View source for Διόνυσος

{{LSJ1
|Full diacritics=Δῐόνῡσος
|Medium diacritics=Διόνυσος
|Low diacritics=Διόνυσος
|Capitals=ΔΙΟΝΥΣΟΣ
|Transliteration A=Diónysos
|Transliteration B=Dionysos
|Transliteration C=Dionysos
|Beta Code=&#42;dio/nusos
|Definition=ὁ, Od.11.325, S.Ant.957, etc.:—Ep. also [[Διώνυσος]], Il. 6.132, 14.325, Od.24.74, Hes.Th.947, Archil.77, Thgn.976:—Boeot. [[Διώνουσος]], IG7.2468 a, al., and [[Δεύνυσος]] ([[quod vide|q.v.]]):—also [[Δίνυσος]], Ἀρχ. Ἐφ. 1913.221 (Mytilene): [[Διένυσος]], IG12(7).78 (Amorgos):—[[Dionysus]], Διονύσου γοναί, name of comedies by [[Polyzelus]] and [[Anaxandrides]], IG14.1098.
}}
{{DGE
|dgtxt=(Διόνῡσος) -ου, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> [[Διώνυσος]] <i>Il</i>.6.132, Hes.<i>Th</i>.947, Pi.<i>O</i>.13.18, <i>IG</i> 7.3210.2 (Orcómeno III a.C.); [[Διένυσος]] <i>IG</i> 12(7).78 (Amorgos VI a.C.); lesb. [[Ζόννυσος]] Alc.129.9, <i>IG</i> 12(2).69a.5 (Mitilene II/III d.C.); [[Δίννυσος]] <i>SEG</i> 32.1243.12 (Cime I a./I d.C.); [[Δίνυσος]] <i>IGDOlbia</i> 80 (Berezán V a.C.), <i>IG</i> 12.<i>Suppl</i>.32 (Mitilene II/III d.C.); [[Δεύνυσος]] Anacr.14.11, 16.2, <i>EM</i> 259.28G.; en Samos [[Δεόνυσος]] <i>EM</i> 259.30G.; por falsa etim. [[Διόνυξος]] Corn.<i>ND</i> 30, Sch.Er.<i>Il</i>.14.325a<br /><b class="num">• Grafía:</b> graf. [[Διϝόνυσος]] <i>SEG</i> 29.360 (Argos IV a.C.), beoc. [[Διόνουσος]] <i>IG</i> 7.1786 (Tespias, heleníst.), [[Διώνουσος]] <i>IG</i> 7.2468a (Beocia, heleníst.)<br />[[Dioniso]]<br /><b class="num">A</b> [[teón]].<br /><b class="num">I</b> dios del vino y diversas manifestaciones orgiásticas μαινομένοιο Διωνύσοιο <i>Il</i>.l.c., cf. Anacr.123, E.<i>Ba</i>.2, 294;<br /><b class="num">a)</b> por su parentesco: hijo de Zeus y de Sémele <i>h.Hom</i>.7.1, 56, Ar.<i>Th</i>.990, Ph.2.466, tb. considerado hijo de Tione, Opp.<i>C</i>.4.285, identificada con Sémele <i>h.Hom</i>.1.20, D.S.3.62, de Deméter, D.S.3.62, de Perséfone o Deméter, D.S.3.64, Orph.<i>Fr</i>.58, <i>H</i>.30, de [[Amaltea]], D.S.3.74, de Ío, hija de Ínaco, D.S.3.74, de Isis, Aristo Hist.1, c. sólo mención de su padre <i>Lykaonia</i> 149 (III d.C.)<br /><b class="num">•</b>tb. considerado hijo de Amón, D.S.3.74, de Helio τῷ ἀφ' Ἡλίου νέῳ Διονύσῳ θεῷ μεγάλῳ ἐπηκόῳ <i>SEG</i> 11.4 (Egina II/III d.C.), cf. Procl.<i>H</i>.1.24, hijo del río Indo, Philostr.<i>VA</i> 2.9<br /><b class="num">•</b>se une a Ariadna, Hes.<i>Th</i>.947<br /><b class="num">•</b>asociado a Apolo αἱ Θυιάδες ... τῷ Διονύσῳ καὶ τῷ Ἀπόλλωνι μαίνονται Paus.10.32.7, cf. Sch.Lyc.207<br /><b class="num">•</b>asociado a Deméter τᾷ Δάματρι συνωργίσθη [[Διόνυσος]] Call.