θρόνος: Difference between revisions

|Definition=ὁ,<br><span class="bld">A</span> [[seat]], [[chair]], Od.1.145, Ath.5.192e, PMasp.6 ii 63 (vi A.D.), etc.<br><span class="bld">2</span> [[throne]], [[chair of state]], θρόνος [[βασιλήϊος]] [[Herodotus|Hdt.]]1.14, cf. X. HG1.5.3, etc.; Ζηνὸς ἐπὶ θρόνον Theoc.7.93: metaph., Pl.R.553c: pl., ἐν θρόνοις ἥμενοι A.Ch.975; ἐκ τυραννίδος θρόνων τ' ἄϊστον ἐκβαλεῖν Id.Pr.910; Διὸς θρόνοι S.Ant.1041, cf. Ar.Av.1732; [[king]]'s [[estate]] or [[dignity]], σκῆπτρα καὶ θρόνους S.OC425, cf.448; [γῆς] κράτη τε καὶ θρόνους νέμω Id.OT237, cf. Ant.166, etc.; in the [[Prytaneum]], τῷ [Ἀπόλλωνι] θ. [[ἐξελεῖν]] IG12.78.<br><span class="bld">3</span> [[oracular]] [[seat]] of [[Apollo]], E.IT1254, 1282 (both lyr.); μαντικοὶ θρόνοι A.Eu.616, etc.<br><span class="bld">4</span> [[chair]] of a [[teacher]], Pl. Prt.315c, Philostr.VS2.2, Lib.Ep.819, AP9.174 (Pall.).<br><span class="bld">5</span> [[judge's bench]], Plu.2.807b, Him.Ecl.10.9, 13.16.<br><span class="bld">6</span> Astrol.,= [[ὕψωμα]] ([[exaltation]]), PMich. in Class.Phil.22.22(pl.).<br><span class="bld">b</span> [[favourable combination of planetary positions]], Ptol.Tetr.51.<br><span class="bld">II</span> a kind of [[bread]], Neanth.1 J.<br><span class="bld">III</span> name of a [[lozenge]], Paul.Aeg.3.42,7.12.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1220.png Seite 1220]] ὁ (θρα, vgl. [[θρᾶνος]], [[θρῆνυς]]), [[Sessel]], nach Ath. V, 192 e [[ἐλευθέριος]] [[καθέδρα]] σὺν ὑποποδίῳ; bei Hom. ein Stuhl, an dem ein Schemel für die Füße, [[θρῆνυς]], befestigt ist; nicht verschieden von [[κλισμός]], vgl. Iliad. 24, 515 mit vs. 597; Odyss. 1, 145 ἕζοντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε, Homerische Parallelie, dasselbe zweimal gesagt mit verschiedenen Worten. – Der Sitz der Götter, παρὰ Διὸς θρόνοις Aesch. Eum. 220; Soph. Ant. 1028; bei Ἄρτεμιν, ἃ κυκλόεντ' ἀγορᾶς [[θρόνον]] θάσσει, O. R. 161, kann auch der Tempel gedacht werden; Πλούτωνος Ar. Ran. 769; Ἀνάγκης Plat. Rep. X, 621 a, an Richterstuhl zu denken; Ἀπόλλωνος θρόνοι Pind. Ol. 14, 11. – Bei den Tragg. im plur. Herrschaft, wie wir "Thron" gebrauchen, ἐν θρόνοις ἧσθαι Aesch. Ch. 969, wie 565; ἐκ τυραννίδος θρόνων ἐκβαλεῖν Prom. 912; μονόσκηπτροι Suppl. 369; σκῆπτρα καὶ θρόνους ἔχειν, κραίνειν, Soph. O. C. 426. 449; θρόνων δεσπόζειν Tr. 362. – Auch μαντικοὶ θρόνοι, Aesch. Eum. 586, vom Orakel, wie ἀψευδὴς θρ. Eur. I. T. 1221. Vom Königsthrone, Xen. öfter im sing.; Sp. von der Rednerbühne u. Ähnlichem. – Übertr., wie bei uns, [[θάρσος]] εὐπιθὲς ἵζει φρενὸς [[θρόνον]] Aesch. Ag. 956; ὁ ἐν τῇ ψυχῇ Plat. Rep. VIII, 553 b. – Bei Ath. III, 111 d Name eines Brotes.

