View source for άδω

{{grml
|mltxt=(Α ᾄδω, [[ιωνικός]] και [[ποιητικός]] [[τύπος]] [[ἀείδω]])<br />[[τραγουδώ]], [[ψάλλω]], [[υμνώ]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> λέω<br /><b>2.</b> (για τον άνεμο) ηχώ, [[σφυρίζω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για ζώα) [[βγάζω]] τον χαρακτηριστικό ήχο ή [[κραυγή]]<br /><b>2.</b> (για ήχους) ηχώ, [[κτυπώ]]<br /><b>3.</b> [[συναγωνίζομαι]] με κάποιον στο [[τραγούδι]]<br /><b>4.</b> [[τραγουδώ]] σε κάποιον<br /><b>5.</b> <b>παθ.</b> ψάλλομαι, τραγουδιέμαι<br /><b>6.</b> <b>μεσ.</b> (για τόπους) [[είμαι]] [[γεμάτος]] τραγούδια.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ</span></b> Το ρ. <i>ᾄδω</i> προήλθε από το [[ἀείδω]] με [[συναίρεση]]. Με τη [[σειρά]] του το [[ἀείδω]] ώς <i>ἀFείδω</i>, που [[είναι]] ο [[αρχικός]] [[τύπος]], ανάγεται στην ΙΕ [[ρίζα]] <i>wed</i>- / <i>a</i>-<i>wed</i>- «[[μιλώ]], [[τραγουδώ]]» (ο [[τύπος]] <i>a</i>-<i>wed</i>- από [[επαύξηση]], με το προθεματικό [[στοιχείο]] <i>a</i>-). Από τη [[ρίζα]] αυτή, στη μηδενισμένη της [[βαθμίδα]] (<i>wd</i>- / <i>ud</i>-), σχηματίστηκε αρχικά [[ένας]] διπλασιασμένος β' αόρ. με προθεματικό [[φωνήεν]] <i>α</i>-: <i>α</i>-<i>Fε</i>-<i>υδ</i>-<i>ον</i> > <i>a</i>-<i>Fe</i>-<i>ιδ</i>-<i>ον</i> > (με ανομοιωτική [[τροπή]] του δεύτερου <i>F</i> σε <i>ι</i><br /><b>πρβλ.</b> και <i>ε</i>-<i>Fε</i>-<i>ειπ</i>-<i>ον</i> > <i>ε</i>-<i>Fειπον</i> > <i>εειπον</i> > [[εἶπον]]) > <i>ηFειδον</i>. Ο [[τύπος]] αυτός, που θεωρήθηκε ως [[παρατατικός]], έδωσε [[λαβή]] στη [[δημιουργία]] ενεστώτος <i>ἀFείδω</i> [[κατά]] το [[σχήμα]] <i>ἔπειθον</i>-[[πείθω]], <i>ἤρειδον</i>-[[ἐρείδω]]) <b>κ.τ.ό.</b>, [[αντί]] του κανονικού <i>αFέδω</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>a</i>-<i>wed</i>-<i>ō</i> <b>πρβλ.</b> αρχ. ινδ. <i>vad</i>-<i>ami</i> «[[μιλώ]]»). Από την [[ίδια]] [[ρίζα]], σύμφωνα με την [[άποψη]] αυτή, παράγονται και το <i>αὐδ</i>-<i>ὴ</i> «[[φωνή]]» (<span style="color: red;"><</span> <i>a</i>-<i>vd</i>-<i>ā</i>), το κυριωνύμιο <i>Ἡσί</i>-<i>ο</i>-<i>δος</i> (από την ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>vod</i>- της ρίζας <i>wed</i>- που έδωσε τ. <i>Fοδά</i> «[[θρήνος]], [[φωνή]]», [[οπότε]] [[Ἡσίοδος]] [[είναι]] «<i>ὅς ἵησι Foδᾱν</i>», «αυτός που βγάζει [[φωνή]], [[κραυγή]]»), η [[σειρά]] τών τύπων <i>ὕδη</i> «[[φήμη]], ωδή», [[ὑδέω]] «[[καλώ]], [[ονομάζω]]», <i>ὕδω</i> «[[λέγω]]» και [[ὕδης]] «[[ποιητής]]» (όλοι από μηδενισμένη [[βαθμίδα]] <i>ud</i>- της ρίζας <i>wed</i>-), [[τέλος]] δε η λ. <i>ἀηδ</i>-<i>ών</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>a</i>-<i>w</i><i>ē</i><i>d</i>-<i>ō</i><i>n</i>, από την εκτεταμένη [[μορφή]] της αρχ. ρίζας). Βεβαίως, [[άπαξ]] και δημιουργήθηκε [[τύπος]] <i>aFείδω</i>, σχηματίστηκαν και παράγωγα: <i>ἀοιδ</i>-<i>ὴ</i> και, με [[συναίρεση]], <i>ᾠδή</i> (απ’ όπου τα <i>ᾠδικὸς</i> και <i>Ὠδεῖον</i>), <i>ἀοιδὸς</i> και, με [[συναίρεση]], <i>ᾠδὸς</i> (<b>πρβλ.</b> [[τραγῳδός]], [[κωμῳδός]], [[κιθαρῳδός]], -<i>ῳδία</i>: [[τραγῳδία]], [[κωμῳδία]]), [[ἀοίδιμος]], [[ἄεισμα]] και, με [[συναίρεση]] [[πάλι]], [[ᾆσμα]]. Διαφορετική, όχι τόσο πειστική, [[ερμηνεία]] της σχέσεως <i>αFείδω –αὐδὴ</i> επιχειρεί ο Chantraine (Delg, λ. [[ἀείδω]]) βάσει της λαρυγγικής θεωρίας, προτείνοντας (όπως προκειμένου και [[περί]] τών [[αὔξω]]- <i>ἀFέξω</i>) για μεν το <i>αὐδὴ</i> [[παραγωγή]] από [[ρίζα]] <i>a</i><sub>2</sub><i>eu</i>-<i>d</i>-, για δε το <i>αFέδω</i> από [[ρίζα]] <i>ə</i><sub>2</sub><i>ue</i>-<i>d</i>-, ([[οπότε]] και οι δύο τύποι ερμηνεύονται από την [[ίδια]] [[ρίζα]] με [[αντιμετάθεση]] τών στοιχείων της: <i>eu</i>/<i>ue</i>). Εντούτοις, [[πάλι]] το <i>ἀFείδω</i> το <i>ἀFέδω</i> παραμένει ουσιαστικά ανερμήνευτο].
}}