<i>Cer</i>.70, cf. 71, Pi.<i>I</i>.7.5, D.S.4.3.5, χοροὺς δύο ... ἐπέδωκεν τεῖ Δήμητρι καὶ τεῖ Κόρɛ̄ι καὶ τοῖ Διονύσωι <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1186.14 (V a.C.);<br /><b class="num">b)</b> identificado con [[Βάκχος]] q.u., Orác. en <i>IM</i> 215.20 (heleníst.), Ὄρειος Βάκχιος πρὸ πόλεως <i>IEphesos</i> 1267 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>y con variados epít. (v. s.uu.) y alusiones a su parentesco y [[procedencia]] [[Καδμεῖος]] <i>FD</i> 1.351.7 (III a.C.), Σεμελήιος Sch.Ar.<i>Ra</i>.479D., Διόνυσον κατάγουσαι Φρυγίων ἐξ ὀρέων E.<i>Ba</i>.85, [[Λικνίτης]] Orph.<i>H</i>.46.1<br /><b class="num">•</b>esp. en rel. c. el [[vino]] [[πολυστάφυλος]] <i>h.Hom</i>.26.11, [[μεθυμναῖος]] Plu.2.648e, por su [[identificación]] con el [[vino]] y la [[utilización]] de [[éste]] en [[medicina]] se le llama ‘[[médico]]’ y ‘[[procurador de salud]]’, Mnesith.Ath.41.14, 16, cf. Poet.<i>de herb</i>.78, Διόνυσος [[λαθικηδής|λαθικηδὴς]] φυσιζῴος Orác. en <i>IGR</i> 4.360.15 (Pérgamo II d.C.)<br /><b class="num">•</b>en rel. a su carácter [[πολυγηθής]] Hes.<i>Th</i>.941, <i>Op</i>.614, Pi.<i>Fr</i>.29.5, 153, [[εὐεργέτης]] Hsch.ε 6798, φυγοπτόλεμος Nonn.<i>D</i>.36.341<br /><b class="num">•</b>a su múltiple [[naturaleza]] [[πολυειδής|πολυειδὴς]] καὶ [[πολύμορφος]] Plu.2.389b<br /><b class="num">•</b>a su físico [[χρυσοκόμης]] Hes.<i>Th</i>.947<br /><b class="num">•</b>a su presencia como [[μελαναίγις]] en un ritual de las Apaturias, Sch.Ar.<i>Ach</i>.146D.<br /><b class="num">•</b>a su identificación con el [[toro]] [[ταυροφυής]] Nonn.<i>D</i>.21.217, [[βουγενής]] Plu.2.364f<br /><b class="num">•</b>es [[erecto]], [[itifálico]] Ὀρθός Philoch.5b<br /><b class="num">•</b>en rel. la [[vegetación]] [[Ἄνθιος]] Paus.1.31.4, [[Ἀνθεύς]] Paus.7.21.6, [[Ἔνδενδρος]] en Beocia, Hsch.ε 2763, cf. Ael.<i>VH</i> 3.41, esp. la hiedra [[Κισσοκόμης]] <i>h.Hom</i>.26.1, [[Κισσός]] Paus.1.31.6, ἀπογραφόμενοι ... διὰ πυρὸς εἰς τὸ σῶμα παρασήμῳ Διονύσου κισσοφύλλῳ marcados a fuego en el cuerpo con el [[emblema]] de hoja de [[hiedra]] de [[Dioniso]]</i> [[LXX]] 3<i>Ma</i>.2.29, [[Περικιόνιος]] ref. a la [[columna]] [[recubierta]] de hiedra que le consagraron los tebanos, Sch.E.<i>Ph</i>.651, [[Συκίτης]] Sosib.10<br /><b class="num">•</b>como [[descubridor]] de las manzanas, Theoc.2.120, Ath.82c;<br /><b class="num">c)</b> asociado a la [[música]] y la [[poesía]], Pi.<i>O</i>.13.18, Ar.