|elrutext='''θρόνος:''' ὁ<br /><b class="num">1</b> [[высокое сидение]], [[седалище]], [[кресло]] (κλισμοί τε θρόνοι τε Hom.);<br /><b class="num">2</b> тж. pl. [[трон]], [[престол]] ([[βασιλήϊος]] Her.; Διὸς Aesch.; τοῦ Πλούτωνος Arph.): [[Ἄρτεμις]], ἃ [[θρόνον]] εὐκλέα θάσσει Soph. Артемида, которая восседает на славном престоле;<br /><b class="num">3</b> перен., преимущ. pl. престол, царская власть; θρόνοι μονόσκηπτροι Aesch. самодержавная власть; κράτη θρόνων Soph. царские повеления; (ἡ γῆ), ἧς ἐγὼ κράτη τε καὶ θρόνους [[νέμω]] Soph. страна, полная власть над которой принадлежит мне;<br /><b class="num">4</b> (тж. μαντικοὶ θρόνοι Aesch.) седалище прорицателя ([[ἀψευδής]] Eur.);<br /><b class="num">5</b> [[кресло учителя]], [[кафедра]] ([[Ἱππίας]] ὁ [[Ἠλεῖος]], ὁ ἐν θρόνῳ καθήμενος Plat.);<br /><b class="num">6</b> [[судейское кресло]] Plut.;<br /><b class="num">7</b> [[местопребывание]], [[средоточие]] (ὁ θ. ὁ ἐν τῇ ψυχῇ Plat.; φρενὸς θ. Aesch.).

|lstext='''θρόνος''': ὁ, ([[θράω]]), [[κάθισμα]], [[ἕδρα]], συχν. παρ’ Ὁμ. ὡς [[κάθισμα]] καὶ ἐπὶ θεῶν καὶ ἐπὶ ἀνθρώπων· οἱ καθήμενοι ἐπ’ [[αὐτοῦ]] εἶχον καὶ [[ὑποπόδιον]] (θρῆνυν), πρβλ. Ἀθήν. 192Ε· [[συχνάκις]] ἐκοσμεῖτο διὰ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου [[χρύσεος]], [[ἀργυρόηλος]], [[ὡσαύτως]] ἥπλωνον ἐπ’ αὐτῶν τάπητας, χλαίνας, ῥήγεα, [[κώεα]]· πρβλ. ἵζω, κτλ. 3) βραδύτερον, [[θρόνος]] ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς σημασίᾳ, [[ἕδρα]] ἀξιώματος, ἀρχῆς, βασιλείας, θρ. βασιλήιος Ἡρόδ. 1. 14· καὶ μόνον, Ξεν. Ἑλλ. 1. 5, 3, κτλ.· Ζανὸς ἐπὶ [[θρόνον]] Θεόκρ. 7. 93· ἐν τῷ πληθ., θρόνοις ἦσθαι Αἰσχύλ. Χο. 975· ἐκ τυραννίδος θρόνων ἐκβαλεῖν ὁ αὐτ. ἐν Πρ. 910· πρβλ. Σοφ. Ἀντ. 1041, Ἀριστοφ. Ὄρν. 1732. - ἐν τῷ πληθ. [[ὡσαύτως]] τὸ [[ἀξίωμα]] τοῦ βασιλέως, ἡ βασιλεία, ὃς νῦν σκῆπτρα καὶ θρόνοις ἔχει Σοφ. Ο. Κ. 425, 448· γῆς κράτη τε καὶ θρόνους [[νέμω]] ὁ αὐτ. ἐν Ο. Τ. 237, πρβλ. Ἀντ. 166, κτλ. 3) τὸ μαντικὸν [[κάθισμα]] τοῦ Ἀπόλλονως ἢ τῆς Πυθίας, Εὐρ. Ι. Τ. 1251, 1282· μαντικοὶ θρ. Αἰσχύλ. Εὐμ. 616, κτλ. 4) ἡ [[ἕδρα]] διδασκάλου, Λατ. cathedra, Πλάτ. Πρωτ. 315C, Ἀνθ. Π. 9. 174, κτλ. 5) δικαστικὴ [[ἕδρα]], Πλούτ. 2. 807Β. 6) [[ἕδρα]] ἐπισκ., Ἐκκλ. ΙΙ. [[εἶδος]] ἄρτου, Νεάνθ. παρ’ Ἀθην. 111D.

