View source for χύτρα

{{LSJ1
|Full diacritics=χύτρα
|Medium diacritics=χύτρα
|Low diacritics=χύτρα
|Capitals=ΧΥΤΡΑ
|Transliteration A=chýtra
|Transliteration B=chytra
|Transliteration C=chytra
|Beta Code=xu/tra
|Definition=ἡ, Ion. [[κύθρη]] Herod.<span class="title">Fr.</span>3 Bgk., later Gr. [[κύθρα]] <span class="bibl"><span class="title">PTeb.</span> 112.42</span>, al. (ii B. C.), Choerob <span class="title">in Theod.</span>2.146H.; Sicil. (acc. to Greg. Cor.p.341S.) [[κύτρα]] (but [[κύθρα]] is Dor. acc. to <span class="bibl">Choerob. <span class="title">in Theod.</span>2.423H.</span>, and [[χύτρα]] is found in <span class="bibl">Epich.33</span>): ([[χέω]]):—<span class="sense"><span class="bld">A</span> [[earthen pot]], [[pipkin]], <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>284</span> (troch.), <span class="bibl"><span class="title">Av.</span>43</span>, al., <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>4.5.4</span>, <span class="bibl">Antiph.70</span>, <span class="bibl">Thphr. <span class="title">Char.</span>10.5</span>, etc.; χύτρας ἴχνος ἀπὸ σποδοῦ ἀφάνιζε Pythag. ap. <span class="bibl">Iamb. <span class="title">Protr.</span>21</span>.λδ; χύτραι δίωτοι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Hp.Ma.</span>288d</span>; τοὐπίθημα τῆς χ. ἀφελών <span class="bibl">Hegesipp.1.13</span>; children were exposed in pots, τὸ δ' ἐσέφερε γραῦς ἐν χύτρᾳ τὸ παιδίον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Th.</span>505</span>; cf. [[χυτρίζω]]. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> <b class="b3">χύτραις ἱδρύειν</b> set up, [[consecrate]] an [[altar]] or [[statue]] with [[pot]]s of [[pulse]], <b class="b3">τὰς χ. αἷς τὸν θεὸν</b> (sc. [[Πλοῦτον]]) ἱδρυσόμεθα <span class="bibl">Id.<span class="title">Pl.</span>1197</span>, cf. Sch. ad loc.; Ζηνὸς ἑρκείου χύτρας, μεθ' ὧν ὁ βωμὸς . . ἱδρύθη <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>245</span>; <b class="b3">τί δ' ἄλλο γ' ἢ ταύτην</b> (sc. [[Εἰρήνην]]) <b class="b3"> χύτραις ἱδρυτέον;</b> Answ. χύτραισιν, ὥσπερ μεμφόμενον [[Ἑρμῄδιον]]; <span class="bibl">Id.<span class="title">Pax</span>923</span>, cf. Sch. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> <b class="b3">αἱ χύτραι</b> the [[pottery]]-[[market]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Lys.</span>557</span> (anap.), <span class="bibl">Poll.7.163</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[proverb|prov.]], <b class="b3">χύτραις λημᾶν</b> to have [[swelling]]s as [[big]] as [[pipkin]]s in the [[corner]]s of the [[eye]] (cf. <b class="b3">λημᾶν κολοκύνταις</b>), <span class="bibl">Luc.<span class="title">Ind.</span>23</span>, <span class="bibl">Diogenian.5.63</span>, Hsch. </span><span class="sense"><span class="bld">5</span> name given to [[black]] [[fig]]s by [[Mariandyni]], <span class="bibl">Pherecr.68.4</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> a [[kiss]] in which one held the other by the [[ear]]s as by [[handle]]s (cf. Pl. l. c.), λαβοῦσα τῶν ὤτων φίλησον τὴν χύτραν <span class="bibl">Eunic.1</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1385.png Seite 1385]] ἡ, ion. [[κύθρα]] u. [[κύτρα]] (gewiß mit χέω zusammenhangend), 1) ein irdener [[Topf]]; Ar. oft, Plat. u. Folgde; im plur. χύτραι, der Topfmarkt, Schol. Ar. Av. 13 Poll. 7, 163; – ταύτην χύτραις [[ἱδρυτέον]], diese muß man mit Töpfen aufstellen, Ar. Pax 924, geht auf den alten Gebrauch, Altäre u. Statuen niederer Gottheiten, die in Eile aufgestellt werden sollten, mit Töpfen voll gekochter Hülsenfrüchte einzuweihen, vgl. Plut. 1197. – Komisch übertrieben λημᾶν χύτραις, Unreinigkeiten, so groß wie Kochtöpfe in den Augenwinkeln haben, wie λημᾶν κολοκύνταις, Luc. adv. ind. 33. – 2) ein Kuß, bei dem man den Andern an die Ohren faßte, ein Henkelkuß, λαβοῦσα τῶν ὤτων φίλησον τὴν χύτραν Eunic. com. bei Poll. 10, 100; Theocr. 5, 133. – Im plur. αἱ χύτραι, = χύτροι, nach Brunck's Aenderung Ar. Ran. 218.
