View source for χαλινός

{{LSJ1
|Full diacritics=χᾰλῑνός
|Medium diacritics=χαλινός
|Low diacritics=χαλινός
|Capitals=ΧΑΛΙΝΟΣ
|Transliteration A=chalinós
|Transliteration B=chalinos
|Transliteration C=chalinos
|Beta Code=xalino/s
|Definition=(Aeol. χάλιννος prob. in <span class="bibl"><span class="title">Et.Gud.</span>561.5</span>), ὁ, heterocl. pl. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> χαλινά <span class="bibl">A.R.4.1607</span>, <span class="bibl">Opp.<span class="title">H.</span>1.191</span>, Plu.2.613c, <span class="bibl">Sor.1.100</span>, etc.:—<b class="b2">bit</b>, once in Hom., ἐν δὲ χαλινοὺς γαμφηλῇς ἔβαλον <span class="bibl">Il.19.393</span>; χαλινὸν ἐμβαλεῖν γνάθοις <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>492</span>; χ. ἐξαιρεῖται <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>3.2</span>; of the horse, <b class="b3">χ. οὐκ ἐπίσταται φέρειν</b> (metaph. of Cassandra) <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1066</span>; <b class="b3">χ. δέχεσθαι, λαμβάνειν</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>3.2</span>, <span class="bibl">6.10</span>; <b class="b3">λαβεῖν, ἔχειν</b>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Rh.</span>1393b16</span>, <span class="bibl">21</span>; <b class="b3">τὸν χ. ἐνδακεῖν</b> champ the <b class="b2">bit</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>254d</span>; of the rider, <b class="b3">δοτέον τὸν χ</b>. one must give a horse the <b class="b2">rein</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>10.12</span>; <b class="b3">ὀπίσω σπάσαι, ξυνέχειν ἀνάγκῃ</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>254e</span>, <span class="bibl">Luc.<span class="title">DDeor.</span>25.1</span>; [χ.] εἰς ἄκρον τὸ στόμα καθιέμενος <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>6.9</span>.—Expld. of the <b class="b2">bit</b>, opp. reins (ἡνίαι), by <span class="bibl">Poll.1.148</span>; so ἡνίας τε . . καὶ χ. <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>601c</span>; χ. τινα χαλκεῖ ἐκδιδόντα σκευάσαι <span class="bibl">Id.<span class="title">Prm.</span>127a</span>; κατὰ [τὸν κυνόδοντα] ἐμβάλλεται ὁ χ. <span class="bibl">Arist. <span class="title">HA</span>576b18</span>, cf. <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>123</span> (lyr.), <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1067</span> (lyr.); but distd. fr. <b class="b3">στόμιον</b> by <span class="bibl">Hdt.1.215</span>, cf. <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>207</span> (lyr.), <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>6.9</span>, <span class="bibl">10.9</span>, etc.; and may be used generally for <b class="b2">bit and bridle</b>, <span class="bibl">Hdt.3.118</span>, <span class="bibl">4.64</span>, <span class="title">IG</span>12.374.176, <span class="bibl"><span class="title">PCair.Zen.</span>659.11</span> (iii B. C.