|sltr=[[θρόνος]] [[throne]] πάντων Ῥέας ὑπέρτατον ἐχοίσας [[θρόνον]] (O. 2.77) χρυσότοξον [[θέμεναι]] παρὰ [[Πύθιον]] Ἀπόλλωνα θρόνους (''[[sc.]]'' Χάριτες) (O. 14.11) “[[σκᾶπτον]] μόναρχον καὶ [[θρόνος]], ᾧ ποτε Κρηθείδας ἐγκαθίζων ἱππόταις εὔθυνε λαοῖς δίκας” (P. 4.152)

|txtha=θρόνου, ὁ (ΘΡΑΩ to [[sit]]; cf. [[Curtius]], § 316) (from Homer down), the Sept. for כִּסֵּא, a [[throne]], [[seat]], i. e. a [[chair]] of [[state]] having a footstool; assigned in the [[NT|N.T.]] to kings, [[hence]], by metonymy, for [[kingly]] [[power]], [[royalty]]: Judges, equivalent to [[tribunal]] or [[bench]] ([[Plutarch]], Mark, p. 807b.): [[θηρίον]]): [[θρόνος]] is used by metonymy, of [[one]] [[who]] holds [[dominion]] or exercises [[authority]]; [[thus]] in plural of angels: Lightfoot at the [[passage]]).

|mltxt=<b>(I)</b><br />ο (ΑΜ [[θρόνος]])<br /><b>1.</b> πολυτελές [[κάθισμα]] με βραχίονες, με [[υποπόδιο]] και με [[ερεισίνωτο]], για ανώτατους άρχοντες, βασιλείς, ηγεμόνες, εκκλησιαστικούς ή άλλους αξιωματούχους (α. «ο [[θρόνος]] του [[Διός]]» β. «[[βασιλικός]] [[θρόνος]]» γ. «[[πατριαρχικός]] [[θρόνος]]»)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> α) η [[βασιλεία]], η [[ηγεμονία]], η [[δυναστεία]]<br />β) ο [[βασιλιάς]], ο [[ηγεμόνας]] («[[διάγγελμα]] του θρόνου»)<br />γ) το [[αξίωμα]] και η [[περιφέρεια]] πατριάρχη ή επισκόπου<br /><b>3.</b> (αλληγορικά) η [[βασιλεία]] του θεού στον κόσμο<br /><b>4.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>οἱ θρόνοι</i><br /><b>εκκλ.</b> [[τάξη]] αγγέλων που ανήκουν [[μετά]] τα Χερουβείμ και τα [[Σεραφείμ]] στην πρώτη [[ιεραρχία]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[έδρα]] της βασιλικής ή της εκκλησιαστικής εξουσίας, [[πρωτεύουσα]]<br /><b>2.</b> [[βασίλειο]], [[κράτος]]<br /><b>3.</b> [[ονομασία]] ρόμβου<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το μαντικό [[κάθισμα]] του Απόλλωνος ή της Πυθίας<br /><b>2.</b> [[έδρα]] δασκάλου<br /><b>3.</b> (εκκλ. για τον Σατανά) [[κυριαρχία]], [[κράτος]]<br /><b>4.</b> [[άνοδος]] αστέρα στον ορίζοντα<br /><b>5.</b> ευοίνωνος [[συνδυασμός]] πλανητικών θέσεων<br /><b>5.</b> [[ονομασία]] είδους ψωμιού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[θρόνος]] εμφανίζει το ίδιο [[επίθημα]] -<i>όνος</i> με τα <i>κλ</i>-<i>όνος</i>, <i>χρ</i>-<i>όνος</i> κ.ά. Ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>dher</i>- «[[υποβαστάζω]], [[φέρω]]», που απαντά στον αρχ. ινδ. παρακμ. <i>dadh</i><i>ā</i><i>ra</i> (ελλ. <i>τέθορα</i>). Πρβλ. [[επίσης]] και <i>εν</i>-<i>θρ</i>-<i>είν</i><br /><i>φυλάσσειν</i> (<b>Ησύχ.</b>). Η λ. [[θρόνος]] στον Όμηρο σήμαινε «ψηλό [[κάθισμα]] πλούσια διακοσμημένο» που προοριζόταν για τους θεούς ή τους άρχοντες ([[έτσι]] χρησιμοποιήθηκε ως [[δάνειο]] και σε ορισμένες νεώτερες ευρωπ. γλώσσες, [[πρβλ]]. αγγλ. <i>throne</i>, <i>γαλλ</i>. <i>trone</i>). Τη σημ. αυτή διατήρησε [[μέχρι]] [[σήμερα]], ενώ η υποκοριστική σημ. της λ. αποδίδεται στην Αρχαία με τη λ. [[θρανίον]], η οποία όμως [[βαθμηδόν]] αποσυνδέθηκε από το [[θρόνος]] και προσέλαβε στη Νέα Ελληνική τη σημ. του απλού καθίσματος και την ειδικότερη του καθίσματος τών μαθητών.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[θρονίζω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[θρόνιον]], [[θρονούμαι]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[θρονί]](<i>ον</i>), [[θρονιάζω]], [[θρονίς]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[θρονοποιός]]. (Β' συνθετικό) [[ομόθρονος]], [[πρωτόθρονος]], [[σύνθρονος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αγλαόθρονος]], [[αργυρόθρονος]], [[αρχίθρονος]], [[δίθρονος]], [[εύθρονος]], [[λιπαρόθρονος]], [[ποικιλόθρονος]], [[τρίθρονος]], [[υψίθρονος]], [[χρυσόθρονος]].<br /><b>(II)</b><br />[[θρόνος]], τὸ (Μ)<br />(φρ)<br />«τοῦ οὐρανοῦ τὰ θρόνη» — ο [[παράδεισος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[θρόνος]], <i>ο</i>, με [[αλλαγή]] γένους].

