LSJ

ἄν: Difference between revisions

Page Discussion

ἄν (view source)

Revision as of 18:50, 3 October 2022

No change in size ,  3 October 2022
m
Text replacement - "(?s)(\n{{ls\n\|lstext.*}})(\n{{.*}})(\n{{elru.*}})" to "$3$1$2"
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1")
m (Text replacement - "(?s)(\n{{ls\n\|lstext.*}})(\n{{.*}})(\n{{elru.*}})" to "$3$1$2")
Line 29: Line 29:
{{bailly
{{bailly
|btext=<span class="bld">1</span><i>particule qui s'ajoute à tous les modes, impératif excepté</i> :<br /><b>1</b> <i>pour donner à la proposition un sens dubitatif, potentiel ou irréel</i> : ἀριθμὸν γράψαι [[οὐκ]] ἂν ἐδυνάμην [[ἀκριβῶς]] THC quant au nombre, je ne saurais le dire exactement ; ἐβουλόμην ἂν [[οὕτως]] ἔχειν XÉN je voudrais qu’il en fût ainsi (depuis le commencement) ; [[εἰ]] μὴ [[ὑμεῖς]] ἤλθετε, ἐπορευόμεθα [[ἄν]] XÉN si vous n'étiez pas venus, nous aurions marché;<br /><b>2</b> <i>pour marquer une idée de répétition</i> : εἴ [[τις]] δοκοίη βλακεύειν, ὁ [[Κῦρος]] ἔπαισεν [[ἄν]] XÉN tous ceux qui paraissaient faire mollement la besogne, Cyrus ne manquait pas de les frapper ; εἴ τινες ἴδοιεν, ἐνεθάρθησαν [[ἄν]] THC chaque fois qu’ils voyaient cela, ils reprenaient courage;<br /><b>3</b> <i>de même (avec l'équivalent</i> [[κε]] <i>ou</i> κεν) <i>pour indiquer la possibilité d'une action</i> : ὁ [[δέ]] κεν κεχολώσεται [[ὅν]] κεν ἵκωμαι IL il sera sans doute bien irrité, celui vers qui j’irai ; [[τῷ]] ἀνδρὶ ὃν ἂν ἕλησθε [[πείσομαι]] XÉN j’obéirai à l'homme que vous aurez choisi (pour chef);<br /><b>4</b> <i>joint à</i> [[ὅς]], <i>pour donner au pron. rel. un sens général</i> : ὃς [[ἄν]], [[ὅστις]] [[ἄν]] tout homme qui, quiconque ; οἳ [[ἄν]] tous ceux qui <i>(v.</i> [[ὅς]], [[ὅστις]], <i>etc.)</i>;<br /><b>5</b> <i>pour marquer l'idée d'un souhait réalisable</i> : χρήματα προσγενέσθαι [[ἔτι]] ἂν βουλοίμην [[ἡμῖν]] XÉN je voudrais être encore plus riche;<br /><b>6</b> <i>pour marquer qu'une action est considérée comme possible</i> : [[τοῦτο]] γένοιτο [[ἄν]] ATT cela pourrait bien arriver ; [[οὐκ]] ἂν δυναίμην je ne pourrais pas, je ne puis pas ; κείνοισι δ’ ἂν [[οὔτις]] [[μαχέοιτο]] IL nul ne pourrait lutter contre eux;<br /><b>7</b> <i>pour affirmer d'une manière adoucie</i> : τὰ πάντ’ ἂν ἐξήκοι σαφῆ SOPH tout a bien l'air d'être maintenant devenu clair ; [[ὥρα]] ἂν [[ἡμῖν]] συσκευάζεσθαι XÉN il serait temps pour nous de plier bagages ; <i>dans les formules de transition</i> : τάχ’ [[οὖν]] εἴποι [[τις]] [[ἄν]] XÉN on dira peut-être ; <i>dans les formules d'interrogation qui supposent une affirmation</i> : [[τίς]] [[οὐκ]] ἂν ὁμολογήσειεν ; XÉN qui ne conviendrait que… ? qui n’avouerait ? [[τίς]] [[ἄν]] ποτ’ ὤετο ; SOPH qui eût jamais pensé ; <i>dans les formules de politesse</i> : χωροῖς ἂν [[εἴσω]] SOPH tu pourrais entrer, <i>càd</i> tu peux entrer, entre ; [[οὐκ]] ἂν φθάνοις λέγων XÉN ne pourrais-tu pas me dire avant tout ? <i>càd</i> dis-moi donc d'abord;<br /><b>8</b> <i>pour marquer qu'une chose a pu être dans le passé</i> : [[εἴησαν]] ἂν [[οὗτοι]] Κρῆτες HDT il se pourrait que ces gens eussent été des Crétois;<br /><i>Crase de</i> [[ἄν]] : [[ἄν]] <i>se contracte par crase avec</i> [[εἰ]] ([[ἐάν]], [[ἄν]]) ; [[ἐπεί]] ([[ἐπάν]], <i>(ion.)</i> [[ἐπήν]]) ; [[ἐπειδή]] ([[ἐπειδάν]]) ; [[ὅτε]] ([[ὅταν]]).<br /><span class="bld">2</span><i>conj. p.</i> [[ἐάν]] ([[εἰ]] [[ἄν]]);<br />si :<br /><b>1</b> <i>dans le discours direct</i> ἂν θεὸς ἐθέλῃ PLAT si la divinité le veut;<br /><b>2</b> <i>dans le discours ind.</i> σκόπει … [[ἄν]] πῃ δυνώμεθα PLAT vois si par hasard nous pourrions….<br /><span class="bld">3</span><i>pour</i> [[ἄνα]] = ἀνέστη : ἂν δ’ [[Ὀδυσεύς]] IL alors Ulysse se leva.<br />'''Étymologie:''' v. [[ἄνα]]³.