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> metaph., of <b class="b2">anything which curbs, restrains</b>, or <b class="b2">compels</b>, <b class="b3">Ἀργοῦς χ</b>., of an anchor, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>4.25</span>; <b class="b3">χ. λινόδετοι</b>, = [[χαλινωτήρια]], <span class="bibl">E.<span class="title">IT</span>1043</span>; <b class="b3">παρθενίας χ. λύειν</b>, of the virgin zone, <span class="bibl">Pi.<span class="title">I.</span>8(7).48</span>; <b class="b3">χαλινοῖς ἐν πετρίνοισιν</b>, of Prometheus' bonds, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>562</span> (anap.); <b class="b3">Διὸς χ</b>., of the will of Zeus, ib.<span class="bibl">672</span>; <b class="b3">χαλινῶν ἀναύδῳ μένει</b>, of forcible constraint, <span class="bibl">Id.<span class="title">Ag.</span>238</span> (lyr.); <b class="b3">πολλῶν χαλινῶν ἔργον οἰάκων θ' ἅμα</b>, i.e. it requires much skill and force to guide, <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>869</span>; <b class="b3">τῷ δήμῳ χ. ἐμβαλεῖν ὕβρεως</b> <b class="b2">a bridle to curb</b> their violence, <span class="bibl">Plu.<span class="title">Comp.Per.Fab.</span>1</span>, cf. <span class="bibl">Luc.<span class="title">Herm.</span>82</span>; τῆς γλώττης τὰ χ. Plu.2.613c; ἐπέστω τῷ στόματι χ. <span class="bibl">Lib.<span class="title">Ep.</span>315.4</span>; χ. οὐδεὶς ὀμμάτων <span class="bibl">Philostr. <span class="title">VA</span>6.11</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> generally, <b class="b2">strap, thong</b>, <span class="bibl">E.<span class="title">Cyc.</span>461</span> (dual). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> part of the <b class="b2">tackle of a ship</b>, IG22.1610.11,14. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> <b class="b2">corner of the</b> horse's <b class="b2">mouth</b>, where the bit rests, <span class="bibl">Poll.2.90</span> (pl.); of the human mouth, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Al.</span>117</span>,<span class="bibl">223</span>, <span class="bibl"><span class="title">PUniv.Giss.</span>44.7</span>, (ii/i B. C.), Heliod. ap.Orib <span class="bibl">48.31.4</span>, <span class="bibl">Sor.1.100</span>, <span class="bibl"><span class="title">PSI</span>9.1016.25</span> (ii B. C.), <span class="bibl">Aret.<span class="title">SA</span>1.9</span>, Cael.Aur.<span class="title">TP</span>1.4, <span class="bibl">Aët.8.27</span>; but, = [[ἡ σύνδεσις τῶν γνάθων]], <span class="bibl">Ruf.<span class="title">Onom.</span> 53</span>, cf. <span class="bibl">Aët.8.40</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">fangs of serpents</b>, from their shape and position in the mouth, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span>234</span>.</span>
}}
{{ls