<i>Ra</i>.22, de donde el epít. [[Μελπόμενος]] <i>IPr</i>.174.16 (II a.C.), Paus.1.2.4, 31.6<br /><b class="num">•</b>rel. c. el [[drama]], D.S.4.5<br /><b class="num">•</b>frec. como tít. de comedias Διόνυσος [[Ἀσκητής]] de [[Aristómenes]], Poll.3.150, Διόνυσος [[Ναυαγός]] de [[Aristófanes]], Poll.10.33, Διονύσου γοναί de Polizelo, Poll.10.109, simpl. [[Διόνυσος]] del cóm. [[Alejandro]] (Alexandr.Com.), Sch.Er.<i>Il</i>.1.216, de [[Eubulo]], tb. llamada [[Σεμέλη]] Ath.460e<br /><b class="num">•</b>en plu. Διόνυσοι de [[Epicarmo]], Ath.158c, de Cratino <i>Lex.Mess</i>.281.19;<br /><b class="num">d)</b> como [[liberador]], de ahí los epít. [[Ἐλευθερεύς]] Paus.1.29.2, Λύσιος Paus.2.2.6, Plu.2.613c, [[Λυαῖος]] Plu.2.613c, [[fundador]] de la [[ciudad]] [[Ἐλευθεραί]] en Beocia, D.S.4.2;<br /><b class="num">e)</b> c. aspectos oscuros y crueles: asociado al [[sacrificio]] humano, en Lesbos y Quíos, Dosiad.Hist.7, Euelpis en Porph.<i>Abst</i>.2.55, de donde los epít. [[Ἀνθρωπορραίστης]] Ael.<i>NA</i> 12.34, [[ὠμηστής]] = [[comedor de carne cruda]], [[sanguinario]], [[inhumano]] Alc.l.c., Phan.25, ὠμητὴς (<i>sic</i>) Διόνυσος [[cruel]] [[Dioniso]]</i> [[proverb|prov.]] dicho del que cometía algo inhumano, Apostol.18.59, [[Αἰγοβόλος]] Paus.9.8.2, [[Ταυροφάγος]] S.<i>Fr</i>.668, [[βλοσυρός]] Orác. en Porph.<i>Fr</i>.307.20<br /><b class="num">•</b>asociado a la [[ultratumba]] [[χθόνιος]] Orph.<i>H</i>.53.1<br /><b class="num">•</b>asociado a las fiestas nocturnas [[Νυκτέλιος]] Paus.1.40.6, Plu.2.389a<br /><b class="num">•</b>como jefe de bacantes [[Καθηγεμών]] <i>TAM</i> 5.976.8 (Tiatira, imper.);<br /><b class="num">f)</b> c. epít. locales ἐν Λίμναις Διόνυσος Th.2.15, Is.8.35, D.59.76, [[Λευκυανίτης]] junto al río [[Leucianias]] en Élide, Paus.6.21.5, Ληναῖος <i>AP</i> 9.524, cf. <i>supra</i>;<br /><b class="num">g)</b> celebrado en misterios, procesiones, cantos Διονύσῳ πομπὴν ἐποιοῦντο καὶ ὕμνεον αἶσμα αἰδοίοισιν Heraclit.B 15, [[Κλεισθένης]] δὲ χοροὺς μὲν τῷ Διονύσῳ ἀπέδωκε Hdt.5.67, στησάμενοι Διονύσῳ χορούς Max.Tyr.24.5, οἱ συγχορευταὶ Διονύσου el [[cortejo]] de [[Dioniso]]</i> Ael.<i>VH</i> 3.40, τὰ περὶ τὸν Διόνυσον los misterios</i> St.Byz.s.u. [[Ἄγρα]], en rel. c. τὰ θαλύσια Men.Rh.391, de donde el epít. [[Ἐρίβρομος]] <i>h.Hom</i>.7.56<br /><b class="num">•</b>τῷ Διονύσῳ ... ὁ γάμος del matrimonio sacro c. la esposa del arconte-rey en las Antesterias áticas, Arist.<i>Ath</i>.3.5, cf. D.59.73, 110, Hsch., καθηγήσεται τῶν συγκαταγόντων τὸν Διόνυσον <i>IPr</i>.174.22 (II a.C.);<br /><b class="num">h)</b> en locuciones adverb. ἐν Διονύσου en el [[templo]] de [[Dioniso]]</i> Is.5.41, Plu.<i>Arist</i>.1, <i>Nic</i>.3, Paus.8.23.1, ἐν Διονύσου en el teatro de [[Dioniso]]</i> D.5.7, Aeschin.3.52, Luc.