|btext=<span class="bld">1</span><i>particule qui s'ajoute à tous les modes, impératif excepté</i> :<br /><b>1</b> <i>pour donner à la proposition un sens dubitatif, potentiel ou irréel</i> : ἀριθμὸν γράψαι [[οὐκ]] ἂν ἐδυνάμην [[ἀκριβῶς]] THC quant au nombre, je ne saurais le dire exactement ; ἐβουλόμην ἂν [[οὕτως]] ἔχειν XÉN je voudrais qu’il en fût ainsi (depuis le commencement) ; [[εἰ]] μὴ [[ὑμεῖς]] ἤλθετε, ἐπορευόμεθα [[ἄν]] XÉN si vous n'étiez pas venus, nous aurions marché;<br /><b>2</b> <i>pour marquer une idée de répétition</i> : εἴ [[τις]] δοκοίη βλακεύειν, ὁ [[Κῦρος]] ἔπαισεν [[ἄν]] XÉN tous ceux qui paraissaient faire mollement la besogne, Cyrus ne manquait pas de les frapper ; εἴ τινες ἴδοιεν, ἐνεθάρθησαν [[ἄν]] THC chaque fois qu’ils voyaient cela, ils reprenaient courage;<br /><b>3</b> <i>de même (avec l'équivalent</i> [[κε]] <i>ou</i> κεν) <i>pour indiquer la possibilité d'une action</i> : ὁ [[δέ]] κεν κεχολώσεται [[ὅν]] κεν ἵκωμαι IL il sera sans doute bien irrité, celui vers qui j’irai ; [[τῷ]] ἀνδρὶ ὃν ἂν ἕλησθε [[πείσομαι]] XÉN j’obéirai à l'homme que vous aurez choisi (pour chef);<br /><b>4</b> <i>joint à</i> [[ὅς]], <i>pour donner au pron. rel. un sens général</i> : ὃς [[ἄν]], [[ὅστις]] [[ἄν]] tout homme qui, quiconque ; οἳ [[ἄν]] tous ceux qui <i>(v.</i> [[ὅς]], [[ὅστις]], <i>etc.)</i>;<br /><b>5</b> <i>pour marquer l'idée d'un souhait réalisable</i> : χρήματα προσγενέσθαι [[ἔτι]] ἂν βουλοίμην [[ἡμῖν]] XÉN je voudrais être encore plus riche;<br /><b>6</b> <i>pour marquer qu'une action est considérée comme possible</i> : [[τοῦτο]] γένοιτο [[ἄν]] ATT cela pourrait bien arriver ; [[οὐκ]] ἂν δυναίμην je ne pourrais pas, je ne puis pas ; κείνοισι δ’ ἂν [[οὔτις]] [[μαχέοιτο]] IL nul ne pourrait lutter contre eux;<br /><b>7</b> <i>pour affirmer d'une manière adoucie</i> : τὰ πάντ’ ἂν ἐξήκοι σαφῆ SOPH tout a bien l'air d'être maintenant devenu clair ; [[ὥρα]] ἂν [[ἡμῖν]] συσκευάζεσθαι XÉN il serait temps pour nous de plier bagages ; <i>dans les formules de transition</i> : τάχ’ [[οὖν]] εἴποι [[τις]] [[ἄν]] XÉN on dira peut-être ; <i>dans les formules d'interrogation qui supposent une affirmation</i> : [[τίς]] [[οὐκ]] ἂν ὁμολογήσειεν ; XÉN qui ne conviendrait que… ? qui n’avouerait ? [[τίς]] [[ἄν]] ποτ’ ὤετο ; SOPH qui eût jamais pensé ; <i>dans les formules de politesse</i> : χωροῖς ἂν [[εἴσω]] SOPH tu pourrais entrer, <i>càd</i> tu peux entrer, entre ; [[οὐκ]] ἂν φθάνοις λέγων XÉN ne pourrais-tu pas me dire avant tout ? <i>càd</i> dis-moi donc d'abord;<br /><b>8</b> <i>pour marquer qu'une chose a pu être dans le passé</i> : [[εἴησαν]] ἂν [[οὗτοι]] Κρῆτες HDT il se pourrait que ces gens eussent été des Crétois;<br /><i>Crase de</i> [[ἄν]] : [[ἄν]] <i>se contracte par crase avec</i> [[εἰ]] ([[ἐάν]], [[ἄν]]) ; [[ἐπεί]] ([[ἐπάν]], <i>(ion.)</i> [[ἐπήν]]) ; [[ἐπειδή]] ([[ἐπειδάν]]) ; [[ὅτε]] ([[ὅταν]]).<br /><span class="bld">2</span><i>conj. p.</i> [[ἐάν]] ([[εἰ]] [[ἄν]]);<br />si :<br /><b>1</b> <i>dans le discours direct</i> ἂν θεὸς ἐθέλῃ PLAT si la divinité le veut;<br /><b>2</b> <i>dans le discours ind.</i> σκόπει … [[ἄν]] πῃ δυνώμεθα PLAT vois si par hasard nous pourrions….<br /><span class="bld">3</span><i>pour</i> [[ἄνα]] = ἀνέστη : ἂν δ’ [[Ὀδυσεύς]] IL alors Ulysse se leva.<br />'''Étymologie:''' v. [[ἄνα]]³.