|lstext='''χᾰλῑνός''': ὁ, ἑτερογεν. πληθ. χαλινὰ Ἀπολλ. Ροδ. Δ. 1607, Ὀππ. Ἁλ. 1. 191, Πλούτ., κλπ.· (ἴδε ἐν τέλ.)· ― ὡς καὶ νῦν, κοινῶς «χαλινάρι», Τουρκικ. «γκέμι», ἐν δὲ χαλινοὺς γαμφηλῇς ἔβαλον Ἰλ. Τ. 393 ([[οὐδαμοῦ]] [[ἄλλοθι]] παρ’ Ὁμ.)· χαλινὸν ἐμβαλεῖν γνάθοις Εὐρ. Ἄλκ. 492· χ. ἐξαιρεῖν Ξεν. Ἱππ. 3, 2· ― περὶ τοῦ ἵππου, χ. οὐκ ἐπίσταται φέρειν ([[ἔνθα]] [[εἶναι]] ἐν χρήσει μεταφορικῶς ἐπὶ τῆς Κασσάνδρας), Αἰσχύλ. Ἀγ. 1066· δέχεσθαι, λαμβάνειν Ξεν. Ἱππ. 3, 2., 6, 10· ἔχειν Ἀριστ. Ρητ. 2. 20, 5· χαλινὸν ἐνδακεῖν, Πλάτ. Φαῖδρος 254D· ― ἐπὶ τοῦ ἱππέως, τὸν χ. διδόναι, χαλᾶν, χαλαροῦν τὰς ἡνίας, Ξεν. Ἱππ. 10, 12· [[ὀπίσω]] σπᾶν, συνέχειν Πλάτ. Φαῖδρ. 254Ε, Λουκ. Θεῶν Διάλ. 25. 1· εἰς [[ἄκρον]] τὸ [[στόμα]] καθιέναι Ξεν. Ἱππ. 6, 9· πρβλ. [[χαλαίνω]], [[χαλάω]] Ι. 4. ― Παρὰ [[Πολυδ]]. Α΄, 148· λέγεται ὅτι χαλινὸς [[εἶναι]] τὸ εἰς τὸ [[στόμα]] ἐμβαλλόμενον σιδηροῦν [[μέρος]], κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὰς ἡνίας, [[οὕτως]], ἡνίας τε... καὶ χ. Πλάτ. Πολ. 601C· κατὰ τὸν κυνόδοντα ἐμβάλλεται ὁ χ. Ἀριστ. περὶ τὰ Ζ. Ἱστ. 6. 22, 13· οὕτω καὶ Αἰσχύλ. Θήβ. 123, Ξεν. Οἰδ. Κολ. 1067· ἀλλὰ παρ’ Ἡροδότῳ 1. 215 ῥητῶς διαστέλλεται τοῦ στομίου, πρβλ. 3. 1 18., 4. 64· οὕτω καὶ ἐν Αἰσχύλου Θήβ. 207, Ξεν. Ἱππ. 6, 9., 10, 9, κτλ.· [[οὕτως]] [[αὐτόθι]] 6, δύναται νὰ ληφθῇ ὡς σημαῖνον τὸ ὅλον τοῦ χαλινοῦ, εἰ καὶ ἡ περιγραφὴ [[κυρίως]] ἀναφέρεται εἰς τὸ [[στόμιον]] [[αὐτοῦ]]. Τὰ διάφορα μέρη σαφῶς ἀπαριθμοῦνται, [[αὐτόθι]] 6, 7. 2) μεταφορ. λέγεται ἐπὶ παντὸς πράγματος τὸ ὁποῖον ἀναχαιτίζει, περιορίζει ἢ ἀναγκάζει, ὡς ἡ ἄγκυρα καλεῖται ναὸς [[χαλινός]], Πινδ. Π. 4. 42· οὕτω, χαλινοὶ λινόδετοι = [[χαλινωτήρια]], Εὐρ. Ι. Τ. 1043· [[παρθενίας]] χ. λύειν, τὴν παρθενικὴν ζώνην, Πινδ. Ι. 8 (7). 95· χαλινοῖς ἐν πετρίνοισι, ἐπὶ τῶν δεσμῶν τοῦ Προμηθέως, Αἰσχύλ. Πρ. 561· Διὸς χ., ἐπὶ τοῦ θελήματος τοῦ [[Διός]], [[αὐτόθι]] 672· χαλινῶν ἀναύδῳ μένει, ἐπὶ βιαίου καταναγκασμοῦ, ὁ αὐτ. ἐν Ἀγ. 238· πολλῶν χαλινῶν [[ἔργον]], δηλ. ἀπαιτεῖται πολὺ [[δεξιότης]] καὶ [[δύναμις]] νὰ ὁδηγήσῃ τις, Σοφ. Ἀποσπ. 712· τῷ δήμῳ ἐμβαλὼν χ. ὕβρεως, [[μέσον]] περιορισμοῦ τῆς αὐθαδείας τοῦ δήμου, Πλουτ. Περικλ. καὶ Φαβ. Μαξ. Σύγκ. 1, πρβλ. Λουκ. Ἑρμότ. 82· χ. τῆς γλώσσης Πλούτ. 2. 613C· τῶν ὀμμάτων Φιλόστρ. 242. ΙΙ. [[καθόλου]], [[ἱμάς]], [[λωρίον]], Εὐρ. Κύκλ. 461. ΙΙΙ. [[μέρος]] τοῦ ὁπλισμοῦ τῶν πλοίων, Ἐπιγρ. παρὰ τῷ Böckh· Seewesen σ. 157 κἑξ. IV. ἐν τῷ πληθ., αἱ γωνίαι τοῦ στόματος τοῦ ἵππου, ἐφ’ ὧν στηρίζεται ὁ [[χαλινός]], [[Πολυδ]]. Β΄, 90· [[οὕτως]] ἐπὶ ἀνθρώπου. Νικ. Ἀλεξιφ. 117, 223, C?el. Aurel. 2) οἱ δηλητηριώδεις ὀδόντες τῶν ἰοβόλων ὄφεων, ὡς ἐκ τῆς θέσεως αὐτῶν ἐν τῷ στόματι, Νικ. Θηρ. 234. (Πρβλ. Σανσκρ. khalînas, khalinas (a bridle-bit)· ἴδε Curt. 564.)
}}
{{bailly
|btext=οῦ (ὁ) :<br /><i>plur.</i> [[οἱ]] χαλινοί <i>ou postér.</i> τὰ χαλινά;<br /><b>1</b> frein, mors ; <i>p. anal.</i> frein d’un navire, <i>càd</i> câble, amarre;<br /><b>2</b> lien <i>en gén.</i><br />'''Étymologie:''' cf. <i>skr.</i> khalinas « frein, bride ».
}}
{{Slater
|sltr=<b>χᾰλῑνός</b> <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[bridle]] χρυσάμπυκα κούρα χαλινὸν Παλλὰς ἤνεγκ (O. 13.65) met., ἄγκυραν θοᾶς Ἀργοῦς χαλινόν (P. 4.25) “ἐρατὸν λύοι κεν χαλινὸν ὑφ' ἥρωι [[παρθενίας]]” (sc. [[Θέτις]]) (I. 8.45)
}}
{{StrongGR
|strgr=from [[χαλάω]]; a [[curb]] or [[head]]-[[stall]] (as curbing the [[spirit]]): [[bit]], [[bridle]].
}}
{{Thayer
|txtha=χαλινού, ὁ ([[χαλάω]]), a [[bridle]]: [[Aeschylus]] and [[Pindar]] [[down]].) 
