άδω

Greek Monolingual

(Α ᾄδω, ιωνικός και ποιητικός τύπος ἀείδω)
τραγουδώ, ψάλλω, υμνώ
μσν.
1. λέω
2. (για τον άνεμο) ηχώ, σφυρίζω
αρχ.
1. (για ζώα) βγάζω τον χαρακτηριστικό ήχο ή κραυγή
2. (για ήχους) ηχώ, κτυπώ
3. συναγωνίζομαι με κάποιον στο τραγούδι
4. τραγουδώ σε κάποιον
5. παθ. ψάλλομαι, τραγουδιέμαι
6. μεσ. (για τόπους) είμαι γεμάτος τραγούδια.
[ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Το ρ. ᾄδω προήλθε από το ἀείδω με συναίρεση. Με τη σειρά του το ἀείδω ώς ἀFείδω, που είναι ο αρχικός τύπος, ανάγεται στην ΙΕ ρίζα wed- / a-wed- «μιλώ, τραγουδώ» (ο τύπος a-wed- από επαύξηση, με το προθεματικό στοιχείο a-). Από τη ρίζα αυτή, στη μηδενισμένη της βαθμίδα (wd- / ud-), σχηματίστηκε αρχικά ένας διπλασιασμένος β' αόρ. με προθεματικό φωνήεν α-: α-Fε-υδ-ον > a-Fe-ιδ-ον > (με ανομοιωτική τροπή του δεύτερου F σε ι
πρβλ. και ε-Fε-ειπ-ον > ε-Fειπον > εειπον > εἶπον) > ηFειδον. Ο τύπος αυτός, που θεωρήθηκε ως παρατατικός, έδωσε λαβή στη δημιουργία ενεστώτος ἀFείδω κατά το σχήμα ἔπειθον-πείθω, ἤρειδον-ἐρείδω) κ.τ.ό., αντί του κανονικού αFέδω (< a-wed-ō πρβλ. αρχ. ινδ. vad-ami «μιλώ»). Από την ίδια ρίζα, σύμφωνα με την άποψη αυτή, παράγονται και το αὐδ-ὴ «φωνή» (< a-vd-ā), το κυριωνύμιο Ἡσί-ο-δος (από την ετεροιωμένη βαθμίδα vod- της ρίζας wed- που έδωσε τ. Fοδά «θρήνος, φωνή», οπότε Ἡσίοδος είναι «ὅς ἵησι Foδᾱν», «αυτός που βγάζει φωνή, κραυγή»), η σειρά τών τύπων ὕδη «φήμη, ωδή», ὑδέω «καλώ, ονομάζω», ὕδω «λέγω» και ὕδης «ποιητής» (όλοι από μηδενισμένη βαθμίδα ud- της ρίζας wed-), τέλος δε η λ. ἀηδ-ών (< a-wēd-ōn, από την εκτεταμένη μορφή της αρχ. ρίζας). Βεβαίως, άπαξ και δημιουργήθηκε τύπος aFείδω, σχηματίστηκαν και παράγωγα: ἀοιδ-ὴ και, με συναίρεση, ᾠδή (απ’ όπου τα ᾠδικὸς και Ὠδεῖον), ἀοιδὸς και, με συναίρεση, ᾠδὸς (πρβλ. τραγῳδός, κωμῳδός, κιθαρῳδός, -ῳδία: τραγῳδία, κωμῳδία), ἀοίδιμος, ἄεισμα και, με συναίρεση πάλι, ᾆσμα. Διαφορετική, όχι τόσο πειστική, ερμηνεία της σχέσεως αFείδω –αὐδὴ επιχειρεί ο Chantraine (Delg, λ. ἀείδω) βάσει της λαρυγγικής θεωρίας, προτείνοντας (όπως προκειμένου και περί τών αὔξω- ἀFέξω) για μεν το αὐδὴ παραγωγή από ρίζα a₂eu-d-, για δε το αFέδω από ρίζα ə₂ue-d-, (οπότε και οι δύο τύποι ερμηνεύονται από την ίδια ρίζα με αντιμετάθεση τών στοιχείων της: eu/ue). Εντούτοις, πάλι το ἀFείδω το ἀFέδω παραμένει ουσιαστικά ανερμήνευτο].