<i>Pisc</i>.25, <i>AP</i> 7.579 (Leont.), ἐς Διόνυσον [[φοιτᾶν]] = ir al [[templo]] de [[Dioniso]]</i>, <i>AP</i> 6.172, εἰς Διόνυσον κωμάζειν ir a celebrar las fiestas de [[Dioniso]]</i>, <i>AP</i> 9.406 (Antig.)<br /><b class="num">•</b>en rel. c. asociaciones en torno a su culto, esp. en heleníst. e imper. οἱ περὶ τὸν Διόνυσον Str.10.3.16, D.S.3.73, οἱ τοῦ Διονύσου Diogenian.1.7.18, οἱ ἀμφὶ Διόνυσον Paus.1.2.5, οἱ περὶ τὸν Διόνυσον τεχνῖται los cultivadores de las artes de [[Dioniso]]</i> e.e. actores, bailarines, músicos, D.S.4.5.4, Plu.<i>Sull</i>.26, <i>Luc</i>.29, <i>Cleom</i>.12, <i>Ant</i>.56, 57, <i>Brut</i>.21, <i>Arat</i>.53, 2.289c, Ael.<i>NA</i> 11.19, Ath.198c, Διονύσου οἱ χορεύσαντες βουκόλοι <i>IGR</i> 4.386 (Pérgamo, imper.), de mujeres sacerdotisas o sectarias αἱ περὶ τὸν Διόνυσον γυναῖκες, ἃς Θυιάδας ὀνομάζουσιν Plu.2.249e, αἱ τῷ Διονύσῳ ἱερωμέναι γυναῖκες Harp.s.u. γεραιαί;<br /><b class="num">i)</b> en [[proverb|prov.]] [[τί ταῦτα πρὸς τὸν Διόνυσον]]; ¿[[qué tiene que ver eso con Dioniso]]?</i> para los que dicen cosas inoportunas, Plu.2.615a, Macar.8.30, mismo sent. οὐδὲν πρὸς τὸν Διόνυσον nada que ver con [[Dioniso]]</i> Zen.5.40, Diogenian.1.7.18, Apostol.13.42, οὐδὲν πρὸς τὸν Διόνυσον tb. como símbolo de esplendor y lujo sin importancia en [[comparación]] con [[Dioniso]]</i> Str.8.6.23, Sud., [[ἐρεβίνθινος]] [[Διόνυσος]] ref. a las cosas de poco valor o baratas, Zen.3.83, Hsch., Sud.<br /><b class="num">•</b>en metáf. παῖδας καλλίστους ... ὡς Διονύσους καὶ Ἀπόλλωνας <i>Vit.Aesop.G</i> 16;<br /><b class="num">j)</b> en representaciones artísticas: estatuas, Ar.<i>Eq</i>.536, <i>AP</i> 16.184 (Antip.Thess.), <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1367.21 (I d.C.?), Plu.<i>Cim</i>.2, Luc.<i>ITr</i>.12, Paus.2.23.8, Ath.198c, St.Byz.s.u. [[Βρῖσα]], plu. Διόνυσοι ref. a imágenes de [[Dioniso]], Paus.1.20.3, en amatista <i>AP</i> 9.748 (Pl.Iun.), en pinturas, Polem.Hist.60, Plb.39.2.3, Paus.1.20.3, Ath.428e.<br /><b class="num">II</b> identificaciones c. otras figuras divinas o divinizadas<br /><b class="num">1</b> c. [[Hades]], Heraclit.B 15, c. [[Zeus]] <i>SEG</i> 30.622 (Tesalónica I d.C.), en [[Etiopía]] y [[Egipto]] c. [[Osiris]] (Διόνυσος [[Αἰγύπτιος]]), Hdt.2.42, D.S.1.11, 15, 23, 4.1, Nonn.<i>D</i>.4.269, c. Adonis, Plu.2.671b, c. [[Adonis]] y [[Atis]], Orác. en Socr.Sch.<i>HE</i> 3.23, cf. Clem.Al.<i>Prot</i>.2.19, c. Osiris, Plu.2.362b, 364d, en [[Arabia]] c. Orotalt, Hdt.3.8, en Frigia c. Sabacio, Amphitheus 1b, Sch.D.18.295, en la India quizá c. Siva o Krisna, Arr.<i>An</i>.5.1.5.<br /><b class="num">2</b> identificado c. gobernantes: Alejandro Magno D.L.6.63, Mitrídates Eupator, App.<i>Mith</i>.10, 113, Marco Antonio, Plu.