ἄμπελος
|Low diacritics=άμπελος
|Capitals=ΑΜΠΕΛΟΣ
|Transliteration A=ámpelos
|Transliteration B=ampelos
|Transliteration C=ampelos
|Beta Code=a)/mpelos
|Definition=ἡ, any climbing plant with tendrils, esp. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">grape-vine, Vitis vinifera</b> (ἄ. οἰνοφόρος Dsc.4.181; <b class="b3">ἄ.τῆς Ἴδης</b> is a variety, <b class="b2">V.v. apyrena, grape-currant</b>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>3.17.4</span>), Hom. (not in Il. exc. in Adj. <b class="b3">ἀμπελόεις</b>), etc.; πυροὶ καὶ κριθαὶ καὶ ἄμπελοι <span class="bibl">Od.9.110</span>, cf.<span class="bibl">133</span>, <span class="bibl">Alc.44</span>, <span class="bibl">Hdt. 4.195</span>, etc.; ἄ. καὶ ἐλάαν καὶ τὰ ἄλλα ἀκρόδρυα <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>4.4.11</span>; <b class="b3">ἄ. τὴν περὶ τὸ ἱερὸν κόπτοντες</b>, in collective sense (cf. <b class="b3">ἵππος, ἡ</b>), <span class="bibl">Th.4.90</span>; of wine, ἀμπέλου δρόσος <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>7.2</span>; ἀμπέλου παῖς <span class="bibl">Id.<span class="title">N.</span>9.52</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> ἄ. ἀγρία <b class="b2">wild vine, Vitis silvestris</b>, Dsc.4.181, 5.2, <span class="bibl">Plin.<span class="title">HN</span>23.19</span>:—also = [[ἄ. λευκή]], Thphr.9.14.1, 9.20.3, Gal.14.186. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> ἄ. λευκή <b class="b2">bryony, Bryonia cretica</b>, Dsc.4.182, Gal.11.826 (but <b class="b3">λευκὴ ἄ</b>. white <b class="b2">grape</b>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">CP</span>1.20.5</span>). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> ἄ μέλαινα <b class="b2">black bryony, Tamus communis</b>, Dsc.4.183, Gal.11.827. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">5</span> ἄ. ποντία <b class="b2">wrack, Fucus volubilis</b>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>4.6.9</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">vineyard</b>, <span class="bibl">Ael.<span class="title">NA</span>11.32</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> <b class="b2">engine for protecting besiegers, mantlet</b>, <span class="bibl">Apollod.<span class="title">Poliorc.</span>141.7</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> measure of length, = <span class="bibl">20</span> <b class="b3">παλαισταί</b>, Hero <b class="b2">*Deff</b>.131. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">V</span> = [[αἰγιαλός]] (Cyren.), Hsch.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0129.png Seite 129]] ἡ, 1) Weinstock, Hom. dreimal, Od. 9, 110 ἄσπαρτα καὶ ἀνήροτα πάντα φύονται, πυροὶ καὶ κριθαὶ ἠδ' ἄμπελοι, αἵ τε φέρουσιν [[οἶνον]] ἐριστάφυλον, [[καί]] [[σφιν]] Διὸς [[ὄμβρος]] ἀέξει, 133 [[μάλα]] κ' ἄφθιτοι ἄμπελοι [[εἶεν]], 24, 246 οὐ [[φυτόν]], οὐ [[συκῆ]], οὐκ [[ἄμπελος]], οὐ μὲν ἐλαίη, οὐκ [[ὄγχνη]], οὐ πρασιή τοι [[ἄνευ]] κομιδῆς κατὰ κῆπον; – Folgende überall; – = Weinberg Ael. H. A. 11, 32. – 2) Belagerungsmaschine, vinea, Sp.