}}
{{elru
|elrutext='''ἄν:''' <b class="num">II</b> (ᾱ) стяж. = [[ἐάν]]<br />'''ἄν:'''<br /><b class="num">I</b> (ᾰ), эп. тж. [[κέν]] и κέ, частица с [[indic]]., conjct., opt., inf. и part., выраж.:<br /><b class="num">1)</b> ослабленное, нерешительное или условное утверждение; соотв. русским вводным словам быть может, пожалуй, что ли и частице бы: οὐκ ἂν ἐδυνάμην Thuc. или οὐκ ἂν δυναίμην Eur. я бы не смог, не решаюсь, не берусь; [[ἐβουλόμην]] или βουλοίμην ἄν Xen. я желал бы; πολὺ ἂν θαυμαστότερον ἦν, εἰ … Plat. было бы, пожалуй, гораздо удивительнее, если бы …; [[ἄριστος]] ἂν δοκεῖ [[ἄρχων]] [[γενέσθαι]] Xen. он стал бы, кажется, превосходным правителем; δυνηθεὶς ἄν, εἰ ἐβουλήθη Dem. (хотя) он, повидимому, мог бы, если бы захотел;<br /><b class="num">2)</b> [[сдержанную просьбу]]: κλύοις ἄν Soph. выслушал бы ты, т. е. выслушай, пожалуйста; χωροῖς ἂν [[εἴσω]] Soph. входи, что-ли; οὐκ ἂν φθάνοις λέγων; Xen. не скажешь ли сначала?;<br /><b class="num">3)</b> усиленное обобщение, соотв. русск. кто (что, как, когда, куда и т. п.) бы ни: ὃν ἂν ἕλησθε Xen. кого бы вы ни выбрали; [[ὅποι]] ἂν βούληται Dem. куда бы он ни пожелал; [[τότε]] μὲν εἶπεν ἄν Xen. тогда он, обыкновенно, говорил; [[πῦρ]] ἂν οὐ [[παρῆν]] Soph. то и дело не было огня;<br /><b class="num">4)</b> (с ὡς или [[ὅπως]]) цель чтобы: [[ὅπως]] ἂν φαίνηται [[ἄριστος]] Plat. чтобы он оказался наилучшим;<br /><b class="num">5)</b> при глаголах боязни и т. п. (с μή) как бы не: [[δέδοικα]] μὴ λέγοις ἄν … Soph. боюсь, как бы ты не рассказал …; [[προσδοκία]] [[οὐδεμία]] (ἦν), μὴ ἄν ποτε … Thuc. (ни у кого) не было опасения, чтобы когда-л.<br />'''ἄν:''' <b class="num">IV</b> и ἀν эп. (перед ν, δ, θ, τ, στ и σχ) = [[ἀνά]] I, II.
