View source for ὀδάξ

{{LSJ1
|Full diacritics=ὀδάξ
|Medium diacritics=ὀδάξ
|Low diacritics=οδάξ
|Capitals=ΟΔΑΞ
|Transliteration A=odáx
|Transliteration B=odax
|Transliteration C=odaks
|Beta Code=o)da/c
|Definition=Adv. <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[by biting with the teeth]], [[ὀδὰξ ἕλον οὖδας]], [[they bit the dust]], of men in the agonies of death, <span class="bibl">Il.11.749</span>, etc. ; so ὀδάξ λαζοίατο γαῖαν <span class="bibl">2.418</span> ; γαῖαν ὀδάξ ἑλόντες <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>1423</span> ; also [[ὀδάξ ἐν χείλεσι φύντες]] = [[biting the lips in smothered rage]], <span class="bibl">Od.1.381</span> : so in Com., ἀποδάκνειν ὀδάξ <span class="bibl">Cratin.164</span> ; διατρώξομαι ὀδάξ τὸ δίκτυον <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>164</span> ; [[ὀδάξ ἔχεσθαι]] ib.<span class="bibl">943</span> ; λαβέσθαι <span class="bibl">Id.<span class="title">Pl.</span>690</span>:— if [[κυνὸς ἄγριον ὀδάξ]] be correct in Diog.Cyn. ap. <span class="bibl">D.L.6.79</span>, [[ὀδάξ]] must be taken either as [[tooth]] or as [[bite]].</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0291.png Seite 291]] (vgl. [[ὀδούς]], [[δάκνω]]), adv., [[beißend]], mit den Zähnen; bes. ὀδὰξ ἕλον [[οὖδας]], von den Sterbenden (vgl. ins Gras beißen), Il. 11, 749 u. öfter, wie Eur. γαῖαν ὀδὰξ ἑλόντες, Phoen. 1432; πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες, Od. 1, 381, d. i. sie bissen fest mit den Zähnen in die Lippen, Ausdruck verhaltenes Ingrimms; διατρώξομαι ὀδὰξ τὸ [[δίκτυον]] Ar. Vesp. 164, u. öfter, u. Sp.
}}
{{ls
|lstext='''ὀδάξ''': Ἐπίρρ., δάκνων, διὰ τῶν ὀδόντων, Λατ. mordicus, Ὅμ.· ὀδὰξ ἕλον [[οὖδας]], «τοῖς ὀδοῦσι τὴν γῆν ἔδακον» (Σχόλ.), ἐπὶ ἀνθρώπων διατελούντων ἐν τῇ ἀγωνίᾳ τοῦ θανάτου, Ἰλ. Λ. 749, κτλ.· [[οὕτως]], ὀδὰξ λαζοίατο γαῖαν Β. 418· γαῖαν ὀδὰξ ἑλόντες Εὐρ. Φοίν. 1423· [[ὡσαύτως]], ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες, δάκνοντες τὰ χείλη ἐν ὀργῆ, Ὀδ. Α. 381· οὕτω παρὰ τοῖς Κωμικ., ἀποδάκνειν ὀδὰξ Κρατῖν. ἐν «Πλούτοις» 1· διατρώξομαι ὀδὰξ τὸ [[δίκτυον]] Ἀριστοφ. Σφ. 164· ὀδὰξ ἔχεσθαι [[αὐτόθι]] 943· λαβέσθαι ὁ αὐτ. ἐν Πλ. 690· - ἂν τὸ [[χωρίον]] κυνὸς ἄγριον ὄδαξ, ἔχῃ ὀρθῶς ἐν Διογ. Κυν. παρὰ Διογ. Λ. 6. 79, τὸ ὄδαξ πρέπει νὰ ληφθῇ ὡς = [[ὀδούς]]. (Ἐκ τῆς √ΔΑΚ, δακεῖν, προτασσομένου ο, ἴδε Ο, ο, ΙΙ. 3· [[ἐντεῦθεν]] [[ὀδάξω]], [[ὀδακτάζω]], ἴδε [[ὀδάξω]]· τὸ εὐφων. ο [[ἐνίοτε]] γράφεται α-, ἴδε ἀνωτ.).
}}
{{bailly
|btext=<i>adv.</i><br />avec les dents, en mordant.<br />'''Étymologie:''' [[ὀδούς]] ; <i>ou</i> R. Δακ, cf. [[δάκνω]], avec ὀ- prosth.