}}
{{ls
|lstext='''ἄμπελος''': ἡ, τὸ [[κλῆμα]], «κούτσουρον», Λατ. vitis, Ὅμ. (ἀλλ’ [[οὐδαμοῦ]] ἐν Ἰλ. ἐκτὸς ἐν τῷ ἐπιθέτῳ [[ἀμπελόεις]]), κτλ· πυροὶ καὶ κριθαὶ καὶ ἄμπελοι Ὀδ. Ι. 110, πρβλ. 133, Ἡρόδ. 4. 195, κτλ.: ἄμπελον τὴν περὶ τὸ ἱερὸν κόπτοντες, περιεκτικῶς) πρβλ. [[ἵππος]], ἡ), Θουκ. 4. 90· ὁ [[οἶνος]] καλεῖται [[δρόσος]] ἀμπέλου Πινδ. Ο. 7. 3, καὶ ἀμπέλου [[παῖς]] Ν. 9. 124, (ὡς τἀνάπαλιν, ἡ [[ἄμπελος]] λέγεται οἴνου [[μήτηρ]] Αἰσχ. Πέρσ. 614, Εὐρ. Ἄλκ. 757). 2) ἄμπ. ἀγρία ἢ λευκή, ἡ ἀγρία ἄμπ., [[ἴσως]] ἡ βρυωνία (βρουνιά), Θεοφρ. Αἰτ. Φ. 9. 14, 1, Διοσκ. 4. 181 κἑξ: - [[ὡσαύτως]], 3) [[εἶδος]] θαλασσίου φυτοῦ clematis maritima, Θεοφρ. Ἱ. Φ. 4. 6, 2. ΙΙ. = [[ἀμπελών]], κοινῶς «ἀμπέλι», Αἰλ. περὶ Ζ. 11, 32, (ὁ Ἑρχέριος ἔχει ἀμπελῶνι ἀντὶ ἀμπέλῳ). ΙΙΙ. μηχανὴ πρὸς φύλαξιν τῶν πολιορκούντων, Λατ. vinea, Ἀπολλόδ. ἐν μαθημ. Ἀρχ. σ. 15. (Ἴσως ἐκ τοῦ ἀμπὶ (Αἰολ. ἀντὶ ἀμφὶ) καὶ τῆς √ΕΛ, ἥτις φαίνεται ἐν τῷ [[ἑλίσσω]], [[ἕλιξ]], [[εἰλύω]]).
}}
{{bailly
|btext=ου (ἡ) :<br /><b>1</b> plant de vigne, vigne, <i>plante</i>;<br /><b>2</b> vignoble.<br />'''Étymologie:''' p.ê. [[ἀμφί]], [[εἵλω]] s’enrouler.
}}
{{Autenrieth
|auten=fem.: [[grape]]-[[vine]], [[vine]]. (Od.)
}}
{{Slater
|sltr=[[ἄμπελος]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[vine]] φιάλαν [[ἔνδον]] ἀμπέλου καχλάζοισαν δρόσῳ (O. 7.2) νωμάτω φιάλαισι βιατὰν ἀμπέλου παῖδ i. e. [[wine]] (N. 9.52) ]γονουτουν ἀμπελ[ Πα. 13c. 10.
