αἰσχύνω: Difference between revisions

|dgtxt=<b class="num">• Prosodia:</b> [-ῡ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [fut. contr. -υνέω Hdt.9.53; v. pas. aor. inf. αἰσχυνθῆμεν Pi.<i>N</i>.9.27; perf. inf. ᾐσχυγκέναι D.C.58.16.7]<br /><b class="num">A</b> [[act]].<br /><b class="num">I</b> en sent. físico<br /><b class="num">1</b> [[afear]], [[desfigurar]] πρόσωπον <i>Il</i>.18.24, θαητὸν [[εἶδος]] Pi.<i>P</i>.4.264, αἱματόεν ῥέθος S.<i>Ant</i>.529, κάλλος Luc.<i>Im</i>.11, βόστρυχον κονίῃ Nonn.<i>D</i>.46.276<br /><b class="num">•</b>[[dar mala forma o apariencia]], [[estropear]] τὸν ἵππον X.<i>Eq</i>.1.12.<br /><b class="num">2</b> [[destrozar]], [[mutilar de forma denigrante]], [[ensañarse en]] πολιόν τε κάρη, πολιόν τε [[γένειον]] αἰδῶ τ' αἰσχύνωσι <i>Il</i>.22.75, cf. 24.418, ῥέεθρα <i>h.Ap</i>.387<br /><b class="num">•</b>pas. νέκυς ᾐσχυμμένος <i>Il</i>.18.180.<br /><b class="num">II</b> abstr.<br /><b class="num">1</b> [[deshonrar]], [[mancillar]] en rel. c. la clase aristocrática y el valor guerrero γένος πατέρων <i>Il</i>.6.209, αἰσχύνει τε γένος el exilado, Tyrt.6.9, τοὺς πρὸς αἵματος S.<i>Ai</i>.1305, πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι ἡγούμενος τῷ τοὺς [[αὑτοῦ]] αἰσχύναντι ἀβίωτον εἶναι antes que deshonrar a nuestros padres y a todo el linaje, pensando que al que deshonrara a su familia le sería insoportable la vida</i> Pl.<i>Mx</i>.246d, πόλιν S.<i>OC</i> 929, τὴν Σπάρταν Hdt.9.53<br /><b class="num">•</b>de conceptos semejantes ᾔσχυνας μὲν ἐμὴν ἀρετήν has puesto en tela de juicio mi valor (simplemente por haberle hecho fracasar en la carrera)</i> <i>Il</i>.23.571, τὰς προσηκούσας ἀρετάς Th.4.92, εὔκλειαν S.<i>El</i>.1083, pas. δουρὶ ... μαχατὰν θυμὸν αἰσχυνθῆμεν Pi.<i>N</i>.9.27.<br /><b class="num">2</b> esp. en rel. c. el adulterio y el recato femenino [[deshonrar]] λέχος <i>Od</i>.8.269, Hes.<i>Fr</i>.176.7, A.<i>A</i>.1626, E.<i>Hipp</i>.408, ἣν ... ᾔσχυν' ἐν εὐνῇ E.<i>El</i>.44, μή τοι θυραίαν γ' οὖσαν αἰσχύνειν φίλους no deshonrar a tus amigos dejándote ver</i> S.<i>El</i>.518<br /><b class="num">•</b>unido a la infracción de otras normas Πάρις ... ᾔσχυνε ξενίαν τράπεζαν κλοπαῖσι γυναικός Paris ... deshonró la mesa de su huésped con el rapto de la esposa</i> A.<i>A</i>.401, εἰς τὸ σῶμα αἰ. Arist.<i>Pol</i>.1311^b7.<br /><b class="num">3</b> de palabra [[censurar]], [[insultar]], [[zaherir]], [[afrentar]], [[menospreciar]] ἡμέας <i>Od</i>.2.86, ἐπιχώρια Pi.<i>P</i>.3.22, αἰσχύνας ἐμέ haciéndome sentir vergüenza</i> E.<i>Heracl</i>.285, τὰ τοῖσιν ἄλλοισιν εὑρημένα αἰσχύνειν menospreciar los descubrimientos ajenos</i> Hp.<i>de Arte</i> 1<br /><b class="num">•</b>en juicio [[acusar en falso]], [[calumniar]] ποτοφειλέτω δὲ χιλίας δραχμὰς ὁ αἰσχύνας τῷ παθόντι <i>FD</i> 1.486.2A.12 (III a.C.)<br /><b class="num">•</b>en v. pas. [[ser avergonzado]], [[ser puesto en vergüenza]] αἰσχυνόμενος δὲ [ὡς] καταγελάμενος ὑπὸ τῶν ἄλλων <i>IG</i> 4².121.123 (Epidauro IV a.C.), cf. [[LXX]] <i>Ps</i>.118.78<br /><b class="num">•</b>fig. τὴν δὲ (φιλοσοφίαν) ᾔσχυναν Pl.<i>R</i>.495c.<br /><b class="num">B</b> v. med.