View source for χρώ

{{grml
|mltxt=<b>(I)</b><br />-άω, Α<br /><b>1.</b> [[προκαλώ]] [[αμυχή]], [[πληγώνω]] [[ελαφρώς]], [[χραύω]]<br /><b>2.</b> (στον Όμ. μόνον στον πρτ.) α) [[επέρχομαι]], επιτίθεμαι [[εναντίον]] κάποιου («στυγερὸς δὲ οἱ ἔχραε [[δαίμων]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br />β) (με απρμφ.) [[είμαι]] [[πρόθυμος]] να [[κάνω]] [[κάτι]] («[[τίπτε]] σὸς υἱὸς ἐμὸν [[ῥόον]] ἔχραε κήδειν;», <b>Ομ. Ιλ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. απαντά μόνο σε ορισμένους τ. αορ. <i>ἐχράετε</i>, <i>ἐπ</i>-<i>έχραε</i>, <i>ἐπ</i>-<i>έχραον</i>, οι οποίοι οδηγούν σε μια [[μορφή]] θεματικού αορ. <i>χραεῖν</i> (<span style="color: red;"><</span> θ. <i>χρα</i>- <i>F</i>-). Παρλλ. απαντά στο [[έπος]] και [[ένας]] τ. σιγματικού αορ. <i>ἔχραυσα</i>, <i>ο</i> [[οποίος]] καθιστά [[ακόμη]] περισσότερο πιθανή τη [[σύνδεση]] του αορ. [[αυτού]] με το ρ. [[χραύω]] (για τη [[σχέση]] τών τ. και για ετυμολ. <b>βλ. λ.</b> [[χραύω]])].<br /><b>(II)</b><br />-άω, ΜΑ, και ιων. τ. [[χρέω]] και τ. μέσ. [[χρηέομαι]] και δωρ. τ. [[χρέομαι]] Α<br />(το μέσ.) <i>χρῶμαι</i>, -<i>άομαι</i><br />[[δίνω]] διέξοδο σε ένα [[συναίσθημα]] ή σε ένα [[πάθος]], [[εκδηλώνω]] («καὶ τὴν δειλίαν πάμπολλα χρᾱσαι ὡσὰν γυναῑκες», Διγεν. Ακρ.<br />β. «οὕτω τῷ θυμῷ χρᾱται», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για θεούς και [[μαντεία]]) [[χρησμοδοτώ]], [[προλέγω]] («[[χρησμολόγος]] [[ἀνήρ]], ὃς... χρᾷ ἐν ἑξαμέτρῳ τόνῳ [[τάδε]] λέγων», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>2.</b> [[παρέχω]], [[δίνω]] προσωρινά [[κάτι]] σε κάποιον, [[κίχρημι]] («Κορινθίων ἐδέοντο χρῆσαί σφι [[νέας]]» <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> [[χρηματίζω]], [[διατελώ]] («τοῦ χρέοντος γραμματέως», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>4.</b> (το μέσ.) α) (για προσ.) συμβουλεύομαι θεό ή [[μαντείο]], [[ζητώ]] χρησμό («χρησόμενοι τῶ θεῷ», <b>Ηρόδ.</b>)<br />β) (σχετικά με τον Πέρση βασιλιά) [[ζητώ]] [[χάρη]]<br />γ) [[μεταχειρίζομαι]] [[κάτι]], [[χρησιμοποιώ]] («δολίαις τέχναισι [[χρησάμενος]]», <b>Πίνδ.</b>)<br />δ) [[υφίσταμαι]] [[κάτι]] ή [[υπόκειμαι]] σε [[κάτι]] (α. «νιφετῷ... χρᾱται» — συναντά [[χιόνι]], χιονίζει [[εκεί]] που βρίσκεται, <b>Ηρόδ.</b><br />β. «χρῆται ζυγῷ» — γίνεται [[δούλος]], <b>Αισχύλ.</b><br />γ. «[[ταύτῃ]] τῇ συμφορᾷ ἐχρήσαντο», Λυσ.)<br />ε) [[προσδίδω]] σε [[κάτι]] μία [[χρήση]] («ὁπότερα τῷ σίτῳ ὄψῳ ἢ τῷ ὄψῳ σίτῳ χρήσεται», <b>Ξεν.</b>)<br />στ) (σχετικά με πρόσ.) i) [[θεωρώ]] («χρῆσθαι τινι ὡς φίλῳ» — [[θεωρώ]] φίλο κάποιον, <b>Θουκ.</b>)<br />ii) [[συμπεριφέρομαι]] («[[οὗτος]] δ' oὕτως ὑβριστικῶς ἐχρήσατο ἡμῖν», <b>Δημοσθ.</b>)<br />ζ) (με τις προθέσεις <i>εἰς</i>, [[ἀμφί]], <i>ἐπί</i>, [[περί]]) [[κάνω]] [[χρήση]] ενός πράγματος για κάποιο σκοπό («οἷς ἀμφὶ θυσίας χρώμεθα», <b>Ξεν.