}}
{{DGE
|dgtxt=-ου, ἡ<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [gen. sg. lesb. ἀμπέλω Alc.342, ac. plu. lesb. ἀμπέλοις Alc.130 a 9, dór. ἀμπέλος Theoc.5.109]<br /><b class="num">I</b> bot.<br /><b class="num">1</b> [[cepa]], [[vid]], [[Vitis vuinifera L.]] πυροὶ καὶ κριθαὶ ἠδ' ἄμπελοι <i>Od</i>.9.110, cf. 133, 24.246, Alc.119.13, 130 a 9, 342, Hippon.58, Simon.97, Hdt.4.195, S.<i>Tr</i>.704, Ar.<i>Nu</i>.1124, E.<i>Ba</i>.651, Arist.<i>Pol</i>.1330<sup>b</sup>29, LXX <i>Ge</i>.40.9, <i>PCair.Zen</i>.736.28 (III a.C.), Theoc.5.109, I.<i>AI</i> 1.140, Nonn.<i>D</i>.12.344<br /><b class="num">•</b>de una cepa de oro hecha por Hefesto <i>Il.Paru</i>.6.1, regalada por Príamo a Astíoco, Acus.40, στέφανος χρυσōς, ἀνπέλο <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1640.11 (IV a.C.), cf. Aristeas 79<br /><b class="num">•</b>en sus dif. variedades ἄ. τῆς Ἴδης Vitis vinifera apyrena Jaq.</i>, Thphr.<i>HP</i> 3.17.4, ἄ. κάπνειος cepa de uva negra</i>, <i>PCair.Zen</i>.33.13 (III a.C.), ἄ. λευκή de uva blanca</i> (pero cf. II) Thphr.<i>CP</i> 1.20.5, <i>Gp</i>.5.2<br /><b class="num">•</b>fig. de Jesucristo [[ἐγώ]] εἰμι ἡ [[ἄμπελος]] ἡ ἀληθινή <i>Eu.Io</i>.15.1, cf. Clem.Al.<i>Paed</i>.2.2.29<br /><b class="num">•</b>como símbolo crist. en varios sent., Iren.Lugd.<i>Haer</i>.5.2.3, Herm.<i>Sim</i>.5.5.2, Origenes <i>Hom</i>.2.1 <i>in Ier</i>.p.17.21.<br /><b class="num">2</b> [[vina]], [[viñedo]] Th.4.90, <i>PTeb</i>.815.5.39 (III a.C.), <i>PCair.Zen</i>.604.2 (III a.C.), <i>Apoc</i>.14.18, 19, <i>POxy</i>.1473.3, 27 (III a.C.), 1900.13 (VI a.C.).<br /><b class="num">II</b> otras plantas<br /><b class="num">1</b> ἄ. [[ἀγρία]] [[Bryonia dioica Jacq.]] o [[agriámpelos]], [[B. cretica L.]], [[nueza]] Hp.<i>Fist</i>.9, Thphr.<i>HP</i> 9.14.1, 20.3, Gal.14.186, Dsc.4.181, 5.2, Plin.<i>HN</i> 23.19, tb. llamada ἄ. λευκή Dsc.4.182, Gal.11.826<br /><b class="num">•</b>ἄ. μέλαινα [[nueza negra]] o [[brionia negra]], [[Tamus communis L.]], Dsc.4.183, Gal.11.827, <i>Gp</i>.7.15.20.<br /><b class="num">2</b> ἄ. πότνια cierta [[alga]] quizá [[Fucus spiralis L.]], Thphr.<i>HP</i> 4.6.9, cf. Ael.<i>NA</i> 13.3.<br /><b class="num">III</b> zool. un tipo de [[leopardo]] Ael.<i>NA</i> 10.39.<br /><b class="num">IV</b> milit. [[vinea]] o [[mantelete]] Apollod.<i>Poliorc</i>.141.7, 143.4.<br /><b class="num">V</b> el [[ampelos]] medida de longitud = 20 παλαισταί = 1,542 metros, Hero <i>Def</i>.131.<br /><b class="num">VI</b> ciren. [[playa]] Hsch.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> Palabra de substrato pregriego.
}}
{{StrongGR
|strgr=[[probably]] from the [[base]] of [[ἀμφότερος]] and [[that]] of [[ἅλων]]; a [[vine]] (as coiling [[about]] a [[support]]): [[vine]].
}}
{{Thayer
|txtha=ἡ (from [[Homer]] [[down]]), a [[vine]]: [[ἄμπελος]] τῆς γῆς in Rec.st omits τῆς ἀμπέλου.), John 15:19, signifies the enemies of Christ, [[who]], [[ripe]] for [[destruction]], are likened to clusters of grapes, to be [[cut]] [[off]], thrown [[into]] the winepress, and [[trodden]] [[there]].