}}
{{Autenrieth
|auten=([[δάκνω]]): adv., [[with]] the teeth, [[biting]]; λάζεσθαι, [[ἑλεῖν]], γαῖαν, [[οὖδας]], ‘[[bite]] the [[dust]],’ Il. 22.17 ; ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντο, ‘[[bit]] [[their]] lips,’ in [[vexation]], Od. 1.381.
}}
{{Slater
|sltr=[[ὀδάξ]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> in its teeth τὰν δὲ (sc. ἵππον) πρυμνὸν [[κεφαλᾶς]] ὀδὰξ αὐχένα φέροισαν fr. 169. 32.
}}
{{grml
|mltxt=[[ὀδάξ]] (Α)<br /><b>επίρρ.</b> ([[κυρίως]] ως [[έκφραση]] πόνου ή έμμονης και [[μεγάλης]] οργής) με τα δόντια, δαγκωτά.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το επίρρ. [[ὀδάξ]], [[κατά]] την επικρατέστερη [[άποψη]], προέρχεται από συμφυρμό του [[ὀδών]] και του ρ. [[δάκνω]] «[[δαγκώνω]]», με επιρρμ. κατάλ. –<i>αξ</i> (<b>πρβλ.</b> <i>λάξ</i>, [[ἅπαξ]]). Οι τ. με αρκτ. <i>ἀ</i>- [[αντί]] <i>ὀ</i>- (<b>πρβλ.</b> [[ἀδαξάω]], [[ἀδαγμός]]) οφείλονται πιθ. σε αφομοιωτική [[τροπή]] του <i>ὀ</i>- σε <i>ἀ</i>-. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], ο τ. [[ὀδάξ]] παράγεται από το θ. <i>δακ</i>- του [[δάκνω]] με προθεματικό αθροιστικό [[μόριο]] <i>ὀ</i>- (<b>πρβλ.</b> <i>ὄ</i>-<i>πατρος</i>, <b>βλ. λ.</b> <i>ὀ</i>-[Ι]). Η [[άποψη]] ότι [[αρχικός]] [[είναι]] ο επιρρμ. τ. <i>δαξ</i> «με τα δόντια» δεν θεωρείται πιθανή. Εξίσου απίθανη θεωρείται και η [[άποψη]] ότι ο τ. συνδέεται απευθείας με τη λ. [[ὀδών]] μέσω μιας αμάρτυρης δοτ. <i>ὀδάσσ</i>(<i>ι</i>), [[κατά]] τα επιρρ. σε -<i>αξ</i>. Το επίρρ. [[ὀδάξ]] χρησιμοποιήθηκε στον Όμηρο με σημ. «[[πέφτω]] στη [[μάχη]]» για στρατιώτη που σκοτώνεται στον πόλεμο, ενώ με τη σημ. «με τα δόντια, δαγκωτά» χρησιμοποιήθηκε από τους κωμικούς ποιητές. Παράλληλα με το επίρρ. μαρτυρούνται και τα ρ. [[ὀδάξω]] / <i>ὀδαξῶ</i>, [[ὀδακτάζω]] / <i>ὀδακτίζω</i> με την ιατρική σημ. «[[προκαλώ]] κνησμό με [[δάγκωμα]] ή [[τσίμπημα]]» (<b>βλ.</b> και λ. <i>ἀδαχῶ</i>)].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ὀδάξ:''' επίρρ., με τα δόντια, δαγκωτά, Λατ. [[mordicus]], σε Όμηρ.· ὀδὰξ [[ἕλον]] [[οὖδας]], με τα δόντια έπεσαν στο [[χώμα]], λέγεται για ανθρώπους που σκοτώθηκαν στη [[μάχη]], σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως, <i>γαῖαν ὀδὰξ ἑλόντες</i>, σε Ευρ.· <i>ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες</i>, δαγκώνοντας τα χείλη για να κρύψουν την [[οργή]] τους, σε Ομήρ. Οδ.· διατρώξομαι ὀδὰξ τὸ [[δίκτυον]], σε Αριστοφ. (από το <i>δακ-εῖν</i> με το [[πρόθημα]] <i>ο</i>).