<i>Ant</i>.60, Calígula, Ath.148d, D.C.59.26.6.<br /><b class="num">III</b> <b class="num">1</b>Διόνυσος hijo de [[Zeus]] y [[Perséfone]], considerado el [[primer]] [[Dioniso]] llamado [[Ζαγρεύς]] Call.<i>Fr</i>.43.117, Harp.s.u. [[λεύκη]], denominado [[παλαιγενής]] Nonn.<i>D</i>.5.564, [[ἀρχέγονος]] Nonn.<i>D</i>.27.341, [[παλαιότερος]] Nonn.<i>D</i>.39.72, πρότερος Nonn.<i>D</i>.48.29, llamado Σαβάζιος D.S.4.4.1<br /><b class="num">•</b>c. ref. a los dos [[Dioniso]]s los epít. [[διμήτωρ]] por ser hijo de [[Deméter]] y [[Perséfone]], D.S.4.4.5, [[δίμορφος]] D.S.4.5.2.<br /><b class="num">2</b> [[ὀψίγονος]] Διόνυσος hijo de [[Dioniso]] y Aura, Nonn.<i>D</i>.47.29, 48.30, 964.<br /><b class="num">B</b> [[topón]].<br /><b class="num">1</b> [[localidad en Marmárica]] <i>Stadias</i>.44, 45, cf. St.Byz.<br /><b class="num">2</b> [[Διονύσου ἄκρον]] [[cabo]] de [[Dioniso]] [[promontorio]] de la [[isla]] de Taprobana (Sri Lanka), Ptol.<i>Geog</i>.7.4.5.<br /><b class="num">3</b> [[Διονύσου κῆπος]] = [[jardín de Dioniso]] en la [[ciudad]] de Brasas en la costa oriental de [[Laconia]], Paus.3.24.4.<br /><b class="num">4</b> Διονύσου πόλις<br /><b class="num">a)</b> v. [[Διονυσόπολις]];<br /><b class="num">b)</b> [[Dionisópolis]] [[ciudad]] frigia fundada por Átalo II y [[Éumenes]] II, St.Byz.;<br /><b class="num">c)</b> [[ciudad]] india, St.Byz.;<br /><b class="num">d)</b> [[ciudad]] tracia, St.Byz.<br /><b class="num">5</b> [[Διονύσου σπήλαιον]] = [[Gruta de Dioniso]] en Argos, Paus.2.23.1.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br />Dionysos, <i>le même que Bacchus, fils de Zeus et de Sémélè, dieu du vin, symbole des forces productrices de la terre</i> ; [[ἐν]] Διονύσου au théâtre, <i>ou</i> dans l'assemblée du peuple, <i>ou</i> dans le sanctuaire de Dionysos.<br />'''Étymologie:''' [[Διός]], R. Νυ, couler -- DELG [[Διός]] ou mot thrace signidiant « ciel », et pê mot thrace signifiant « fils » à rapprocher de [[Νῦσα]] (Kretschmer).
}}
{{elru
|elrutext='''Διόνῡσος:''' эп.-ион. Διώνῡσος ὁ (тж. [[Βάκχος]], [[Ἴακχος]], [[Βρόμιος]] [[Εὔιος]]) Дионис (сын Зевса и Семелы, рожденный ею преждевременно и доношенный в бедре Зевса, поэтому - [[δίγονος]] и [[διμήτωρ]], бог вина, виноделия, производительных сил природы, поэтического вдохновения, театрального искусства и веселых народных сборищ) Hom. etc.
}}
{{ls
|lstext='''Διόνῡσος''': ὁ, Ὀδ. Λ. 324, Σοφ. Ἀντ. 957, κτλ.· Ἐπ. [[ὡσαύτως]] Διώνῡσος Ἰλ. Ζ. 132, Ξ. 325, Ὀδ. Ω. 74, Ἡσ., Βακχυλ. 8. 98, κτλ., καὶ [[Δεύνυσος]] (ὃ ἴδε). ― Ἴδε ἐν λ. [[Βάκχος]]· Διονύσου γοναί, [[ὄνομα]] κωμῳδίας τινὸς τοῦ Πολυζήλου, ἴδε Συλλ. Ἐπιγρ. 230.