}}
}}
{{ls
{{ls
Line 50: Line 53:
{{lsm
{{lsm
|lsmtext='''ἄν:''' [ᾱ], Αττ. συνδ. [[ἐάν]], <i>ἤν</i>, [[συχνά]] στον Πλάτ. κ.λπ.· πρβλ. [[κἄν]].<br /><b class="num">• ἄν:</b> [ᾰ], Επικ. και Λυρ. κε ή κεν, Δωρ. κα (<i>ᾱ</i>), ως υποθετικό [[μόριο]] στην Αττ. δεν συντάσσεται με οριστ. ενεστ. ή παρακ., [[ούτε]] με προστ. οποιουδήποτε χρόνου. Στην [[πράξη]] [[τρεις]] χρήσεις του <i>ἄν</i> πρέπει να διακριθούν: α) μαζί με συνδέσμους και αναφορικά. β) στην [[απόδοση]] των υποθετικών λόγων. γ) στις επαναληπτικές προτάσεις.<br /><b class="num">Α.</b> ΜΑΖΙ ΜΕ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ:<br /><b class="num">I.</b> τέτοιες λέξεις κανονικά ακολουθ. από υποτ., όπως τα [[ἐάν]] (= <i>εἰ ἄν</i>), <i>ἤν</i>, <i>ἄν</i>, [[ἐπεάν]] (= [[ἐπεὶ]] ἄν), [[ἐπήν]]· <i>ὃς ἄν</i> quicunque, <i>πρὶν ἄν</i> κ.λπ.· [[ἐπειδάν]], [[ὅταν]], [[ὁπόταν]]· η [[πρόταση]] γενικά έχει μέλλοντα στην [[απόδοση]], <i>εἰδέ κεν ὣς ἔρξῃς</i>, [[γνώσῃ]], αν κατά [[τύχη]] εσύ πράξεις έτσι, εσύ θα γνωρίζεις, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> στους Επικ. μερικές φορές με ευκτ., <i>ὥς κε δοίη ᾧ κ' ἐθέλοι</i>, ώστε να τη δώσει σε οποιονδήποτε ήθελε, σε Ομήρ. Οδ.· σε τέτοιες περιπτώσεις το <i>κε</i> ή το <i>ἄν</i> δεν επηρεάζουν το [[ρήμα]].<br /><b class="num">III.</b> στους Επικ. μερικές φορές <i>εἰ</i> και οριστ., <i>οἵ κέ με τιμήσουσι</i>, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">IV.</b> στα μεταγεν. ελληνικά το [[ἐάν]] κ.λπ. παίρνουν οριστική, <i>ἐὰν οἴδαμεν</i>, σε Καινή Διαθήκη <b>Β.</b> ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ: δηλώνοντας ότι η [[υπόθεση]] εξαρτάται από κάποια [[κατάσταση]]· <i>ἦλθεν</i>, ήρθε, <i>ἦλθεν ἄν</i>, θα είχε έρθει, <i>ἔλθοι</i>, μπορεί να έρθει, <i>ἔλθοι ἄν</i>, θα ερχόταν·<br /><b class="num">I.</b> με οριστ.,<br /><b class="num">1.</b> με παρατ. και αόρ. η [[πρόταση]] δηλώνει μη [[εκπλήρωση]] μιας κατάστασης, και η [[απόδοση]] εκφράζει αυτό που θα ήταν ή θα μπορούσε να ήταν, αν ο όρος είχε εκπληρωθεί. Ο παρατ. με <i>ἄν</i> αναφέρεται σε συνεχόμενη [[πράξη]] σε παροντικό ή παρελθοντικό χρόνο, ενώ ο αόρ. γενικά για [[πράξη]] στο [[παρελθόν]]· <i>οὐκ ἂν νήσων ἐκράτει</i>, <i>εἰ μὴ ναυτικόν εἶχεν</i>, δεν θα είχε την [[κυριαρχία]] των νησιών, αν δεν είχε στόλο, σε Θουκ.· <i>εἰ ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην</i>, <i>οὐδὲν ἂν ἔπραξεν</i>, αν είχε σχηματίσει αυτή τη [[γνώμη]], δε θα είχε επιτύχει [[τίποτα]], σε Δημ.· η [[πρόταση]] [[συχνά]] εννοείται, οὐ γὰρ ἦν [[ὅτι]] ἂν ἐποιεῖτε, [[γιατί]] δεν υπήρχε [[τίποτα]] που μπορούσες να είχες κάνει (δηλ. αν είχες προσπαθήσει), στον ίδ.· απ' όπου η οριστ. με το <i>ἄν</i> αντιπροσωπεύει δυνητική [[χροιά]]· ἦλθε [[τοῦτο]] [[τοὔνειδος]] τάχ' ἄν, αυτή η [[μομφή]] πιθανόν να είχε έρθει, σε Σοφ.<br /><b class="num">2.</b> στους Επικ. με οριστ. μέλ. ώστε να μετατρέψει το απλό μέλ· [[καί]] κέ τις ὧδ' ἐρέει, και [[κάποιος]] [[τάχα]] θα μιλήσει έτσι, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> με υποτ. στους Επικ. όπως στην οριστ. μέλ., <i>εἰ δέ κε μὴ δώῃσιν</i>, [[ἐγώ]] δέ κεν αὐτὸς [[ἕλωμαι]], δηλ. θα την πάρω [[μόνος]] μου, στο ίδ.<br /><b class="num">III.</b> με ευκτ.,<br /><b class="num">1.</b> [[μετά]] από [[πρόταση]] σε ευκτ. με το <i>εἰ</i> ή κάποια αναφορική [[λέξη]], εἴ [[μοί]] τι πίθοι, <i>τό κεν πολὺ κέρδιον εἴη</i>, αν θα μου ήταν [[υπάκουος]] θα ήταν [[πολύ]] καλύτερα, στο ίδ.