}}
{{elru
|elrutext='''ὀδάξ:''' adv. хватая зубами, кусая (αἱρεῖν [[οὖδας]], λάζεσθαι γαῖαν Hom.): ὀ. ἐν χείλεσι [[φῦναι]] Hom. закусить (в злобе) губы.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: adv.<br />Meaning: [[with the teeth]], [[to clench ones teeth]] (<b class="b3">ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες α</b> 381 = σ 410 = υ 268; also Com., e.g. Ar. V. 164 <b class="b3">διατρώξομαι τοίνυν ὀδὰξ τὸ δίκτυον</b>); perh. in diff. meanings at three places of the Il. (e.g. Λ 749 <b class="b3">ὀδὰξ ἕλον οὖδας</b>; cf Χ 17, Β 418), cf. below.<br />Derivatives: Beside it three verbs: 1. <b class="b3">ὀδακ-τάζω</b> (Call., A. R.), <b class="b3">-τίζω</b> (D. H.) [[to bite]], [[to gnaw]] (cf. [[λακτίζω]] : [[λάξ]]); <b class="b3">ἀδακτῶ κνήθομαι</b> H. 2. <b class="b3">ὀδάξ-ομαι</b>, <b class="b3">-ω</b>, <b class="b3">-άομαι</b> (<b class="b3">-έομαι</b>), <b class="b3">-άω</b>, also [[ἀδάξομαι]], <b class="b3">-άομαι</b>, fut. <b class="b3">-ήσομαι</b>, perf. ptc. [[ὠδαγμένος]] (S.), aor. [[ὠδάξατο]] (AP); <b class="b3">ὠδάγμην ἐκνησάμην</b> H. <b class="b2">to scratch oneself, to be itching, to be scratchy, to itch, to scratch, to gnaw</b>; <b class="b3">ὀδάξει τοῖς ὀδοῦσι δάκνει</b> H.; [[ὀδαγμός]] ([[ἀ-]], S. Tr. 770), <b class="b3">ὀδαξ-ησμός</b> (Hp., Ph., Plu.) [[itch]], <b class="b3">-ητικός</b> (Poll.), <b class="b3">-ώδης</b> (Aret.) [[scratchy]], [[to cause itch]]. -- 3. [[ἀδαχεῖ]] [[scratches]], [[itches]] (Ar. Fr. 410), <b class="b3">ἀδαχᾳ̃ κνᾳ̃</b>, <b class="b3">κνήθει κεφαλήν</b>, <b class="b3">ψηλαφᾳ̃</b> H.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Both <b class="b3">ὀδακ-τάζω</b>, <b class="b3">-τίζω</b> and [[ὀδάξει]] in H. can be derived from [[ὀδάξ]] [[with the teeth]]. But the earlier and better attested <b class="b3">ὀδάξ-ομαι</b>, <b class="b3">-άομαι</b> as well as <b class="b3">ἀδαχ-εῖ</b>, -ᾳ̃ deviate considerably in meaning. As for the oldest attestations of [[ὀδάξ]] (Il.) a meaning [[with the teeth]] is not directly evident (but it seems possible), Bechtel Lex. wants to render [[ὀδάξ]] in these places after [[ὀδάξομαι]] with [[itching]], [[scratching]]; agreeing Wackernagel Unt. 157, WP. 1, 791, Hofmann Et. Wb. The later meaning [[with the teeth]] would have arisen from a folketymological connection with [[ὀδών]] and [[δάκνω]]. (The connection suggested by Bechtel (after Fick) with Germ., e.g. Os. [[bi-tengi]] <b class="b2">nahe an einen rührend</b> a.o. is not convincing however; cf. WP. l.c.) -- Whether [[ὀδάξ]], if orig. [[biting together]], [[with the teeth]] (on <b class="b3">-ξ</b> cf. [[λάξ]] w. lit.), started from [[ὀδών]] in connection with [[δάκνω]] or, the other way round, from [[δάκνω]] in connection with [[ὀδών]], can hardly be decided; cf. beside the lit. in Bq and Bechtel also Güntert Reimwortbildungen 153, Winter Prothet. Vokal 22. Bechtel Lex. and Schwyzer-Debrunner 491 assume a prefix <b class="b3">ὀ-</b>, not very convincingly. The forms with [[ἀ-]] may rest on vowelassimilation (Schmidt KZ 32, 391 f.); the aspiration in <b class="b3">ἀδαχ-ᾳ̃</b>, <b class="b3">-εῖ</b> must not be explained as analogical (Schmidt l.c.; rejected by Bechtel). Cf. [[sub verbo|s.v.]] [[ἀδαγμός]]. So we can conclude that the orig. reading was <b class="b3">ἀδαγ-</b>; as the word was less well known, it was at one time replaced by <b class="b3">ὀδ-</b>.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br />by [[biting]] with the teeth, Lat. [[mordicus]], Hom.; ὀδὰξ [[ἕλον]] [[οὖδας]] they bit the [[ground]], of men in the agonies of [[death]], Il.; so, γαῖαν ὀδὰξ ἑλόντες Eur.; ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες [[biting]] the lips in smothered [[rage]], Od.; διατρώξομαι ὀδὰξ τὸ [[δίκτυον]] Ar. [From [[δακεῖν]] with ο prefixed.]