}}
{{grml
|mltxt=η (Α [[ἄμπελος]])<br />[[ονομασία]] [[φυτών]] της οικογένειας τών Αμπελιδιδών <b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> το [[κλήμα]] που παράγει σταφύλια, το [[αμπελόκλημα]]<br /><b>2.</b> [[συστάδα]] από κλήματα, [[αμπέλι]], [[αμπελώνας]]<br /><b>3.</b> γλυπτό ή ζωγραφικό [[κόσμημα]] στον ναό, που εικονίζει σταφυλοφόρο [[κλήμα]]<br /><b>4.</b> (στην εκκλησιαστική [[γλώσσα]]) το [[σύνολο]] τών χριστιανών<br /><b>αρχ.</b><br />επικρατεί η πρώτη [[σημασία]], μεταγενέστερα προστέθηκε η δεύτερη<br />φρ. «ἀμπέλου [[δρόσος]]» το [[κρασί]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. για σημασιολογικούς λόγους ανήκει πιθ. σε μεσογειακό προελληνικό γλωσσικό [[υπόστρωμα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[αμπελουργός]], [[αμπελών]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ἀμπελικός]], [[ἀμπέλινος]], [[ἀμπέλιον]], [[ἀμπελίς]], <i>ἀμπελίτικος</i>, [[ἀμπελῖτις]], [[ἀμπελόεις]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>αμπελιανός</i>, [[αμπελίτης]], <i>αμπελοειδή</i>, <i>αμπέλοψις</i>, [[αμπελώνας]]<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> Ως α' συνθ. <i>αμπελοφύλαξ</i>, [[αμπελόφυλλο]](<i>ν</i>), [[αμπελόφυτος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ἀμπελάνθη]], [[ἀμπελογενής]], [[ἀμπελομιξία]], [[ἀμπελοτόμος]], [[ἀμπελοτρόφος]], [[ἀμπελοφάγος]], [[ἀμπελοφόρος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ἀμπελεργάτης]], [[ἀμπελοκομία]], [[ἀμπελοκλαδής]], <i>ἀμπελότοπος</i><br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αμπελόβιος]], [[αμπελογνωσία]], [[αμπελογνώστης]], [[αμπελογραφία]], <i>αμπελοδάφνη</i>, <i>αμπελοθεραπεία</i>, [[αμπελοκαλλιέργεια]], <i>αμπελόκισσος</i>, [[αμπελοκτηματίας]], [[αμπελοκτήμονας]], [[αμπελόμορφος]], [[αμπελοποιία]], <i>αμπελοσίκυος</i>, <i>αμπελοφθόρος</i>, [[αμπελοφυτεία]]. Ως β' συνθ. [[ευάμπελος]], [[κατάμπελος]], [[μισάμπελος]], [[ολιγάμπελος]], [[ορθάμπελος]], [[πολυάμπελος]], [[υπάμπελος]], [[φιλάμπελος]], [[χερσάμπελος]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἄμπελος:''' ἡ, [[αμπέλι]], Λατ. viti, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ. [πιθ. από το [[ἀμπί]] (Αιολ. αντί [[ἀμφί]]), <i>ἕλ-ιξ</i>, από τον ελικοειδή βλαστό του].
}}
{{elru
|elrutext='''ἄμπελος:''' ἡ виноградная лоза, виноград Hom., HH, Pind., Trag., Thuc., Xen., Plat., Arst., Plut.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: <b class="b2">grape-vine, Vitis vinifera</b> (Il.).<br />Derivatives: <b class="b3">ἀμπελόεις</b> (<b class="b3">Ιλ</b>.); <b class="b3">ἀμπελών</b> m. [[vineyard]] (Aeschin. 2, 156 [v. l.]; <b class="b3">ἀμπελίων</b> m. name of an unknown bird (Dionys. Av., s. Thompson Birds s. v.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]<br />Etymology: Cannot be explained from IE; generally considered as a substratum word. - On pre-Rom. <b class="b2">*ampua</b> s. Hubschmid Zeitschr. f. rom. Phil. 66, 15ff.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[Perh.from [[ἀμπί]] (aeolic for [[ἀμφί]]), [[ἕλιξ]], from its clasping tendrils.]<br />a [[vine]], Lat. [[vitis]], Od., etc.
}}