· μερικές φορές με οριστ. στην [[πρόταση]], [[καί]] νύ κεν ἔνθ' ἀπόλοιτο, <i>εἰ μὴ νόησε</i>, θα είχε χαθεί, αν αυτή δεν καταλάβαινε, στο ίδ.· μερικές φορές ο [[χρόνος]] στην [[πρόταση]] είναι ενεστ. ή μέλ. και η ευκτ. με το <i>ἄν</i>στην [[απόδοση]], μέλ. [[φρούριον]] εἰ ποιήσονται, <i>βλάπτοιεν ἄν</i>, αν [[τυχόν]] θα χτίσουν [[φρούριο]], μπορεί να βλάψουν, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> η [[πρόταση]] [[συχνά]] εννοείται· <i>τόνδ' οὔ κε δύ' ἀνέρε ἀχλίσσειαν</i>, [[δύο]] άνδρες δε θα μπορύσαν να σηκώσουν την [[πέτρα]] (δηλ. αν το επιχειρούσαν), σε Ομήρ. Ιλ.· απ' όπου η ευκτ. με το <i>ἄν</i> αποκτά δυνητική [[σημασία]], <i>βουλόμην ἄν</i>, θα ήθελα, Λατ. [[velim]] ([[αλλά]] <i>ἐβουλόμην ἄν</i>, θα επιθυμούσα, αν ήταν για οποιαδήποτε [[ωφέλεια]], vellem).<br /><b class="num">3.</b> η ευκτ. με <i>ἄν</i> αποκτά τη [[δύναμη]] ήπιας προσταγής ή παράκλησης, χωροῖς ἂν [[εἴσω]], μπορείς να προχωρήσεις, σε Σοφ.· κλύοις ἂν [[ἤδη]], άκουσέ με [[τώρα]], στον ίδ.<br /><b class="num">IV.</b>με απαρ. και μτχ.· το απαρ. ενεστ. ή μτχ. αντιπροσωπεύει την οριστ. παρατ., φησὶν αὐτοὺς ἐλευθέρους ἂν [[εἶναι]], εἰ [[τοῦτο]] ἔπραξαν, λέει ότι [[τώρα]] θα ήταν ελεύθεροι, αν είχαν κάνει αυτό, σε Δημ.· <i>ἀδυνάτων ἂν ὄντων</i> ([[ὑμῶν]]) <i>ἐπιβοηθεῖν</i>, όταν θα γινόσαστε ανίκανοι να βοηθήσετε, σε Θουκ.· ή αντικαθιστά την ευκτ. ενεστ. φησὶν αὐτοὺς ἐλευθέρους ἂν [[εἶναι]], εἰ [[τοῦτο]] πράξειαν, λέει πως στο [[εξής]] θα ήταν ελεύθεροι, αν έκαναν αυτό, σε Ξεν.· το απαρ. ή μτχ. αορ. αντικαθιστά την οριστ. ή εύκτ. αορ., οὐκ ἂν ἡγεῖσθ' αὐτὸν κἂν [[ἐπιδραμεῖν]], δεν το νομίζεις, [[ακόμα]] και αν είχε τρέξει προς τα [[εκεί]]; σε Δημ.· <i>οὐδ' ἂν κρατῆσαι αὐτοὺς τῆς γῆς ἡγοῦμαι</i>, [[νομίζω]] πως δεν θα ήταν καν αφέντες της γης, σε Θουκ.· [[οὔτε]] [[ὄντα]] [[οὔτε]] ἂν [[γενόμενα]], δηλ. πράγματα που δεν είναι και δε θα συμβούν [[ποτέ]], στον ίδ.· ομοίως απαρ. ή παρακ. (ή υπερσ.), πάντα ταῦθ' ὑπὸ [[τῶν]] βαρβάρων ἂν ἑαλωκέναι (<i>φήσειεν ἄν</i>), θα έλεγε ότι όλα αυτά θα είχαν καταστραφεί από τους βαρβάρους, σε Δημ. <b>Γ.</b> ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: με οριστ. παρατ. και αορ., για να εκφράσει όρο εκπληρωμένο [[οποτεδήποτε]] προκύπτει η [[συνθήκη]]· [[εἶτα]] [[πῦρ]] ἂν οὐ [[παρῆν]], [[έπειτα]] δεν θα υπήρχε [[καθόλου]] [[φωτιά]] αναμμένη, δηλ. δεν υπήρξε [[ποτέ]], σε Σοφ.· <i>διηρώτων ἂν αὐτοὺς τί λέγοιεν</i>, σε Πλάτ. <b>Δ.</b> ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:<br /><b class="num">I.</b> [[θέση]] του <i>ἄν:</i><br /><b class="num">1.</b> Το <i>ἄν</i> μπορεί να χωρίζεται από τα απαρ. του από ρήματα όπως το [[οἴομαι]], [[δοκέω]], ώστε να παρουσιάζεται ότι ανήκει στην οριστ. ενεστ.· καὶ [[νῦν]] [[ἡδέως]] ἄν μοι δοκῶ κοινωνῆσαι, [[νομίζω]] πως θα έπρεπε, σε Ξεν.· στην παράδοξη [[περίπτωση]] του <i>οὐκ οἶδ' ἄν εἰ</i>, το <i>ἄν</i> ανήκει όχι στο [[οἶδα]], [[αλλά]] στο [[ρήμα]] που ακολουθεί, οὐκ οἶδ' ἂν εἰ πείσαιμι = οὐκ [[οἶδα]] εἰ πείσαιμι ἄν, σε Ευρ.<br /><b class="num">2.</b> Το <i>ἄν</i> δεν ξεκινά [[ποτέ]] [[πρόταση]].<br /><b class="num">II.</b> [[επανάληψη]] του <i>ἄν:</i> στην [[απόδοση]] το <i>ἄν</i> μπορεί να επαναλαμβάνεται με το ίδιο [[ρήμα]], <i>ὥστ' ἄν</i>, εἰ [[σθένος]] λάβοιμι, <i>δηλώσαιμ' ἄν</i>, σε Σοφ.<br />'''ἄν:''' συγκεκ. αντί [[ἄνα]], βλ. [[ἀνά]] VI.2.