|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[throne]], [[seat]], also [[chair of state]], [[judge's seat]].<br />Dialectal forms: Myc. [[tono]], [[toronowoko]]<br />Compounds: Compp., e. g. <b class="b3">χρυσό-θρονος</b> [[with golden throne]] (Il.)<br />Derivatives: Diminutives [[θρονίς]] f. (Them.), [[θρόνιον]] (EM, Ptol.); further [[θρονίτης]] (cod. <b class="b3">-τις</b>) [[πρώτιστος]] H. (cf. Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 24); [[θρονιτικός]] [[throne-like]] (Sidyma); denomin. verb [[θρονίζομαι]] [[be placed on the throne]] (LXX) with [[θρονιστής]] [[enthroner]] (liter. pap.), [[θρονισμός]] [[enthronisation]] (D. Chr. ); also [[θρόνωσις]] <b class="b2">id.</b> (Pl. Euthd. 277d; as Rite of the Corybantes) as if from <b class="b3">*θρονόομαι</b>; cf. Chantraine Formation 279; on the facts v. Wilamowitz Glaube 2, 187.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Formation like <b class="b3">κλ-όνος</b> (from [[κέλομαι]](?); cf. also [[χρόνος]] and [[Κρόνος]]), from a verb [[hold]], [[support]], [[bear]], seen e. g. in Skt. perf. <b class="b2">dādhā́ra</b> (would be Gr. <b class="b3">*τέ-θορ-α</b>), in the athem. root aor. <b class="b2">dhr̥-thās</b> (2. sg.), perhaps also in <b class="b3">ἐν-θρ-εῖν φυλάσσειν</b> H. (s. [[θρησκεύω]]); [[θρόνος]] would then be prop. "supporter, bearer". Greek relatives are: <b class="b3">θόρναξ ὑποποδιον</b>. [[Κύπριοι]]. <b class="b3">η ἱερὸν Ἀπόλλωνος ἐν τῃ̃ Λακωνικῃ̃</b> H., prob. for <b class="b3">*θρόναξ</b> through metathesis and so directly derived from [[θρόνος]]. Forms with <b class="b3">θρα-</b> are too far away: <b class="b3">θρή-σασθαι</b> with <b class="b3">θρᾶ-νος</b> (s. v.), <b class="b3">θρῆ-νυς</b>; <b class="b3">θρά-σκω</b> with [[θρησκεύω]] (s. v.); there is no indication that they have enything to do with [[θρόνος]]. - Representatives in other languages, e. g. Lat. [[ferē]], [[frētus]], [[firmus]], Skt. caus. <b class="b2">dhāráyati</b>, <b class="b2">dhárma-</b> [[right]], [[custom]], <b class="b2">dháraṇa-</b> [[holding]], give nothing new for Greek. More forms Pok. 252f., W.-Hofmann s. [[firmus]], [[ferē]], Mayrhofer s. <b class="b2">dhāráyati</b>. - However, Greek has no forms in <b class="b3">-ον-ος</b>, only <b class="b3">-ων</b>, <b class="b3">-ων-ος</b> and <b class="b3">-ων</b>, <b class="b3">-ον-ος</b> (Chantr. Form. 159ff); there is no certain instance of IE <b class="b3">-ον-ος</b> (as opposed to roots with o-vocalism, like <b class="b3">βρόμ-ος</b>); on the other hand most Greek words in <b class="b3">-ον-ος</b> are suspected to be of Pre-Greek origin; also there is no word for [[chair]] derived from the root <b class="b2">*dher-</b> (Pok. 252f, nor is there any Greek substantive which is certainly derived from this root (Pok. 252). So we can be rather certain that this word is Pre-Greek.