}}
{{Slater
|sltr=<b>Δῐόνῡσος</b> v. [[Διώνυσος]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''Δῐόνῡσος:''' Επικ. επίσης Διώνῡσος, ὁ, [[Διόνυσος]], σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ., βλ. [[Βάκχος]] (αμφίβ. προέλ.).
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: N. of a god (Il.).<br />Other forms: Dial. [[Διώνυσος]] (ep. lyr.), [[Διόννυσος]] (Thess. Cret.), [[Ζόννυσος]] (Aeol.), [[ΔιΕνυσος]] (Amorgos), [[Δεύνυσος]] (Anacr.). Hypoc. voc. [[Διονῦ]] (Phryn. Com. 10); cf. <b class="b3">διον(ν)ύς ὁ γυναικίας καὶ παράθηλυς</b> H., EM; <b class="b3">διοννύς ἡ γυναικεία καὶ θῆλυς ἐσθής</b> (Eust.).<br />Dialectal forms: Myc. <b class="b2">δι-wo-nu-so-jo</b> gen.? /[[Diwonusoio]]/. Cf. Here also Hallager et al. 1992 and 1997 dat. [[diwonuso]].<br />Derivatives: [[Διονύσιος]], PN, with the fem. [[Διονυσιάς]]; pl. n. <b class="b3">τὰ Διονύσια</b> <b class="b2">the feast for D.</b> (Att. etc.) with [[Διονυσιακός]] (Th.); [[Διονυσίσκος]], dimin., denom. of a person, with bone-like grows on the temples (medic.); denomin. [[διονυσιάζω]] <b class="b2">feast the D.</b> (Luc. u. a.) with [[Διονυσιασταί]] m. pl. name of the D.-worshippers (Nisyros etc.; cf. [[Ἀπολλωνιασταί]] s. [[Ἀπόλλων]]).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: From <b class="b3">&#42;Διοσ-νυσος</b>, Schwyzer 283). Dionysos would have come from Thrace. His father would be Zeus, his mother [[Σεμέλη]] (s. v.). As the first member seemed the gen. of the Thracian Zeus, Kretschmer (Einleitung 241f.) assumed in the second member a Thracian word for [[son]] (found in Thracian names like [[Νῦσα]]; further [[Νῦσαι]], [[Νύσιαι]] the nymphs, who cared for him) and Nusatita (PN). This interpretation, however, finds no support (s. on [[νυός]]). Dunkel, FS Strunk, 1995, 1-21, assumed i.a. that the name contains <b class="b2">&#42;suHnu-</b> [[son]], of which [[s]] and [[n]] were metathesized. This is, however, improbable. Fur. 250 recalls the PN [[Διονυτᾶς]] (beside <b class="b3">-σᾶς</b> [[on a coin from Teos]]; G. Meyer, Gr. Gramm. (1896) 381) and stresses that the variation [[τ]]/[[σ]] points to a non-IE = Pre-Greek word. Attempts to find an IE etym., then, have failed and we have to accept that it is a foreign name. On Dionysos Nilsson Gr. Rel. 1, 564ff.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<i>n</i> <i>n</i><br />[[Dionysus]], Od., etc.: v. [[Βάκχος]]. [deriv. uncertain]
}}
{{FriskDe
|ftr='''Διόνυσος''': {Diónūsos}<br />'''Forms''': Dialektische Nebenformen: [[Διώνυσος]] (ep. lyr.), Διόννυσος (thess. kret.), Ζόννυσος (äol.), ΔιΕνυσος (Amorgos), [[Δεύνυσος]] (Anakr.). Ägäisch δι-''u̯o''-''nu''-''so''-''i̯o'' (Gen.)? Hypokoristischer Vok. [[Διονῦ]] (Phryn. Kom. 10); daneben διον(ν)ύς· ὁ [[γυναικίας]] καὶ παράθηλυς H., ''EM''; διοννύς· ἡ γυναικεία καὶ [[θῆλυς]] [[ἐσθής]] (Eust.).<br />'''Meaning''': N. eines Gottes (seit Il.).