</b>)<br />η) (με δοτ. προσ.) [[διατηρώ]] στενές φιλικές σχέσεις με κάποιον<br />θ) [[συνευρίσκομαι]], συνουσιάζομαι<br />ι) έχω τη [[συνήθεια]], [[συνηθίζω]] («ὥστ' ἔτι καὶ νῦν ἐξ ἐκείνου χρῶνται οὕτω Πέρσαι», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>5.</b> <b>παθ.</b> δίνομαι ως [[χρησμός]] («τὰ μὲν δὴ ἐκ Δελφῶν οὕτω τῷ Κροίσῳ ἐχρήσθη», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>6.</b> (ο παρακμ.) <i>κέχρημαι</i><br />α) (με σημ. ενεστ.) i) [[χρειάζομαι]] [[κάτι]]<br />ii) [[ποθώ]] [[κάτι]] («οὔτ' εὐνῆς... [[κεχρημένος]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br />β) (με σημ. επιτ. ενεστ.) [[είμαι]] [[κάτοχος]] ενός πράγματος, έχω («φρεσὶ γὰρ κέχρητ' ἀγαθῇσιν» — έχει [[μυαλό]], [[είναι]] [[συνετός]], <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>7.</b> (το αρσ. πληθ. μτχ. μέσ. ενεστ. ως ουσ.) <i>οἱ χρώμενοι</i><br />α) αυτοί που συμβουλεύονται [[μαντείο]], που ζητούν χρησμό<br />β) οι φίλοι<br /><b>8.</b> (το αρσ. μτχ. παθ. παρακμ. ως επίθ.) ὁ [[κεχρημένος]]<br />α) αυτός στον οποίο δόθηκε [[χρησμός]]<br />β) [[άπορος]], [[φτωχός]]<br /><b>9.</b> (το ουδ. μτχ. παθ. αορ. ως ουσ.) <i>τὸ χρησθέν</i><br />[[απάντηση]] μαντείου, [[χρησμός]]<br /><b>10.</b> (το μέσ. [[συχν]]. σε περιφρ.) α) «χρῶμαι ἱματίῳ» — [[φορώ]] [[ιμάτιο]] (<b>Ξεν.</b>)<br />β) «ἵπποις χρῶμαι» — [[ιππεύω]] (<b>Ξεν.</b>)<br />γ) «χρῶμαι τῇ πόλει» — [[συμμετέχω]] στα κοινά (<b>Ευρ.</b>)<br />δ) «χρῶμαι ἰχθύσι» — τρέφομαι με ψάρια (<b>Πλούτ.</b>)<br />ε) «χρῶμαι τῇ ἀληθείῃ» — λέω την [[αλήθεια]] (<b>Ηρόδ.</b>)<br />στ) «χρῶμαι βοῇ» — [[φωνάζω]] [[δυνατά]]<br />ζ) «χρῶμαι τέχνῃ» — [[ασκώ]] ένα [[επάγγελμα]] (<b>Ξεν.</b>)<br />η) «χρῶμαι πράγμασιν» — [[διοικώ]] (<b>Δημοσθ.</b>)<br />θ) «χρῶμαι μόρῳ» — [[πεθαίνω]] (<b>Ηρόδ.</b>)<br />ι) «ὠνῇ τε καὶ πρήσι χρῶμαι» — [[αγοράζω]] και [[πουλώ]] (<b>Ηρόδ.</b>)<br />ια) «βασάνῳ χρῶμαι» — βασανίζομαι <b>(Αντιφ.)</b><br />ιβ) «χρῶμαι φωνῇ<br />[[μιλώ]] <b>(Πλατ.)</b><br />ιγ) «νίκῃ χρῶμαι» — [[νικώ]] <b>(Ανδοκ.)</b><br />δ) «διαβολῇ χρῶμαι» — [[διαβάλλω]] (<b>Πλάτ.</b>)<br />ιε) «χρῶμαι φυγῇ» — [[φεύγω]] <b>πάπ.</b><br />ιστ) «χρῶμαι ἀργυρίῳ» — έχω χρήματα και τά [[ξοδεύω]] για έναν σκοπό <b>(Πλατ.)</b><br />ιζ) «χρῶμαι ἑαυτῷ» — [[αξιοποιώ]] τις δυνατότητες μου (<b>Πλάτ.</b>)<br />ιη) «[[χρώμαι]] Πλάτωνι, Ξενοφώντι» — [[μελετώ]] τα συγγράμματα του Πλάτωνος και του Ξενοφώντος (<b>Πλούτ.</b>)<br />ιθ) «ὁμολογίῃ χρῶμαι» — [[φτάνω]] σε [[συμφωνία]] (<b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>11.</b> <b>φρ.</b> α) «ὁ τῇ ἰατρικῇ χρώμενος» — αυτός που ασκεί την ιατρική [[τέχνη]], [[γιατρός]]<br />β) «βίᾳ χρώμενος εἰσήλθε» — μπήκε βίαια, μπήκε με το [[ζόρι]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Βλ. λ. <i>χρή</i>].
}}