|mdlsjtxt=[[θρόνος]], ὁ, [*[[θράω]]<br /><b class="num">1.</b> a [[seat]], [[chair]], Hom.: a [[throne]], [[chair]] of [[state]], Hdt., Attic:—in pl. also, the [[throne]], i. e. the [[king]]'s [[estate]] or [[dignity]], Soph.<br /><b class="num">2.</b> the [[oracular]] [[seat]] of [[Apollo]] or the [[Pythia]], Aesch., etc.<br /><b class="num">3.</b> the [[chair]] of a [[teacher]], Lat. [[cathedra]], Plat.

|ftr='''θρόνος''': {thrónos}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Sessel]], [[Sitz]], auch [[Herrschersitz]], [[Thron]], [[Richterstuhl]], [[richterliche Gewalt]].<br />'''Composita''': Kompp., z. B. [[χρυσόθρονος]] [[mit goldenem Thron]] (seit Il.), wenn nicht eher zu [[θρόνα]], s. d.<br />'''Derivative''': Davon die Deminutiva [[θρονίς]] f. (Them.), [[θρόνιον]] (''EM'', Ptol.); ferner θρονίτης (cod. -[[τις]])· [[πρώτιστος]] H. (vgl. Redard Les noms grecs en -της 24); [[θρονιτικός]] [[thronähnlich]] (Sidyma); denominatives Verb [[θρονίζομαι]] [[auf den Thron erhoben werden]] (LXX u. a.) mit [[θρονιστής]] [[Thronerheber]] (liter. Pap.), [[θρονισμός]] [[Thronerhebung]] (D. Chr. u. a.); auch [[θρόνωσις]] ib. (Pl. ''Euthd''. 277d; als Ritus der Korybanten) wie von *[[θρονόομαι]]; vgl. Chantraine Formation 279; zur Sache v. Wilamowitz Glaube 2, 187.<br />'''Etymology''': Bildung wie [[κλόνος]] (von [[κέλομαι]]; vgl. auch [[χρόνος]] und [[Κρόνος]]), u. zw. von einem Verb [[halten]], [[stützen]], [[tragen]], das u. a. im aind. Perf. ''dā̆dhā́ra'' (wäre gr. *τέθορα), in dem athem. Wurzelaor. ''dhr̥''-''thās'' (2. sg.), vielleicht auch in [[ἐνθρεῖν]]· φυλάσσειν H. (s. [[θρησκεύω]]) vorliegt; [[θρόνος]] somit eig. "Halter, Stütze, Träger". Andere griechische Verwandte sind: [[θόρναξ]]· [[ὑποπόδιον]]. Κύπριοι. ἢ ἱερὸν Ἀπόλλωνος ἐν τῇ Λακωνικῇ H., wohl für *θρόναξ durch Metathese und dann direkt aus [[θρόνος]] abgeleitet; [[θρήσασθαι]] mit [[θρᾶνος]] (s. d.), [[θρῆνυς]]; θράσκω mit [[θρησκεύω]] (s. d.); s. noch zu -θέλυμνος. — Die zahlreichen Vertreter dieser Wortsippe in anderen Sprachen, z. B. lat. ''ferē'', ''frētus'', ''firmus'' (auch ''frēnum''?), aind. Kaus. ''dhāráyati'', ''dhárma''- [[Recht]], [[Sitte]], ''dháraṇa''- [[haltend]], tragen zur Erklärung der aus dem alten Verbsystem losgelösten griech. Wörter nichts bei. Weitere Formen mit reicher Lit. bei WP. 1, 856ff., Pok. 252f., W.-Hofmann s. ''firmus'', ''ferē'', Mayrhofer s. ''dhāráyati''.<br />'''Page''' 1,686-687