|lsmtext='''ἄν:''' [ᾱ], Αττ. συνδ. [[ἐάν]], <i>ἤν</i>, [[συχνά]] στον Πλάτ. κ.λπ.· πρβλ. [[κἄν]].<br /><b class="num">• ἄν:</b> [ᾰ], Επικ. και Λυρ. κε ή κεν, Δωρ. κα (<i>ᾱ</i>), ως υποθετικό [[μόριο]] στην Αττ. δεν συντάσσεται με οριστ. ενεστ. ή παρακ., [[ούτε]] με προστ. οποιουδήποτε χρόνου. Στην [[πράξη]] [[τρεις]] χρήσεις του <i>ἄν</i> πρέπει να διακριθούν: α) μαζί με συνδέσμους και αναφορικά. β) στην [[απόδοση]] των υποθετικών λόγων. γ) στις επαναληπτικές προτάσεις.<br /><b class="num">Α.</b> ΜΑΖΙ ΜΕ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ:<br /><b class="num">I.</b> τέτοιες λέξεις κανονικά ακολουθ. από υποτ., όπως τα [[ἐάν]] (= <i>εἰ ἄν</i>), <i>ἤν</i>, <i>ἄν</i>, [[ἐπεάν]] (= [[ἐπεὶ]] ἄν), [[ἐπήν]]· <i>ὃς ἄν</i> quicunque, <i>πρὶν ἄν</i> κ.λπ.· [[ἐπειδάν]], [[ὅταν]], [[ὁπόταν]]· η [[πρόταση]] γενικά έχει μέλλοντα στην [[απόδοση]], <i>εἰδέ κεν ὣς ἔρξῃς</i>, [[γνώσῃ]], αν κατά [[τύχη]] εσύ πράξεις έτσι, εσύ θα γνωρίζεις, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> στους Επικ. μερικές φορές με ευκτ., <i>ὥς κε δοίη ᾧ κ' ἐθέλοι</i>, ώστε να τη δώσει σε οποιονδήποτε ήθελε, σε Ομήρ. Οδ.· σε τέτοιες περιπτώσεις το <i>κε</i> ή το <i>ἄν</i> δεν επηρεάζουν το [[ρήμα]].<br /><b class="num">III.</b> στους Επικ. μερικές φορές <i>εἰ</i> και οριστ., <i>οἵ κέ με τιμήσουσι</i>, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">IV.</b> στα μεταγεν. ελληνικά το [[ἐάν]] κ.λπ. παίρνουν οριστική, <i>ἐὰν οἴδαμεν</i>, σε Καινή Διαθήκη <b>Β.</b> ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ: δηλώνοντας ότι η [[υπόθεση]] εξαρτάται από κάποια [[κατάσταση]]· <i>ἦλθεν</i>, ήρθε, <i>ἦλθεν ἄν</i>, θα είχε έρθει, <i>ἔλθοι</i>, μπορεί να έρθει, <i>ἔλθοι ἄν</i>, θα ερχόταν·<br /><b class="num">I.</b> με οριστ.,<br /><b class="num">1.</b> με παρατ. και αόρ. η [[πρόταση]] δηλώνει μη [[εκπλήρωση]] μιας κατάστασης, και η [[απόδοση]] εκφράζει αυτό που θα ήταν ή θα μπορούσε να ήταν, αν ο όρος είχε εκπληρωθεί. Ο παρατ. με <i>ἄν</i> αναφέρεται σε συνεχόμενη [[πράξη]] σε παροντικό ή παρελθοντικό χρόνο, ενώ ο αόρ. γενικά για [[πράξη]] στο [[παρελθόν]]· <i>οὐκ ἂν νήσων ἐκράτει</i>, <i>εἰ μὴ ναυτικόν εἶχεν</i>, δεν θα είχε την [[κυριαρχία]] των νησιών, αν δεν είχε στόλο, σε Θουκ.· <i>εἰ ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην</i>, <i>οὐδὲν ἂν ἔπραξεν</i>, αν είχε σχηματίσει αυτή τη [[γνώμη]], δε θα είχε επιτύχει [[τίποτα]], σε Δημ.· η [[πρόταση]] [[συχνά]] εννοείται, οὐ γὰρ ἦν [[ὅτι]] ἂν ἐποιεῖτε, [[γιατί]] δεν υπήρχε [[τίποτα]] που μπορούσες να είχες κάνει (δηλ. αν είχες προσπαθήσει), στον ίδ.· απ' όπου η οριστ. με το <i>ἄν</i> αντιπροσωπεύει δυνητική [[χροιά]]· ἦλθε [[τοῦτο]] [[τοὔνειδος]] τάχ' ἄν, αυτή η [[μομφή]] πιθανόν να είχε έρθει, σε Σοφ.<br /><b class="num">2.