}}
{{ls
|lstext='''χύτρα''': ἡ, Ἰων. [[κύθρα]], καὶ Σικελ. (κατὰ Γρηγ. Κορίνθ. 341) [[κύτρα]]· (χέω)· ― πήλινον [[ἀγγεῖον]] πρὸς βράσιν, «τσουκάλι», Λατ. olla, Ἀριστοφ. Ἀχ. 284, Ὄρν. 43, κ. ἀλλ., Ξεν. Ἑλλ. 4. 5, 4, Ἀντιφάνης ἐν «Γάμῳ» 2, καὶ συχν. παρὰ τοῖς Κωμικ.· χύτραι δίωτοι Πλάτ. Ἱππ. Μείζ. 288D· [[ἐνίοτε]] εἶχε καὶ [[ἐπίθημα]], Τουρκ. «καπάκι», τοὐπίθημα τῆς χύτρας ἀφελὼν ἐποίησα τοὺς δακρύοντας γελᾶν Ἡγήσιππος ἐν «Ἀδελφοῖς» 1. 13· βρέφη [[πολλάκις]] ἐξετίθεντο ἐντὸς χυτρῶν ὡς ἔκθετα, πρβλ. Ἀριστοφ. Θεσμ. 505· ἴδε τὰς λέξ. [[χυτρίζω]], [[χυτρισμός]]. 2) ταύτην χύτραις [[ἱδρυτέον]], πρέπει νὰ ἱδρύσωμεν (καθιερώσωμεν) διὰ χυτρῶν πλήρων ὀσπρίων, [[ἐπειδὴ]] τοιαύτη ἦτο ἡ παλαιὰ [[συνήθεια]], καθ’ ἣν βωμοὶ καὶ ἀγάλματα κατωτέρων θεῶν καθιεροῦντο διὰ χυτρῶν πλήρων ἐκ βραστῶν ὀσπρίων, Ἀριστοφ. Εἰρήν. 923 κἑξ., πρβλ. Πλ. 1197, Ἀποσπ. 245. 3) αἱ χύτραι, τὸ [[μέρος]] τῆς ἀγορᾶς [[ἔνθα]] ἐπωλοῦντο χύτραι, ὁ αὐτ. ἐν Λυσ. 557. 3) παροιμ., λημῶ χύτραις, ἔχω «τσίμπλαις» τὸ [[μέγεθος]] ἴσας πρὸς χύτρας· κωμικὴ ὑπερβολὴ ὁμοία τῷ λημᾶν κολοκύνταις, Ἀντικλείδης παρ’ Ἀθην. 473C· ― πρβλ. [[χύτρος]]. ΙΙ. [[φίλημα]] καθ’ ὃ εἷς ἐκράτει τὸν ἕτερον ἀπὸ τῶν ὤτων ὡς ἀπὸ λαβῶν (πρβλ. Πλάτ. ἔνθ’ ἀνωτ.), Λατ. osculum Florentinum, λαβοῦσα τῶν ὤτων φίλησον τὴν χύτραν Εὔνικος ἐν «Ἀντείᾳ» 1· ὅτι με πρᾶν οὐκ ἐφίλασε, τῶν ὤτων καθελοῖσ’ Θεόκρ. 5. 133· πρβλ. Plaut. Poen. 1. 2, 163, Tabull. 2. 5, 11· ― περὶ τούτου ὁ Lil. Gyrallus ἔγραψε πραγματείαν εὑρισκομένην ἐν τῷ Gruter’s Lampas, 2. 410 κἑξ.