}}
{{grml
|mltxt=ο, ΝΜΑ, και ετερκλ. τ. πληθ. χαλινά, τα, ΝΑ, και αιολ. τ. [[χάλιννος]] Α<br /><b>1.</b> [[τμήμα]] της ιπποσκευής τοποθετούμενο στο [[κεφάλι]] του αλόγου ή άλλου υποζυγίου, το οποίο αποτελείται από τις στομίδες, [[δηλαδή]] το [[υποστόμιο]] της παραχαλινίδας και την [[στομίδα]] χαλινού, από τα παραγναθίδια, από την [[κορυφαία]], από το [[υποδέραιο]], από το προμετωπίδιο, από το περιστόμιο και από τους [[τέσσερεις]] ρυτήρες, κν. [[σήμερα]] [[χαλινάρι]] ή [[γκέμι]]<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[καθετί]] που περιορίζει την [[κίνηση]] ή συγκρατεί την [[ορμή]] (α. «του έβαλε χαλινό στις ορέξεις του» β. «τῷ δήμῳ χαλινὸν ἐμβαλεῖν ὕβρεως», <b>Πλούτ.</b><br />γ. «χαλινόν τινα ἐμβέβληκεν αὐτῷ ἡ [[φιλοσοφία]]», <b>Λουκιαν.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>ανατ.</b> [[επιμήκης]] [[πτυχή]], [[συνήθως]] ενός βλεννογόνου, λ.χ. της γλώσσας, τών χειλέων, της ακροποσθίας και της κλειτορίδας, που εκτείνεται [[ανάμεσα]] σε δύο όργανα ή δύο τμήματα του ίδιου οργάνου και η οποία ονομάστηκε [[έτσι]] [[είτε]] λόγω της λειτουργίας που επιτελεί [[είτε]] λόγω της μορφολογίας της<br /><b>2.</b> <b>ζωολ.</b> [[γένος]] σπόγγων της ομοταξίας [[δημόσπογγοι]], που απαντούν στις ευρωπαϊκές θάλασσες και στον Ινδικό Ωκεανό<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «[[χαλινός]] του Προνύ» — [[είδος]] παλαιάς δυναμομετρικής πέδης<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η [[στομίδα]] του χαλινού («τὸ ἐμβαλλόμενον τοῦ ἵππου τῷ στόματι σιδηροῦν [[ὄργανον]]», <b>[[Πολυδ]].</b>)<br /><b>2.</b> [[ιμάντας]], [[λουρί]]<br /><b>3.</b> το [[σχοινί]] με το οποίο ανύψωναν και κατέβαζαν την [[κεραία]] του πλοίου<br /><b>4.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>οἱ χαλινοί</i> και <i>τὰ χαλινά</i><br />α) οι γωνίες του στόματος, τα [[άκρα]] τών χειλιών του ίππου<br />β) τα δηλητηριώδη δόντια στο [[στόμα]] τών φιδιών<br />γ) λέξεις με φθόγγους δύσκολους στην [[προφορά]], γλωσσοδέτες<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «τὸν χαλινὸν διδόναι» — [[χαλαρώνω]] τα [[ηνία]] (<b>Ξεν.</b>)<br />β) «Διὸς [[χαλινός]]» — η [[θέληση]] του [[Διός]] (<b>Αισχύλ.</b>)<br />γ) «πολλῶν χαλινῶν [[ἔργον]]» — [[έργο]] που απαιτεί [[μεγάλη]] [[επιδεξιότητα]] (<b>Σοφ.</b>)<br />δ) «ἀπέπτυσε [[πάντα]] χαλινόν» — αποχαλινώθηκε, έχασε [[κάθε]] [[ντροπή]], ξεκαπιστρώθηκε <b>(Φιλόστρ.)</b><br />ε) «ναὸς [[χαλινός]]» — η [[άγκυρα]] του πλοίου (<b>Πίνδ.</b>)<br />στ) «χαλινοὶ λινόδετοι» — τα [[χαλινωτήρια]] τών πλοίων (<b>Ευρ.</b>)<br />ζ) «χαλινοῖς ἐν πετρίνοισι»<br />(για τον Προμηθέα) σε πέτρινα [[δεσμά]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Τεχνικός όρος αβέβαιης ετυμολ. Κατά μία [[άποψη]], πρόκειται για δάνεια λ. από μια μη ΙΕ [[γλώσσα]], την οποία δανείστηκε από την Ελληνική η Αρχαία Ινδική (<b>πρβλ.</b> αρχ. ινδ. <i>khal</i><i>ī</i><i>na</i>-). Έχει διατυπωθεί όμως και η [[άποψη]] ότι ο τ. συνδέεται με τη λ. [[χεῖλος]] (<span style="color: red;"><</span> θ. <i>χελ</i>-), μέσω ενός αμάρτυρου επιθ. [[χαλινός]] «αυτός που αναφέρεται στο [[σαγόνι]]», με δυσερμήνευτο φωνηεντισμό -<i>α</i>-, που μπορεί να [[είναι]] [[είτε]] η συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] του θ. του [[χεῖλος]] [[είτε]] διαλ. [[στοιχείο]] (<b>πρβλ.</b> [[Δελφοί]]: <i>Δαλφοί</i>). Ως επιστημον. όρος της νεοελλ. στη ζωολ., η λ. [[είναι]] αντιδάνεια, <b>πρβλ.</b> νεολατ. <i>chalinus</i>].