</b> στους Επικ. με οριστ. μέλ. ώστε να μετατρέψει το απλό μέλ· [[καί]] κέ τις ὧδ' ἐρέει, και [[κάποιος]] [[τάχα]] θα μιλήσει έτσι, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> με υποτ. στους Επικ. όπως στην οριστ. μέλ., <i>εἰ δέ κε μὴ δώῃσιν</i>, [[ἐγώ]] δέ κεν αὐτὸς [[ἕλωμαι]], δηλ. θα την πάρω [[μόνος]] μου, στο ίδ.<br /><b class="num">III.</b> με ευκτ.,<br /><b class="num">1.</b> [[μετά]] από [[πρόταση]] σε ευκτ. με το <i>εἰ</i> ή κάποια αναφορική [[λέξη]], εἴ [[μοί]] τι πίθοι, <i>τό κεν πολὺ κέρδιον εἴη</i>, αν θα μου ήταν [[υπάκουος]] θα ήταν [[πολύ]] καλύτερα, στο ίδ.· μερικές φορές με οριστ. στην [[πρόταση]], [[καί]] νύ κεν ἔνθ' ἀπόλοιτο, <i>εἰ μὴ νόησε</i>, θα είχε χαθεί, αν αυτή δεν καταλάβαινε, στο ίδ.· μερικές φορές ο [[χρόνος]] στην [[πρόταση]] είναι ενεστ. ή μέλ. και η ευκτ. με το <i>ἄν</i>στην [[απόδοση]], μέλ. [[φρούριον]] εἰ ποιήσονται, <i>βλάπτοιεν ἄν</i>, αν [[τυχόν]] θα χτίσουν [[φρούριο]], μπορεί να βλάψουν, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> η [[πρόταση]] [[συχνά]] εννοείται· <i>τόνδ' οὔ κε δύ' ἀνέρε ἀχλίσσειαν</i>, [[δύο]] άνδρες δε θα μπορύσαν να σηκώσουν την [[πέτρα]] (δηλ. αν το επιχειρούσαν), σε Ομήρ. Ιλ.· απ' όπου η ευκτ. με το <i>ἄν</i> αποκτά δυνητική [[σημασία]], <i>βουλόμην ἄν</i>, θα ήθελα, Λατ. [[velim]] ([[αλλά]] <i>ἐβουλόμην ἄν</i>, θα επιθυμούσα, αν ήταν για οποιαδήποτε [[ωφέλεια]], vellem).<br /><b class="num">3.</b> η ευκτ. με <i>ἄν</i> αποκτά τη [[δύναμη]] ήπιας προσταγής ή παράκλησης, χωροῖς ἂν [[εἴσω]], μπορείς να προχωρήσεις, σε Σοφ.· κλύοις ἂν [[ἤδη]], άκουσέ με [[τώρα]], στον ίδ.<br /><b class="num">IV.</b>με απαρ. και μτχ.· το απαρ. ενεστ. ή μτχ. αντιπροσωπεύει την οριστ. παρατ., φησὶν αὐτοὺς ἐλευθέρους ἂν [[εἶναι]], εἰ [[τοῦτο]] ἔπραξαν, λέει ότι [[τώρα]] θα ήταν ελεύθεροι, αν είχαν κάνει αυτό, σε Δημ.· <i>ἀδυνάτων ἂν ὄντων</i> ([[ὑμῶν]]) <i>ἐπιβοηθεῖν</i>, όταν θα γινόσαστε ανίκανοι να βοηθήσετε, σε Θουκ.· ή αντικαθιστά την ευκτ. ενεστ. φησὶν αὐτοὺς ἐλευθέρους ἂν [[εἶναι]], εἰ [[τοῦτο]] πράξειαν, λέει πως στο [[εξής]] θα ήταν ελεύθεροι, αν έκαναν αυτό, σε Ξεν.· το απαρ. ή μτχ. αορ. αντικαθιστά την οριστ. ή εύκτ. αορ., οὐκ ἂν ἡγεῖσθ' αὐτὸν κἂν [[ἐπιδραμεῖν]], δεν το νομίζεις, [[ακόμα]] και αν είχε τρέξει προς τα [[εκεί]]; σε Δημ.· <i>οὐδ' ἂν κρατῆσαι αὐτοὺς τῆς γῆς ἡγοῦμαι</i>, [[νομίζω]] πως δεν θα ήταν καν αφέντες της γης, σε Θουκ.· [[οὔτε]] [[ὄντα]] [[οὔτε]] ἂν [[γενόμενα]], δηλ. πράγματα που δεν είναι και δε θα συμβούν [[ποτέ]], στον ίδ.· ομοίως απαρ. ή παρακ. (ή υπερσ.), πάντα ταῦθ' ὑπὸ [[τῶν]] βαρβάρων ἂν ἑαλωκέναι (<i>φήσειεν ἄν</i>), θα έλεγε ότι όλα αυτά θα είχαν καταστραφεί από τους βαρβάρους, σε Δημ. <b>Γ.</b> ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: με οριστ. παρατ. και αορ., για να εκφράσει όρο εκπληρωμένο [[οποτεδήποτε]] προκύπτει η [[συνθήκη]]· [[εἶτα]] [[πῦρ]] ἂν οὐ [[παρῆν]], [[έπειτα]] δεν θα υπήρχε [[καθόλου]] [[φωτιά]] αναμμένη, δηλ. δεν υπήρξε [[ποτέ]], σε Σοφ.