<br />'''Derivative''': Davon [[Διονύσιος]], vorw. EN, mit dem Fem. [[Διονυσιάς]]; pl. n. τὰ [[Διονύσια]] [[das Dionysosfest]] (att. usw.) mit [[Διονυσιακός]] (Th. usw.; auch auf [[Διόνυσος]] bezogen); [[Διονυσίσκος]], Deminutivum, Ben. einer Person, die an den Schläfen knochenartige Auswüchse hat (Mediz.); denominatives Verb [[διονυσιάζω]] ‘die D. feiern’ (Luk. u. a.) mit [[Διονυσιασταί]] m. pl. N. der D.-verehrer (Nisyros usw.; vgl. auch zu [[Ἀπολλωνιασταί]] s. [[Ἀπόλλων]]).<br />'''Etymology''': Als Grundform ist *Διοσνυσος anzusetzen, woneben [[Διόνυσος]] nach anderen Stammkomposita (Einzelheiten bei Schwyzer 283). Nach einer antiken Überlieferung stammt Dionysos aus Thrakien. Als sein Vater galt Zeus, als seine Mutter die thrakische Erdgöttin [[Σεμέλη]] (s. d.). Da das Vorderglied somit allem Anschein nach den Genetiv des thrakischen Namens des Himmelsgottes enthält, hat Kretschmer (Einleitung 241f. m. Lit.) in dem Hinterglied ein thrakisches Wort für [[Sohn]] sehen wollen, das an gewisse thrakische Namen wie [[Νῦσα]] (wo Dionysos aufwuchs; dazu Νῦσαι, Νύσιαι als Ben. der Nymphen, die ihn pflegten) und ''Nusatita'' (PN) erinnert. Diese Deutung, so nahe sie auch aus sachlichen Gründen liegt, entbehrt indessen jeder direkten oder indirekten sprachlichen Stütze (vgl. zu [[νυός]]). — Neue, höchst anfechtbare Erklärung aus dem Thrakisch-Illyrischen von Grošelj Živa Ant. 3, 205f. — Ausführlich über Dionysos Nilsson Gr. Rel. 1, 564ff. mit reicher Lit.<br />'''Page''' 1,396
}}
{{trml
|trtx=af: Dionusos; als: Dionysos; am: ዲዮኒሶስ; an: Dionís; ar: ديونيسوس; arz: ديونيسوس; ast: [[Dioniso]]; azb: دیونیسوس‌; az: Dionis; bar: Dionysos; be: Дыяніс; bg: Дионис; bn: দিয়োনুসোস; br: Dionysos; bs: Dionis; ca: Dionís; cs: Dionýsos; cv: Дионис; da: Dionysos; de: [[Dionysos]]; diq: Dionysos; el: [[Διόνυσος]]; en: Dionysus; eo: Dionizo; es: [[Dioniso]]; et: Dionysos; eu: [[Dioniso]]; fa: دیونیسوس; fi: Dionysos; fr: [[Dionysos]]; fy: Dionysus; ga: Dinísias; gl: grc: [[Διένυσος]], [[Δεύνυσος]], [[Δίνυσος]], [[Διώνουσος]], [[Διώνυσος]], [[Διόνυσος]]; [[Dioniso]]; he: דיוניסוס; hi: डायोनाइसस; hr: Dioniz; hu: Dionüszosz; hy: Դիոնիսոս; id: [[Dioniso]]s; is: Díonýsos; it: [[Dioniso]]; ja: ディオニューソス; ka: დიონისე; kk: Дионис; ko: 디오니소스; ku: Dionîsos; lb: Dionysos; lt: Dionisas; lv: Dionīss; mk: Дионис; ml: ഡൈനീഷ്യസ്; mni: ꯗꯥꯌꯣꯅꯤꯁꯁ; ms: Dionysos; my: ဒိုင်ယာနိုက်ဆပ်စ်; nds: Dionysos; nl: Dionysos; nn: Dionysos; no: Dionysos; oc: Dionís; pa: ਡੀਓਨਾਇਸਸ;: Dionizos; pnb: دیانوسس; pt: [[Dioniso]]; ro: Dionis; ru: [[Дионис]]; scn: Dionisu; sco: Dionysus; sh: Dioniz; simple: Dionysus; sk: Dionýzos; sl: Dioniz; sq: Dionisi; sr: Дионис; sv: Dionysos; sw: [[Dioniso]]; ta: டயோனிசசு; th: ไดอะไนซัส; tl: Dionysus; tr: Dionysos; tt: Dionis; uk: Діоніс; ur: دیانوسس; uz: Dionis; vep: Dionis; vi: Dionysos; war: Dionysus; wa: Dinixh; wuu: 狄俄倪索斯; zh_min_nan: Dionysus; zh_yue: 迪安尼修斯; zh: 狄俄倪索斯
}}