}}
{{lsm
|lsmtext='''χᾰλῑνός:''' Αιολ. [[χάλιννος]], ὁ,<br /><b class="num">I. 1.</b> [[χαλινάρι]], [[χαλινός]], [[γκέμι]], σε Ομήρ. Οδ.· <i>χαλινὸν ἐμβαλεῖν γνάθοις</i>, σε Ευρ.· λέγεται για άλογα, <i>χαλινὸν οὐκ ἐπίσταται φέρειν</i>, σε Αισχύλ.· <i>χαλινὸν δέχεσθαι</i>, σε Ξεν.· <i>χαλινὸν ἐνδακεῖν</i>, [[δαγκώνω]] το [[χαλινάρι]], σε Πλάτ.· λέγεται για τον αναβάτη, <i>τὸν χαλινὸν διδόναι</i>, [[χαλαρώνω]] τα [[ηνία]] του αλόγου, σε Ξεν.· [[ὀπίσω]] σπάσαι, σε Πλάτ.<br /><b class="num">2.</b> μεταφ., λέγεται για [[κάθε]] [[πράγμα]] που συγκρατεί ή αναχαιτίζει, όπως για την [[άγκυρα]], σε Πίνδ.· <i>χαλινοῖς ἐν πετρίνοισι</i>, χρησιμοποιείται για τον Προμηθέα που ήταν δεμένος σε βράχο, σε Αισχύλ.<br /><b class="num">II.</b> γενικά, [[ιμάντας]], [[λωρίδα]], σε Ευρ.
}}
{{elru
|elrutext='''χᾰλῑνός:''' ὁ тж. pl.<br /><b class="num">1)</b> узда, уздечка: χαλινὸν ἐμβάλλειν Eur. и βάλλειν NT надевать узду, взнуздывать; χαλινὸν [[διδόναι]] Xen. ослаблять узду, давать повод (коню); χαλινὸν συνέχειν Plat., Luc. затягивать поводья; ναὸς χ. Pind. якорь;<br /><b class="num">2)</b> причальный канат (χαλινοὶ λινόδετοι Eur.);<br /><b class="num">3)</b> ремень: διπλοῖν χαλινοῖν [[τρύπανον]] κωπηλατεῖν Eur. вращать с помощью двойного ремня сверло;<br /><b class="num">4)</b> узы, путы: [[παρθενίας]] χ. Pind. девический пояс; τινὶ χαλινὸν ἐμβαλεῖν ὕβρεως Plut. обуздать чью-л. наглость; χαλινοῖς ἐν πετρίνοισιν χειμαζόμενος Aesch. томящийся в каменных оковах, т. е. прикованный к скале (Прометей).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=!χᾰλῑνός, οῦ, ὁ,<br /><b class="num">I.</b> a [[bridle]], bit, Il.; χαλινὸν ἐμβαλεῖν γνάθοις Eur.:—of the [[horse]], χαλινὸν οὐκ ἐπίσταται φέρειν Aesch.; χ. δέχεσθαι Xen.; χ. ἐνδακεῖν to [[champ]] the bit, Plat.:—of the [[rider]], τὸν χ. διδόναι to [[give]] a [[horse]] the [[rein]], Xen.; [[ὀπίσω]] σπᾶν Plat.<br /><b class="num">2.</b> metaph. of [[anything]] [[which]] curbs or restrains, of an [[anchor]], Pind.; χαλινοῖς ἐν πετρίνοισι, of [[Prometheus]] [[bound]] to the [[rock]], Aesch.<br /><b class="num">II.</b> [[generally]], a [[strap]] or [[thong]], Eur. Hence
}}