· <i>διηρώτων ἂν αὐτοὺς τί λέγοιεν</i>, σε Πλάτ. <b>Δ.</b> ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:<br /><b class="num">I.</b> [[θέση]] του <i>ἄν:</i><br /><b class="num">1.</b> Το <i>ἄν</i> μπορεί να χωρίζεται από τα απαρ. του από ρήματα όπως το [[οἴομαι]], [[δοκέω]], ώστε να παρουσιάζεται ότι ανήκει στην οριστ. ενεστ.· καὶ [[νῦν]] [[ἡδέως]] ἄν μοι δοκῶ κοινωνῆσαι, [[νομίζω]] πως θα έπρεπε, σε Ξεν.· στην παράδοξη [[περίπτωση]] του <i>οὐκ οἶδ' ἄν εἰ</i>, το <i>ἄν</i> ανήκει όχι στο [[οἶδα]], [[αλλά]] στο [[ρήμα]] που ακολουθεί, οὐκ οἶδ' ἂν εἰ πείσαιμι = οὐκ [[οἶδα]] εἰ πείσαιμι ἄν, σε Ευρ.<br /><b class="num">2.</b> Το <i>ἄν</i> δεν ξεκινά [[ποτέ]] [[πρόταση]].<br /><b class="num">II.</b> [[επανάληψη]] του <i>ἄν:</i> στην [[απόδοση]] το <i>ἄν</i> μπορεί να επαναλαμβάνεται με το ίδιο [[ρήμα]], <i>ὥστ' ἄν</i>, εἰ [[σθένος]] λάβοιμι, <i>δηλώσαιμ' ἄν</i>, σε Σοφ.<br />'''ἄν:''' συγκεκ. αντί [[ἄνα]], βλ. [[ἀνά]] VI.2.
}}
{{elru
|elrutext='''ἄν:''' <b class="num">II</b> (ᾱ) стяж. = [[ἐάν]]<br />'''ἄν:'''<br /><b class="num">I</b> (ᾰ), эп. тж. [[κέν]] и κέ, частица с [[indic]]., conjct., opt., inf. и part., выраж.:<br /><b class="num">1)</b> ослабленное, нерешительное или условное утверждение; соотв. русским вводным словам быть может, пожалуй, что ли и частице бы: οὐκ ἂν ἐδυνάμην Thuc. или οὐκ ἂν δυναίμην Eur. я бы не смог, не решаюсь, не берусь; [[ἐβουλόμην]] или βουλοίμην ἄν Xen. я желал бы; πολὺ ἂν θαυμαστότερον ἦν, εἰ … Plat. было бы, пожалуй, гораздо удивительнее, если бы …; [[ἄριστος]] ἂν δοκεῖ [[ἄρχων]] [[γενέσθαι]] Xen. он стал бы, кажется, превосходным правителем; δυνηθεὶς ἄν, εἰ ἐβουλήθη Dem. (хотя) он, повидимому, мог бы, если бы захотел;<br /><b class="num">2)</b> [[сдержанную просьбу]]: κλύοις ἄν Soph. выслушал бы ты, т. е. выслушай, пожалуйста; χωροῖς ἂν [[εἴσω]] Soph. входи, что-ли; οὐκ ἂν φθάνοις λέγων; Xen. не скажешь ли сначала?;<br /><b class="num">3)</b> усиленное обобщение, соотв. русск. кто (что, как, когда, куда и т. п.) бы ни: ὃν ἂν ἕλησθε Xen. кого бы вы ни выбрали; [[ὅποι]] ἂν βούληται Dem. куда бы он ни пожелал; [[τότε]] μὲν εἶπεν ἄν Xen. тогда он, обыкновенно, говорил; [[πῦρ]] ἂν οὐ [[παρῆν]] Soph. то и дело не было огня;<br /><b class="num">4)</b> (с ὡς или [[ὅπως]]) цель чтобы: [[ὅπως]] ἂν φαίνηται [[ἄριστος]] Plat. чтобы он оказался наилучшим;<br /><b class="num">5)</b> при глаголах боязни и т. п. (с μή) как бы не: [[δέδοικα]] μὴ λέγοις ἄν … Soph. боюсь, как бы ты не рассказал …; [[προσδοκία]] [[οὐδεμία]] (ἦν), μὴ ἄν ποτε … Thuc. (ни у кого) не было опасения, чтобы когда-л.<br />'''ἄν:''' <b class="num">IV</b> и ἀν эп. (перед ν, δ, θ, τ, στ и σχ) = [[ἀνά]] I, II.
}}
}}
{{etym
{{etym
Retrieved from "https://lsj.gr/wiki/Special:MobileDiff/2697066"