<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>abs. o c. ac. de pers. o personif. [[tener respeto]], [[sentir vergüenza]] δείσας αἰσχυνόμενός τε Odiseo que sigue a Nausícaa a prudente distancia <i>Od</i>.7.305, ἐγὼ δ' αἰσχύνομαι [[ἔμπης]] de tener que arrastrar a un viejo delante de todos <i>Od</i>.18.12, respecto a la opinión sobre el valor τὸ αἰσχύνεσθαι καὶ <τὸ> τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι tener vergüenza y obedecer a los jefes</i> Th.5.9, παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι Pl.<i>Grg</i>.487d<br /><b class="num">•</b>c. part. [[avergonzarse]], [[tener reparo]] οὐδ' αἰσχύνομαι ἔχουσ' ἄπιστον τὴνδ' ἀναρχίαν πόλει A.<i>Th</i>.1029, πῶς [[γάρ]] τις αἰσχύνοιτ' ἂν ὠφελούμενος; ¿por qué se iba a avergonzar uno de aprovecharse?</i> S.<i>Ph</i>.1383, οὐκ αἰσχύνομαι ξύμπλουν ἐμαυτὴν τοῦ πάθους ποιουμένη no me avergüenzo de solidarizarme con lo sucedido</i> S.<i>Ant</i>.540, παρακαλοῦντες Th.1.37, οὐκ αἰσχύνῃ θρηνῶν καὶ γυναικείως διακείμενος; D.C.38.18.1.<br /><b class="num">2</b> c. ac. de pers. o personif. [[sentir vergüenza ante]], [[avergonzarse]], [[respetar]] incluso [[temer]] φάτιν ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν μή ποτέ τις εἴπῃσι <i>Od</i>.21.323, τὰς ... ἐς ὑμᾶς ἐλπίδας καὶ [[Δία]] Th.3.14, cf. [[ψεῦδος]] αἰσχύνου <i>IKyzikos</i> 2.2.27 (IV/III a.C.), μάθε δὲ ... σεαυτὸν αἰσχύνεσθαι Democr.B 244, ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται ... πῶς τόν γε μηδὲν εἰδότ' αἰσχυνθήσεται; Diph.92, σε Ar.<i>Th</i>.903, cf. 988, Ar.<i>Pl</i>.981, [[ἀλλήλους]] Pherecr.28.6, τοὺς ἀνθρώπους Pl.<i>Euthphr</i>.15d, στρατιώτας X.<i>An</i>.2.6.19, τοὺς γέροντας Aeschin.1.180, πρὸς τίνας Arist.<i>Rh</i>.1383^b11, abs. κἂν αἰσχυνθεῖσ' ἀναχωρήσῃ y si por pudor una se retira (de la ventana)</i>, Ar.<i>Th</i>.798<br /><b class="num">•</b>c. ac. e inf. ὄχλον γὰρ ἐσπεσεῖν ᾐσχυνόμην tenía reparo en dirigirme a la gente</i> E.<i>Hel</i>.415, ᾐσχύνθημεν καὶ θεοὺς ... προδοῦναι αὐτόν X.<i>An</i>.2.3.22, ὑμᾶς λέγειν D.40.48.<br /><b class="num">3</b> [[tener vergüenza ajena]] αἰσχύνομαι θεόν me avergüenzo por el dios</i> E.<i>Io</i> 1074.<br /><b class="num">II</b> [[avergonzarse de]], [[por algo]], c. ac. de cosa τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμήν (se avergüenza) de mi bajo nacimiento</i> S.<i>OT</i> 1079, τὸν θύλακον (por llevar) el zurrón (vacío)</i> Ar.<i>Ec</i>.381, τὰς [[ἐμαυτοῦ]] συμφοράς Ar.<i>Pl</i>.774, τὸν Παλαμήδη ψυχρὸν ὄντ' αἰσχύνεται (Eurípides) se avergüenza de que su «Palamedes» sea frío</i> Ar.<i>Th</i>.848, c. dat. τοῖς αἰσχροῖς Ar.<i>Nu</i>.992, ταῖς πρότερον ἁμαρτίαις Ar.<i>Eq</i>.1355, cf. Lys.3.9, D.4.42, τοῖς δρωμένοις D.C.37.57.3<br /><b class="num">•</b>c. prep. ἐπί τινι Th.2.43, X.<i>Mem</i>.2.2.8, ἔν τινι Plb.12.13.11<br /><b class="num">•</b>c. prep. y gen. ὑπὲρ τῶν δουλευσάντων Lys.14.39, περὶ τῶν παρεληλυθότων Lys.33.6<br /><b class="num">•</b>c. inf. αἰ. σοι τοῦτ' ὀνειδίσαι σαφῶς Orestes a su madre, A.<i>Ch</i>.917, τοὺς φιλάνορας τρόπους λέξαι A.<i>A</i>.856, cf. Luc.<i>Gall</i>.18, αἰσχύνομαι διηγεῖσθαι Luc.<i>Pseudol</i>.27, cf. Phld.<i>Rh</i>.2.75Aur., ἀπονοστέειν Hdt.1.82, ἀναλαβεῖν ἐκ τοῦ φανεροῦ τὸν πόλεμον Plb.2.46.1<br /><b class="num">•</b>c. subord. αἰσχύνομαι μὲν εἰ δοκῶ ... δυσφορεῖν ὑμῖν [[ἄγαν]] S.<i>El</i>.254, c. ἄν X.<i>Oec</i>.21.4, c. μή Pl.<i>Tht</i>.183e, Macho 271, c. ὅτι Lys.2.23.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Cf. het. <i>iškuna</i>- ‘[[afear]]’, testimonio más probable que los aducidos en rel. con el germánico, cf. [[αἶσχος]].