}}
{{FriskDe
|ftr='''ὀδάξ''': {odáks}<br />'''Grammar''': Adv.<br />'''Meaning''': [[mit den Zähnen]], [[zusammenbeißend]] (ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες α 381 = σ 410 = υ 268;<br />'''Composita''' : auch Kom., z.B. Ar. ''V''. 164 διατρώξομαι [[τοίνυν]] ὀδὰξ τὸ [[δίκτυον]]); viell. in anderer Bed. an drei Stellen der Il. (z.B. Λ 749 ὀδὰξ [[ἕλον]] [[οὖδας]]; ähnlich Χ 17, Β 418), vgl. unten.<br />'''Derivative''': Daneben drei Verba: 1. [[ὀδακτάζω]] (Kall., A. R.), -[[τίζω]] (D. H.) [[beißen]], [[nagen]] (vgl. [[λακτίζω]] : [[λάξ]]); ἀδακτῶ· κνήθομαι H. 2. ὀδάξομαι, -ω, -άομαι (-έομαι), -άω, auch ἀδάξομαι, -άομαι, Fut. -ήσομαι, Perf. Ptz. ὠδαγμένος (S.), Aor. ὠδάξατο (''AP''); ὠδάγμην ἐκνησάμην H. [[sich kratzen]], [[sich jucken]], [[Jucken empfinden]], [[jucken]], [[kratzen]], [[nagen]]; ὀδάξει· τοῖς ὀδοῦσι δάκνει H.; davon [[ὀδαγμός]] (ἀ-, S. ''Tr''. 770), [[ὀδαξησμός]] (Hp., Ph., Plu. usw.) [[Jucken]], -ητικός (Poll.), -ώδης (Aret.) [[juckend]], [[Jucken verursachend]]. — 3. ἀδαχεῖ [[krätzt]], [[juckt]] (Ar. ''Fr''. 410), ἀδαχᾷ· κνᾷ, κνήθει κεφαλήν, ψηλαφᾷ H.<br />'''Etymology''' : Sowohl [[ὀδακτάζω]], -[[τίζω]] wie ὀδάξει bei H. lassen sich unmittelbar aus [[ὀδάξ]] [[mit den Zähnen]] verstehen. Dagegen weichen die früher und reicher belegten ὀδάξομαι, -άομαι ebenso wie ἀδαχεῖ, -ᾷ in der Bed. erheblich ab. Da für die ältesten Belege von [[ὀδάξ]] (Il.) eine Bed. [[mit den Zähnen]] nicht unmittelbar einleuchtet (sie scheint immerhin möglich), will Bechtel Lex. [[ὀδάξ]] an diesen Stellen im Anschluß an ὀδάξομαι mit [[reibend]], [[kratzend]] wiedergeben; zustimmend Wackernagel Unt. 157, WP. 1, 791, Hofmann Et. Wb. Die spätere Bed. [[mit den Zähnen]] wäre durch eine volksetymologische Anknüpfung an [[ὀδών]] und [[δάκνω]] entstanden. Die von Bechtel (nach Fick) versuchte Zusammenstellung mit germ., z.B. asächs. ''bi''-''tengi'' [[nahe an einen rührend]] u.a. überzeugt indessen nicht; vgl. WP. a. O. — Ob [[ὀδάξ]], wenn urspr. [[zusammenbeißend]], [[mit den Zähnen]] (zu -ξ vgl. [[λάξ]] m. Lit.), von [[ὀδών]] mit Anschluß an [[δάκνω]] oder umgekehrt von [[δάκνω]] mit Anschluß an [[ὀδών]] ausging, ist kaum zu entscheiden; vgl. außer der Lit. bei Bq und Bechtel auch Güntert Reimwortbildungen 153, Winter Prothet. Vokal 22. Bechtel Lex. und Schwyzer-Debrunner 491 nehmen ein Präfix ὀ- an, wenig glaubhaft. Die Formen mit ἀ- können auf Vokalassimilation beruhen (Schmidt KZ 32, 391 f.), die Aspirata in ἀδαχᾷ, -εῖ muß wohl als Analogie erklärt werden (Schmidt a. O.; von Bechtel abgelehnt).<br />'''Page''' 2,348-349
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[with the teeth]]
}}