}}
{{bailly
|btext=ας (ἡ) :<br />vase d’argile, pot de terre, marmite ; <i>◊ [[proverb|prov.]]</i> χύτραις ἱδρύειν τινά θεόν AR consacrer l’autel <i>ou</i> la statue de qqe dieu par l’offrande d’un pot de terre rempli de légumes cuits ; λημᾶν χύτραις LUC avoir des grains de chassie gros comme des marmites, <i>càd</i> être très chassieux et ne pas voir clair.<br />'''Étymologie:''' [[χέω]].
}}
{{eles
|esgtx=[[fuente de barro ]], [[bandeja de barro]]
}}
{{grml
|mltxt=η, ΝΜΑ, και ιων. τ. κύθρη και δωρ. τ. [[κύθρα]] και σικελ. τ. [[κύτρα]] Α<br />πήλινο μαγειρικό [[σκεύος]] για [[βράσιμο]] φαγητού, με δύο [[συνήθως]] λαβές, κν. [[σήμερα]] [[τσουκάλι]] (α. «[[Χριστός]] θα φέρη ξύλα και [[ψωμί]] και μίαν χύτραν κοχλάζουσαν επί του [[πυρός]]», Παπαδ.<br />β. «κυδωνάτον χύτραν», Πρόδρ.<br />γ. «τὴν χύτραν συντρίψετε», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> μαγειρικό [[σκεύος]] από [[μέταλλο]] ή [[άλλο]] υλικό<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «[[χύτρα]] ταχύτητας» — [[σκεύος]] ειδικής κατασκευής, με [[βαλβίδα]], για γρήγορο [[βράσιμο]] τών φαγητών<br />β) «χύτρες γιγάντων»<br /><b>γεωλ.</b> κυλινδρικές οπές στο [[πέτρωμα]] ποτάμιας κοίτης<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[είδος]] φιλιού, [[κατά]] το οποίο ο [[ένας]] κρατούσε τον [[άλλο]] από τα αφτιά<br /><b>2.</b> μαύρο ξηρό [[σύκο]]<br /><b>3.</b> (στην Αθήνα) το [[μέρος]] όπου πωλούσαν χύτρες<br /><b>4.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>αἱ χύτραι</i><br />χύτρες με βρασμένα όσπρια που χρησιμοποιούσαν στην [[τελετουργία]] καθιέρωσης αγάλματος ή βωμού («τὰς χύτρας, αἷς τὸν θεόν ἱδρυσόμεθα, λαβοῦσ' ἐπὶ τῆς κεφαλῇς [[φέρε]] σεμνῶς», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «χύτραις λημᾱν» — το να έχει [[κανείς]] πολύ μεγάλες τσίμπλες στα μάτια του (<b>Λουκιαν.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> θ. <i>χυ</i>- της μηδενισμένης βαθμίδας της ρίζας του ρ. <i>χέω</i> <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>τρα</i> (<b>βλ.</b> και λ. -<i>τρον</i>), [[πρβλ]]. [[ῥήτρα]], [[φαρέτρα]]. Ο τ. <i>κύθρη</i> με [[μετάθεση]] της δασύτητος του <i>χ</i>- στο -<i>τ</i>-, ενώ ο τ. [[κύτρα]] με αποδάσυνση].
}}
{{lsm
|lsmtext='''χύτρα:''' Ιων. κύθρη, μεταγεν. [[κύθρα]], [[κύτρα]], ἡ ([[χέω]])·<br /><b class="num">1.</b> πήλινο [[αγγείο]], [[αγγείο]] για [[βράσιμο]], πήλινη [[χύτρα]], [[τσουκάλι]], Λατ. [[olla]], σε Αριστοφ., Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> <i>χύτραι</i>, λέγεται για κατώτερους θεούς, σε Αριστοφ.
}}
{{elru
|elrutext='''χύτρα:''' ἡ глиняный горшок Arph., Xen.: χ. [[δίωτος]] Plat. горшок с двумя ушками; τὸν θεὸν χύτραις ἱδρύειν или ἱδρύεσθαι Arph. подносить богу горшки (с вареными овощами) (форма освящения алтаря или статуи одного из божеств, преимущ. низших); αἱ χύτραι Arph. горшечный рынок, гончарный ряд; χύτραις λημᾶν Luc. иметь по горшку гноя в глазах, т. е. страдать сильным гноетечением из глаз.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[χύτρα]], ἡ, [χέω]<br /><b class="num">1.</b> an [[earthen]] pot, a pot for [[boiling]], [[pipkin]], Lat. [[olla]], Ar., Xen.<br /><b class="num">2.</b> χύτραι, pots of [[pulse]] offered to [[inferior]] deities, Ar.
}}